Ἀπάνθισμα ἐν εἴδει λόγου ἐκ διαφόρων ὁμιλιῶν τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου συλλεγέν παρά Θεοδώρου(¹).
(Migne, P.G., τόμ. LXIII, λόγος ΜΗ’, σελ. 899 – 902).
Ὁ Χριστιανός διά νά κληρονομήσῃ τήν αἰώνιον ζωήν πρέπει νά πράττῃ τά ἑξῆς:
1. Νά ἀγαπᾷ τόν Θεόν μέ ὅλην τήν ψυχήν καί μέ ὅλην τήν δύναμίν του, καί νά φυλάσσῃ τάς ἐντολάς αὐτοῦ, νά ἀγαπᾷ δέ τόν πλησίον του (τόν συνάνθρωπόν του), ὅπως ἀγαπᾷ τόν ἑαυτόν του, σύμφωνα μέ τούς λόγους τοῦ Κυρίου, ὁ ὁποῖος εἶπεν· Ἐάν τάς ἐντολάς μου τηρήσετε, μενεῖτε ἐν τῇ ἀγάπῃ μου (Ἰωάν. ιε’ 10). Θά μείνετε δέ εἰς τήν ἀγάπην, πού σᾶς ἔχω, ἐάν φυλάξετε τάς ἐντολάς μου. Καί πάλιν· Ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες, ὅτι ἐμοί μαθηταί ἐστε, ἐάν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις (Ἰωάν. ιγ’ 35). Μέ αὐτό θά μάθουν ὅλοι ὅτι εἶσθε μαθηταί μου, ἐάν ἔχετε ἀγάπην ὁ ἕνας πρός τόν ἄλλον.
2. Νά ταπεινώνῃ τήν ψυχήν του ἐμπρός εἰς τόν Θεόν καί οὐδέποτε νά ὑψώνῃ τήν κεφαλήν ἐναντίον τοῦ πλησίον του. Διότι ὅπως λέγει ἡ Γραφή, Καρδίαν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην ὁ Θεός οὐκ ἐξουδενώσει (Ψαλμ. ν’ 19). Καρδίαν, ἡ ὁποία συνετρίβη καί ἐταπεινώθη ἀπό τήν θλῖψιν, δέν θά τήν ἐξευτελίσῃ ὁ Θεός. Νά δοκιμάζῃ δέ καί πικράν θλῖψιν διά τάς ἁμαρτίας τοῦ πλησίον του, καί νά πενθῇ διά τάς ἰδικάς του ἁμαρτίας, νά χαίρῃ ὅταν ὁ πλησίον του χαίρῃ καί νά μή λειώνῃ ἀπό τόν φθόνον διά τήν εὐτυχίαν του· νά δέχεται μέ ὑπομονήν καί νά συμβουλεύῃ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι τόν ἀντιστρατεύονται, καί νά κατέχεται πάντοτε ἀπό τόν πόθον καί τήν δίψαν νά ἐκτελῇ ἔργα δίκαια, ὡς θέλει ταῦτα ὁ Θεός· διότι αὐτός θά διατηρήσῃ καί τήν ψυχήν του καθαράν.
3. Νά αἰσθάνεται εὐσπλαγχνίαν δι’ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἀνάγκην εὐσπλαγχνίας καί νά διαθέτῃ ὅλας τάς δυνάμεις του διά τήν εἰρήνην, ὅπως τήν θέλει ὁ Θεός, καί νά ἀγωνίζεται νά ὀνομασθῇ υἱός τοῦ Θεοῦ ἀκριβῶς διά τάς προσπαθείας του ὑπέρ τῆς εἰρήνης. Ἀκόμη καί νά ὑβρίζεται καί νά κατηγορεῖται καί νά διώκεται καί νά θανατώνεται διά τήν δικαιοσύνην τοῦ Θεοῦ καί τήν ὁμολογίαν τῆς πίστεως εἰς τόν Χριστόν, διότι αὐτό εἶναι ἡ αἰώνιος ζωή.
4. Νά καταπολεμῇ πᾶσαν αἱρετικήν διδασκαλίαν καί νά ἀποδέχεται ὀρθῶς τήν διδασκαλίαν τῆς Ἁγίας Πίστεως περί τῆς Ἁγίας Τριάδος.
5. Νά μελετᾷ διαρκῶς μέσα εἰς τήν καρδίαν του τήν ἀλήθειαν καί οὐδέποτε νά μολύνῃ τήν γλῶσσαν του μέ τό ψεῦδος καί οὐδέποτε νά κάνῃ κακόν εἰς τόν πλησίον του, ὅπως λέει ἡ Γραφή.
6. Νά μή κατηγορῇ, νά μή ὀνειδίζῃ, οὔτε νά κάνῃ τίποτε ἄλλο ἀπό ὅσα ἀπαγορεύονται, ἀλλά νά τηρῇ μέ προσοχήν καί ἐπιμέλειαν τάς ἐντολάς τοῦ Χριστοῦ καί νά ἐκτελῇ αὐτάς.
7. Νά δίδῃ ἐλεημοσύνην, ἔστω καί ἄν πρόκειται νά στερηθῇ ὁ ἴδιος, χωρίς καί νά ἁπλώνῃ τήν χεῖρα του διά νά ζητήσῃ καί ἀπό ἄλλους ἐνίσχυσιν διά τήν βοήθειαν αὐτήν. Νά δίδῃ ἔνδυμα εἰς τόν μή ἔχοντα.
8. Νά εὐλογῇ, ὅταν υβρίζεται. Ὅταν ὑποχρεώνεται νά ἐκτελέσῃ μίαν ἀγγαρείαν, νά ἐκτελῇ περισσότερα ἀπό ὅσα τόν ὑποχρεώνουν νά κάμῃ, χωρίς νά ἐκφέρῃ οὐδένα αἰσχρόν ἤ βλάσφημον λόγον. Οὐδέποτε νά ὁρκίζεται, ἀλλ’ ἕνα μόνον ὅρον νά γνωρίζῃ, τό νά λέγῃ τήν ἀλήθειαν καί νά ἐνδιαφέρεται πάντοτε δι’ αὐτήν, νύκτα καί ἡμέραν, καί εἰς κανένα νά μή λέγῃ περισσότερα, σύμφωνα μέ τήν παραγγελίαν τοῦ Κυρίου, ἀπό τό ναί καί ἀπό τό ὄχι εἰς τάς ἀποκρίσεις του.
9. Νά κινῇ τήν γλῶσσαν του εἰς τό νά ὑμνῇ τόν Θεόν, νά κλίνῃ τά γόνατα καί νά ὑψώνῃ τάς χεῖρας καί τόν νοῦν του διά νά παρακαλέσῃ τόν Θεόν, νά χύνῃ δάκρυα κατανύξεως ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.
10. Νά σκέπτεται πάντοτε τόν θάνατόν του καί τήν Μέλλουσαν Κρίσιν, καί τήν ἀπολογίαν τήν ὁποίαν θά δώσῃ διά τά ἔργα του. Νά σκέπτεται πάντοτε τάς ἁμαρτίας του, παρακαλῶν τόν Θεόν νά τοῦ συγχωρήσῃ τά ἁμαρτήματά του.
11. Νά ἐκτελῇ καλά ἔργα μέ πᾶσαν ἐπιμέλειαν, χωρίς νά τά ἀναφέρῃ διαρκῶς ἤ νά τά ἐπιδεικνύῃ, ἤ νά καυχησιολογῇ δι’ αὐτά, ὅπως ὁ Φαρισαῖος, ἀλλά τάς καλάς αὐτάς πράξεις του νά ἐνδιαφέρεται, ὅπως μόνον ὁ Θεός γνωρίζῃ, ὅστις καί θά ἀποδώσῃ εἰς τόν καθένα ἀνάλογα μέ τά ἔργα του.
12. Νά ἀποφεύγῃ τήν μέθην, τήν ἐπιορκίαν, τήν λαιμαργίαν, τήν ἄκαιρον φλυαρίαν, τόν φθόνον, τάς ἔριδας, τήν κακίαν, τήν πλεονεξίαν, ἡ ὁποία εἶναι δευτέρα εἰδωλολατρία, τόν θυμόν, τήν ὀργήν, τήν πορνείαν, τήν μοιχείαν καί κάθε σωματικήν ἀκαθαρσίαν.
13. Νά μή χρησιμοποιῇ μαγικά φάρμακα, νά ἀποφεύγῃ τάς μαντείας, τούς μαγικούς ἐξορκισμούς καί τά γητεύματα. Νά προσπαθῇ ἡμέραν καί νύκτα νά ἐξαγνίζῃ τόν ἑαυτόν του, ὥστε νά μεταλαμβάνῃ ἐπαξίως τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.
14. Νά γίνεται προστάτης τῶν ὀρφανῶν, τῶν χηρῶν καί τῶν ξένων. Νά μή στρέφῃ ἀλλοῦ τό πρόσωπον, ὅταν κάποιος τοῦ ζητῇ κάτι ἤ νά μή ἀρνεῖται νά δώσῃ εἰς ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος ζητεῖ δανεικά ἀπό αὐτόν, ἀλλά καί νά σχίζῃ κάθε ἄδικον χρεωστικόν ὁμόλογον. Ἐάν δέ συμβῇ νά ἔχῃ εἰς χεῖρας του καί κάποιο δίκαιον χρεωστικόν ὁμόλογον, νά μή τό περιφέρῃ καί τό ἐπιδεικνύῃ καί εἰς ἄλλους, ἐφ’ ὅσον αὐτά τά ὁποῖα ἔχει ἀνήκουν ἐξ ὁλοκλήρου εἰς τόν Θεόν καί ἐκ τοῦ Θεοῦ ἔχει ὅ,τι ἔχει. Νά προσφέρῃ εἰς τόν Θέον ὅ,τι ἔχει. Νά ζητῇ ἀπό τόν Θεόν νά τοῦ δώσῃ ὅ,τι τοῦ λείπει. Νά τιμᾷ τούς δοξάζοντας τόν Θεόν. Νά τιμᾷ τούς δούλους αὐτοῦ.
15. Νά αἰσθάνεται οἶκτον πρός τούς ἐχθρούς τῆς ἀληθοῦς Πίστεως διότι εἶναι ψυχικῶς τυφλοί, καί νά προσπαθῇ μέ ὅλας του τάς δυνάμεις νά τούς ὁδηγήσῃ εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ Θεοῦ, νά ἀποστρέφεται ὅμως ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἐπιμένουν εἰς τήν τύφλωσίν των, νά μισῇ δέ μέ τέλειον μῖσος ἐκείνους οἱ ὁποῖοι μισοῦν τόν Κύριον.
16. Νά παραμένῃ πάντοτε ἀγαθός, εὐσεβής καί ἁγνός, ὡσάν νά ἔχῃ διαρκῶς μέσα του τόν Θεόν καί νά εἶναι ὁλόκληρος ἀφωσιωμένος εἰς τόν Θεόν. Εἰς κάθε ἐνέργειάν του νά κατευθύνεται ἀπό τήν ἐνθύμησιν τοῦ Θεοῦ καί τάς ἐντολάς του, καί ὅταν εὑρίσκεται εἰς ἀμηχανίαν καί ὅταν ἀναπαύεται, καί ὅταν σηκώνεται καί ὅταν τρώγῃ καί ὅταν πίνῃ καί καθ’ ὅλην τήν ἡμέραν, σύμφωνα μέ ὅσα λέγει ἡ Γραφή· Προωρώμην τόν Κύριον ἐνώπιόν μου διά παντός, ὅτι ἐκ δεξιῶν μού ἐστιν, ἵνα μή σαλευθῶ (Ψαλμ. ιε’ 8). Ἔβλεπα διαρκῶς ἐμπρός μου τόν Κύριον, διότι στέκεται εἰς τά δεξιά μου, ὥστε νά μή ταραχθῶ, καί· Φοβηθήτω τόν Κύριον πᾶσα ἡ γῆ, ἀπ’ αὐτοῦ δέ σαλευθήτωσαν πάντες οἱ κατοικοῦντες τήν οἰκουμένην (Ψαλμ. λβ’ 8). Ἄς φοβηθῇ τόν Κύριον πᾶσα ἡ γῆ, ἄς τρομάξουν Αὐτόν ὅσοι κατοικοῦν τήν οἰκουμένην.
17. Νά μή διατηρῇ μνησικακίαν εἰς τήν ψυχήν του, διότι ὁ δρόμος τόν ὁποῖον ἀκολουθοῦν οἱ μνησίκακοι ὁδηγεῖ εἰς τόν ψυχικόν θάνατον, αἱ δέ ἁμαρτίαι ἐκείνου ὁ ὁποῖος συγχωρεῖ τόν πλησίον του, ἐάν τοῦ πταίσῃ εἰς κάτι, συγχωροῦνται ἀπό τόν Θεόν. Ἐάν δηλαδή δέν ἐνθυμηθῶμεν τά ἁμαρτήματα τά ὁποῖα ἄλλοι διέπραξαν εἰς βάρος μας, οὔτε ὁ Θεός θά ἐνθυμηθῇ τά ἁμαρτήματα, τά ὁποῖα ἡμεῖς ἐκάμαμεν πρός Αὐτόν.
18. Νά κρίνῃ δικαίως μέ τόν φόβον τοῦ Θεοῦ εἰς τήν ψυχήν του. Διότι τό δικαίωμα τῆς κρίσεως ἀνήκει μόνον εἰς τόν Θεόν· νά μή κατακρίνῃ ἄλλους διά τά ἁμαρτήματά των, ἤτοι νά μή τούς ἐξευτελίζῃ καί τούς ἀποστρέφεται, οὔτε νά ἐξετάζῃ μέ προσοχήν καί περιέργειαν τά κακά τοῦ πλησίον του, καί νά δικαιώνῃ τόν ἑαυτόν του, χωρίς νά βλέπῃ τάς δοκούς πού εἶναι καρφωμέναι εἰς τούς ὀφθαλμούς του, ἀλλά νά βλέπῃ τά ἄχυρα πού ἔχουν εἰσέλθει εἰς τόν ὀφθαλμόν τοῦ πλησίον του, ἤτοι νά σχολιάζῃ τά μικρά ἐλαττώματα τῶν ἀδελφῶν του, πρᾶγμα τό ὁποῖον ἐξοργίζει τόν Θεόν εἰς μεγάλον βαθμόν· δέν εἶναι δηλαδή ὀρθόν νά κρίνωμεν ἡμεῖς τόν ξένον δοῦλον· δοῦλος δέ τοῦ Θεοῦ εἶναι κάθε ἄνθρωπος.
19. Νά κρίνῃ καί νά διορθώνῃ μέ ἀγάπην. Νά ἐλευθερώνῃ ἕνα ἀδικούμενον ἀπό τάς χεῖρας ἐκείνου ὁ ὁποῖος τόν ἀδικεῖ. Νά γίνεται πατήρ διά τούς ἀδυνάτους, καί ὀφθαλμός διά τούς τυφλούς, καί πόδες διά τούς χωλούς, ὅπως λέγει ἡ Γραφή. Εὐσεβές καί δίκαιον εἶναι τοῦτο, ὅταν ὅμως γίνεται μέ τάς ἐπιβαλλομένας συμβουλάς καί παραινέσεις, ὅπως λέγει καί ὁ μακάριος Ἀπόστολος Παῦλος· τριετίαν νύκτα καί ἡμέραν οὐκ ἐπαυσάμην μετά δακρύων νουθετῶν ἕνα ἕκαστον (Πραξ. κ’ 31). Ἐπί μίαν τριετίαν συνεχῶς νύκτα καί ἡμέραν δέν ἔπαυσα μέ δάκρυα εἰς τούς ὀφθαλμούς νά συμβουλεύω τόν καθένα ἀπό σᾶς.
20. Νά ἀποφεύγῃ τά αἰσχρά κέρδη, καί νά εἶναι εὐλαβής καί ὅσιος, καί νά προσέχῃ εἰς τήν ἀνάγνωσιν, εἰς τάς παρακλήσεις, καί τάς συμβουλάς καί τήν διδασκαλίαν, διδάσκων καί νουθετῶν τόν ἑαυτόν του σύμφωνα μέ ὅσα λέγει ἡ Γραφή, ἤτοι ἐν ψαλμοῖς καί ὕμνοις καί ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ἄδοντες καί ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ (Ἐφ. ε’ 19). Νά διέρχεται δηλαδή τήν ζωήν του μέ ψαλμούς καί ὕμνους καί ᾂσματα πνευματικά, ψάλλων καί ὑμνῶν τόν Κύριον ὄχι μόνον μέ τό στόμα ἀλλά καί μέ τήν καρδίαν.
21. Νά τιμᾷ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι τόν ἐγέννησαν, διά νά ζήσῃ πολλά ἔτη ἐπάνω εἰς τήν γῆν, καί νά μή κακολογῇ τόν πατέρα ἤ τήν μητέρα του. Νά φροντίζῃ δέ καί διά τούς ἰδικούς του ὑπηρέτας, ἀλλά πρό πάντων διά τούς ὑπηρέτας τῆς Πίστεως.
22. Νά μή παραλείπῃ νά συχνάζῃ εἰς τάς ἐκκλησιαστικάς συγκεντρώσεις, ἤτοι εἰς τάς κοινάς συνάξεις καί προσευχάς, ἀλλά καί νά προσεύχεται δημοσίως ἐμπρός εἰς ὅλον τόν κόσμον πρός τόν Θεόν, καί νά μή περιφρονῇ τάς σοφάς συμβουλάς, πού ἴσως θά τοῦ δώσουν, ἤ τά θεοσεβῆ διδάγματα· νά μή θεωρῇ ἀπίστευτα ἤ ἀδύνατα τά θαύματα καί τά ἔργα τοῦ Θεοῦ, τά ὁποῖα γίνονται καθ’ ἑκάστην γενεάν, καί νά μή ἀσκῇ κριτικήν ἐπ’ αὐτῶν.
23. Ὅταν ἐνεργῇ ὁ ἄνθρωπος κατ’ αὐτόν τόν τρόπον, καί ὅταν ἔχῃ τόν Θεόν διαρκῶς εἰς τήν καρδίαν του, μέ φρόνησιν, θά κληρονομήσῃ τήν Βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἡ ὁποία εἶναι προητοιμασμένη ἀπό καταβολῆς κόσμου διά τούς Ἁγίους, ἡ ὁποία τέλος δέν ἔχει, καί τήν ὁποίαν εὔχομαι νά κληρονομήσωμεν καί ἡμεῖς ὅλοι, Χάριτι καί φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, Ὧ ἡ δόξα καί τό κράτος εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
(¹) Οὗτος εἶναι ὁ Βυζαντινός πατρίκιος, ἔπαρχος, μάγιστρος καί λόγιος Θεόδωρος ὁ Δαφνοπάτης, περί τοῦ ὁποίου ποιούμεθα λόγον ἐν τῷ προλόγω.
Πηγή: «ΕΚΛΟΓΑΙ καί ΑΠΑΝΘΙΣΜΑΤΑ» ἤτοι λόγοι ἀπαρτισθέντες ἐκ διαφόρων ὁμιλιῶν τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡμῶν Ἰωάννου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου. Μετηγμέναι εἰς τήν ἁπλῆν ἑλληνικήν ἐμπλουτισμέναι δι’ ὑπομνημάτων εἰκονογραφημέναι κατά τήν παράδοσιν. Ἐκδίδεται ἀναλώμασι καί ἐπιμελείᾳ τοῦ ἐν Μοναχοῖς ἐλαχίστου Βίκτωρος Ματθαίου Καθηγουμένου τῆς ἐν Κρονίζῃ, Κουβαρᾶ Ἀττικῆς Ἱεράς καί σεβασμίας Δεσποτικῆς Μονῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος. ΑΘΗΝΑΙ 1969. (Σελ. 540 -543).
Οἱ Εἱκόνες τοῦ κειμένου, (ἐκτός τῆς ἀσπρόμαυρης), ἔχουν τεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
