Ἀπόσπασμα ἀπό τόν διάλογο «περί τῆς ἀληθοῦς Πίστεως τοῦ Χριστοῦ», μεταξύ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Αἰθιοπίας Ἁγίου Πατρός Γρηγεντίου καί τοῦ πολυμαθοῦς Ἑβραίου νομοδιδασκάλου Ἐρβάν, βαπτισθέντος ὕστερον εἰς Λέοντα.
ΕΡΒΑΝ: Διατί νά χάνωμεν τόν καιρόν μας μέ τάς συζητήσεις; ἐγώ παύω τήν ἀντιλογίαν. Καί ἐάν θέλῃς ἵνα οὐχί ματαίως πιστεύσω εἰς τόν Ἰησοῦν, δεῖξον εἰς ἐμέ αὐτόν ζῶντα, καί ἀφοὗ τόν συναντήσω, θά ἴδω αὐτόν καί θά ὁμιλήσω μετ’ αὐτοῦ· καί ἀμέσως ὀμολογῶ ὅτι ἐνικήθην, καί γίνομαι Χριστιανός.
– Μόλις δέ ὁ Ἐρβάν ὡμίλησεν οὕτως, τό πλῆθος τῶν Ἰουδαίων, τό ὁποῖον παρίστατο, μέ ἰσχυράν βοήν ἐκραύγασε· παρακαλοῦμέν σε καί ἱκετεύομεν, διδάσκαλέ, μή δελεασθῇς καί ἀπατηθῇς καί γίνῃς Χριστιανός, ἀλλά μᾶλλον φανοῦ ἀνδρεῖος καί δυνάμωνε. Διότι γνωρίζεις ὅτι οὐδέν ἀληθέστερον καί βεβαιότερον ἀπό τόν Θεόν τῶν Πατέρων μας. Πρός αὐτούς ὁ Ἐρβάν ἀπήντησε· φλυαρίας σεῖς εἰς τό μέσον φέρετε καί διαλαλεῖτε. Ἐάν αὐτός ἀσφαλῶς καί ἀναμφιβόλως μέ πείσῃ, ὅτι αὐτός εἶναι ἀληθῶς ἐκεῖνος, διά τόν ὁποῖον πολλά οἱ προφῆται προεκήρυξαν, θά εἶμαι ἀλλότριος τοῦ Θεοῦ τῶν πατέρων μας, ἐάν δέν πιστεύσω εἰς αὐτόν ἀδιστάκτως. Ἰδῶν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος αὐτόν, ὅτι κατ’ ἀλήθειαν ὁμιλεῖ καί οὐχί καθ’ ὑπόκρισιν, οὔτε μέ χλευασμόν καί ἐμπαιγμόν, εἶπε πρός αὐτόν.
Ο ΑΓΙΟΣ: Καί πῶς θέλεις νά σέ πληροφορήσω;
ΕΡΒΑΝ: Παρακάλεσε τόν Δεσπότην, ἐάν ἐν τῷ οὐρανῷ εἶναι, ὅπως λέγεις, νά καταβῇ πρός ἐμέ, ἵνα τόν ἴδω, καί ὁμιλήσω μαζί του· καί, ζῇ Κύριος, τόν ὁποῖον λέγεις, ὅτι εἶναι Πατήρ τοῦ Χριστοῦ σου, παραχρῆμα βαπτίζομαι, καί πιστεύω εἰς αὐτόν.
-Ὅτε δέ ταῦτα εἶπεν ὁ Ἐρβάν, ἐκραύγασε τό πλῆθος τῶν Γραμματέων καί Φαρισαίων, λέγοντες. Ναί, Κύριε, ὁ ὁποῖος εἶσαι Μέγας, κάμε το τώρα, καί νά ἴδωμεν, ἐάν τό φρύαγμα τῶν λόγων σου βεβαιοῦται μέ ἔργα. Δεῖξον εἰς ἡμᾶς τόν Χριστόν σου, καί μετά φόβου καί τρόμου θά πιστεύσωμεν εἰς αὐτόν, μή ἔχοντες πλέον τίποτε νά ἀπολογηθῶμεν. Καθώς δέ ἐφώναζον αὐτά, ἤρεμα καί χαμηλῇ τῇ φωνῇ ἔλεγον μεταξύ των. Θέλεις καί νά δείξῃ εἰς ἡμᾶς αὐτόν; καί, ἀλλοίμονον, ὅτι θά γίνωμεν Χριστιανοί. Ἄλλοι ἔλεγον. Ἐάν βεβαίως δείξῃ εἰς ἡμᾶς αὐτόν, διατί νά μή πιστεύσωμεν; Ἄλλοι ἔλεγον· ναί, θά δείξῃ εἰς ἡμᾶς αὐτός τόν ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος εἰς τήν σημερινήν ἡμέραν ἔχει τόσον χρόνον ποῦ ἀπέθανε. Καί ποῦ θά φανῇ, ποῦ ἔχουν διαλυθῆ, ὡς οἶόν τε εἰπεῖν, καί αὐτά τά ὀστᾶ εἰς τήν σορόν τοῦ μνήματός του; Ὁ δέ Ἅγιος, γνωρίζων ὅτι, ἐάν δέν κάμῃ τό αἴτημά των, ἡ ἰδική του σιωπή θά ἀποβῇ εἰς αὐτούς μεγίστη νίκη, ἀποκριθείς εἶπε πρός αὐτούς. Γνωρίσατε, ὅτι αὐτόν ἀναμφισβητήτως θά δείξω εἰς ἐσᾶς· καί ἄν καί δέν θά θελήσετε, νά πιστεύσητε· εἰ δέ μή, μάχαιρα θά σᾶς φάγῃ. Ἐάν δέ δέν θά δείξω αὐτόν, νά ἀπέλθητε κατά τό θέλημά σας.
Ἤρεσε τοῦτο εἰς τόν Ἐρβάν καί εἰς τούς μετ’ αὐτοῦ. Διότι ἔλεγον ἀναμεταξύ των, ὅτι δέν θά δυνηθῇ νά δείξῃ εἰς ἡμᾶς αὐτόν οὐδόλως, διότι ἐφονεύθη ἀπό τούς πατέρας μας, καί ἀπέθανε, καί ἦτο ἀσφαλισμένος εἰς τόν τάφον καί ἐκλάπη ἀπό τούς μαθητάς του.
Ὁ δέ ἐν Ἁγίοις Πατήρ ημών Γρηγέντιος, γνωρίζων ἀκριβῶς, ὅτι εἶπεν ὁ Κύριος, «εἰ ἔχετε πίστιν ὡς κόκκον σινάπεως»(¹) καί τά λοιπά, ἐγερθείς ἐξῆλθε μόνος του ἀπό ἐκείνους ποῦ ἦσαν ἐκεῖ, καί παρήγγειλεν εἰς τόν Βασιλέα νά μείνῃ ἐκεῖ ποῦ κάθηται, διά νά μή διαλυθῇ τό πολυπληθές ἐκεῖνο συνέδριον. Τότε ὁ μακάριος ὀλίγον μακράν τοῦ συνεδρίου ἀποχωρήσας ἐστάθη εἰς προσευχήν· καί κλίνας τό γόνυ μέχρι τῆς γῆς τρεῖς φοράς, καί σηκωθεῖς, καί ἁπλώσας τάς χεῖράς του εἰς τόν οὐρανόν, ἐνᾧ ὅλοι ἔβλεπον, εἶπεν ἐκ βάθους καρδίας. «Ὁ φοβερός Λόγος τοῦ φοβεροῦ καί μεγάλου καί ἀοράτου Πατρός, ὁ πρό τῶν αἰώνων ἀπαθῶς καί ἀρρεύστως ἐξ αὐτοῦ γεννηθείς, οὐ ποιηθείς, ἐκ μόνου τοῦ ἀγεννήτου φωτός μόνος Μονογενής ἀπαστράψας· ὁ δι’ αὐτοῦ τό κατ’ ἀρχάς στερεώσας τόν οὐρανόν καί τήν γῆν, καί τῷ Πνεύματί σου τῷ Ἁγίῳ θεμελιώσας καί στεγάσας ἐπί τῶν ὑδάτων ἑκάτερα· ὁ κλίνας οὐρανούς, καί καταβάς ὡς ὑετός ἐπί πόκον, ἐπί τήν Ἁγίαν Παρθένον Μαρίαν· ὁ μαθητάς ἑαυτῷ ἐκ τῆς γῆς τῶν Ἑβραίων ἐκλεξάμενος, καί μεταμορφωθείς ἔμπροσθεν τῶν κορυφαίων ἐπί τοῦ ὄρους Θαβώρ· ὁ φρικτά σημεῖα καί τέρατα ἐν μέσῳ τῶν παρανόμων Ἰουδαίων ἐργασάμενος· Ἰησοῦ Χριστέ, παρακαλοῦμέν σε τόν πανταχοῦ παρόντα, καί τά πάντα πληροῦντα· ἐλέησον τά ἐσκοτισμένα ταῦτα πλήθη, καί ἐπισκίαζε αὐτά τῇ δυνάμει σου, καί ἄνοιξον τούς ζοφερούς ὀφθαλμούς αὐτῶν, οὕς ὁ διάβολος ἐξετύφλωσε, καί κατά τό πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου ἐμφάνισον σεαυτόν τούτοις, ὅπως θεάσωνταί σε προδήλως, καί πιστεύσωσιν εἰς σέ τόν μόνον ἀληθινόν Θεόν, καί εἰς τόν ἀποστείλαντά σέ ἀληθινόν Πατέρα, καί εἰς τό Πνεῦμα σου τό Ἅγιον. Ἀμήν».
Καί μόλις εἶπεν ὁ πιστός ὄχλος καί ὁ βασιλεύς, μαζύ μέ τούς ὑπ’ αὐτόν μεγιστᾶνας, τό, Ἀμήν, (διότι ὅλων οἱ ὀφθαλμοί ἦσαν πρός αὐτόν ἐστραμμένοι, καί τόν προσέβλεπον), σεισμός μέγας ἐγένετο, καί ἐβρόντισε μέ δύναμιν μεγάλην κατά ἀνατολάς, ὥστε νά καταληφθοῦν ὅλοι ἀπό φρίκην, καί νά πέσουν ἐπί τήν γῆν. Καί ὅτε μετ’ ὀλίγον ἐσηκώθησαν ὅλοι καί προσεῖχον κατά ἀνατολάς, ἰδού ᾐνοίχθησαν αἱ πύλαι τοῦ οὐρανοῦ, καί ἀμέσως νεφέλη φωτεινή ἐξηπλώθη ἀπό τῆς πύλης τοῦ οὐρανοῦ, ὡσάν πεδιάς φθάνουσα μέχρις αὐτῶν. Προσέτι δέ μέ τεταμένην τήν προσοχήν προσβλέπουσι, καί ιδού ὁ Κύριος Ἰησοῦς ἀπό τῶν πυλῶν τῆς ἐξόδου ἐκείνης ἐξελθών ἔρχεται· καί ἦτο ἐρχόμενος πρός αὐτούς, περιπατῶν ἐπάνω τῆς νεφέλης, ἀπέναντι τῶν οφθαλμῶν αὐτῶν. Ἦτο δέ πάρα πολύ ὡραῖος ὡς πρός τό κάλλος. Ἦλθε λοιπόν, καί ἐστάθη ἐπί τῶν ἄκρων τῆς νεφέλης, πλησίον τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καί τοῦ συνεδρίου, ὑπεράνω δέ αὐτῶν, ὡσεί πήχεις διακοσίους, ὥστε νά εἶναι ὁρατός ἀπό ὅλους, περιβεβλημένος μέ ἐρυθράν καί ὡραιοτάτην νεφέλην ἐκ τῆς ὁποίας βολίδες Θεότητος ἐξήρχοντο. Ἐπί τῆς κεφαλῆς δέ αὐτοῦ φέγγος ἀστραπῆς, καί διάδημα κάλλους ἀνεκτιμήτου, καί μέ τάς ἀκτῖνας ὡς ἀκάνθινος στέφανος, καί ἐκράτει τόμον εἰς τήν ἀριστεράν χεῖρα, καί μέ τήν δεξιάν αὐτοῦ πρός τόν ἑαυτόν του. Καθώς λοιπόν ἐστάθη ἀπέναντι αὐτοῦ ὁ Κύριος, τρόμος ἀνεκδιήγητος μετά χαρᾶς ἐπέπεσεν ἐπί τόν βασιλέα καί ἐπί τούς μεγιστᾶνας, καί ἐπί ὅλον τό πλῆθος τῶν Χριστιανῶν· ὥστε ἀπό τό φοβερόν ἐκεῖνο θέαμα μηδέ νά δύνανται αὐτοί νά ὁμιλήσωσι. Μόνον δέ μετ’ εὐχαριστήσεως πρός τά ἄνω βλέποντες, παρετήρουν αὐτόν μέ θαυμασμόν, καί ἀπό τήν ἄπειρον εὐφροσύνην ἐξεπλήσσοντο. Οἱ δέ Ἰουδαῖοι, μαζύ μέ τόν Ἐρβάν, βλέποντες τό φοβερόν ἐκεῖνο μυστήριον, πάρα πολύ κατεπληττοντο, κτυπῶντες τά στήθη των, καί ἀπό τόν τρόμον ἔβλεπον ἐδῶ καί ἐκεῖ, καί ἐζήτουν νά φύγωσιν. Ὁ δέ Ἀρχιεπίσκοπος πρός τόν Ἐρβάν μέ μεγάλην τήν φωνήν ἐφώναξε· παρατήρησε, ὦ Ἐρβάν, τό φοβερόν τοῦτο μυστήριον, διά τό ὁποῖον εἶναι ἡ μεγάλη σου ἔρευνα καί συζήτησις, καί πίστευσον ἄνευ ἀμφιβολίας, ὅτι εἷς Ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός. Ἀμήν.
Ὁ δέ ἀκόμη ἐσιώπα. Ἦλθε λοιπόν φωνή παρά τοῦ Κυρίου πρός τούς Ἰουδαίους. Διά τήν μεγάλην παράκλησιν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου φαίνομαι εἰς ἐσᾶς ἐνώπιόν σας, ἐγώ ὁ σταυρωθείς ἀπό τούς πατέρας σας. Μόλις δέ ἔγινεν ἡ φωνή αὕτη, ἐφοβήθησαν ὅλοι, καί ἔπεσον πρηνεῖς ἐπί τῆς γῆς· καί ἐκεῖνο τό ὁποῖόν ποτε εἶχε πάθει ὁ μακάριος Παῦλος τυφλωθείς, ὅτε παρουσιάσθη εἰς αὐτόν ὁ Κύριος,(²) τό αὐτό λοιπόν τοῦτο καί αὐτοί τότε ἔχουσι πάθει· διότι, καίτοι ἦσαν ἀνοικτοί οἱ ὀφθαλμοί αὐτῶν, δέν ἔβλεπον κανένα. Ἀφοὗ ταῦτα οὕτως ἔγιναν, ἡ ὑποκάτω τοῦ Κυρίου νεφέλη φωτεινή, ἀφοὗ κατά πρόσωπον αὐτοῦ ἐρριζώθη εἰς ὕψος, ἀπέκρυψεν αὐτόν ἀπό τό πρόσωπον αὐτῶν· καί οὕτως, ὅσον ὁ Σωτήρ ἀναβαίνων περιεπάτει ἐντός τῆς νεφέλης, τόσον ὀλίγον κατ’ ὀλίγον συνεδιπλώνετο ὄπισθεν αὐτοῦ καί ἡ νεφέλη, μέχρις ὅτου προυχώρησε μέσα εἰς τά οὐράνια δώματα. Ὁ δέ βασιλεύς καί τά πλήθη τῶν Χριστιανῶν λαβόντες τότε θάρρος, μέ ἰσχυράν φωνήν ὄπισθεν αὐτοῦ ἔκραζον, τό, Κύριε, ἐλέησον. Καί ὁ τίμιος καί εὐλαβής Ἀρχιεπίσκοπος ἔκειτο πρηνής κατά γῆς καί δέησιν προσέφερε πρός Κύριον τόν Θεόν ἡμῶν. Ἀφοὗ ταῦτα οὕτως ἠκολούθησαν, καί ὅλοι οἱ ἐν τῷ συνεδρίῳ συνηθροίσθησαν, μεγάλως τόν Ἀρχιεπίσκοπον καί ὁ βασιλεύς καί ἡ σύγκλητος ἡ σύν αὐτῷ, εὐλαβούμενοι ἐφοβοῦντο καί ὑπερετίμων πάρα πολύ, γεραίροντες ὁμοῦ καί θαυμάζοντες. Οἱ δέ Ἰουδαῖοι ὁ ἕνας τόν ἄλλον ἠρώτα. Βλέπεις τοὐλάχιστον σύ, ἀδελφέ; ὁ δέ ἔλεγεν· οὐδόλως. Εἶπον δέ πρός τόν Ἐρβάν, ἀλλοίμονον εἰς ἡμᾶς, διδάσκαλέ, τί θά κάμωμεν τώρα; Ὁ δέ εἶπε πρός αὐτούς. Ἡμεῖς μόνοι ἀπετυφλώθημεν παρατηρήσαντες τόν Θεόν τῶν Χριστιανῶν, ἤ καί ἐκεῖνοι ἔχουσι πάθει αὐτό; Καί μερικοί ἀπό τούς ἐκεῖ Χριστιανούς ἀκούσαντες ταῦτα, εἶπον μέ μεγάλην φωνήν. Μή γένοιτο. Διότι ἡμεῖς μέν οἱ Χριστιανοί διά τῆς χάριτος αὐτοῦ τῆς ἀνεκδιηγήτου, ἰδόντες αὐτόν, παραπάνω ἀπό ὅ,τι ἐβλέπομεν, καλλίτερον βλέπομεν τώρα. Μόνοι δέ σεῖς εἶσθε τυφλοί διά τήν ἀπιστίαν σας. Ἐπειδή λοιπόν ὅλοι ἦσαν τυφλοί καί οὐδόλως ἔβλεπον, χειραγωγηθείς ὁ Ἐρβάν ἦλθε πρός τόν Ἀρχιεπίσκοπον, καί λέγει πρός αὐτόν.
ΕΡΒΑΝ: Πᾶς ἄνθρωπος ὅταν ἴδῃ τόν Θεόν του εὐεργετεῖται παρ’ αὐτοῦ. Ἡμεῖς δέ εἴδομεν τόν Θεόν σου καί ἐπάθομεν κακά. Ἐάν τοιαύτας εὐεργεσίας παρέχῃ εἰς τούς προσερχομένους εἰς αὐτόν, πραγματικῶς δέν θεωρεῖται ὡς κεκτημένος τήν ἀγαθότητα τοῦ Πατρός αὐτοῦ.
Ο ΑΓΙΟΣ: «Θεός ἐκδικήσεων Κύριος, Θεός ἐκδικήσεων, καί νῦν ἐπαρρησιάσατο».(³) Κατά τάς βλασφημίας σας, ἤγουν, τάς ἀσεβεῖς ὕβρεις καί τάς μιαράς λοιδορίας πρός ἐκεῖνον, οὕτως ἐγένετο εἰς ἐσᾶς.
ΕΡΒΑΝ: Καί ἐάν κακόν ἀντί κακοῦ ἀποδίδῃ, διά τίνος λοιπόν ἐργάζεται τήν ὑπέρ ἡμῶν οἰκονομίαν;
Ο ΑΓΙΟΣ: Ὁ ἰατρός ὅταν κόπτῃ ἕν μέρος τυχόν σάπιον, οὐδόλως εὐθύνεται ὡς ὑπαίτιος τῆς ἀποκοπῆς αὐτῆς. Μέ ἀναξίους δηλαδή ὀφθαλμούς ἰδόντες τόν Κύριον, ἀπετυφλώθητε.
ΕΡΒΑΝ: Ἀπό ὅλα ὅσα ἠκούσαμεν καί εἴδομεν ἀπό σέ, ἕν μόνον σοι λείπεται, νά ἀνοιχθοῦν οἱ ὀφθαλμοί μας, καί νά γίνωμεν ὅλοι Χριστιανοί. Ἐάν δέ δέν ἐπιτελέσῃς τοῦτο εἰς ἡμᾶς, θά δώσῃς λόγον εἰς τήν ἡμέραν τῆς κρίσεως ὑπέρ ἡμῶν.
Ο ΑΓΙΟΣ: Ἐάν θέλητε νά σᾶς βαπτίσω, θά ἀναβλέψητε.
ΕΡΒΑΝ: Ἐάν δέ βαπτίσῃς ἡμᾶς καί δέν θά ἀνοιχθοῦν οἱ ὀφθαλμοί μας, τί μέλλει νά γίνῃ;
Ο ΑΓΙΟΣ: Νά βαπτίσω, λέγει, ἕνα ἀπό σᾶς· καί ἐάν δέν ἀναβλέψῃ, τότε μή δεχθῆτε τοῦτο.
Τοῦτο δέ ἤρεσεν εἰς τόν Ἐρβάν καί εἰς ὅλους. Καί ὅτε ἐβαπτίσθη εἷς ἐξ αὐτῶν, ἀμέσως ἠνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοί του καί ἔκραξε λέγων, ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι Θεός ἀληθινός καί πιστεύω εἰς αὐτόν. Τοῦτο ἀκούσαντες καί οἱ λοιποί, μετά πολλῆς προθυμίας προσῆλθον εἰς τό ἅγιον βάπτισμα, καί ἀφοὗ ἔλαβον τήν σφραγῖδα τοῦ Χριστοῦ συνηριθμήθησαν μετά τῶν Χριστιανῶν. Καί ἐγένετο χαρά μεγάλη καί ἀγαλλίασις εἰς τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ κατά τήν ἡμέραν ἐκείνην, καί πολλαί ζημίαι εἰς τόν διάβολον. Ἐνᾧ δέ ἐβαπτίσθη ὁ Ἐρβάν, καί ὅλοι οἱ μετ’ αὐτοῦ, καί παρευθύς ἠνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοί αὐτῶν, ἐδόξαζον τόν Θεόν. Ἔπειτα ἐκπληττόμενος ὁ Ἐρβάν διά τήν φανέρωσιν καί τήν ὅρασιν τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔλεγεν· εἰς τούς οὐρανούς ἦτο ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, τόν ὁποῖον οἱ ἀνόητοι πατέρες ἡμῶν ἐσταύρωσαν καί ἐφόνευσαν, καί ἡμεῖς οἱ ἀναίσθητοι ὑπελογίζομεν αυτόν εὑρισκόμενον μεταξύ τῶν εἰς τούς τάφους κειμένων. Καί κτυπῶν τό στῆθος του μετά δακρύων ἔλεγε· Δέσποτα Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ τοῦ Ζῶντος ἐν ἀληθείᾳ, συγχώρησόν μοι ὅσα ἥμαρτον εἰς σέ, ἐν ἀγνοίᾳ τά πρός σέ διακείμενος. Ἐσέβετο δέ καί τόν μακάριον Γρηγέντιον καί ἐτίμα αὐτόν πάρα πολύ, καί ὡς Ἄγγελον τοῦ Θεοῦ προσέβλεπε, καί δέν ἐπεθύμει νά ἀποχωρισθῇ ἀπ’ αὐτόν.
(¹) Ματθ. ΙΖ’ 20, ΚΑ’ 21, Μαρκ. ΙΑ’ 22 – 23, Λουκ. ΙΖ’ 6.
(²) Πραξ. Θ’ 8 – 18, ΚΒ’ 11 – 13, ΚΣΤ’ 14.
(³) Ψαλμ. 93ος 1.
ΠΗΓΗ: Διάλογος τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Γρηγεντίου Ἀρχιεπισκόπου Αἰθιοπίας, μετά τοῦ Ἑβραίου νομοδιδασκάλου Ἐρβάν «περί τῆς ἀληθοῦς Πίστεως τοῦ Χριστοῦ». Σέλ. 215, Ἐκδόσεις Βασ. Ρηγόπουλου.
Οἱ Εἰκόνες τοῦ κειμένου, ἔχουν προστεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
