Ὁσίου ΣΥΜΕΩΝ τοῦ Νέου Θεολόγου «ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ», ΛΟΓΟΣ ΕΝΑΤΟΣ
α’. Ὅτι μεγαλήτερη ἀπό ὅλας τάς ἁμαρτίας εἶναι τό νά προσεύχεται τινάς χωρίς φόβον καί εὐλάβειαν, καί προσοχήν· διότι τό νά προσεύχεται τινάς εἰς τόν Θεόν μέ τό στόμα μόνον εἶναι ἄχρηστον.
β’. Καί ὅτι διά νά γνωρίσῃ τινάς τόν Θεόν, χρειάζεται θεῖον φῶς· ὅτι ἀνίσως δέν φωτισθῇ ὁ νοῦς ἀπό τόν Θεόν, καί δέν βεβαιωθῇ εἰς τήν πίστιν, καί γένῃ στερεός, ματαίως ἐπίστευσεν ἐκεῖνος ὁποῦ ἐπίστευσεν εἰς τόν Χριστόν.
γ’. Καί ὅτι κάθε ἄνθρωπος ἁμαρτάνει μέ τόν νοῦν, μέ τόν λόγον, καί μέ τό ἔργον.
α’. Δέν εὑρίσκεται μεγαλήτερη ἁμαρτία ἀπό τό νά προσεύχεται τινάς χωρίς φόβον Θεοῦ, καί προσοχήν, καί εὐλάβειαν. Διατί ἀπό τόν Θεόν δίδεται καί ἡ συγχώρησις τῶν ἁμαρτημάτων, καί ἡ δόσις ὅλων τῶν ἀγαθῶν. Ἐκεῖνος δέ ὁποῦ προσεύχεται(¹), ἤ ψάλλει ἁπλῶς, καί ὡς ἔτυχε, καί μέ καταφρόνησιν, εἶναι φανερόν, πῶς δέν γνωρίζει τόν Θεόν ποῖος εἶναι, καί διά τοῦτο καταφρονεῖ. Ὅθεν καί ὁ Θεός θέλοντας νά ἐλεήσῃ τόν τοιοῦτον δέν δύναται, ἀλλά μάλιστα ὀργίζεται. Καλλίτερον εἶναι λοιπόν νά μή προσεύχεται τινάς παντελῶς εἰς τόν Θεόν, παρά νά προσεύχεται μέ τό στόμα μόνον. Ὅτι τῆς ψυχῆς δέν εἶναι ἴδιον νά προσεύχεται εἰς τόν Θεόν μέ τό στόμα ἀλλά μέ τόν νοῦν. Καί ἐκεῖνος ὁποῦ ψάλλει ἤγουν προσεύχεται μέ τό στόμα μόνον, καί ὁ νοῦς του δέν εἶναι εἰς τήν προσευχήν ὁποῦ λέγει, παρακινεῖ εἰς ὀργήν τόν Θεόν, εἰς τόν ὁποῖον προσεύχεται. Ὅτι καθώς ὁ νοῦς βλέπει, καί ὁ νοῦς ἀκούει, ἔτζι πρέπει καί ὁ νοῦς νά προσεύχεται διά μέσου τοῦ στόματος. Ὅτι ἐκεῖνος ὀποῦ δέν προσεύχεται τελείως, δέν κάμνει τό χρέος του, καί μένει χρεώστης εἰς τόν Θεόν, καί ἠμπορεῖ καμμίαν φοράν νά ζητήσῃ ἀπό τόν ἀγαθόν Θεόν καί ἄφεσιν τοῦ χρέους ὁποῦ χρεωστεῖ. Ἀμή ἐκεῖνος ὁποῦ προσεύχεται μοναχά μέ τό στόμα, παρακινεῖ εἰς ὀργήν αὐτόν τόν χρεωλύτην Θεόν, εἰς τόν ὁποῖον προσεύχεται. Καί ἀπό ποῖον πλέον θέλει ἐλεηθῇ; ὅτι ὁ τοιοῦτος μέ τό στόμα προσεύχεται, καί μέ τόν νοῦν συντυχαίνει μέ τούς δαίμονας. Πρέπει λοιπόν ὁ νοῦς νά προσεύχεται εἰς τόν Θεόν διά μέσου τοῦ στόματος. Μά ἐπειδή εἶναι ἀδύνατον νά προσεύχεται ὁ νοῦς διά μέσου τοῦ στόματος, ἀνίσως δέν δεχθῇ πρῶτον φωτισμόν, καί ἐνέργειαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διά τοῦτο πρέπει νά ἐπιμεληθοῦμεν περισσότερον ἀπό ὅλα τά ἄλλα διά νά λάβωμεν τόν φωτισμόν, καί τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διά νά μή τύχῃ καί προσευχώμεθα μέ τό στόμα μόνον, καί ἀντί διά τόν ἔλεον τοῦ Θεοῦ, λάβωμεν τήν ὀργήν τοῦ Θεοῦ. Ὅτι δέν εἶναι κᾀνένα ἄλλο ἁμάρτημα ὁποῦ νά παροργίζῃ τόν Θεόν τόσον πολλά ὡσάν τό νά προσεύχεται τινάς μέ τό στόμα μόνον, καί μέ τόν νοῦν νά συλλογίζεται ἄτοπα, καί αἰσχρά. Διότι ὁ τοιοῦτος νοῦς δέν ἐβασιλεύθη ἀκόμι ἀπό τόν Χριστόν, μήτε ἠθέλησε νά βασιλευθῇ. Καί ἐπειδή δέν ἠθέλησε τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἐχθρός τοῦ Βασιλέως Χριστοῦ.
β’. Λοιπόν δέν πρέπει νά προσεύχεται τινάς εἰς τόν Θεόν χωρίς φόβον, καί εὐλάβειαν· καί ἐκεῖνος ὁποῦ δέν ἔχει φόβον καί εὐλάβειαν, ἄς ζητήσῃ πρῶτον φῶς φόβου Θεοῦ, διά νά γνωρίσῃ εἰς ποῖον φοβερόν Θεόν παραστέκεται, καί προσεύχεται, διά νά λάβῃ ἐκεῖνα ὁποῦ τόν παρακαλεῖ. Ἐκεῖνα δέ ὁποῦ πρέπει νά ζητῇ κάθε πιστός χριστιανός ἀπό τόν Θεόν, εἶναι ἡ πραότης τῆς καρδίας, καί ἡ ταπεινοφροσύνη τῆς ψυχῆς. Ὅτι ἐκεῖνος ὁποῦ γνωρίσει τόν Θεόν, πῶς εἶναι φοβερός, θέλει τόν φοβηθῇ. Καί πάλιν ἐκεῖνος ὁποῦ τόν γνωρίσει, πῶς εἶναι ἀγαθός θέλει ταπεινωθῇ εἰς τήν μακροθυμίαν του. Ὅτι ἄν εἶναι ἀκόμι σκότος, καί ὁ ἥλιος ἀκόμι δέν ἀνέτειλε, ποῖος ἠμπορεῖ ποτέ νά ἰδῇ; Ἐκεῖνος ὁποῦ ἔμαθε καλά γραμματικά, ρητορικά, καί φιλοσοφικά, καί τήν γνῶσιν τῶν ὄντων, πῶς ἠμπορεῖ ποτέ, χωρίς φῶς, νά διαβάσῃ τά βιβλία ὁποῦ ὁμιλοῦν διά αὐτά τά μαθήματα; ὁ δέ ἀρχάριος ὁποῦ πρό ὀλίγου ἄρχισε νά μανθάνῃ αὐτά, τί ἠμπορεῖ νά ἰδῇ χωρίς φῶς ἤ τί ἠμπορεῖ νά μάθη; τίποτε. Τοιουτωτρόπως καί κάθε ψυχή χρειάζεται φῶς μυστικόν θείας γνώσεως, διά νά ἰδῇ, καί νά γνωρίσῃ, καί νά καταλάβῃ τήν δύναμιν, καί τό νόημα τῶν θείων λόγων. Ὅτι τοῦτο τό μυστικόν φῶς τῆς θείας γνώσεως, εἶναι μία νοητή δύναμις κραταιά, ἡ ὁποία περικυκλώνει, καί περιμαζώνει τήν κίνησιν τοῦ νοός ὁποῦ φεύγει ἐδῶ καί ἐκεῖ, εἰς καιρόν ὀποῦ ἀκούει, ἤ διαβάζει τά θεῖα λόγια, καί τήν κρατεῖ διά νά προσέχῃ εἰς ἐκεῖνα ὁποῦ ἀκούει ἤ διαβάζει. Εἰ δέ καί δέν ἔλθῃ εἰς αὐτόν τό θεῖον ἐκεῖνο φῶς θέλει λαλεῖ τό στόμα ἐκείνου ὁποῦ προσεύχεται, ἤ κάμνει ἀνάγνωσιν, καί θέλει ἀκούουν τά αὐτία του, ἀμή ὁ νοῦς του, ὄχι μόνον μένει ἄκαρπος, ἀλλά γίνεται καί ἀκατάστατος, καί περιτριγυρίζει ἐδῶ καί ἐκεῖ, καί στοχάζεται ἐκεῖνα ὁποῦ δέν πρέπει. Διατί νομίζει πῶς εἶναι ἀναγκαῖα ἐκεῖνα ὁποῦ στοχάζεται, καί πρέπει νά φροντίσῃ διά αὐτά, καί μέ αὐτό πλανᾶται, καί δέν καταλαμβάνει ὁποῦ γίνεται σκλάβος εἰς τόν νοητόν τύραννον διάβολον, καί τραβίζεται ἀπό αὐτόν νοητῶς ἐδῶ, καί ἐκεῖ. Τοῦτο τό πάθος εἶναι πολλά δεινόν, καί ὀλέθριον, ἐπειδή ὁ ἐχθρός μου σύρνει τόν νοῦν τόν ἐδικόν μου ὅπου θέλει, καί ἐγώ νομίζω, πῶς ἐκεῖνα τά περιτριγυρίσματα τοῦ νοός μου καί ἡ μέριμνες ἐκείναις, καί ἡ φροντίδες, εἶναι ἀναγκαίαις, καί ἐδικαῖς μου. Καί ἀνίσως τινάς τῶν ἐμπείρων ἤθελε μοῦ εἰπῇ, ὅτι αὐταῖς ἡ φροντίδες εἶναι τοῦ δαίμονος, ὄχι μόνον δέν πείθομαι εἰς αὐτόν, ἀμή κατηγορῶ τόν σοφόν ἐκεῖνον καί ἔμπειρον, ὡς μωρόν καί ἄγνωστον. Αὐτή εἶναι ἡ πρώτη καί μεγαλήτερη ἀπό ὅλας τάς ψυχικάς ἀρρωστίας. Καί διά νά τήν ἰατρεύσωμεν ὡσάν ὁποῦ εἶναι προτήτερη, καί χειρότερη, καί δυνατώτερη ἀπό κάθε ἄλλην ψυχικήν ἀρρωστίαν, πρέπει νά ἀγωνισθοῦμεν καί ἕως τήν χύσιν τοῦ αἵματός μας. Ὅτι αὐτό τό πάθος ἐφευρίσκει τάς αἱρέσεις, αὐτό ἐμποδίζει κάθε προσευχήν καί δέν τήν ἀφίνει νά πηγαίνῃ κατ’ εὐθείαν εἰς τόν Θεόν. Αὐτό εἶναι ἕνας τοῖχος μεγάλος, καί δυνατός, ὁποῦ ἐμποδίζει κάθε εὐσεβῆ νοῦν, καί δέν τόν ἀφίνει νά πλησιάζῃ εἰς τόν Θεόν ὁποῦ εἶναι πανταχοῦ παρών, καί τά πάντα πληρῶν. Τοῦτο τό σκότος τῆς ψυχῆς εἶναι ἀρχή τοῦ ἐξωτέρου σκότους τῆς κολάσεως· τό ὁποῖον ἐάν δέν τό ἀσυκώσῃ ὁ Χριστός ἀπό κάθε ἕνα ὁποῦ ἀγωνίζεται διά τήν σωτηρίαν του, κᾀνένας δέν θέλει ἰδῇ τόν Κύριον. Διά τό ὁποῖον λέγει καί ὁ Δαβίδ, «ἐν τῷ Θεῷ μου ὑπερβήσομαι τεῖχος». Αὐτό τό σκότος φωτίζει καί ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καθώς λέγει, «ἐγώ εἰμί τό φῶς τοῦ κόσμου». Τοῦτο τό σκότος ἐάν δέν διαλυθῇ, καί ἀφανισθῇ προτήτερα ἀπό κάθε ἄλλο κακόν ματαία εἶναι εἰς κάθε χριστιανόν ἡ εἰς Χριστόν πίστις. Ματαίως ἐπίστευσεν ὁ πιστεύσας, καί ματαίως θέλει νηστεύσει καί ἀγρυπνήσει, καί κοπιάσει φωνάζωντας.
γ’. Ὅτι ἐάν πέσουν πέτραις μικραῖς καί φράξουν κανένα σωληνάρι στενόν, δέν εἶναι δυνατόν νά εὐγάλῃ τινάς ἐκείνην τήν πέτραν ὁποῦ εἶναι ὁλοϋστερινή, οὔτε ἐκείνην ὁποῦ εἶναι εἰς τήν μέσην, οὔτε ἐκείνην ὁποῦ εἶναι κοντά εἰς τήν πρώτην, ἐάν δέν εὐγάλῃ πρῶτον ἐκείνην ὁποῦ εἶναι ἐμπρός, καί κατά τάξιν τάς ἄλλας. Τοῦτο τό ἴδιον συμβαίνει καί εἰς τούς ἀνθρώπους. Διότι μέ τρία πράγματα ἁμαρτάνουν οἱ ἄνθρωποι, μέ τόν νοῦν, μέ τόν λόγον, καί μέ τό ἔργον. Τό πρῶτον ὁποῦ εἶναι ὁ νοῦς, γίνεται αἰτία εἰς ὅλα ἐκεῖνα ὁποῦ ἁμαρτάνουν τά ἄλλα δύω, ἤγουν ὁ λόγος, καί τό ἔργον· ὅμως δέν δύναται νά τελειώσῃ ἁμαρτίαν ὁ νοῦς, ἀλλά ὁ λόγος, καί τό ἔργον τελειώνουν ὅσα ἐφευρίσκει ὁ νοῦς. Λοιπόν ἀπό αὐτά τά τρία ποῖον εἶναι ἀναγκαιότερον νά ἰατρεύσῃ ὁ Χριστός; φανερόν εἶναι ὅτι τό πρῶτον, ἤγουν τόν νοῦν. Καί ὁπόταν ὁ νοῦς ἁγιασθῇ, καί ἰατρευθῇ, καί ἔλθῃ εἰς καλήν κατάστασιν, καί δέν ὑποφέρῃ νά εἰπῇ, μήτε νά κάμῃ τίποτε, ἔξω ἀπό ἐκεῖνο ὁποῦ εἶναι ἀρεστόν εἰς τόν Θεόν, τότε κάθε ψυχή φυλάττεται ἀναμάρτητος. Καί ἀγκαλά ἡ ἁμαρτία ὁποῦ κάνει ὁ ἄνθρωπος μέ τό ἔργον, γίνεται μέ ἀργοπορίαν· καί ἡ ἁμαρτία ὁποῦ κάνει μέ τόν λόγον, γίνεται ὀγλιγωρότερα· ἡ δέ ἁμαρτία ὁποῦ κάνει μέ τόν νοῦν γίνεται πολλά ὀγλιγωρότερα, καί ἐν ριπῇ ὀφθαλμοῦ. Πλήν ἡ ἁμαρτία τοῦ νοός μένει ἄπρακτος, ἀνίσως λείψῃ ὁ λόγος, ἤ τό ἔργον. Τό λοιπόν πρέπει νά ἀγωνισθοῦμεν ὅσον δυνάμεθα διά νά ἁγιασθῇ ἀπό τόν Χριστόν ὁ νοῦς μας, καί νά λάβῃ χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅτι διά τοῦτο καί μόνον ὁ Χριστός, Θεός ὤν ἔγινεν Ἄνθρωπος, καί διά αὐτό ἐσταυρώθη, καί ἀπέθανε, καί ἀνέστη. Καί τοῦτο ἤγουν ὁ ἁγιασμός τοῦ νοός, εἶναι ἡ ἀνάστασις τῆς ψυχῆς ὁποῦ λαμβάνει εἰς τήν παροῦσαν ζωήν, διά νά ἀξιωθοῦν νά λάβουν αὐτήν τήν θείαν, καί ὑπέρ φύσιν ἀνάστασιν εἰς τήν μέλλουσαν ζωήν, καί τά σώματα τῶν ψυχῶν, ὁποῦ ἀξιώθησαν νά ἀναστηθοῦν ἐδῶ. Πρέπει λοιπόν νά διορθώσωμεν πρῶτον τόν νοῦν μας, νά στέκῃ ὅταν προσεύχεται, καί ὅταν διαβάζῃ, καί ὅταν διδάσκεται τά θεῖα λόγια. Εἰδέ καί δέν διορθώσωμεν τόν νοῦν, ὅλα τά ἄλλα ματαίως γίνονται, καί δέν θέλει λάβῃ προκοπήν ποτέ ἡ ψυχή μας. Μερικοί δέ ὁποῦ ὀνομάζονται μόνον χριστιανοί ἀμή δέν εἶναι τῇ ἀληθείᾳ, μέ τό νά μή γνωρίζουν αὐτό τό μέγα, καί φοβερόν πάθος ὁποῦ ἔχουν εἰς τήν ψυχήν τους, πίπτουν εἰς κενοδοξίαν, εἰς καπνούς καί φαντασίας, καί λογιάζουν πῶς εἶναι ἀνώτεροι ἀπό τούς ἀδελφούς, καί ὑψηλοφρονοῦν, ὑπερηφανεύονται, καί καταφρονοῦν τούς ἄλλους ὁμογενεῖς ἀνθρώπους, καί δέν ἰξεύρουν ὅτι τό πάθος τοῦτο εἶναι κοινόν εἰς ὅλον τό γένος τῶν ἀνθρώπων, καθώς εἶναι κοινά εἰς ὅλους καί ἡ φθορά, καί ὁ θάνατος. Τό ὁποῖον πάθος ταῖς περισσότεραις φοραῖς μάλιστα ἰατρεύεται ὀγλιγωρότερα εἰς τούς ἁπλουστέρους, καί ἀμαθεστέρους, παρά εἰς τούς μαθηματικούς, καί σοφούς. Ὅθεν καί μέ τό νά θεραπεύωνται ὀγλιγωρότερα οἱ ἁπλούστεροι εἶναι καλλίτεροι ἀπό τούς σοφούς, καί πλέον πλισιέστεροι εἰς τόν Θεόν, καί γνωρίζονται(²), ἤτοι φωτίζονται πρῶτον αὐτοί ἀπό τόν Θεόν, καί ὕστερα γνωρίζουν καί αὐτοί τόν Θεόν· πλήν κατά τό μέτρον τῆς διορθώσεως τοῦ νοός, δίδεται εἰς κάθε ἕνα καί τό μέτρον τῆς γνώσεως, καί ἐπιγνώσεως τοῦ ἑαυτοῦ του, καί τοῦ Θεοῦ· δηλ. ὅσον διορθώνεται, ἤτοι ἁγιάζεται, φωτίζεται ὁ νοῦς τοῦ καθ’ ἑνός ἀπό τόν Θέον, τόσον γνωρίζει καί τόν ἑαυτόν του, καί τόν Θεόν· ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν.
(¹) Πρέπει νά ἰξεύρωμεν ὅτι τό ψάλλει διαφέρει ἀπό τό προσεύχεται. Διότι ὅταν προσεύχεται τινάς μέ τό στόμα λέγεται ὅτι ψάλλει. Καί ὅταν προσεύχεται μέ τόν νοῦν λέγεται ὅτι προσεύχεται.
(²) Ὁ λόγος οὗτος εἶναι τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου Ἰωάννου κεφ. ι’ καί γινώσκω τά ἐμά, καί γινώσκομαι ὑπό τῶν ἐμῶν. Καί κατά τόν θεῖον Κύριλλον, καί τόν ἱερόν Θεοφύλακτον τό γινώσκω ἐνταῦθα σημαίνει τό οἰκειοποιοῦμαι κατά τό, ἔγνω Κύριος τούς ὄντας αὐτούς. Καί τό, οἶδα σέ παρά πάντας καί τό οὐκ οἶδα ὑμᾶς· κτλ. ὥστε πρῶτον γινώσκει ὁ Θεός, ἤγουν οἰκειοποιεῖται, ἑνώνεται διά τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐπισκέπτεται, φωτίζει ἡμᾶς, καί τότε γινώσκομεν καί ἡμεῖς τόν Θεόν, ἤγουν γινόμεθα οἰκεῖοι, ἑνωνόμεθα μέ αὐτόν. Ὅτι ἄν δέν γνωρισθοῦμεν ἀπό τόν Θεόν, δέν ἠμποροῦμεν νά τόν γνωρίσωμεν μέ ἄλλον τρόπον. Διατί καί ὁ Υἱός, καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, καί Θεός πρῶτον ἔγινεν Ἄνθρωπος ὅμοιος μέ ἡμᾶς κατά πάντα, πλήν τῆς ἁμαρτίας, καί οἰκεῖος καί συγγενής ἡμῖν, καί ὕστερον ἐγενήκαμεν καί ἡμεῖς ὅμοιοι, καί οἰκεῖοι μέ αὐτόν κατά χάριν, δηλαδή υἱοί Θεοῦ, καί θεοί κατά χάριν. Πλήν ὅσον γνωριζόμεθα, ἤτοι ἐλλαμπόμεθα, φωτιζόμεθα ἀπό τόν Θεόν, τόσον γνωρίζομεν αὐτόν, κατά τό ῥητόν τοῦ Θεολόγου λογ. τοῦ Πάσχα. Θεός θεοῖς ἑνούμενός τε, καί γνωριζόμενος· καί τοσοῦτον ἴσως, ὅσον ἤδη γινώσκει τούς γινωσκομένους. Ὅρα καί εἰς τόν ξε’ λόγον τοῦ Ὁσίου, καί εἰς τό Κεφάλαιον τῶν πρακτικῶν τε καί θεολογικῶν τοῦ αὐτοῦ.
ΠΗΓΗ: Ὁσίου καί Θεοφόρου Πατρός ἡμῶν ΣΥΜΕΩΝ τοῦ Νέου Θεολόγου «ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ». Μεταφρασθέντα εἰς τήν κοινήν διάλεκτον παρά τοῦ κ. Διονυσίου Ζαγοραίου ἐνασκήσαντος ἐν τῇ ἐρημονήσῳ Πιπέρι ἀπέναντι τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἀκριβής ἀνατύπωσις ἐκ τῆς ἐν ἔτει 1886 ἐκδόσεως. (Σελ. 62). Ἐκδόσεις Βασ. Ρηγόπουλου.
