Ὁ τίτλος τοῦ παρόντος βιβλίου, δηλαδή ἡ λέξις «μετάνοια», εἶναι ἀπό τάς λέξεις, πού προκαλοῦν εἰς τόν ἄνθρωπον τῆς σημερινῆς κοινωνίας αἴσθημα δυσφορίας παρόμοιον πρός ἐκεῖνο, πού προκαλεῖ εἰς τόν ἄρρωστον τό ὄνομα φαρμάκου ὄχι εὐαρέστου. Καί ὅμως εἰς κάθε ἐποχήν, πολύ δέ περισσότερον εἰς τήν σημερινήν, τήν βαθέως ἀνήσυχον καί κουρασμένην καί ἀνώμαλον, τίποτε ἄλλο δέν εἶναι τόσον χρήσιμον, τόσον ἀπαραίτητον καί σωτήριον, ὅσον ἡ μ ε τ ά ν ο ι α. Καί πολλάκις ὁ ἄνθρωπος τίποτε ἄλλο δέν ἐπιθυμεῖ τόσον βαθέως, χωρίς ὅμως καί νά ἀντιλαμβάνεται σαφῶς τί ἐπιθυμεῖ, ὅσον τήν μετάνοιαν.
Τήν ἐπιθυμεῖ βαθέως, διότι αἱ ὡραιόταται καί εὐγενέσταται λέξεις τῆς ὅλης ἀνθρωπίνης φιλολογίας, πού ἐκφράζουν τόν ὕψιστον βαθμόν τῆς εὐτυχίας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί αἱ πολυτιμότεραι δωρεαί πού ἀνταποκρίνονται εἰς τούς βαθυτάτους πόθους τῆς ψυχῆς μας, εἶναι: ἀνάπαυσις, εἰρήνη, ἀγάπη, χαρά, ζωή, τάς ὁποίας περιέχει ἡ κἂπως ἀποκρουστική μετάνοια, καί τάς ὁποίας ὑπόσχεται ὁ Κύριος, προσκαλῶν τόν ἄνθρωπον εἰς μετάνοιαν, καί μεταδίδει εἰς τόν ἀληθῶς μετανοοῦντα.
Δέν γνωρίζομεν ἄν ἔφθασέ ποτε εἰς τά αὐτιά τοῦ ἀναγνώστου ἡ ἀνεκτίμητος ἐκείνη πρόσκλησις, πού ἀπευθύνει πρός ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους ὁ Κύριος, ἡ πρόσκλησις: «Δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι, κἀγώ ἀναπαύσω ὑμᾶς. Καί εὑρήσετε ἀ ν ά π α υ σ ι ν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν» (Ματθ. ια’ 28, 29). Ἐλᾶτε, λέγει, πρός ἐμέ, ἐπιστρέψατε εἰς ἐμέ καί πλησιάσατέ με, ὅλοι ὅσοι εἶσθε κουρασμένοι καί βαρέως φορτωμένοι, καί ἐγώ θά σᾶς ἀναπαύσω, θά εὕρετε κοντά μου τήν ἀνάπαυσιν καί τήν εἰρήνην πού ποθεῖ ἡ ψυχή σας.
Ἀλλ’ ἀπό ὅλα τά βάρη καί τά φορτία τοῦ βίου τούτου, τίποτε ἄλλο δέν βαρύνει τόσον πολύ τήν ψυχήν, καί δέν καταπιέζει τόσον θλιβερῶς τήν συνείδησιν, ὅσον ἡ ἁμαρτία, ἀπό τήν ὁποίαν πηγάζουν καί ὅλα τά ἄλλα δεινά τοῦ βίου, λέγει ἕνας μεγάλος πατήρ τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Δέν ἔχει σημασίαν ἄν τό μέγα βάρος τῆς ἁμαρτίας δέν τό αἰσθάνωνται ὅλοι, καί μάλιστα ἐκεῖνοι πού τό ἔχουν βαρύτερον. Μήπως καί ὁ ναρκωμένος ἀπό τό ναρκωτικόν αἰσθάνεται τούς πόνους; Καί ὅμως οἱ πόνοι ὑπάρχουν καί ἡ ἀσθένεια κατατρώγει τόν ὀργανισμόν του. Ἀλλ’ ὅσοι ἁμαρτωλοί συνῆλθον καί συνῃσθάνθησαν τί σημαίνει ἐνοχή ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, καί ἐγνώρισαν καλά τό πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν των, εὑρῆκαν ὅτι δέν ὑπάρχει εἰς τήν ζωήν τοῦ ἀνθρώπου βάρος βαρύτερον, φορτίον φορτικώτερον καί ἀπεχθέστερον, δηλητήριον πικρότερον καί δηλητηριωδέστερον, μαρτύριον θλιβερώτερον καί μαρτυρικώτερον ἀπό τήν ἁμαρτίαν. Ἕνεκα τούτου ὁ προφήτης τοῦ Θεοῦ διαμαρτύρεται λέγων: «οὐκ ἔστιν εἰρήνη ἐν τοῖς ὀστέοις μου ἀπό προσώπου τῶν ἁμαρτιῶν μου, ὅτι αἱ ἀνομίαι μου ὑπερῆραν τήν κεφαλήν μου, ὡσεί φορτίον βαρύ ἐβαρύνθησαν ἐπ’ ἐμέ». Καί ἕνεκα τούτου «ἐν δάκρυσι τήν στρωμνήν του βρέχει» (Ψαλμ. λζ’ 3, 4 καί στ’ 7).
Ὅσοι μελετοῦν βαθύτερα τόν ἑαυτόν των, αἰσθάνονται ἀνά πᾶν βῆμα τῆς ζωῆς των πόσον βαρέα φορτία εἶναι ὁ ἐγωϊσμός καί ἡ φιλαυτία, ἡ ἰδιοτέλεια καί ἡ πλεονεξία, ἡ ὑπερηφάνεια καί ἡ φιλοδοξία. Ἐάν καθένας ἐξετάσῃ τό παρελθόν του, καί συμβουλευθῇ τήν καθημερινήν πεῖράν του, θά βεβαιωθῇ, ὅτι τό μεγαλύτερον μέρος τῶν στεναχωριῶν μας, τῶν πικριῶν μας, τῶν βαθειῶν ἀπογοητεύσεών μας, τῶν θλίψεών μας, προέρχεται ἀπό τάς διαψεύσεις τῶν ἐγωϊστικῶν βλέψεών μας, ἀπό τήν μή ἱκανοποιουμένην ἰδιοτέλειαν καί τήν μή χορταινομένην πλεονεξίαν μας – πλεονεξίαν χρημάτων, ἡδονῶν καί ἀπολαύσεων, εὐνοιῶν καί προτιμήσεων, θέσεων καί ἀξιωμάτων – ἀπό τήν πληγωθεῖσαν φιλοδοξίαν μας, ἀπό τήν διάψευσιν τῶν κρυφίων πόθων καί σχεδίων, ἀπό τήν ματαίωσιν τοῦ θελήματός μας, ἀπό τήν γελοιοποίησιν τῆς φιλαρεσκείας μας, ἀπό τάς ἐκρήξεις τοῦ θυμοῦ καί τάς ἀναφλέξεις τῆς ὀργῆς μας…. γενικῶς ἀπό τά πλήγματα πού ὑπέστη τό ἐγώ μας εἰς τάς διαφόρους σχέσεις τῆς ζωῆς. Αὐτά εἶναι ἀνέκαθεν κοινά καί παγκόσμια αἴτια τῆς ἀνησυχίας καί τῆς θλίψεως τοῦ ἀνθρώπου. Αἱ μεγάλαι δοκιμασίαι πού θλίβουν τήν ψυχήν καί τό σῶμα δέν εἶναι οὔτε καθημεριναί, οὔτε μόνιμοι. Ἀλλ’ αἱ ἀνωμαλίαι, αἱ μικρότεραι ἤ αἱ μεγαλύτεραι, πού δημιουργοῦν αἱ κακίαι καί τά πάθη τῆς ἁμαρτίας εἰς τήν καθημερινήν ζωήν – εἰς τήν οἰκογένειαν, εἰς τήν ἐργασίαν, εἰς τάς δοσοληψίας, εἰς τάς κοινωνικάς συναναστροφάς – αὐταί καθιστοῦν φορτίον βαρύ τήν ζωήν, καί ἀδύνατον τήν ἐπιτυχίαν ἐσωτερικῆς εἰρήνης καί ἀναπαύσεως, ἑτοιμάζουν δέ θλιβερόν καί ὀλέθριον μέλλον.
Δέν γνωρίζομεν ἄν ὁ ἀναγνώστης ἄνοιξέ ποτε τό σοφώτατον βιβλίον ἀπό ὅσα ἔχει ὁ κόσμος, τό ὁποῖον λέγεται Καινή Διαθήκη ἤ Εὐαγγέλιον, διά νά ἴδῃ τήν ἄλλην ἐπίσης ἀνεκτίμητον ἐκείνην βεβαίωσιν τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ: «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καί ἡ ζωή. Ὁ τόν λόγον μου ἀκούων, καί πιστεύων τῷ πέμψαντί με, ἔχει ζ ω ή ν αἰώνιον∙ καί εἰς κρίσιν οὐκ ἔρχεται, ἀλλά μεταβέβηκεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τήν ζ ω ή ν» (Ἰω. ια’ 25 καί ε’ 24). Ἀλλά θάνατος ἀσυγκρίτως τρομερώτερος καί θλιβερώτερος ἀπό τόν φυσικόν θάνατον – τόν ὁποῖον τόσον ἀποστρεφόμεθα καί φοβούμεθα – εἶναι ὁ πνευματικός καί αἰώνιος θάνατος. Τοῦτον δέν τόν δημιουργεῖ ἀσθένεια τοῦ σώματος, φόνος ἤ πόλεμος, ἀλλ’ ἡ ἁμαρτία∙ οὐδέ τόν φέρει ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα, ἀλλ’ ὁ αἰώνιος χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τόν Θεόν. Ἡ ἁμαρτία δηλαδή χωρίζουσα τήν ἀθάνατον ψυχήν ἀπό τόν Θεόν, πού εἶνε ἡ πηγή τῆς ζωῆς, τήν ρίπτει εἰς τήν αἰωνίαν δυστυχίαν καί ἀθλιότητα. Ζωή δέ ἀσυγκρίτως καί ἀπείρως εὐτυχεστέρα ἀπό τήν ζωήν τοῦ πλουσιωτέρου καί ἐνδοξοτέρου ἐπί γῆς θνητοῦ, εἶναι ἡ ζωή τοῦ πιστοῦ καί ἀληθινοῦ Χριστιανοῦ, ἡ ὁποία οὐδέποτε θά σβύσῃ, ἀλλά θά συνεχισθῇ μετά τήν ἐκ τῆς γῆς ἀναχώρησίν του, τελεία πλέον καί εὐτυχής καί αἰώνιος.
Ταύτας, λοιπόν, τάς ἀνεκτιμήτους δωρεάς, ἀνάπαυσιν καί εἰρήνην ἀφ’ ἑνός, ζωήν χαρᾶς καί εὐτυχίας ἀφ’ ἑτέρου, μεταδίδει ὁ Χριστός, προσκαλῶν εἰς μετάνοιαν καί ἐπιστροφήν. Ἡ μ ε τ ά ν ο ι α δηλαδή εἶναι τό μοναδικόν μέσον, πού ὁδηγεῖ εἰς τήν ἐπιτυχίαν τῶν μεγάλων αὐτῶν δωρεῶν, τάς ὁποίας βαθύτατα ποθεῖ ὁ ἄνθρωπος. Ἡ μετάνοια εἶνε τό μοναδικόν φάρμακον, πού θεραπεύει τήν δηλητηριασμένην ἀπό τήν ἁμαρτίαν ψυχήν, τήν πάσχουσαν καί ἀποκαμωμένην ἀπό τά βαρέα φορτία ψυχήν, καί μεταδίδει εἰς αὐτήν νέαν ζωήν, ἀληθινήν καί αἰωνίαν.
«Δεῦτε πρός μέ», λέγει ὁ Κύριος, ὡς μοναδικός καί ἀλάνθαστος ἰατρός καί σωτήρ, προσκαλῶν εἰς μετάνοιαν καί ἐπιστροφήν. Ἐλᾶτε κοντά μου διά νά σᾶς θεραπεύσω ἀσφαλῶς, καί ἀναπαύσω τήν κουρασμένην ἀπό τά πολλά βάρη ψυχήν σας, καί μεταδώσω εἰς αὐτήν νέαν ζωήν. Ἀρκετά ἐδοκιμάσατε τούς παρουσιαζομένους ὡς ἰατρούς σας, οἱ ὁποῖοι ἀξιοῦν νά εἶναι «ἄλλων ἰατροί, αὐτοί ἕλκεσι βρύοντες». Τόσαις φοραῖς σᾶς ὑπεσχέθησαν, ὅτι θά σᾶς θεραπεύσουν, ἀλλά δέν κάμνουν τίποτε ἄλλο, παρά νά ἐπιδεινώνουν τήν ἀσθένειαν, νά αὐξάνουν τά βάρη, ἤ ἔστω νά θέτουν μόνον καταπραϋντικά καταπλάσματα καί νά κάμνουν ἐνέσεις προσωρινῆς ναρκώσεως. Ἀλλ’ ὅπως τόν πάσχοντα ἀπό ἑλώδη ἤ τυφοειδῆ πυρετόν καί εὑρισκόμενον εἰς βαθεῖαν κόπωσιν καί κατάπτωσιν, εἰς ἀνησυχίαν καί κρίσιν πυρετικήν, δέν θά θεραπεύσουν τά ἐξωτερικά καταπλάσματα, ἤ ἡ τεχνητή πτῶσις τοῦ πυρετοῦ, ἐάν δέν καταπολεμηθοῦν τά βαθύτερα αἴτια, τό ἑλῶδες παράσιτον, ἤ τό μικρόβιον τοῦ τύφου, πού ὁδηγεῖ εἰς τόν θάνατον∙ οὕτω καί τά ὑλικά ἀγαθά τοῦ κόσμου, μέ τά ὁποῖα ὑπόσχονται ὅτι θά σᾶς θεραπεύσουν οἱ ἀδέξιοι καί ψευδεῖς ἰατροί τῆς ἐποχῆς, «οἱ πλανῶντες καί πλανώμενοι», δέν εἰμποροῦν νά ἀφαιρέσουν τήν ἀγωνίαν, οὔτε νά δώσουν ἀνάπαυσιν καί χαράν καί ζωήν εἰς τήν ψυχήν τήν χωρισμένην ἀπό τόν Θεόν καί βαδίζουσαν πρός τόν θάνατον. Ἕνα εἶναι τό ἀλάνθαστον φάρμακον, πού καταστρέφει τά βαθύτερα αἴτια καί ἐπαναφέρει τήν ὑγείαν. Τό φάρμακον τοῦτο τῆς ριζικῆς θεραπείας εἶναι ἡ ἀ λ η θ ή ς μ ε τ ά ν ο ι α καί ἐπιστροφή εἰς τόν Χριστόν. Εἰς ταύτην δέ ὁ Κύριος καλεῖ μέ τόσην συγκατάβασιν καί στοργήν καί καλωσύνην, ὅταν λέγῃ: «Δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι, καί εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν. Ὁ τόν λόγον μου ἀκούων ἔχει ζωήν αἰώνιον».
Ὁ ἀγαπητός ἀναγνώστης, εἰς τά χέρια τοῦ ὁποίου εὑρέθη τό παρόν, ἐνδέχεται νά εἶναι ἀπό ἐκείνους πού δέν ἐγνώρισάν ποτε ἀληθινήν ψυχικήν ἀνακούφισιν καί ανάπαυσιν∙ ἀπό ἐκείνους πού ἔχουν ἀπόλυτον ἀνάγκην σωτῆρος ἰατροῦ καί φάρμακον σωτηρίας τῆς ψυχῆς – καί ποιός ἄνθρωπος, μακράν τοῦ Χριστοῦ μένων, εἰμπορεῖ νά εἰπῇ ὅτι δέν ἔχει τοιαύτην ἀνάγκην; – Ὁ ἀναγνώστης θέλει ἀσφαλῶς τήν χαράν καί τήν εὐτυχίαν. Τήν ἐζήτησεν ἴσως εἰς τούς τόπους καί εἰς τά μέσα πού δίδει ὁ κόσμος καί δέν τήν εὑρῆκε, διότι δέν ὑπάρχει ἐκεῖ. Ἐδιάβασεν ἴσως πολλά βιβλία πού ἔγραφαν περί χαρᾶς, ἀλλά κανένα δέν ἱκανοποίησε τήν ψυχήν του. Ἂς λάβῃ τώρα τόν κόπον νά διαβάσῃ μέ κἂποιαν προσοχήν καί ὅσα θά ἐκτεθοῦν ἐδῶ περί τῆς Μ ε τ α ν ο ί α ς, περί τοῦ μεγάλου καί σοβαρωτάτου τούτου μέσου τῆς σωτηρίας καί εὐτυχίας. Ἂς μή τό θεωρήσῃ ζήτημα γνωστόν, τό ὁποῖον δέν ἔχει ἀνάγκην νά μάθῃ, ἤ ζήτημα τό ὁποῖον δέν ἁρμόζει τάχα εἰς τήν θέσιν του καί τήν ἀξίαν του. Ἂς τό μελετήσῃ∙ καί ἄν διά τῆς μελέτης ταύτης γνωρίσῃ καλύτερα τήν θέσιν του καί ποθήσῃ τήν μετάνοιαν∙ ἄν μετανοήσῃ κατά τόν τρόπον πού θά ἐκτεθῇ ἐδῶ, καί εἰσαχθῇ οὕτως εἰς τόν δρόμον πού ὁδηγεῖ εἰς τόν Χριστόν, τόν βεβαιοῦμεν προκαταβολικῶς, χωρίς τόν ἐλάχιστον φόβον μήπως διαψευσθῶμεν, ὅτι ἐμπῆκεν εἰς τόν δρόμον τῆς σωτηρίας, τῆς ζωῆς καί τῆς εὐτυχίας.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΠΗΓΗ: «Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ» υπό †Αρχιμανδρίτη Σεραφείμ Παπακώστα (Ιεροκήρυκος Ναού Μητροπόλεως Αθηνών). Έκδοσις όγδόη 1947. ΑΘΗΝΑΙ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ Η ’’ΖΩΗ’’ Σελ. 3 – 10.
