ΠΑΠΙΚΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΣ Β’ ΑΙ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑΙ ΜΑΣ VIII (filioque)

† Ἀρχιμ. Χριστοφόρου Ἀθ. Καλύβα

            Μετά τό πρωτεῖον καί τό ἀλάθητον τοῦ πάπα, ἔρχεται κατά σειράν τό filioque, τό ὁποῖον οἱ παπικοί προσέθεσαν εἰς τό Σύμβολον τῆς Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως. Εἰς τό «ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον» οἱ Δυτικοί προσέθεσαν: «Ἐκ τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ ἐκπορευόμενον». Τοῦτο κατά τήν Ἑλληνικήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν εἶναι κακοδοξία καί αἰτία πρός διάρρηξιν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κοινωνίας καί ἑνότητος μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, διότι πρόκειται περί δόγματος, περί ζητήματος πίστεως. Ἡ Ἀνατολική Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δι’ ἀπείρων θεολογικῶν συγγραφῶν καί ἐπιχειρημάτων ἀσείστων ἠμύνθη κατά τῆς κακοδοξίας τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἰσήγαγε τήν αἵρεσιν ταύτην μεταγενεστέρως, παρά τόν ρητόν ὅρον τῆς Γ’ ἐν Ἐφέσῳ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἀποφηναμένης: «μηδενί ἐξεῖναι ἑτέραν πίστιν προφέρειν, ἤγουν συγγράφειν ἤ συντιθέναι παρά τήν ὁρισθεῖσαν παρά τῶν Ἁγίων Πατέρων τῶν ἐν Νικαίᾳ συνελθόντων ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι». Ἡ προσθήκη τοῦ filioque ἐγένετο, ἴσως πρό τοῦ 6^ου αἰῶνος πρός ἀπόκρουσιν τότε ἀρειανιζουσῶν αἱρέσεων. Ὁ πάπας Λέων Γ’ κατά συνελθοῦσαν Σύνοδον ἐν Ἀκυϊσγράνῳ τῷ 809 ὅπου θά συνεζητεῖτο τό filioque, ἀπεδοκίμασε τήν προσθήκην, ἐγγράψας μάλιστα ἀκέραιον τό Σύμβολον ἐπί δύο ἀργυρῶν πλακῶν ἐν τῷ Βατικανῷ (Συμβ. ἔνθ. ἀνωτ. 159). Ὁ Πατριάρχης Φώτιος ἤλεγξε τήν κακοδοξίαν καί τήν ὠνόμασε κορωνίδα τῶν κακῶν, καινοτομίαν φθείρουσαν τήν ἐν τῇ θεότητι μοναρχίαν» (ἔνθ. ἀνωτ. 159).

            Ἀλλά τί λέγει ἡ Ἁγία Γραφή ἐπ’ αὐτοῦ; Ἡ Καινή Διαθήκη ἐγράφη ἑλληνιστί. Ἡ Ἑλληνική γλῶσσα κυριολεκτεῖ καί συνεπῶς αὐτό πού λέγει αὐτό καί ἐννοεῖ. Ἔχει τήν δύναμιν νά διατυπώνῃ τά νοήματα κατά τρόπον σαφῆ. Ὅποιος γνωρίζει καλά ἑλληνικά ἀπό τούς λατίνους ἀπορεῖ πῶς ἡ Δυτική Ἐκκλησία ἐδογμάτισε τήν «καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ» ἐκπόρευσιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τί λέγει τό σχετικόν ἁγιογραφικόν χωρίον ἐν σχέσει μέ τό τρίτον Πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος; Ἰδού: «Ὅταν δέ ἔλθῃ ὁ Παράκλητος ὅν ἐγώ πέμψω ὑμῖν παρά τοῦ Πατρός, τό Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας, ὅ παρά τοῦ Πατρός ἐκπορεύεται, ἐκεῖνο μαρτυρήσει περί ἐμοῦ». Ἄς ἀναλύσωμεν τό ρῆμα «ἐκπορεύεσθαι» καί «πέμπειν», χάριν τῶν λατίνων: Ἐκπορεύομαι = ἐκπηγάζω. Πέμπω = Στέλλω, ἀποστέλλω. Τό κείμενον σημειώνει: «ὅ παρά τοῦ Πατρός ἐκπορεύεται» τό Ἅγιον Πνεῦμα καί «ὅ ἐγώ, ὁ Κύριος πού σᾶς ὁμιλεῖ, πέμψω ὑμῖν» (Ἰωάν. ιε’, 26). Ἠμπορεῖ νά ταυτισθῇ ἡ ἔννοια τοῦ ἑνός ρήματος μετά τῆς ἐννοίας τοῦ ἄλλου; Ἡ μετάφρασις ἀπό τούς θεολόγους μας τοῦ χωρίου αὐτοῦ ἔχει ὡς ἑξῆς: «Ὅταν ἔλθῃ ὁ Παράκλητος, τόν ὁποῖον ἐγώ θά ἀποστείλω πρός σᾶς ἐκ μέρους τοῦ Πατρός μου, τό Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας, τό ὁποῖον ἐκπορεύεται, ἀπό τόν Πατέρα, ὅπως τό φῶς ἀπό τήν φωτεινήν πηγήν του, Ἐκεῖνος θά μαρτυρήσῃ περί ἐμοῦ» (Λούβαρις, Ἁγία Γραφή, Α’, σ. 348, 1). Καί «Ὅταν δηλαδή θά ἔλθῃ ὁ Παράκλητος τόν ὁποῖον ἐγώ ὡς ὁδηγόν καί βοηθόν σας θά σᾶς στείλω ἀπό τόν Πατέρα, τό Ἅγίον Πνεῦμα δηλαδή, τό ὁποῖον ὡς πηγή ἀληθείας φανερώνει εἰς τούς ἀνθρώπους τήν ἀλήθειαν καί τό ὁποῖον ἐκπορεύεται ἀπό τούς κόλπους τοῦ Πατρός, ὅπως ἀναπηδᾷ ὁ ποταμός ἀπό τήν φυσικήν πηγήν του, ἐκεῖνος θά μαρτυρήσῃ περί ἐμοῦ» (Τρεμπέλας, Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ἑρμηνείας, σ. 598). Τά κείμενα ταῦτα εἶναι ὀρθόδοξα καί ἐπί τῶν πατερικῶν ἑρμηνειῶν ἐρειδόμενα, ἐγένοντο δέ δεκτά ἀπό τήν καθολικήν ὀρθόδοξον συνείδησιν. Δέν ἐταύτισαν τήν ἀΐδιον ἐκπόρευσιν ἐκ τοῦ Πατρός μετά τῆς ἐν χρόνῳ πέμψεως ὑπό τοῦ Υἱοῦ. Γνωρίζουν οἱ ἄνθρωποι ἑλληνικά καί ἑλληνικόν κείμενον ἡρμήνευσαν μέ γνώμονα τά ἑλληνικά Λεξικά καί τάς αὐθεντικάς ἑρμηνείας τῶν Πατέρων (38^η Ἐπιστολή Μ. Βασιλείου καί περί Ἁγίου Πνεύματος. 37^ος Λόγος Γρηγορίου Θεολόγου. Κατηχητικός Λόγος Γρηγ. Νύσσης. Ἰ. Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ὀρθ. πίστεως α’, 8).

            Ἔπειτα διατί ἡ πολυλογία ἐάν τό ἐκπορεύεσθαι σημαίνῃ τό ἴδιο μέ τό πέμπειν μέ ἀλλαγήν μάλιστα προσώπων; Ὁ Κύριος εἶπε ρητῶς   «ὅ   ἐ γ ώ   π έ μ ψ ω»   τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον Ἅγιον Πνεῦμα. «Πέμψω» εἶναι χρόνος μέλλων, σημαίνει θά πέμψω, θά σᾶς στείλω, ὅπως ἐγένετο τοῦτο μετά παρέλευσιν δεκαημέρου ἀπό τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς. Ὅ,τι δέ εἶπε, τοῦτο καί ἐγένετο (Πράξ. Β’, 1 – 13).

            Ἡ θεολογική πλευρά τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἔχει τεραστίαν σημασίαν διότι ὀρθότατα ὁ Ἱερός Δαμασκηνός καλεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιον «δύναμιν ἐκ Πατρός δι’ Υἱοῦ ἐκπορευομένην» καί ὅτι τό Πνεῦμα καλεῖται καί «Πνεῦμα Υἱοῦ», οὐχ ὡς ἐξ αὐτοῦ, ἀλλ’ ὡς δι’ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον· μόνος γάρ αἴτιος ὁ Πατήρ» (Δαμασκηνός). Ἀλλά μήν, τονίζει ὁ δογματικός Ἀνδροῦτσος, οἱ Πατέρες οὗτοι, χρώμενοι τῷ τύπῳ τούτῳ, ρητῶς σημειοῦσιν ὅτι ὁ Υἱός οὐδαμῶς συμμετέχει τῆς ὑπάρξεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἧς «μόνος αἴτιος» εἶναι ὁ Πατήρ κατά τόν Δαμασκηνόν, ἀποτελῶν κατά τόν Μάξιμον ὁμολογητήν «τήν μίαν Υἱοῦ καί Πνεύματος αἰτίαν». Πρέπει, συνεχίζει ὁ ἴδιος, νά τεθῶσιν εἴτε οὕτως εἴτε ἄλλως βάσις τά δύο ταῦτα διδάγματα τῆς Γραφῆς καί τῆς Ἐκκλησίας: α’) ὅτι τό Πνεῦμα, εἰ καί ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός, πέμπεται δ’ ὅμως διά τοῦ Υἱοῦ εἰς τόν κόσμον, τελειοῦν τό ἔργον τῆς ἀπολυτρώσεως, ὡς ρητῶς εἴρηται ἐν Ἰωάν. ιε’ 26 τῷ κλασσικῷ χωρίῳ τῆς ἐκπορεύσεως. β’) Εἰ καί ἡ γέννησις καί ἡ ἐκπόρευσις προέρχονται ἐκ τοῦ Πατρός   ἀ χ ρ ό ν ω ς,   μηδέ δύναται νά παρεμβληθῇ χρονική διάκρισις μεταξύ γεννήσεως καί ἐκπορεύσεως, ἀλλ’ ὅμως λογικῶς προθεωρεῖται ὁ Υἱός τοῦ Πνεύματος κατά τήν γνωστήν τῶν προσώπων τάξιν, καθ’ ἥν τό Πνεῦμα εἶναι τό τρίτον πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος καί, ὅπως τονίζει ὁ Νύσσης Γρηγόριος, ὁ Πατήρ προεπινοεῖται τοῦ Υἱοῦ «διά τοῦ Υἱοῦ δέ καί μετά τοῦ Υἱοῦ καί τό Πνεῦμα… συνημμένως καταλαμβάνεται, οὐχ   ὑ σ τ ε ρ ί ζ ο ν   κατά τήν ὕπαρξιν μετά τοῦ Υἱοῦ» (Συμβολική Δογματ. Ἀνδροῦτσου, σ. 155). Καί ὅπως δογματίζει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, «ὁ Πατήρ διά τοῦ Λόγου ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ τά πάντα ποιεῖ· καί οὕτως εἷς Θεός ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ κηρύττεται «ὁ ἐπί πάντων καί διά πάντων καί ἐν πᾶσιν». «Ἐπί πάντων» μέν ὡς Πατήρ, ὡς Ἀρχή καί Πηγή, «διά πάντων» δέ διά τοῦ   Λ ό γ ο υ,   «ἐν πᾶσι» δέ ἐν Πνεύματι τῷ Ἁγίῳ. Ἡ τοιαύτη διάκρισις δέν «εἶναι διάκρισις λέξεων ἤ νοημάτων, ἀλλά πραγμάτων· ἡ Τριάς εἶναι   ἀ λ η θ ε ί ᾳ   καί ὑπάρξει Τριάς» (Μ. Ἀθαν. Ἐπιστολή πρός Σεραπ., Λογοθέτου, Φιλοσοφία Πατέρων, Α’ 200). Ὁ Μ. Βασίλειος εἰς τήν 38^ην ἐπιστολήν του γράφει: «Ἐκ τοῦ Υἱοῦ τό Πνεῦμα οὐ λέγομεν, Πνεῦμα δέ Υἱοῦ ὀνομάζομεν καί δι’ Υἱοῦ πεφανερῶσθαι καί μεταδίδοται ἡμῖν ὀμολογοῦμεν». (Ε.Π.Μ. 32, 322). Ὁ Κύριλλος Ἀλεξανδρείας γράφει: «Εἰ γάρ καί πρόεισιν ἐκ   Π α τ ρ ό ς   τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, ἀλλ’ ἔρχεται δι’ Υἱοῦ καί ἴδιον ἐστί αὐτοῦ…» (Ε.Π.Μ. 74, 281). Ἀλλά τό ὅτι εἰς τό Σύμβολον τῆς Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως δέν ὑπῆρχεν ἡ προσθήκη τοῦ filioque, τό ὅτι ὁ πάπας Λέων δέν τό ἀνεγνώρισε, τό ὅτι πάντες οἱ ὀρθόδοξοι θεολόγοι καί ἡ συνείδησις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας δέν τό ἀποδέχεται καί τό θεωρεῖ καινοτομίαν, κακοδοξίαν, αἵρεσιν, ἀρκεῖ νά συσπειρώσῃ τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας μας γύρω ἀπό τήν Μητέρα ἀγωνιζομένην ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις κατά τῆς ὑπούλου ἐπιθέσεως τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τῶν θεολόγων τῶν γλυκῶν νερῶν πού, ἀγνοοῦντες τήν βαρύτητα τῶν λόγων των, καταβιβάζουν θέμα δόγματος καί συνειδήσεως εἰς τό φαιδρολόγημα: «εἴπαμε μιά καλημέρα ἁπλῶς», ἐνῷ βυσσοδομοῦνται ἐν Κωνσταντινουπόλει καί Ρώμῃ «βρωμοδουλειές» εἰς βάρος τῆς πίστεώς μας τῆς εὐφυΐας μας καί τῆς ἀξιοπρεπείας μας, τά ὁποῖα ἀμφισβητοῦν οἱ παπικοί καί ὁ δυστυχής Πατριάρχης μας ἔργῳ, ἐφ’ ὅσον νομίζουν πῶς ὁ ὀρθόδοξος κόσμος τρώγει βροῦβες ἤ λάπατα τῶν ἀκαθάρτων ρείθρων. Ἀλλ’ αὐτό θά τό ἴδωμεν.

            Καί αὐτή εἶναι ἡ Τρίτη πλάνη ἤ αἵρεσις τῶν παπικῶν, ἡ ὁποία περισσότερον πάσης ἄλλης ἔπληξε τήν ἑνότητα τῶν ἄλλοτε δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν, διότι τό ἠθέλησεν ὁ σατανᾶς μέ ὄργανόν του τήν παπωσύνην.

            ΠΗΓΗ: Τό Βιβλίο «ΠΑΠΙΚΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΣ», 1964, τοῦ μακαριστοῦ Ἱεροκήρυκος Ἀρχιμ. Χριστοφόρου Ἀθ. Καλύβα. (Σελ. 99 – 103). ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ «ΚΥΨΕΛΗ» ΓΛΥΦΑΔΑ – ΑΘΗΝΩΝ.

            Οἱ εἰκόνες τοῦ κειμένου ἔχουν τεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.