†Μητροπολίτου Κυρηνείας κ. Παύλου
(Ἐφημερίδα Ὀρθόδοξος Τύπος, φύλ. ὑπ. ἀριθμ. 1805/6 Νοεμβρίου 2009)
Δημοσιεύθηκε τόν περασμένο Μάρτιο στόν ἡμερήσιο τύπο ὅτι τό Ὑπουργικό Συμβούλιο τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας ἀποφάσισε νά ἐξουσιοδοτήσει τήν Ἐπίτροπο Νομοθεσίας νά ἑτοιμάσει νομοσχέδιο γιά τήν ἀποτέφρωση καί ταρίχευση τῶν νεκρῶν, ὥστε νά μποροῦν καί οἱ Κύπριοι νά ἔχουν «τό δικαίωμα διάθεσης τοῦ πτώματός τους βάσει τῆς προσωπικῆς τους ἐπιλογῆς» («Πολίτης» 24.04.09 σ. 1.3). Πρόσφατα δέ, ἀπό δημοσιογραφικές καί πάλι πηγές, πληροφορηθήκαμε ὅτι ὁ Γενικός Διευθυντής τοῦ Ὑπουργείου Ἐσωτερικῶν τῆς Κύπρου δήλωσε ὅτι πρίν τό τέλος τοῦ χρόνου θά κατατεθεῖ στή Βουλή τῶν Ἀντιπροσώπων γιά ψήφιση νομοσχέδιο πού «θά δίδει τό δικαίωμα τῆς ἐπιλογῆς γιά ἀποτέφρωση τῶν νεκρῶν σέ ὅλους τούς κατοίκους τῆς Κύπρου ὀρθοδόξους καί μή» («Ἀλήθεια» 10.10.09 σ. 15). Παλαιότερη ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου, ἡ ὁποῖα λήφθηκε τό 2006, ἀφοροῦσε μόνο στούς ἀλλοδαπούς, οἱ ὁποῖοι διέμεναν στό νησί μας.
Τό θέμα τῆς καύσης τῶν νεκρῶν στήν Κύπρο, τέθηκε γιά πρώτη φορά ἀπό τήν πολιτεία τό 2002. Τότε ἀπασχόλησε συνεδρία τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου, μέ ἀφορμή παλαιότερο αἴτημα γιά ἀποτέφρωση τῆς σοροῦ τοῦ πρώην Γ. Γ. τοῦ Κομμουνιστικοῦ Κόμματος τῆς Κύπρου ΑΚΕΛ Πλουτῆ Σέρβα, ὁ ὁποῖος «εἶχε ζητήσει πρίν τόν θάνατό του νά μή ταφεῖ ἀλλά νά ἀποτεφρωθεῖ ἡ σορός του» («Πολίτης» 20.03.02 σ. 4).
Τό γεγονός αὐτό μᾶς ὑποχρεώνει νά ἐκφράσουμε διά τοῦ παρόντος συνοπτικοῦ ἄρθρου τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας πρός ἐνημέρωση τῶν πιστῶν.
Ἡ ταφή τοῦ νεκροῦ ὡς θεία ἐντολή, «γῆ εἶ καί εἰς γῆν ἀπελεύσῃ» (Γέν. 3, 19), εἶναι πράξη τιμῆς καί σεβασμοῦ πρός τό ἀνθρώπινο σῶμα καί ταυτόχρονα σύμβολο ἐλπίδας καί ἀναστάσεως. Στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ Πατριάρχης Ἰακώβ ζήτησε ἀπό τόν υἱό του Ἰωσήφ, ὅταν πεθάνει νά τόν θάψει καί μάλιστα στόν τάφο τῶν πατέρων του (Γεν. 47, 30).
Στήν Καινή Διαθήκη ὁ ἴδιος ὁ Κύριος δέχθηκε τόν ἐνταφιασμό τοῦ σώματός Του, λέγοντας στόν Ἰούδα: «Ἄφες αὐτήν, εἰς τήν ἡμέραν τοῦ ἐνταφιασμοῦ μου τετήρηκεν αὐτό» (Ἰωάν. 12, 7). Ἡ θεόσωμη ταφή τοῦ Κυρίου ὑπῆρξε τό ἀποκορύφωμα τῆς ἐπί γῆς κενώσεώς Του. Τό ἄψυχο σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἑνωμένο μέ τή Θεότητα ἐνταφιάζεται. Ὁ ἀρχηγός τῆς ζωῆς τίθεται ἐν τάφῳ. Ὁ ἐνταφιασμός τοῦ σαρκωθέντος Λόγου μᾶς ὑποδεικνύει τόν τρόπο καί τῆς δικῆς μας ἐξόδου ἀπό τόν πρόσκαιρο αὐτό βίο. Κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο τό ἀνθρώπινο σῶμα«σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ» (Α’ Κορ. 15, 42).
Ὁ Μέγας Ἀντώνιος ἐκφράζων τήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ζήτησε ἀπό τούς μαθητές του νά τόν ἐνταφιάσουν. «Θάψτε, λοιπόν τό σῶμα μου σεῖς καί κρύψτε τό ὑπό τήν γῆν… διότι ἐγώ κατά τήν ἀνάστασιν τῶν νεκρῶν θά τό πάρω πάλι ἀπό τόν Σωτήρα ἄφθαρτο» (Ὁ Μέγας Ἀντώνιος, Βίος καί Πολιτεία, ἐκδόσεις Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη, 2000, σ. 150).
Ὁ 7ος Κανόνας τῆς Ζ’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐπιτάσσει ὅπως ὁ καθαγιασμός τῆς Ἁγίας Τράπεζας γίνεται μέ τήν τοποθέτηση σ’ αὐτή λειψάνων Ἁγίων Μαρτύρων (Πηδάλιον, ἔκδοση «Ἀστέρος», Ἀθήνα, 1970, σ. 328). Εἶναι δέ αὐτονόητο ὅτι ἡ ὕπαρξη τῶν λειψάνων προϋποθέτει τήν προηγηθεῖσα ταφή τους. Ἡ καύση λοιπόν τῶν νεκρῶν ἀντιστρατεύεται τό Θεῖο θέλημα, γιατί στερεῖ τούς πιστούς τῆς δυνατότητας νά ἁγιάζονται από τά ἀδιάφθορα καί χαριτόβρυτα λείψανα τῶν Ἁγίων.
Ὁ Ἅγιος Συμεών, Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης καί μεγάλος λειτουργιολόγος, ἀναφέρει ὅτι ἡ ἔκχυση τοῦ ἐλαίου πάνω στό ἐνταφιασμένο λείψανο ἀνάγει τήν ἀρχή του στούς Ἁγίους Ἀποστόλους (P.G. 166, 686).
Ἀπό τίς ἀρχαιολογικές ἔρευνες καί ἀνασκαφές, τίς κατακόμβες, τούς τάφους τῶν Ἁγίων μαρτύρων καί τά πλήθη τῶν κοιμητηρίων μαρτυρεῖται ἡ συνείδηση τῶν πιστῶν καί τό ἀρχαῖον ἔθος τῆς Ἐκκλησίας στήν ταφή τῶν νεκρῶν. Ἡ ταφή τῶν νεκρῶν ἐκφράζει τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας πρός τήν Ἀνάσταση καί τήν αἰώνιο ζωή. Ὁ σεβασμός πρός τά λείψανα τῶν κεκοιμημένων ἀποδεικνύει τήν πίστη μας στήν ἀθάνατη ψυχή.
Ἡ ταφή λοιπόν τῶν νεκρῶν ἀποτελεῖ ἀρχαία καί ἀδιάκοπη παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία στηρίζεται στόν σεβασμό τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος ὡς «ναόν τοῦ Θεοῦ» (Πρβλ. Α’ Κορ. 3, 16).
Ἡ Ἐκκλησία λοιπόν καταδικάζει τήν καύση τῶν νεκρῶν καί τή θεωρεῖ ὡς ἀντίθετη πρός τή δογματική της διδασκαλία καί ὡς πράξη ἀποκρουστική, ἡ ὁποία προσβάλλει βάναυσα τούς κεκοιμημένους. Ἡ καύση τῶν νεκρῶν ἀποτελεῖ ἀσέβεια πρός τόν Πλάστη καί Δημιουργό, διότι ἀποδεικνύει ἀπιστία πρός τήν μέλλουσα ζωή καί συμβολίζει τόν ἀφανισμό καί τήν ἀνυπαρξία. Εἶναι ταυτόχρονα ἀντίθετη πρός τούς ὑπό τοῦ Δημιουργοῦ τιθέντας νόμους τῆς φύσεως, οἱ ὁποῖοι προνοοῦν φθορά καί ἀποσύνθεση καί ὄχι καύση. Ἡ καύση τῶν νεκρῶν εἶναι βιασμός τῆς φύσεως, ὅπως ἀκριβῶς οἱ πυρκαγιές τῶν δασῶν φέρνουν τήν οἰκολογική καταστροφή.
Οἱ ὑπέρμαχοι τῆς καύσης τῶν νεκρῶν ἐπικαλοῦνται κυρίως ὡς λόγους, τήν ἐξοικονόμηση χώρου καί τή μόλυνση τοῦ ὑπεδάφους. Οἱ δικαιολογίες ὅμως αὐτές δέν εὐσταθοῦν καί εἶναι «προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις». Ἀφοῦ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν μολύνει τήν ἀτμόσφαιρα καί ἀπειλοῦν τό ὅλο οἰκοσύστημα μέ τίς καταχρήσεις καί τήν ἀνεξέλεγκτη ἐκμετάλλευση τῶν πόρων τῆς γῆς, ὑποκριτικά ἰσχυρίζονται ὅτι κινδυνεύει ἡ ὑγεία τους ἀπό τούς νεκρούς. Ἀκριβῶς τό ἀντίθετο θά συμβεῖ μέ τήν καύση τῶν νεκρῶν. Τά ἀποτεφρωτήρια θά εἶναι ἑστίες ὀχληρίας καί θά ἐπιβαρύνουν τήν ἤδη μολυσμένη ἀτμόσφαιρα. Ἐπί πλέον, θά ὑπάρχει ὁ κίνδυνος συγκάλυψης ἐγκληματικῶν ἐνεργειῶν μέ τήν καταστροφή τεκμηρίων.
Τά βαθύτερα αἴτια τῆς ἐπιθυμίας γιά τήν καύση τῶν νεκρῶν εἶναι ὁ ἀγνωστικισμός, ἡ ἀθεΐα καί ἡ ἔλλειψη πίστεως στή μετά θάνατο ζωή.
Ἡ καύση τῶν νεκρῶν εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς μηδενιστικῆς ἀντίληψης τῆς ζωῆς καί δουλικῆς ὑποταγῆς σέ συνθῆκες ξένες πρός τή λειτουργία τῆς φύσεως. Μόνο ἐλάχιστοι ἄθεοι, οἱ ὁποῖοι τρέμουν μέ τήν ἰδέα ὅτι εἶναι «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» πλασμένοι, λόγῳ τοῦ ἐσωτερικοῦ κενοῦ τῆς ψυχῆς τους καί τῆς διχασμένης προσωπικότητάς τους, ἴσως νά θελήσουν νά ἐκφράσουν τήν ἐπιθυμία να΄αποτεφρωθεῖ ἡ σορός τους, ἐκδιπλώνοντας ἔτσι τήν ἑωσφορική ἐγωκεντρική ἰδιορρυθμία τους. Μέ τήν ἀλαζονική αὐτή συμπεριφορά τους, ἀποκαλύπτουν τήν ἀσέβειά τους πρός τόν Θεό καί τήν ἔλλειψη πίστεως στήν ὕπαρξη τῆς αἰωνίου ζωῆς. Φανερώνουν ἀκόμη τόν φόβο πού τούς διακατέχει καί τήν ἀπεγνωσμένη προσπάθειά τους νά φιμώσουν τήν ἐξεγειρόμενη συνείδησή τους. Ἔχουν τήν ψευδαίσθηση ὅτι μέ τήν ἀποτέφρωση τοῦ σώματός τους θά καταλήξουν στήν ἀνυπαρξία καί τόν μηδενισμό. Μέ τόν τρόπο ὅμως αὐτό ἀποκόπτουν τούς ἑαυτούς τους ἀπό τήν Ἐκκλησία δείχνοντας ὅτι δέν πιστεύουν στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν καί στόν Παντοδύναμο Θεό, ὁ ὁποῖος δύναται στούς ἐσχάτους καιρούς νά ἀναστήσει ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς ἀνθρώπους, ἀνεξαρτήτως τοῦ τρόπου τοῦ θανάτου τους. Μέ μόνη διαφορά ὅτι θά ἀναστηθοῦν «οἱ τά ἀγαθά ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς», «οἱ δέ τά φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως» (Ἰωάν. 5, 29).
Ὅσοι ἀπό τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς ἐπιθυμοῦν τήν καύση τῶν νεκρῶν σωμάτων τους, ἄς γνωρίζουν ὅτι ἀποκόπτουν τούς ἑαυτούς τους ἀπό τό Θεανθρώπινο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία συνεπής πρός τή διδασκαλία τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ἔχει κάθε δικαίωμα νά ἀρνηθεῖ τήν τέλεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς κηδείας καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν μνημοσύνων, σέ ὅσους θελήσουν νά ἀποτεφρωθοῦν μετά τόν θάνατο τά σώματά τους. Οὐδείς δύναται νά ἐξαναγκάσει τήν Ἐκκλησία νά ἐνεργήσει ἀντίθετα πρός τίς πεποιθήσεις Της.
(21 Νοεμβρίου 1945 – 1 Οκτωβρίου 2011)
Ἡ εἰκόνα καί ἡ φωτογραφία τέθηκαν ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
