Ἐκθέτομεν τώρα καί ἄλλα τινά τῆς ἀληθοῦς μετανοίας γνωρίσματα.
3. Ἡ ἐσωτερική λύπη καί συντριβή.
Εἶναι πολύ φυσικόν ὁ Χριστιανός πού ἔλαβε γνῶσιν τῶν ἁμαρτημάτων, τά ὁποῖα ἔπραξε, καί συνῃσθάνθη ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι τό μέγιστον κακόν, τό κακόν τό δημιουργοῦν τήν αἰωνίαν ἀπώλειαν, εἶναι φυσικόν, λέγομεν, νά λυπηθῇ καί συντριβῇ εσωτερικῶς∙ ὅπως εἶναι φυσικόν νά μή γελᾷ καί νά μή χαίρῃ ἀμερίμνως, ἀλλά νά λυπῆται καί νά θλίβεται ὁ ἀσθενῆς πού πάσχει ἀπό ἀσθένειαν σοβαράν καί αἰσθάνεται πόνους καί ἐννοεῖ ὅτι ὁ θάνατος τόν ἀπειλεῖ.
Εἶναι φυσικώτατον καί οὐσιῶδες γνώρισμα τῆς ἀληθοῦς μετανοίας ἡ λύπη καί ἡ θλίψις αὕτη, διότι συναισθάνεται ὁ μετανοῶν, ὅτι κατεπάτησε τόν νόμον τοῦ Θεοῦ, καί ὅτι περιφρόνησε τήν παρουσίαν καί τήν μεγαλειότητα τοῦ Θεοῦ. Ἰδού ὁ προφήτης Δαβίδ, ὁ ὁποῖος μέ λύπην καί πένθος καί συντριβήν ὀμολογεῖ πρός τόν Θεόν εἰς τόν περίφημον ἐκεῖνον ψαλμόν τῆς μετανοίας (τόν 50ὁ ψαλμόν): «Σοί μόνῳ ἥμαρτον καί τό πονηρόν ἐνώπιόν Σου εποίησα»∙ δηλαδή κατεπάτησα τόν νόμον Σου καί ἔπραξα ἁμαρτίαν βδελυράν καί εὑρέθην ρυπαρός καί ἀκάθαρτος ἐνώπιον Σοῦ τοῦ καθαροῦ καί ἁγίου, ἐμπρός εἰς τά μάτια Σοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου. Ὅταν δέ ὁ ἄσωτος μετανοήσας «ἦλθεν εἰς ἑαυτόν», τοῦτο κυρίως συναισθάνεται: «Πάτερ, λέγει, ἥμαρτον εἰς τόν οὐρανόν καί ἐνώπιόν σου»∙ δηλαδή ἡμάρτησα, περιφρονήσας Σέ, ὅστις ἐξουσιάζεις καί δεσπόζεις τοῦ ουρανοῦ∙ ἡμάρτησα ἐμπρός εἰς τά μάτια Σου, περιφρονήσας τήν παρουσίαν Σου. Ἡ λύπη δέ αὕτη καί ἡ ἐντροπή ἔκαμνε τόν τελώνην νά μή θέλῃ οὔτε τά μάτια νά σηκώσῃ πρός τόν οὐρανόν, ἀλλά νά κτυπᾷ θλιβερῶς τό στῆθος.
Εἶναι φυσικώτατον νά λυπηθῇ καί νά θλιβῇ ὁ ἀληθῶς μετανοῶν Χριστιανός πρό παντός, διότι αἰσθάνεται ὅτι ἔ δ ε ι ξ ε ν ἀ χ α ρ ι σ τ ί α ν π ρ ό ς τ ό ν π α ν ά γ α θ ο ν Θ ε ό ν, π ρ ό ς τ ό ν Π α τ έ ρ α τ ῆ ς ἀ γ ά π η ς. Ὅπως ἕνα παιδί εὐγενές καί εὐαίσθητον, ὅταν παρεκτραπῇ εἰς πρᾶξιν ἀσεβῆ ἀπέναντι τοῦ πατρός του, μόλις ἐννοήσῃ καί συναισθανθῇ τήν παρεκτροπήν του, λυπεῖται δι’ αὐτήν, καί ἡ λύπη του εἶναι τοσοῦτον μεγαλυτέρα, ὅσον ὁ πατέρας του τό περιέβαλλε πάντοτε μέ μεγάλην στοργήν καί ἀγάπην, οὕτω καί ὁ ἀληθῶς μετανοῶν Χριστιανός. Λυπεῖται καί θλίβεται κυρίως, διότι συναισθάνεται, ὅτι ἡμάρτησε πρός τόν πανάγαθον Πατέρα Θεόν, ὁ ὁποῖος τόν ἐδημιούργησε καί πολυτρόπως τόν εὐηργέτησε καί τόν ἐκράτησεν εἰς τήν ζωήν, παρ’ ὅλον ὅτι ἐκεῖνος ἔζη ἕως τώρα τόν βίον τῆς ἁμαρτίας∙ ὅτι ἔδειξεν ἀχαριστίαν πρός τόν μέγιστον εὐεργέτην Χριστόν, ὁ ὁποῖος τόσην ἀγάπην ἔδειξε πρός ἡμᾶς, ὥστε ἦλθεν εἰς τόν κόσμον καί ἐθυσίασε τήν ζωήν Του, καί διά τῆς θυσίας ἐκείνης μᾶς ἀπήλλαξεν ἀπό τήν καταδίκην τοῦ αἰωνίου θανάτου κατά τήν ὥραν πού ἐβαπτιζόμεθα εἰς τήν κολυμβήθραν τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος. Λυπεῖται καί θλίβεται ὁ ἀληθῶς μετανοῶν Χριστιανός, διότι (ὅπως λέγει ὁ θεῖος Παῦλος) διά τῆς ἁμαρτωλῆς διαγωγῆς του «ἐλύπησε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, ἐν ᾧ ἐσφραγίσθη εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως» (διά τοῦ ὁποίου Πνεύματος κατά τήν ἡμέραν τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος ἠλευθερώθη ἀπό τήν ἐξουσίαν τοῦ Σατανᾶ καί ἐσφραγίσθη μέ τό ἅγιον Χρίσμα διά νά ἀνήκῃ πλέον εἰς τόν Χριστόν. Ἐφέσ. δ’ 30).
Σκέψου, Χριστιανέ μου, ποίαν λύπην καί θλίψιν θά ᾐσθάνεσο, ὅταν εἰς μίαν περίστασιν σκοτισμοῦ καί λήθης καί ἀφροσύνης, ἐδείκνυες ἀχαριστίαν ἀσεβῆ καί ἀναίσχυντον πρός ἕνα ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος τόσον σέ ἠγάπησεν, ὥστε δέν ἐδίστασε νά θυσιάσῃ καί τό παιδί του – ἄν ἤθελεν εὑρεθῆ μεταξύ τῶν ἀνθρώπων τοιοῦτος εὐεργέτης – διά νά σώσῃ σέ. Τοιαύτην ἀγάπην ἔδειξεν ὁ Θεός Πατήρ, ὁ ὁποῖος «οὕτως ἠγάπησε τόν κόσμον, ὥστε τόν Υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκε (παρέδωκεν εἰς θάνατον), ἴνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχῃ ζωήν αἰώνιον»! (Ἰωάν. γ’ 16). Καί ὁ μετανοῶν Χριστιανός λυπεῖται λοιπόν καί θλίβεται, αἰσθανόμενος ὅτι αὐτός διά τῆς ἁμαρτίας ἔδειξε πρός τοιοῦτον εὐεργέτην τήν ἀσεβῆ καί ἀναίσχυντον ἀχαριστίαν, καί τοιοῦτον Πατέρα παρεπίκρανεν.
Ἡ λύπη δέ αὕτη, ἡ ὁποῖα εἶναι ἡ πλέον λεπτή καί ὀξεῖα καί ἰσχυρά, ὅταν ἡ μετάνοια εἶναι εἰλικρινής, ἡ λύπη αὕτη τῆς ἀναζωογονουμένης ἀγάπης, πρός τήν ὁποίαν κανέν ἄλλο αἴσθημα δέν εἰμπορεῖ νά παραβληθῇ εἶναι καί ἡ πρώτη καί ἀρεστή εἰς τόν Θεόν θυσία, τήν ὁποίαν ὁ μετανοῶν καί ἐπιστρέφων ἁμαρτωλός προσφέρει εἰς τόν Πατέρα εἰς τόν ὁποῖον ημάρτησε∙ «θυσία τῷ Θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον, καρδία συντετριμμένη καί τεταπεινωμένη», λέγει τό Πνεῦμα τό Ἅγιον εἰς τόν ψαλμόν τῆς μετανοίας τοῦ Δαβίδ (ν’ 19). Ἡ λύπη αὕτη, «ἡ κατά Θεόν λύπη, μετάνοιαν εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον κατεργάζεται», ὅπως λέγει τό αὐτό Πνεῦμα διά τοῦ Παύλου (Β’ Κορ. ζ’ 10). Καί τοιαύτην λύπην ἔδειξεν ὁ Δαβίδ κατά τήν μετάνοιάν του∙ «λούσω καθ’ ἑκάστην νύκτα τήν κλίνην μου, ἐν δάκρυσί μου τήν στρωμνήν βρέξω», λέγει ὁ ἴδιος (ψαλμ. στ’ 7). Τοιαύτην ἡ ἁμαρτωλός ἐκείνη γυναῖκα, ἡ ὁποῖα μέ τά δάκρυα τῆς μετανοίας ἔβρεχε τούς πόδας τοῦ Κυρίου, καί τούς ἐσπόγγιζε μέ τάς τρίχας τῆς κεφαλῆς της∙ λύπην τήν ὁποίαν ᾐσθάνθη, διότι μετανοήσασα «ἠγάπησε πολύ», ὅπως βεβαιώνει ὁ Κύριος (Λουκᾶ ζ’ 38, 47). Τοιαύτην ὁ Πέτρος, ὅταν μετενόησε καί συνῃσθάνθη τό μέγα ἁμάρτημά του, ὅτι ἠρνήθη τόν ἀγαπητόν του Κύριον, καί διά τοῦτο «ἐξελθών ἔξω (τῆς αὐλῆς τοῦ ἀρχιερέως) ἔκλαυσε πικρῶς» (Ματθ. κστ’ 75). Τοιαύτην ὁ Παῦλος, ὁ πρότερον διώκτης τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ὅπως βεβαιώνει πολλάκις ὁ ἴδιος (Πραξ. θ’ 9. Α’ Κορινθ. ιε’ 8 – 9 κλπ.). Τοιαύτην πάντες οἱ μεγάλοι ἁμαρτωλοί, οἱ ὁποῖοι ἔδειξαν ἀληθῆ μετάνοιαν καί ἀνεδείχθησαν ἔπειτα μεγάλοι ἅγιοι.
Ἐπαναλαμβάνομεν, ὅτι ἡ λύπη αὕτη ἡ προερχομένη ἐξ ἀγάπης, ἡ «κατά Θεόν λύπη», ὅπως τήν ὀνομάζει ὁ θεῖος Παῦλος, ἀποτελεῖ οὐσιῶδες γνώρισμα τῆς ἀληθοῦς μετανοίας. Διότι ὑπάρχει καί ἄλλη λύπη, πού παρουσιάζεται εἰς περιστάσεις μετανοίας, ἀλλά λύπη ψευδής καί ἐγωϊστική, ἡ ὁποία δέν προέρχεται ἀπό ἀληθῆ μετάνοιαν. Καί ἀναφέρομεν μερικά τοιαύτης λύπης παραδείγματα.
Διαπράττει ἕνας ἁμάρτημα σοβαρόν μέν, ἀλλά ἄγνωστον καί κρυμμένον ἀπό τά μάτια τῶν γνωστῶν του. Ἔξαφνα ὅμως μανθάνει, ὅτι τό ἔγκλημά του θά ξεσκεπασθῇ, θά γίνῃ γνωστόν εἰς ὅλους, θά προκαλέσῃ τήν τιμωρίαν του καί τήν καταισχύνην. Καί μεταμέλεται τώρα, λυπεῖται, θλίβεται, καταρᾶται τήν ὥραν πού τό ἔκαμε. Φοβισμένος καί τρέμων προσπαθεῖ νά ἀναγνώσῃ εἰς τό βλέμμα καί τήν ἔκφρασιν τῶν γνωστῶν του, ἄν τό ἔμαθαν. Καταφεύγει καί εἰς τόν Θεόν, ὄχι διότι αἰσθάνεται τήν ἀνάγκην τῆς συγχωρήσεως, ἀλλά διά νά σκεπάσῃ τήν πρᾶξιν του. Ὅταν ὅμως βεβαιωθῇ ὅτι οἱ φόβοι του ἦσαν ἀστήρικτοι καί ἡ ὑπόληψίς του μένει εἰς τήν θέσιν της, ἀδιαφορεῖ καί ἐξακολουθεῖ τήν προτέραν διαγωγήν του. Ἡ λύπη λοιπόν καί ἡ μετάνοια ἐκείνη ἦτο ὅλως ψευδής καί ἀνωφελής.
Ἀσθενεῖ σοβαρῶς ἄλλος πού ὑπῆρξεν ἁμαρτωλός. Τοῦ ἔρχεται ἡ ἰδέα, ὅτι τιμωρεῖται διά τάς ἁμαρτίας του∙ καί φοβούμενος μήπως ἡ ἀσθένειά του παραταθῇ, μήπως βασανισθῇ περισσότερον, μήπως καταλήξῃ εἰς θάνατον, μετανοεῖ καί λυπεῖται λύπην ἐκ φόβου πρός τιμωρίαν. Ἀλλά καί αὕτη εἶναι μετάνοια καί λύπη ψευδής∙ διότι εὐθύς μόλις ἡ ἀσθένεια παρέλθῃ καί ἐκλείψῃ ὁ φόβος τῆς τιμωρίας, ἐπανέρχεται καί ὁ ἀσθενήσας εἰς τόν πρότερον ἁμαρτωλόν βίον. Τοιαύτη ἦτο ἡ λύπη τοῦ Σαούλ καί τοῦ Ἀχαάβ (ἰδέ Α’ Βασιλ. κεφ. ιε’ στιχ. 23 καί Γ’ Βασιλ. κ’ 19, 27 καί κβ’ 38). Τοιαύτῃ καί ἡ τοῦ ἡγεμόνος Φήλικος, ὁ ὁποῖος, ὅταν ἤκουσεν ἀπό τόν ἀπόστολον Παῦλον, ὅτι ὁ Θεός θά κάμῃ κρίσιν καί θά τιμωρήσῃ τήν ἁμαρτίαν, «ἐγένετο ἔμφοβος», διότι ἦτο ἁμαρτωλός καί ἔνοχος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἀλλ’ ἔμεινεν ὁ ἴδιος. Τοιαύτη εἶναι γενικῶς ἡ λύπη ἡ προερχομένη ἐκ φόβου πρός τήν τιμωρίαν, ἀλλ’ ἡ ὁποία δέν εἶναι ἱκανή νά μεταβάλῃ τήν καρδίαν καί νά ἐπιστρέψῃ τόν ἄνθρωπον εἰς τόν Θεόν∙ καί ἑπομένως μένει «λύπη τοῦ κόσμου, ἡ ὁποία θάνατον κατεργάζεται», ὅπως λέγει τό Πνεῦμα τό Ἅγιον διά τοῦ Παύλου (Β’ Κορ. ζ’ 10).
Βεβαίως, ἡ λύπη τῆς ἀληθοῦς μετανοίας, ἡ «κατά Θεόν λύπη», δέν ἀπαιτεῖ νά κατατρίβῃ ὁ μετανοήσας ὅλην του τήν ζωήν εἰς θρήνους καί κοπετούς καί ἀπελπιστικήν κατάθλιψιν∙ διότι διά τοῦ τρόπου αὐτοῦ παραβλέπει καί δέν λογαριάζει τήν χάριν τοῦ Θεοῦ, πού τόν ἀξιώνει νά λάβῃ ἄφεσιν ὅλων τῶν ἁμαρτημάτων του, ὅπως θά ἴδωμεν εἰς τήν συνέχειαν. Ἀλλ’ ὅταν ἐξ ἀντιθέτου ὁ ἁμαρτωλός δέν λυπῆται διά τόν πρότερον βίον του, αὐτός ἀσφαλῶς δέν συναισθάνεται καί τό βάρος τῆς ἁμαρτίας καί τήν προσβολήν πού διέπραξεν εἰς τόν Θεόν, τόν Πατέρα τῆς ἀγάπης. Ἔχει πολύ ἐπιπολαίαν ἰδέαν τῆς ἁμαρτίας, τήν θεωρεῖ πρᾶγμα ἀσήμαντον καί ἀνάξιον λόγου, φυσικά δέ ἀσήμαντον καί ἄνευ ἀξίας θεωρεῖ καί τήν ἀρετήν καί τήν ἠθικήν.
Τό συμπέρασμα εἶναι, ὅτι ἡ ἔλλειψις πάσης λύπης καί συντριβῆς καρδίας διά τάς ἁμαρτίας ἀποδεικνύει ὅτι δέν ὑπάρχει συναίσθησις τῆς σοβαρότητος τῆς ἁμαρτίας, ἄρα δέ οὐδέ μετάνοια ἀληθής, τῆς ὁποίας γνώρισμα γνήσιον εἶναι ἡ λύπη καί συντριβή τῆς καρδίας διά τήν ἁμαρτίαν.
4.Ἡ σταθερά ἀπόφασις πρός διόρθωσιν καί νέαν ἐν Χριστῷ ζωήν.
Μέ τήν λύπην καί συντριβήν, περί τῆς ὁποίας ἐκάμαμεν λόγον προηγουμένως, συνδέεται καί ἄλλο τῆς μετανοίας γνώρισμα: ἡ σταθερά ἀπόφασις, τήν ὁποίαν λαμβάνει ὁ μετανοῶν νά μισήσῃ καί ἀποστραφῇ τήν ἁμαρτίαν∙ ἡ προσπάθεια καί ἡ ἐπιμέλεια διά νά ἀλλάξῃ βίον καί ζήσῃ εἰς τό ἑξῆς ζωήν χριστιανικήν, σύμφωνον πρός τόν νόμον καί τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Καί μόνον, ὅταν ἡ μετάνοια μετέβαλε πλέον τήν καρδίαν καί ἐνίσχυσε τήν θέλησιν, ὥστε νά λάβῃ στερεάν ἀπόφασιν πρός μεταβολήν καί διόρθωσιν, μόνον τότε εἶναι ἀληθής μετάνοια. Διότι, καθώς λέγει καί ὁ ἐκ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας Μέγας Βασίλειος, δέν μετανοεῖ ἀληθῶς ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος εἶπεν «ἥμαρτον» καί ἔπειτα ἐξακολουθεῖ τήν ἁμαρτίαν∙ ἀλλ’ ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος σύμφωνα μέ τούς λόγους πού εἶπε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον διά τοῦ Δαβίδ, ἐνόησε τήν ἁμαρτίαν του καί ἐμίσησεν αὐτήν.
Εἶναι βεβαίως ἀληθές, ὅτι ἡ σταθερά αὕτη ἀπόφασις πού λαμβάνει ὁ ἀληθῶς μετανοῶν δέν ἀποκλείει ὁλοτελῶς πᾶσαν εἰς τό μέλλον πτῶσιν∙ ἐνδέχεται δηλαδή ὁ μετανοήσας νά ἁμαρτήσῃ καί πάλιν ἀπό τήν συνήθειαν, ἀπό ἀδυναμίαν, ἀπό οἱανδήποτε αἰτίαν. Ἀλλ’ εἰς τάς περιστάσεις αὐτάς, πού λησμονεῖ τήν ἀπόφασίν του καί μολύνει τήν νέαν ζωήν τῆς μετανοίας πού ἀπεφάσισε ν’ ἀκολουθήσῃ, πρέπει τήν μέν πτῶσιν νά διορθώνῃ πάλιν διά μετανοίας καί λύπης, νά ἀνανεώνῃ δέ τήν πρώτην ἀπόφασιν καί νά ἐπαναλαμβάνῃ τήν πορείαν πού ἐχάραξε διά τῆς πρώτης μετανοίας.
Ἡ τοιαύτη λοιπόν σταθερά ἀπόφασις καί ἐπιμονή εἰς τήν νέαν ζωήν εἶναι τῆς μετανοίας τῆς ἀληθοῦς ἀσφαλές γνώρισμα∙ καί ὅλοι ὅσοι μετανόησαν ἀληθῶς παρουσίασαν καί τό βέβαιον αὐτό γνώρισμα καί δεῖγμα.
5.Ἡ ἱκανοποίησις τοῦ ἀδικηθέντος.
Ἐάν δηλαδή ὁ μετανοῶν Χριστιανός, ἀπό τήν ἐξέτασιν πού θά κάμῃ τοῦ ἁμαρτωλοῦ παρελθόντος του, εὕρῃ ὅτι ἠδίκησεν ἄλλον, εἴτε διά λόγου, εἴτε δι’ ἔργου, πρέπει νά τόν ἱκανοποιήσῃ καί νά τόν ἀποζημιώσῃ. Καί ὅταν μέν ἡ ἀδικία εἶναι ὑλική, δηλαδή ὅταν ἀφῂρεσε χρήματα ἤ ὁποιαδήποτε πράγματα τοῦ πλησίον, πρέπει νά ἐπιστρέψῃ τά ἐξ ἀδικίας ληφθέντα αὐτούσια, ἤ τήν ἀξίαν των, καθ’ ὅσον τοῦ εἶναι δυνατόν. Εἰς περίπτωσιν ὅμως πού εἶναι ἀδύνατον νά τά ἐπιστρέψῃ εἰς τόν ἀδικηθέντα, δύναται τό ἀντίτιμον νά τό διαθέσῃ εἰς τούς πτωχούς. Ὅταν δέ ἡ ἀδικία εἶναι ἠθική, δηλαδή ὅταν ὕβρισεν, ἤ περιφρόνησεν, ἤ διέβαλε καί ἐσυκοφάντησέ τινα, τότε ὀφείλει ἀπό μέν τόν προσβληθέντα νά ζητήσῃ συγχώρησιν, νά φροντίσῃ δέ νά ἀναιρέσῃ καί διορθώσῃ τήν διαβολήν καί συκοφαντίαν, ὀμολογῶν εἰς ἐκείνους πού τήν διέδωκε, ὅτι ἦτο ψευδής καί ἀνυπόστατος.
Τήν τοιαύτην ἱκανοποίησιν πάσης ἀδικίας τήν ἐπιβάλλει στοιχειῶδες καθῆκον δικαιοσύνης, τήν διατάσσει δέ καί ὁ Θεός διά τοῦ νόμου Του (ἰδέ Ἀριθμούς ε’ 6, 7). Παράδειγμα δέ ἄριστον μετανοοῦντος, ὁ ὁποῖος καί εἰς τό γνώρισμα τοῦτο τῆς ἀληθοῦς μετανοίας ἐδείχθη ἀξιοθαύμαστος, μᾶς παρουσιάζει τό ἱερόν Εὐαγγέλιον τόν Ζακχαῖον. Οὗτος ἐξομολογούμενος ἐνώπιον τοῦ Κυρίου είπεν∙ «ἰδού τά ἡμίση τῶν ὑπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι τοῖς πτωχοῖς καί εἴ τινός τι ἐσυκοφάντησα (καί εἰς ὅ,τι τυχόν ἠδίκησα κανένα), ἀποδίδωμι τετραπλοῦν» (Λουκ. ιθ’ 8). Δέν ἐπιβάλλεται βεβαίως ἀπόδοσις τῶν τετραπλῶν, ὅπως ὁ Ζακχαῖος ἐν τῇ γενναιοψυχίᾳ του ἔκαμεν, ἀλλά πάντως ἱκανοποίησις καί ἀποζημίωσις πλήρης μέν ὅταν πρόκηται περί ἠθικῆς ἀδικίας, κατά τό μέτρον δέ τῶν δυνάμεων τοῦ μετανοοῦντος, ὅταν πρόκηται περί ὑλικῆς, ἐκτός τῆς περιπτώσεως πού εἶναι ὅλως ἀδύνατον καί τώρα καί εἰς τό μέλλον νά ἱκανοποιήσῃ τόν ἀδικηθέντα, ὁπότε ὁ Θεός δέχεται τήν μετάνοιάν του, ἐάν ἔχῃ τά ἄλλα τῆς ἀληθοῦς μετανοίας γνωρίσματα, πού ἐσημειώσαμεν προηγουμένως.
Εἰς τά γνωρίσματα ταῦτα τῆς μετανοίας ὑπάγεται καί ἕνα ἄλλο καθῆκον ἀπαραίτητον καί ἀναγκαιότατον, ἄνευ τοῦ ὁποίου δέν ὑπάρχει μετάνοια καί δέν εἶναι δυνατόν νά δοθῇ ἀπό τόν Θεόν συγχώρησις. Τοῦτο εἶναι ἡ συγχώρησις καί ἡ συγνώμη, τήν ὁποίαν πρέπει ὁ μετανοῶν νά δώσῃ εἰς πάντα ἄλλον, ἀπό τόν ὁποῖον ἐβλάβη ἤ ἠδικήθη μέ ὁποιονδήποτε τρόπον. Πρέπει νά ἐξαλείψῃ πᾶσαν ἀντιπάθειαν καί ἔχθραν πού ἔχει εἰς τήν ψυχήν του καί νά συγχωρήσῃ ἀπό καρδίας πάντα ἐχθρόν του, διά νά εὕρῃ καί αὐτός ἔλεος καί συγχώρησιν. Διότι εἰς τήν ψυχήν πού ὑπάρχει ἔχθρα καί μῖσος, δέν εἰμπορεῖ ποτέ νά ἔλθῃ χάρις καί ἔλεος Θεοῦ. Τοῦτο τό θέτει ὁ Κύριος ὡς ὅρον απαράβατον∙ «Ἐάν ἀφῆτε, λέγει, τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν (δηλαδή ἐάν τούς συγχωρήσητε εἰς πᾶν ὅτι σᾶς ἔπταισαν), ἀφήσει καί ὑμῖν ὁ Πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος. Ἐάν δέ μή ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν οὐδέ ὁ Πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ἀφήσει τά παραπτώματα ὑμῶν» (δηλ. εἶναι ἀδύνατον νά σᾶς συγχωρήσῃ ὁ Θεός, ἐάν σεῖς δέν συγχωρήσετε τούς ἄλλους. Ματθ. ε’ 14, 15).
Ταῦτα ἀγαπητέ ἀναγνῶστα, εἶναι τά γνωρίσματα καί αἱ ἀσφαλεῖς ἀποδείξεις, από τάς ὁποίας δύναται νά ἐννοήσῃ ὁ Χριστιανός, ἄν μετενόησεν ἀληθῶς.
Ὁ δέ ἁμαρτωλός πού παρουσιάζει τήν τοιαύτην μετάνοιαν, δηλαδή ἐξήτασε τό παρελθόν του καί ἔλαβε σαφῆ γνῶσιν τῶν ἁμαρτιῶν πού διέπραξεν· ὁ ἁμαρτωλός πού συνῃσθάνθη τό βάρος καί τήν ἐνοχήν τῆς ἁμαρτίας καί ἔλαβε τήν σταθεράν ἀπόφασιν ν’ ἀλλάξῃ βίον καί ἱκανοποιήσῃ πάντα ἀδικηθέντα· καί κυρίως ὁ μετανοῶν ἁμαρτωλός πού λυπεῖται καί θλίβεται διά τάς ἁμαρτίας του, λυπεῖται καί θλίβεται, διότι πρός τόν Πατέρα τῆς ἀγάπης, πρός τόν μέγιστον εὐεργέτην Χριστόν ἡμάρτησεν, αὐτός οὐδέποτε ἀπελπίζει διά τήν σωτηρίαν του, ὁσονδήποτε καί ἄν ἡμάρτησεν, ὅσον μεγάλα καί φοβερά καί ἄν εἶναι τά ἁμαρτήματά του. Διότι φωτισμός θεῖος καί χάρις τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου τόν ἐπισκέπτεται καί τοῦ ἐμβάλλει τήν πεποίθησιν, ὅτι «καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην ὁ Θεός οὐκ ἐξουδενώσει» (Ψαλμ. ν’ 20). Τοῦ μεταδίδει τήν πεποίθησιν καί τήν πληροφορίαν, ὅτι διά τήν σωτηρίαν τῶν μετανοούντων ἁμαρτωλῶν ὁ Σωτήρ μας Χριστός ἐθυσιάσθη ἐπί τοῦ Σταυροῦ· τόν πληροφορεῖ ὃτι οἱ οὐρανοί ἠνοίχθησαν τώρα δι’ αὐτόν, ἄγγελοι χαίρουν ἐκεῖ διά τήν ἀλήθῆ μετάνοιάν του, καί ὁ Θεός Πατήρ ἤνοιξε τάς ἀγκάλας, διά νά τόν δεχθῇ εἰς τό μυστήριον τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως, ὅπου τόν περιμένει. Μέ τήν πεποίθησιν δέ ταύτην σπεύδει πρός τήν ἐξομολόγησιν, εἰς τήν ὁποίαν ὁδηγεῖ φυσικῶς ἡ ἀληθής μετάνοια, ὅπως θά ἀναπτύξωμεν εἰς τό περί Ἐξομολογήσεως κεφάλαιον, εἰς τό ὁποῖον εἶναι καιρός πλέον νά στρέψῃ τήν προσοχήν του ὁ ἀναγνώστης.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΠΗΓΗ: «Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ» ὑπό †Ἀρχιμανδρίτη Σεραφείμ Παπακώστα (Ἱεροκήρυκος Ναοῦ Μητροπόλεως Ἀθηνῶν). Ἔκδοσις ὀγδόη1947. ΑΘΗΝΑΙ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ Η ’’ΖΩΗ’’ Σελ. 47–58.
