Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου
«ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΑ»
ΜΕΛΕΤΗ Ι’
Β’ Περί τῆς λύπης ὅπου ἔχουν ἐκεῖ οἱ ἁμαρτωλοί διά τό παρόν.
Συλλογίσου ἀδελφέ τήν ἀπαρηγόρητον λύπην καί πόνον ὅπου δοκιμάζει εἰς τό παρόν ἡ ἁμαρτωλή ἐκείνη ψυχή ὅπου καταδικασθῇ εἰς τόν ᾅδην, ἀπό τήν ὁποίαν λύπην τόσον ἔχει νά καταβυθισθῇ, ὅπου νά μή δύναται τελείως νά ἐνθυμηθῇ ἄλλο τι, οὔτε αὐτόν τόν ἴδιον Θεόν· διότι ἄν τόν ἐνθυμεῖτο, βέβαια ἤθελε καί νά παρηγορηθῇ, κατά τόν ψαλμῳδόν ὅπου λέγει· «ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καί εὐφράνθην» (ψαλμ. ος’, 3). Τήν λύπην δέ αὐτήν ἔχουν νά προξενοῦν αἱ πολλαί ἁμαρτίαι καί τά πάθη(α) μέ τά ὁποῖα ἡ ψυχή εὑρίσκεται ἐκεῖ καταφορτωμένη· διότι ἤξευρε, ὅτι ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἁμαρτάνῃ, εἴτε σωματικήν ἁμαρτίαν, εἴτε ψυχικήν, ἤ ἔχει κανένα πάθος σαρκικόν ἤ ψυχικόν, βάφεται μέν ὁ νοῦς καί ἡ φαντασία τῆς ψυχῆς ἀπό τήν βαφήν τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ πάθους ἐκείνου καί τυπώνεται καί μορφώνεται ἀπό τόν τύπον καί τήν μορφήν αὐτῶν, ποιόνεται δέ καί διατίθεται ἡ θέλησις τῆς ψυχῆς ἀπό τήν κλίσιν καί ὄρεξιν ὅπου ἔλαβεν εἰς τάς ἁμαρτίας καί εἰς τά πάθη· καί ἁπλῶς εἰπεῖν, ὅλη ἡ ψυχή ἐνδύεται ὡσάν ἕνα συγχαμερόν, βρωμερόν καί σκοτεινόν(β) ἔνδυμα τήν ἁμαρτίαν ὅπου πράξῃ, καί τό πάθος ὅπου ἔχει ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ· καθώς ἐκ τοῦ ἐναντίου ἐνδύεται ὅλη ὡσάν ἕνα ἔνδυμα ποθεινόν εὐωδιαστικόν καί φωτεινόν τήν ἀρετήν καί τό καλόν ὅπου πράξῃ. Διά τοῦτο καί ἡ θεία Γραφή εἰς πολλά μέρη παρομοιάζει μέ τά ἐνδύματα τόσον τήν ἀρετήν ὅσον καί τήν κακίαν· καί διά μέν τήν ἀρετήν οὕτω λέγει· «ἐνδύσαθε οὖν ὡς ἐκλεκτοί τοῦ Θεοῦ ἅγιοι καί ἠγαπημένοι σπλάγχνα οἰκτιρμῶν, χρηστότητα, ταπεινοφροσύνην, πραότητα, μακροθυμίαν», (Κολασ. γ’, 12) διά δέ τήν κακίαν οὕτω· «μισοῦντες καί τόν ἀπό τῆς σαρκός ἐσπιλωμένον χιτῶνα», (Ἰούδ. ἐπιστ. 23) καί διά τά δύω ὁμοῦ οὕτω λέγει· «ἀπεκδυσάμενοι τόν παλαιόν ἄνθρωπον σύν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ, καί ἐνδυσάμενοι τόν νέον τόν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ’ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν» (Κολασ. γ’, 9).
Ὅθεν ἐάν δέν προφθάσῃ ἀπ’ ἐδῶ ἡ ψυχή νά ἐκδυθῇ τό σκοτεινόν ἔνδυμα τῆς ἁμαρτίας ὅπου ἐφόρεσε καί νά ἐνδυθῇ τό φωτεινόν ἔνδυμα τῆς ἀρετῆς, ὅταν εὔγῃ ἀπό τό σῶμα, εὑρίσκεται ἡ ταλαίπωρος ψυχή τοῦ ἁμαρτωλοῦ φερομένη μέ αὐτό· καθώς ἐξ ἐναντίας ἡ ψυχή τῶν ἐναρέτων εὐγαίνει ἀπό τό σῶμα φορεμένη μέ τό λαμπρόν ἔνδυμα τῆς αρετής(γ) καί ἡ μέν ἁμαρτία ὅπου ἔπραξε, στέρησις οὖσα τοῦ καλοῦ θέλει ἀφανισθῆ καί δέν θέλει εὑρεθῆ καθώς εἶναι γεγραμμένον «ζητηθήσεται ἡ ἁμαρτία αὐτοῦ καί οὐ μή εὑρεθῇ» (ψαλμ. θ’, 15), ἡ δέ βαφή καί ἡ μορφή καί ὁ τύπος ὁ ἐμπαθής τῆς ἁμαρτίας, ἄν δέν ἐξαλειφθῇ ἀπ’ ἐδῶ μέ τήν τελείαν μετάνοιαν, θέλει μένει εἰς τήν ψυχήν καί δι’ αὐτήν θέλει μένει εἰς αὐτήν καί ἡ κόλασις, ὡς λέγει ὁ μέγας Βασίλειος «ἡ ἁμαρτία ἐν τοῖς ὁρῶσιν αὐτήν μᾶλλον ἤ ἐν τοῖς ὁρωμένοις κακῶς τήν ὕπαρξιν ἔχει· πεπαυμένων οὖν τῶν πονηρῶν πράξεων καί ἡ ὕπαρξις τῆς ἁμαρτίας συναφανίζεται… κἄν ἡ ἐπί τοῖς ἁμαρτήμασι τιμωρία τεταμιευμένη τύχοι τοῖς ἁμαρτάνουσι καί ἄλυτος ᾗ ἐπί τοῖς ἀδικήμασι κόλασις» (Ἀσκητικ. διατάξ. δ’).
Καί λοιπόν, πῶς ἡ ἀθλία ἐκείνη ψυχή νά μή λυπῆται, βλέπουσα τόν ἑαυτόν της ὅλον μεμορφωμένον καί τυπωμένον μέ τήν αἰσχράν καί δυσειδῆ μορφήν καί τόν τύπον τῆς ἁμαρτίας; πῶς νά μή θλίβεται ἡ δυστυχής, βλέπουσα ὅτι εἶναι ὅλη βουτημένη καί βεβαμμένη μέσα εἰς τήν αἱματώδη βαφήν τοῦ διαβόλου, ἡ ὁποία δέν δύναται νά ξεβαφῇ καθώς δέν ξεβάφεται καί τό ροῦχον ὅπου εἶναι βουτημένον μέσα εἰς τό αἷμα; ὡς λέγει ὁ μέγας Βασίλειος, ἑρμηνεύοντας τό ρητόν ἐκεῖνο τοῦ Ἡσαΐου· «ὅν τρόπον ἱμάτιον ἐν αἵματι πεφυρμένον οὐκ ἔσται καθαρόν, οὕτως οὐδέ σύ ἔσῃ καθαρός» (ιδ’, 19). Τί λέγω; ἀσυγκρίτως περισσότερον δέν ξεβάφεται ἡ ψυχή ἀπό τήν ἁμαρτίαν, παρά τό ροῦχον ἀπό τό αἷμα· διότι ὅσον ἡ ψυχή εἶναι λεπτοτέρα ἀπό κάθε ροῦχον καί τό πλέον λεπτότατον, τόσον βαθύτερα ἔλαβε τήν βαφήν τῆς ἁμαρτίας, καί ὅλη ὅλως ἔγινεν ἕνα μέ αὐτήν. Πῶς νά μήν ἀναστενάζῃ ἡ ἐλεεινή καί νά μήν κλαίῃ, βλέπουσα πῶς εἶναι ἐνδεδυμένη ἕνα φόρεμα κατάμαυρον λελεπρωμένον, βρωμισμένον, γεμάτον ἀπό μυριάδας ἀκαθαρσίας καί λέρας; καί τό μεγαλύτερον εἶναι, ὅπου θέλῃ νά τό ἐκδυθῇ καί νά μή δύναται. Ὅθεν ἀπό αὐτά τά ἴδια πάθη της ἔχει ἐκεῖ νά κολάζεται καί νά καταφλέγεται· ἔχει νά ἀδολεσχῇ καί νά ἐνοχλῆται πάντοτε, καθώς λέγει ὁ διακριτικώτατος ἐκεῖνος ἅγιος Δωρόθεος, οὕτω γράφων· «Ὅταν ἐξέλθῃ ἐκ τοῦ σώματος ἡ ψυχή, μονοῦται αὐτή καί τά πάθη αὐτῆς καί λοιπόν κολάζεται ὑπ’ αὐτῶν, πάντοτε εἰς αὐτά ἀδολεσχοῦσα καί φλεγομένη ὑπό τῆς ὀχλήσεως αὐτῶν καί διασπαραττομένη ὑπ’ αὐτῶν, ὥστε μή μνημονεῦσαι τοῦ Θεοῦ δύνασθαι». Καί «πάντοτε ἡ ἐμπαθής ψυχή κολάζεται ἡ ἀθλία ὑπό τῆς ἰδίας καχεξίας πάλιν, ἔχουσα ἀεί τήν πικράν μνήμην καί τήν ἐπώδυνον ἀδολεσχίαν τῶν παθῶν καιόντων ἀεί καί καταφλεγόντων αὐτήν» (παρά τῇ συλλογῇ Ἰωάννου Ἀντιοχείας ἐν τῇ α’ ὑποθέσει)(δ).
Ὦ ἀλλοίμονον! τότε ἡ ψυχή ἐκείνη ἡ τρισαθλία θέλει ἰδεῖ συμμαζωμένα εἰς τόν ἑαυτόν της, ὡσάν εἰς μίαν βρωμεράν ἀποθήκην ὅλα τά πονηρά ἔργα, ὅλα τά κακά λόγια καί ὅλους τούς αἰσχρούς λογισμούς, ὅπου ἔπραξε καί ἐλάλησε καί ἐσυλλογίσθη εἰς ὅλον τόν καιρόν τῆς ζωῆς της· καί εἰς τήν νεότητά της καί εἰς τήν ἀνδρικήν ἡλικίαν καί εἰς τό γηρατεῖον της, εἰς τό ὁποῖον πολλαῖς φοραῖς μᾶς ἀφίνει ἡ ἁμαρτία, ἀλλά ἡμεῖς δέν ἀφίνομεν τήν ἁμαρτίαν καί θέλει εἰπῇ ἐκεῖνο τοῦ Ἰώβ «κατέβαλόν με πτῶμα ἐπί πτώματι» (ις’, 14). Τότε θέλει ἰδῆ τήν κάθε ἁμαρτίαν ὅπου ἔκαμεν, ὄχι καθώς τώρα τήν βλέπει καί τήν μετρᾷ ὡσάν ἕνα πρᾶγμα ἐλαφρόν καί σχεδόν ὡσάν ἕνα παιγνίδι, ἀλλά καθώς τήν βλέπει καί τήν μετρᾷ ὁ Θεός· ἤγουν ὡσάν ἕνα πρᾶγμα φρικωδέστατον καί φοβερόν· ὡσάν ἕνα πέλαγος πονηρίας, ὡσάν μίαν ἄπειρον ὕβριν τοῦ Παντοκράτορος καί ὡς μίαν ἀποστασίαν κατά τῆς ἰδίας θεότητος, καθώς γέγραπται· «ἦρκε χεῖρας ἐναντίον τοῦ Κυρίου ἔναντι δέ Κυρίου Παντοκράτορος ἐτραχηλίασεν· ἔδραμε δέ ἐναντίον αὐτοῦ ὕβρει» (Ἰώβ ιε’, 25). Τότε θέλει ἰδῆ τάς ἁμαρτίας ὅπου ἔκαμαν ἄλλοι πῶς ἔγιναν ἰδικαί της ἤ διότι αὐτή συνήργησεν εἰς αὐτάς μέ τό κακόν της παράδειγμα, ἤ διότι ἔδωκε συμβουλήν εἰς τό νά τάς κάμουν· ἤ καί διότι δέν τάς ἐμπόδισε καθώς ἀπαιτοῦσε τό χρέος τοῦ ἐπαγγέλματός της· καθώς περί τοιούτων ἁμαρτιῶν λέγει ὁ θεῖος Παῦλος, ὅτι ἀκολουθοῦν μετά θάνατον «τινῶν ἀνθρώπων αἱ ἁμαρτίαι πρόδηλοί εἰσι προάγουσαι εἰς κρίσιν, τισί δέ καί ἐπακολουθοῦσιν» (Α’ Τιμόθ. ε’, 24).
Τότε θέλει γνωρίσει καί τά καλά ὅπου ἔπραξε, μά μέ κακόν σκοπόν καί σχεδόν μεμιγμένα μέ περισσοτέρας ἁμαρτίας· ἤγουν τάς προσευχάς ὅπου ἔκαμεν ἐμπρός εἰς τόν Θεόν, χωρίς καμμίαν προσοχήν καί εὐλάβειαν, τάς διδαχάς ὅπου ἤκουσε διά μόνην περιέργειαν καί ὄχι διά κανένα ὄφελος καί καρπόν μετανοίας· τάς ἐκκλησίας ὅπου ἐμόλυνε μέ τάς καταλαλιάς καί ψιθυρισμούς, τάς ἑορτάς ὅπου ἐκαταφρόνησε, τά μυστήρια ὅπου ἀναξία οὖσα ἐμεταχειρίσθη. Ἀκόμη θέλει γνωρίσει καί τά καλά ὅπου ἠδύνατο νά κάμῃ καί δέν τά ἔκαμεν ἀπό ἀμέλειάν της, καί μάλιστα τόν χρυσοῦν καιρόν ὅπου εἶχεν εἰς τάς χεῖράς της, καί τόν ἐξώδευσεν εἰς τά κακά καί δέν τόν ἐξώδευσεν εἰς τό νά ἐργασθῇ τάς ἀρετάς καί νά ἐλευθερωθῇ ἀπό τήν καταδίκην τοῦ ᾅδου. Ὅλα αὐτά θέλει τά ἰδῆ τότε ἡ ψυχή καί τόσον θέλει συγχαθῆ τό ἑαυτόν της, ὅπου νά τῆς φαίνεται πλέον φοβερά ἡ ἰδική της ἀσχημάδα, παρά ἐάν ἔβλεπε τήν ἀσχημάδα ὅλων ὁμοῦ τῶν δαιμόνων· ὤ πόσον τότε θέλει ἀναστενάξει ἀπό τό ὑπερβολικόν πλάκωμα ὅπου ἔχει νά τῆς κάμνῃ τό συνειδός καί νά εἰπῇ· «αἱ ἀνομίαι μου ὑπερῆραν τήν κεφαλήν μου, ὡσεί φορτίον βαρύ ἐβαρύνθησαν ἐπ’ ἐμέ» (ψαλμ. λζ’, 4). Ὤ, καί μέ πόσην ἐπιθυμίαν θέλει ἀγαπήσει τότε νά ἦτο τρόπος νά μεταγυρίσῃ δεύτερον εἰς τοῦτον τόν κόσμον καί νά κλαίῃ ὅλον τόν ὑπόλοιπον καιρόν τῆς ζωῆς της, διά νά ἀποπλύνῃ μέ τά δάκρυά της ὅλας τάς ἀκαθαρσίας τῶν ἁμαρτιῶν ὅπου ἐνεδύθη, ἀλλά τοῦτο δέν εἶναι δυνατόν εἰς αὐτήν.
Φοβεῖσαι ἀδελφέ ἐσύ ὅπου μελετᾷς ταῦτα; ἀλλ’ ἐάν τά φοβῆσαι, διατί δέν πολιτεύεσαι κατά τάς ἐντολάς τοῦ Κυρίου διά νά μή πάθῃς καί ἐσύ τά ὅμοια; διατί ἀφίνεις τήν διάνοιαν καί φαντασίαν σου νά τρέχῃ καί νά γλυκαίνεται εἰς τούς αἰσχρούς καί πονηρούς λογισμούς καί δέν ἀγωνίζεσαι νά τυπώνῃς πάντοτε τόν νοῦν σου μέ πνευματικά καί θεῖα νοήματα; δέν ἠξεύρεις πώς βάφεται ὁ νοῦς ἀπό τά νοήματα ὅπου νοεῖ, καθώς λέγει ὁ ἐκ Δαμασκοῦ ὅσιος Πέτρος; καί ἄν μέν αὐτά εἶναι θεῖα, γίνεται καί αὐτός θεῖος, ἄν δέ σαρκικά καί ὑλικά, γίνεται καί αὐτός σαρκικός καί ὑλικός; Διατί ἀφίνεις τήν κλίσιν καί ὄρεξιν τῆς καρδίας σου νά ὀρέγεται τά πάθη καί τάς ἁμαρτίας καί δέν τήν βιάζεις νά ὀρέγεται τάς ἀρετάς καί τά οὐράνια πράγματα; δέν ἠξεύρεις πώς ἄν ὀρέγεται τά ἄλογα πάθη, γίνεσαι παρόμοιος μέ τά ἄλογα ζῶα, εἰ δέ καί ἀγαπᾷς τάς ἀρετάς, γίνεσαι ὅμοιος μέ τούς ἀγγέλους;
Τί μεγάλη τυφλότης εἶναι αὐτή ἡ ἰδική σου; νά ἠξεύρῃς πώς μόνον τά καλά ἔργα ἔχουν τότε νά σοί βοηθήσουν, καί ἐσύ νά ἐξοδεύῃς τήν ζωήν σου εἰς τό νά φορτώνεσαι μέ ἁμαρτίας; νά ἠξεύρῃς πώς τοῦ χριστιανοῦ εἶναι ἴδια, ὡς λέγει ὁ μέγας Βασίλειος (ὅρα κατ’ ἐπιτομήν π’) τό νά καθαρισθῇ ἀπό κάθε μολυσμόν σαρκός καί πνεύματος ἐν τῷ αἵματι τοῦ Χριστοῦ· τό νά ἐπιτελῇ ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ, καί ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ· τό νά μή ἔχῃ κανένα σπῖλον ἤ ρυτίδα εἰς τήν ψυχήν, ἀλλά νά εἶναι ἅγιος καί άμωμος(ε) καί ἐσύ νά κάμνῃς ὅλα τά τῶν ἐθνικῶν καί ἀπίστων ἴδια; καί νά μολύνεσαι καθ’ ἑκάστην ἀπό ἀκαθαρσίας σαρκικάς καί ψυχικάς καί νά μαζώνῃς εἰς τήν ψυχήν σου κάθε λέραν καί μολυσμόν; καί νά εἶσαι ὅλος ἄναγνος καί λελεπρωμένος ἀπό κεφαλῆς ἕως ποδῶν; νά ἠξεύρῃς πώς εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ δέν ἔχουν τόπον οἱ πόρνοι καί ἀκάθαρτοι καί οἱ φαρμακοί καί κάθε ἄλλος ὅπου ἀγαπᾷ τό ψεῦδος· «ἔξω οἱ κύνες καί οἱ φαρμακοί καί οἱ πόρνοι καί οἱ φονεῖς καί οἱ εἰδωλολάτραι καί πᾶς ὁ φιλῶν καί ποιῶν ψεῦδος» (Ἀποκ. κβ’, 15). Καί πώς μόνον εἰσέρχονται εἰς αὐτήν οἱ ποιοῦντες τάς ἐντολάς τοῦ Κυρίου· «μακάριοι οἱ ποιοῦντες τάς ἐντολάς αὐτοῦ· ἵνα ἔσται ἡ ἐξουσία αὐτῶν ἐπί τό ξύλον τῆς ζωῆς καί τοῖς πυλῶσιν εἰσέλθωσιν εἰς τήν πόλιν» (Ἀποκ. κβ’, 14) καί ἐσύ νά θέλῃς νά μιμῆσαι τούς πρώτους μέ τάς ἁμαρτίας καί νά μή μιμῆσαι τούς δεύτερους μέ τά καλά ἔργα; ὤ τυφλότης παράδοξος! καί τίς ἄλλος εἶναι τυφλότερός σου ἀγαπητέ; «Τίς τυφλός, ἀλλ’ ἤ οἱ παῖδές μου; λέγει ὁ Θεός διά τοῦ Ἡσαΐου, καί ἐτυφλώθησαν οἱ δοῦλοι τοῦ Θεοῦ» (μβ’, 19). Ἡξεύρω ὅτι ὁ Νάας ἐκεῖνος ὁ Ἀμμανίτης ἠθέλησε νά βγάλῃ μόνον τό δεξιόν ὀμμάτι τῶν Ἰαβιτῶν Ἰουδαίων· «ἐν ταύτῃ διαθήσομαι διαθήκην ὑμῖν ἐν τῷ ἐξορύξαι ὑμῶν πάντα ὀφθαλμόν δεξιόν» (Α’ βασιλ. ια’, 2) ἀλλ’ ἐσένα ἀδελφέ, φαίνεται ὅτι σοῦ ἔβγαλε καί τά δύο ὀμμάτια ὁ νοητός Νάας ὁ διάβολος, καί σέ ἔκαμεν ὁλότελα τυφλόν.
Ὅθεν ἄνοιξε ἀγαπητέ τά ὀμμάτια τῆς ψυχῆς σου, διά νά ἰδῇς πῶς νά γλυτώσῃς ἀπό ἐκείνην τήν ἀπαρηγόρητον λύπην τῆς φοβερᾶς φυλακῆς τοῦ ᾅδου καί νά ἐπιτύχῃς τήν ἐν οὐρανοῖς χαράν τῶν δικαίων. Ἐμόλυνες τόν καθαρόν χιτῶνα τῆς ψυχῆς σου μέ διάφοραις ἀκαθαρσίαις; ἰδού, ἔχεις ἕτοιμον πρῶτον τό λουτρόν τῆς θείας ἐξομολογήσεως, καί ἀποφάσισαι νά πηγαίνῃς νά λούεσαι εἰς αὐτό συνεχῶς· ἔχεις καί δεύτερον λουτρόν τά δάκρυα, μέ τά ὁποῖα ἀποπλύνεται κάθε μολυσμός τῆς ψυχῆς «λούσω καθ’ ἑκάστην νύκτα τήν κλίνην μου, ἐν δάκρυσί μου τήν στρωμνήν μου βρέξω» (ψαλμ. ς’, 6)(στ). Ἔχεις καί τρίτον λουτρόν τούς ἱδρῶτας καί κόπους τοῦ σώματος, μέ τούς ὁποίους γίνεται ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν ὑπό τοῦ Κυρίου· «Ἴδε τήν ταπείνωσίν μου καί τόν κόπον μου, καί ἄφες πάσας τάς ἁμαρτίας μου»· (ψαλμ. κδ’, 19) ἔχεις καί τέταρτον λουτρόν, τήν μετ’ εὐχαριστίας ὑπομονήν ὅλων τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν καί θλίψεων ὅπου σοῦ ἀκολουθήσουν ἐκ τοῦ διαβόλου ἤ ἐξ ἀνθρώπων ἤ ἐκ τῆς διεφθαρμένης φύσεως διότι καί μέ τήν ὑπομονήν τούτων λαμβάνεις συγχώρησιν τῶν ἁμαρτιῶν σου καθώς λέγει ἡ ἁγία Συγκλητική «πάσης ἀκουσίου θλίψεως ἀναλογίζου τήν ἔκβασιν καί εὑρήσεις ἐν αὐτῇ ἁμαρτίας ἀναίρεσιν». Μέ τά τοιαῦτα λουτρά(ζ) πλύνονται καί λευκαίνονται τά ἱμάτια καί γίνονται ἄξια διά τόν οὐράνιον γάμον· ἐπειδή ὅποιος ἔχει λερωμένα ῥοῦχα δέν ἐμβαίνει εἰς τήν χαράν ἐκείνου τοῦ γάμου, ἀλλ’ οὔτε δύνανται νά ἔμβουν εἰς αὐτόν ὅσοι εἶναι ἀσθενεῖς ἤ τυφλοί ἤ χωλοί ἤ μισερωμόνοι ἐπειδή ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν σπητάλιον καί νοσοκομεῖον δέν γίνεται· διά τοῦτο ὅσοι ἀποθάνουν, ἔχοντες τοιαῦτα λειψίματα καί μισερώματα καί δέν εἶναι ὑγιεῖς καί τέλειοι εἰς ὅλα τά μέλη τῆς ψυχῆς, καταβαίνουν εἰς τόν ᾅδην καί δέν ἀνέρχονται εἰς τούς οὐρανούς καθώς εἶναι γεγραμμένον· «Τυφλοί καί χωλοί οὐκ εἰσελεύσονται εἰς τόν οἶκον Κυρίου» (Β’ Βασιλ. ε’, 8).
Ἐντράπου πώς πολλαῖς φοραῖς ἔγινες ἄξιος μέ τάς ἁμαρτίας σου νά δοκιμάσῃς τήν ἀπαρηγόρητον λύπην ἐκείνης τῆς φοβερᾶς φυλακῆς. Εὐχαρίστησαι τόν Κύριον ὅπου σοῦ ἔδωκε καιρόν διά νά ἐκδυθῇς τόν χιτῶνα τῆς ἁμαρτίας μέ μίαν τελείαν καί συντετριμμένην μετάνοιαν καί νά ἐνδυθῇς τά ἱμάτια τῆς σωτηρίας καί οὕτω νά ἀξιωθῇς τῆς οὐρανίου χαρᾶς· καί ἐπειδή αὐτός ὅ ἴδιος σέ συμβουλεύει νά σοῦ πωλήσῃ τοιαῦτα καθαρά ἱμάτια μέ τήν τιμήν τῶν καλῶν ἔργων, παρακάλεσαί τον ἀπό καρδίας νά σέ δυναμώσῃ μέ τήν χάριν του, διά νά δυνηθῇς νά τά ἐξαγοράσῃς ἀπό αὐτόν διά τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν του καί διά νά μήν εὑρεθῇς γυμνός ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ «συμβουλεύω σοι ἀγοράσαι παρ’ ἐμοῦ… ἱμάτια λευκά ἵνα περιβάλῃ καί μή φανερωθῇ ἡ αἰσχύνη τῆς γυμνότητός σου», (Ἀποκ. γ’, 18).
(α) Ἄλλο εἶναι ἡ ἁμαρτία, καί ἄλλο εἶναι τό πάθος τῆς ἁμαρτίας· καί ἁμαρτία μέν εἶναι ἡ ἐνέργεια καί πρᾶξις τῆς ἁμαρτίας, πάθος δέ εἶναι αὐτή ἡ ῥίζα ἡ ἐσωτερικῶς ῥιζωμένη εἰς τήν καρδίαν καί τήν ψυχήν, ἥτις βλαστάνει τήν κατά πρᾶξιν ἁμαρτίαν· καί κατά ἄλλον τρόπον, τό πάθος εἶναι ὡσάν μία πληγή ὅπου ἔγινε μέσα εἰς τήν ψυχήν ἀπό τάς πολλάς πράξεις τῆς ἁμαρτίας, ἡ ὁποία πληγή ἐσωτερικῶς καί πάντοτε μέν ἐνοχλεῖ τήν ψυχήν καί τήν ἕλκει εἰς τό νά τυπώνῃ τήν ἁμαρτίαν μέ τήν φαντασίαν της, καί νά τήν ὀρέγεται μέ τήν καρδίαν καί θέλησίν της ἀκόμη καί ὅταν δέν εἶναι παρόν τό αἴτιον τῆς ἁμαρτίας. Ὅταν δέ ἀπαντήσῃ καί τόν αἴτιον τῆς ἁμαρτίας τότε μάλιστα ἡ πληγή ἐκείνη ὡσάν νά κτυπᾶται καί πονῇ τυραννικῶς βιάζει τήν ψυχήν εἰς τήν ἁμαρτίαν καί κάμνει ἄλλην ἀλλοίωσιν καί εἰς τήν ἔξω τοῦ προσώπου ἐπιφάνειαν· διά τοῦτο βλέπομεν καί πολλούς ἀνθρώπους ὅπου ἔχουν πάθος ἔρωτος, ἤ μίσους πρός τινας, οἱ ὁποῖοι εὐθύς ὅπου τούς ἰδοῦν ἐν τῷ ἅμα κινεῖται καί τό πάθος τοῦ μίσους ἤ τοῦ ἔρωτος, καί τούς προξενεῖ μίαν ταραχήν καί ἀλλοίωσιν ὥστε ὅπου κάμνουν νά τούς γνωρίζουν πῶς ἐταράχθηκαν καί ὅσοι στέκονται κοντά τους· ὁ δέ ἅγιος Ἰσαάκ λέγει· «Πάθη εἰσί καθάπερ οὐσία τις σκληρά ἅπερ μεσιτεύουσι μεταξύ τοῦ φωτός καί τῆς θεωρίας, καί κωλύουσιν ἐξ αὐτῆς τήν διάκρισιν τῆς διαφορᾶς τῶν πραγμάτων» (λόγ. ξθ’, σελ. 400).
(β) Ὅτι δέ ἡ ἁμαρτία σκότος ἐντυπώνει εἰς τήν ψυχήν μαρτυρεῖ καί ὁ μέγας Βασίλειος λέγων· «Ἡ ἁμαρτία ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ καλοῦ τήν ὕπαρξιν ἔχουσα σκότος τυποῦται τοῖς ἀδικήμασι νοερόν» (Διατάξ. ἀσκητ. δ’). Καί ὁ ἅγιος Μᾶρκος ὁ ἀσκητής· «ὁ τοῖς πονηροῖς λογισμοῖς φησί περιεχόμενος, πῶς ἴδη τήν ὑπό τούτων καλυπτομένην ἁμαρτίαν ἐνυπόστατον; ἥτις ἐστί σκότος καί ὁμίχλη ψυχῆς ἐξ ἐννοιῶν πονηρῶν καί λόγων, καί πράξεων ἐμπεσοῦσα;».
(γ) Καί πρῶτον μέν ἡ τεθεωμένη ψυχή τοῦ Κυρίου μας, ὅταν εὕγῆκεν ἀπό τό θεϋπόστατον σῶμά της καί κατέβη εἰς τόν ᾅδην γυμνή τῆς σαρκός διά νά κουρσεύσῃ τάς ἐκεῖ εὑρισκομένας ψυχάς εἶχεν εἰς τόν ἑαυτόν της καί τούς τύπους τῶν παθῶν καί τῶν πληγῶν ὅπου ἔλαβεν ἐν τῷ σώματι ἐπί τοῦ σταυροῦ εἰς δόξαν καί καύχημά της καθώς ὁ σοφός Νικόλαος ὁ Ἐπίσκοπος Ἱδροῦντος ἕν τινι τροπαρίῳ τοῦ κανόνος τοῦ μεγάλου Σαββάτου τοῦτο λέγει ἐπί λέξει οὕτως· «Ὁ ᾅδης Λόγε συναντήσας σοι, ἐπικράνθη βροτόν ὁρῶν τεθεωμένον, κατάστικτον τοῖς μώλωψι καί πανσθενουργόν κτλ.» ὁ γάρ ᾅδης ψυχῶν ἐστι τόπος γυμνῶν ἀπό σώματα· ὁ δέ τάφος σωμάτων μόνον νεκρῶν. Ὅθεν ὁ ᾅδης ἐδῶ δέν δύναται νά νοηθῇ ἀντί τοῦ τάφου, ὡς καί ὁ ἑρμηνευτής τῶν Κανόνων πτωχός Πρόδρομος οὕτως ἑρμηνεύει. Ἀλλά καί ὁ μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ἐν τῇ Καινῇ Κυριακῇ λέγει, ὅτι οἱ μάρτυρες φέρουν εἰς τόν ἑαυτόν τους τύπους τῶν πληγῶν καί παθημάτων ὅπου ὑπέμειναν διά τόν Χριστόν, καί θέλουν τάς ἔχει εἰς δόξαν τους καί καλλωπισμόν.
(δ) Συμφώνως καί ὁ μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος λέγει, ὅτι τό μόνιμον σκότος, καί ἡ ἀσχημάδα ὅπου ἤθελε τυπώσῃ εἰς τό ἑαυτόν της ἡ ψυχή ἀπό τά πρόσκαιρα ταῦτα καί αἰσθητά τοῦ κόσμου πράγματα, ἔχουν νά κολάζουν αὐτήν λέγων, «σφόδρα θαυμάζειν ἄξιον καί κατασκοπεῖν πῶς ἀπό τῶν προσκαίρων καί αἰσθητῶν μόνιμον ἐγγίνεται τῇ ψυχῇ κάλλος ἤ αἶσχος· πλοῦτος ἤ πενία, δόξα ἤ ἀδοξία καί ἁπλῶς, ἤ νοητόν φῶς, ζωῆς αἰωνίου παρεκτικόν, ἤ νοητόν καί κολαστήριον σκότος» (Κεφ. ιη’ τῶν φυσικῶν).
(ε) Ὅρα καί τά λοιπά ἴδια τοῦ Χριστιανοῦ εἰς τόν γ’ Συλλογισμόν τῆς Μελέτης περί τῆς διδασκαλίας τοῦ Εὐαγγελίου.
(στ) Περί τῶν δακρύων ὅρα εἰς τόν β’ Συλλογισμόν τῆς Μελέτης, εἰς τήν ἄρνησιν τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου.
(ζ) Ἐπειδή γάρ διά τοῦ ὑγροῦ τοῦ σώματος ἤγουν τῆς ἐμπαθοῦς ἐνηδόνου ῥεύσεως τοῦ σπέρματος, τό σῶμα ὁμοῦ καί ἡ ψυχή μολύνεται, πάλιν διά τῶν ὑγρῶν τοῦ αὐτοῦ σώματος, αὐτό σύν ψυχῇ καθαρίζεται· καί α’. μέν ὑγρόν εἶναι τό αἷμα ὅπερ ἐν καιρῷ ἀνάγκης χεόμενον ὑπέρ τῆς πίστεως, λουτρόν καί βάπτισμα γίνεται τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος· β’. ὑγρόν εἶναι τά δάκρυα ἐκ τοῦ αἵματος ἐξατμιζόμενα· ὅθεν καί ἱδρῶτα καρδίας ὁ Αὐγουστῖνος ταῦτα ὠνόμασε· γ’. δέ ὑγρόν εἶναι οἱ ἐκ τῶν κόπων καί μόχθων ἱδρῶτες ὅλου τοῦ σώματος· ὅποιος λοιπόν δέν δύναται νά χύσῃ αἷμα, διά νά καθαρισθῇ πρέπει νά χύσῃ κἄν δάκρυα· εἰδέ καί ταῦτα νά χύσῃ δέν δύναται τό ἐλάχιστον πρέπει νά χύνῃ ἱδρῶτας ὑπέρ τῶν ἑαυτοῦ ἁμαρτιῶν, καί ἀρετῆς.
ΠΗΓΗ: Ἡ βίβλος τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου: «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΜΑΤΑ» (σελ. 66). ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΒΑΣ. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1971. (ΕΚΔΟΣΙΣ 6η)
Ἡ Εἰκόνες τοῦ κειμένου τέθηκαν ἀπό τό συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
