Τῇ ις’ (16η) Αὐγούστου ἡ ἀνάμνησις τῆς εἰσόδου τῆς ἀχειροτεύκτου μορφῆς τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ἐκ τῆς Ἐδεσσηνῶν πόλεως, εἰς ταύτην τήν θεοφύλακτον Βασιλίδα ἀνακομισθείσης.
Ὅταν ὁ Κύριος καί Μέγας Θεός καί Σωτήρ ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἐπί τῆς γῆς εὑρισκόμενος ἐποίει θαύματα πολλά καί ἐξαίσια διά τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος, – καθώς ταῦτα ἀναφέρονται εἰς τά θεῖα καί ἱερά Εὐαγγέλια, – καί ἡ φήμη αὐτῶν διεδίδετο εἰς ὅλα τά μέρη τοῦ κόσμου, τότε ὁ Τοπάρχης Ἐδέσσης, Αὔγαρος ὀνομαζόμενος, ἀκούσας τήν τοιαύτην φήμην, ἐπεθύμησε νά ὑπάγῃ εἰς τήν Ἱερουσαλήμ, ἵνα ἴδῃ τόν Κύριον μέ τούς ἰδίους του ὀφθαλμούς. Δέν ἠδύνατο ὅμως, ἐπειδή ἔπεσεν εἰς ἀσθένειαν καί πάθος ἀθεράπευτον, διότι λέπρα μαύρη ἐξανθήσασα εἰς ὅλον του τό σῶμα κατέτρωγεν αὐτό καί κατέφθειρε, καί πρός τούτοις ἐτυράννει αὐτόν καί ἄλλη ἀσθένεια, ἡ ἀρθρῖτις (οὕτως ὀνομαζομένη, διότι εὑρίσκεται εἰς ὅλα τά ἄρθρα, ἤτοι εἰς τάς ἁρμονίας καί κλειδώσεις τοῦ σώματος)· καί ἡ μέν λέπρα προὐξένει εἰς αὐτόν ἀσχημίαν καί ταλαιπωρίαν μεγάλην, ἡ δέ ἀρθρῖτις πόνους δριμυτάτους. Ὅθεν διά τά δύο ταῦτα πάθη δέν ἐξήρχετο τοῦ οἴκου του, οὔτε ὅλως ἐφαίνετο εἰς τούς ὑπηκόους του.
Κατά δέ τάς ἡμέρας τοῦ σωτηρίου πάθους τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔγραψεν ἐπιστολήν πρός τόν Κύριον, τήν ὁποίαν ἔστειλεν εἰς αὐτόν διά τινος Ἀνανίου, εἰς τόν ὁποῖον παρήγγειλε νά ἱστορήσῃ τό μέγεθος τοῦ σώματος τοῦ Κυρίου, καί τό χρῶμα τῶν τριχῶν καί τοῦ ἁγίου προσώπου Του, καί ἁπλῶς νά εἰκονίσῃ μέ πᾶσαν ἀκρίβειαν τό χαρακτῆρα ὅλου τοῦ σώματός του, καί νά τόν φέρῃ εἰς αὐτόν, διότι ἤξευρεν ἄριστα τήν ζωγραφικήν τέχνην ὁ Ἀνανίας· ἡ δέ ἐπιστολή τοῦ Αὐγάρου περιεῖχε ταῦτα:
Αὔγαρος τοπάρχης πόλεως Ἐδέσσης, Ἰησοῦ Σωτῆρι,
ἀγαθῷ ἰατρῷ ἀναφανέντι ἐν Ἱεροσολύμοις.
«Ἤκουσα τά περί Σοῦ φημιζόμενα θαύματα καί τάς ἰατρείας, τάς ὑπό Σοῦ γενομένας, ἄνευ ἰατρικῶν βοτάνων, διότι, ὡς ἡ φήμη διαλαλεῖ, Σύ κάμνεις τούς τυφλούς νά ἀναβλέπωσι, τούς χωλούς νά περιπατῶσι· Σύ καθαρίζεις τούς λεπρούς· Σύ διώκεις τά ἀκάθαρτα πνεύματα καί τούς δαίμονας· Σύ ἰατρεύεις τούς πάσχοντας ἀπό μακράς καί πολυχρονίους ἀσθενείας· Σύ καί νεκρούς ἀνιστᾷς. Ὅθεν ἐγώ ἀκούσας περί Σοῦ ὅλα τά θαυμάσια ταῦτα, ἐσυλλογίσθην ἕν τῶν δύο τούτων, ἤ ὅτι Σύ, ὁ τοιαῦτα ποιῶν, εἶσαι Υἱός τοῦ Θεοῦ, ἤ ὅτι εἶσαι Θεός. Διά τοῦτο λοιπόν ἔγραψα πρός Σέ, καί Σέ παρακαλῶ νά κάμῃς τόν κόπον καί νά ἔλθῃς πρός με, ἳνα ἰατρεύσῃς τό πάθος μου. Ἤκουσα δέ καί τοῦτο, ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι γογγύζουσι κατά Σοῦ, καί ἔχουσι σκοπόν νά Σέ κακοποιήσωσιν· ἡ δέ πόλις μου Ἒδεσσα, οὖσα μέν μικροτάτη, ἀλλά σεμνή, θά ἐξαρκέσῃ εἰς ἀμφοτέρους ἡμᾶς, ἳνα κατοικῶμεν ἐν αὐτῇ μέ εἰρήνην».
Ὁ Ἀνανίας λοιπόν, ἐλθών εἰς τήν Ἱερουσαλήμ, ἔδωκεν εἰς τόν Κύριον τήν ἀνωτέρω ἐπιστολήν, ἔπειτα δέ ἐνατένιζεν εἰς τό ἅγιον αὐτοῦ πρόσωπον ἐπιμελῶς καί μετά προσοχῆς μεγάλης· μή δυνάμενος δέ νά πλησιάσῃ εἰς τόν Κύριον, διά τό πολύ πλῆθος τοῦ λαοῦ, τό ὁποῖον ἐκεῖ συνέρρεεν, ἀνέβη καί ἐκάθισεν ἐπί πέτρας, ἡ ὁποία ἐξεῖχεν ὀλίγον τῆς γῆς, καί οὕτω διά μέν τοῦ βλέμματος ἔβλεπεν εἰς τό πρόσωπον τοῦ Κυρίου, διά δέ τῆς χειρός ἤγγιζεν εἰς τήν κέραμον καί ἐσχεδίαζε τήν τοῦ προσώπου ὁμοίωσιν. Δέν ἠδύνατο·όμως νά ἱστορήσῃ ἀκριβῶς τό ἅγιον αὐτοῦ πρόσωπον, διότι ἄλλοτε μέν αὐτό ἐφαίνετο μέ ἄλλην θεωρίαν, ἄλλοτε δέ πάλιν μετέβαλλεν ὄψιν. Τότε ὁ Κύριος, ὁ τῶν καρδιῶν ἐξεταστής καί τῶν κρυφίων γνώστης, γνωρίσας τόν ἐγκάρδιον σκοπόν τοῦ Ἀνανίου, ἐζήτησε νερόν ἵνα νιφθῇ, νιψάμενος δέ ἔλαβεν ὕφασμα δεδιπλωμένον μέ τέσσαρας δίπλας, καί μέ αὐτό ἐσπόγγισε τό θεῖον καί ἄχραντον αὐτοῦ πρόσωπον, καί ὤ τοῦ θαύματος! παρευθύς ἐτυπώθη εἰς τό τετράδιπλον ἐκεῖνο μανδήλιον τό θεανδρικόν αὐτοῦ πρόσωπον· ὅθεν λαβών αὐτό τό ἔδωκεν εἰς τόν Ἀνανίαν λέγων· «Ἀπόδος τοῦτο εἰς ἐκεῖνον ὅστις σέ ἔστειλεν». Ἔγραψε δέ καί ἐπιστολήν είς τόν Αὔγαρον, ἥτις εἶναι ἡ ἑπομένη ἐν μεταφράσει.
Ἡ πρός τόν Αὔγαρον ἐπιστολή τοῦ Κυρίου
«Μακάριος εἶσαι, ὦ Αὔγαρε, ἐπειδή, χωρίς νά μέ ἴδῃς, ἐπίστευσας εἰς ἐμέ. Εἶναι δέ γεγραμμένον περί ἐμοῦ, ὅτι ἐκεῖνοι μέν οἱ ὁποῖοι μέ εἶδον ὀφθαλμοφανῶς δέν πιστεύουσιν εἰς ἐμέ, ἵνα οἱ μή ἰδόντες καί πιστεύσαντες ζήσωσιν(¹). Ὥς πρός ἐκεῖνο τό ὁποῖον μοί γράφεις ἐπιστολιμαίως, ὅτι νά ἔλθω πρός σέ, ἢξευρε ὅτι πρέπει νά τελειώσω τά ἔργα διά τά ὁποῖα ἀπεστάλην εἰς τόν κόσμον ὑπό τοῦ Πατρός μου, καί ἀφ’ οὗ ταῦτα τελειώσω καί ἀναληφθῶ εἰς τούς Οὐρανούς πρός τόν ἀποστείλαντά με Πατέρα, τότε θέλω σοί ἀποστείλει ἕνα μαθητήν μου, Θαδδαῖον ὀνομαζόμενον, ὁ ὁποῖος τό μέν πάθος σου θέλει ἰατρεύσει, ζωήν δέ αἰώνιον καί εἰρήνην ἐν τῷ βίῳ τούτῳ θέλει χαρίσει εἰς σέ καί εἰς τούς μετά σοῦ· ἀλλά καί είς τήν πόλιν σου Ἔδεσσαν θέλει βοηθήσει ἀρκετά, ἵνα μή νικήσῃ αὐτήν ἐχθρός τις».
Εν τῷ τέλει δέ τῆς ἀνωτέρω ἐπιστολῆς ἔβαλε σφραγῖδας ἑπτά, αἱ ὁποῖαι ἦσαν σημαδευμέναι μέ ἑβραϊκά γράμματα, μεθερμηνευόμενα οὕτω: «Θεοῦ Θέα Θεῖον Θαῦμα»(²).
Ἀκούσας ὁ Αὔγαρος ὅτι ἦλθεν ὁ Ἀνανίας ἐχάρη κατά πολύ καί ἠγέρθη νά προϋπαντήση τήν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, παρευθύς δέ ὡς προσεκύνησεν αὐτήν, ἰατρεύθη ἀπό τήν ἀσθένειάν του· μόνον εἰς τό πρόσωπόν του ἀπέμεινεν ὀλίγη λέπρα. Μετά δέ τό σωτήριον Πάθος τοῦ Χριστοῦ καί τήν ἁγίαν Αὐτοῦ Ἀνάληψιν, ἐπήγεν ὁ Ἀπόστολος Θαδδαῖος(³) εἰς τήν Ἔδεσσαν καί ἐβάπτισε τόν Αὔγαρον μέ ὅλους τούς ἄρχοντας τοῦ παλατίου του εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός, καί τοῦ Υἱοῦ, καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μετά δέ τήν βάπτισίν του ὁ Αὔγαρος ἐξῆλθεν ἀπό τήν κολυμβήθραν ὑγιής καί τελείως ἀπηλλαγμένος ἀπό τήν ἀσθένειαν, ἡ ὁποία τόν ἐμάστιζεν. Ἀπ’ ἐκείνον λοιπόν τόν καιρόν ὁ Αὔγαρος ἐτίμα καί προσεκύνει τό Ἅγιον Μανδήλιον τοῦ Χριστοῦ· μετά δέ ταῦτα ἔκαμε καί ἕτερον καλόν. Εἰς τό ἔξω μέρος τῆς πύλης τῆς πόλεως ἦτο εἴδωλόν τι μέγα εἰδωλολάτρου τινός, στημένον τοιουτοτρόπως ὥστε, εἴ τις ἤθελε νά εἰσέλθη ἐντός τῆς πόλεως, προσεκύνει πρῶτον ἐκεῖ καί κατόπιν εἰσήρχετο. Ἐκεῖνο λοιπόν τό εἴδωλον κρημνίσας παντελῶς ὁ βασιλεύς Αὔγαρος, ἔστησεν εἰς τήν θέσιν του τό Ἅγιον Μανδήλιον, διά νά προσκυνῆται ὑπό πάντων. Ἔγραψε δέ καί γράμματα, τά ὁποία ἔλεγον οὕτω· «Χριστέ ὁ Θεός, ὁ εἰς σέ ἐλπίζων οὐκ ἀποτυγχάνει ποτέ».
«Ἀφοῦ ἔστησεν ὁ Αὔγαρος εἰς ἐκείνην τήν θέσιν τό Ἅγιον Μανδήλιον ἐξέδωκε καί ὁρισμόν προστάσσων νά μή τολμήσῃ τις νά εἰσέλθῃ εἰς τήν πόλιν, ἐάν δέν προσκυνήσῃ τήν Εἰκόνα ἐκείνην. Ἐφυλάχθη δέ ὁ ὁρισμός αὐτός ἕως οὗ ἔζη ὁ βασιλεύς Αὔγαρος καί μετά τοῦτον ὁ υἱός του· ἀφοῦ δέ ἐβασίλευσεν ὁ ἐγγονός του, παραχωρήσει Θεοῦ διά τάς τοῦ λαοῦ ἁμαρτίας ἠθέλησεν οὗτος νά καταβιβάσῃ τό Ἅγιον Μανδήλιον, τό ὁποῖον ἦτο προσκεκολλημένον εἰς σανίδα καί νά στήσῃ πάλιν ἐκεῖ τό εἴδωλον τοῦ εἰδωλολάτρου. Γνωρίσας δέ ὁ Ἀρχιερεύς τοῦ καιροῦ ἐκείνου, ἐκ θείας ἀποκαλύψεως, τήν βουλήν τοῦ βασιλέως, ἐσκέφθη νά ἀποκρύψῃ τήν ἁγίαν Εἰκόνα ἕως οὗ εὐδοκήσῃ ὁ Κύριος νά ἀποστείλῃ Ὀρθόδοξον βασιλέα. Ἰδών δέ ὅτι ἄνωθεν τῆς πύλης τῆς πόλεως ὑπῆρχεν ἐσωτερικῶς κοίλη θολοειδής ἐσοχή, ἐτοποθέτησεν ἐκεῖ τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, καί πρό ταύτης, ἐντός τῆς ἐσοχῆς, ἐκρέμασε καί κανδήλιον ἀνημμένον· ἔπειτα ἔκτισε ἀπ’ ἔμπροσθεν τόν τόπον μέ τοῦβλα καί ἀσβέστην, καί οὕτω δέν ἐφαίνετο πλέον τό Ἅγιον Μανδήλιον. Ὅθεν μή βλέπων αὐτό ὁ βασιλεύς δέν ἔκαμε καί ἐκεῖνο τό ὁποῖον ἐσκέπτετο νά κάμῃ».
Κατά τάς ἡμέρας τοῦ βασιλέως Ἡρακλείου (615μ.Χ.)· ὁ βασιλεύς τῶν Περσῶν Χοσρόης, κυριεύσας κατά τόν καιρόν ἐκεῖνον πολλάς πόλεις καί χώρας τῆς Ἀνατολῆς, ἐπῆγε καί εἰς τήν Ἔδεσσαν, εἰς τήν ὁποίαν εὑρίσκετο τό Ἅγιον Μανδήλιον τοῦ Χριστοῦ. Βλέποντες δέ οἱ κάτοικοι τῆς Ἐδέσσης τό ἐχθρικόν στράτευμα ἐφοβοῦντο πάρα πολύ καί παρεκάλουν τόν Θεόν νά τούς βοηθήσῃ. Τί δέ ὁ Πανάγαθος Θεός ᾠκονόμησε;
Κατά τόν καιρόν ἐκείνον ἦτο Ἀρχιερεύς τῆς Ἐδέσσης ὁ Εὐλάλιος. Εἰς αὐτόν λοιπόν ἐφάνη διά νυκτός γυνή τις ὡραιοτάτη καί λαμπροτάτη, ἥτις τοῦ εἶπε· «Ὓπαγε εἰς τήν πύλην τῆς πόλεως καί σκάψον τόν ἄνω τῆς πύλης τοῖχον ἀπό τό ἐσωτερικόν αὐτοῦ μέρος, καί ἐκεῖ θέλεις εὕρει Εἰκόνα τινά τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Ἐκείνην λάβε καί θέλεις ἴδει τήν δύναμιν τοῦ Θεοῦ». Τήν πρωΐαν, ἀφοῦ ἐξύπνησεν ὁ Ἀρχιερεύς ἠγέρθη καί ἐπήγεν εἰς τόν τόπον, τόν ὁποῖον τοῦ ἔδειξε καθ’ ὕπνον ἡ Θεοτόκος, διότι ἐκείνη ἦτο ἡ ὡς λαμπροτάτη γυνή ἐμφανισθεῖσα καί εὐθύς ὡς ἔσκαψεν ὀλίγον τόν τοῖχον, ὤ τοῦ θαύματος! Εὑρέθη ἡ μέν κανδήλα τήν ὁποίαν εἶχε κρεμάσει ὁ Ἀρχιερεύς τοῦ καιροῦ ἐκείνου ἀναμμένη ἀκόμη ἔπειτα ἀπό τόσους χρόνους (500 καί ἐπέκεινα), ἡ δέ Εἰκών τοῦ Χριστοῦ σώα καί ἀκεραία. Ἀλλά καί εἰς μίαν κέραμον, ἡ ὁποία εὑρίσκετο ἀπέναντι τοῦ κανδηλίου εἶχε τυπωθῆ καί εἰς αὐτήν τό πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ, ὡς καί εἰς τό Ἅγιον Μανδήλιον. Λαβών λοιπόν ὁ Ἐπίσκοπος τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Κυρίου καί λιτανείαν ποιήσας, ἐπῆγεν εἰς τό μέρος τῆς πόλεως, ὅπου ἔξωθεν ἔσκαπτον οἱ Πέρσαι· τοῦθ’ ὅπερ ἐννόησαν ἐκ τοῦ ἤχου τῶν χαλκῶν ὀργάνων. Ὅταν δέ ἐπλησίασεν ἐκεῖ ὁ Ἐπίσκοπος, ἔρριψεν ἔλαιον ἐκ τοῦ λύχνου εἰς τήν ἠτοιμασμένην ὑπό τῶν Ἐδεσσηνῶν πυράν, καί παρευθύς ἡ φλόξ ἀνάψασα ἐξηφάνισεν ὅλους τούς Πέρσας· ἀλλά καί εἰς τό πῦρ, τό ὁποῖον ἀνάψαντες ἔξω τῆς Ἐδέσσης οἱ Πέρσαι ἔτρεφον μέ ἄπειρα ξύλα ἀποκοπέντα ἀπό τῶν ἐκεῖ πλησίον δένδρων, ἅμα ἐπλησίασεν ὁ Ἐπίσκοπος μετά τῆς θείας Εἰκόνος, εὐθύς ἠγέρθη σφοδρός ἄνεμος, καί στρέψας τήν φλόγα κατά τῶν Περσῶν, ἐδίωκε τούτους καί κατέκαιεν. Ὅθεν ταῦτα παθόντες οἱ Πέρσαι, ἀνεχώρησαν ἄπρακτοι.
Ἐπειδή δέ εἰς τήν βασιλεύουσαν τῶν πόλεων συνέτρεχον ὅλα τά καλά, ἦτο δέ Θεοῦ θέλημα νά θησαυρισθῇ ἐν αὐτῇ σύν τοῖς ἄλλοις καί ἡ ἀχειροποίητος αὕτη καί ἄχραντος Εἰκών τοῦ Κυρίου, διά τοῦτο ὁ τότε βασιλεύς τῶν Ρωμαίων Ρωμανός (ὁ νέος δηλαδή, ὁ τοῦ Πορφυρογεννήτου Κωνσταντίνου υἱός, ὁ βασιλεύσας κατά τό ἐννεακοσιοστόν πεντηκοστόν ἔνατον ἔτος, καί καλούμενος νέος πρός διαφοράν τοῦ μητροπάτορος αὐτοῦ Ρωμανοῦ, ὄντος γέροντος) κατέβαλε μεγάλην προσπάθειαν νά πλουτίσῃ καί μέ τόν πλοῦτον τῆς ἀχειροποιήτου ταύτης Εἰκόνος τήν Βασιλεύουσαν. Ὅθεν κατά διαφόρους καιρούς ἔστειλεν εἰς τήν Ἔδεσσαν καί ἐζήτησε τήν θεανδρικήν Εἰκόνα τοῦ Κυρίου παρά τοῦ ἐκεῖσε εὑρισκομένου Ἄμηρᾶ, δούς εἰς αὐτόν, χάριν τοῦ τοιούτου θησαυροῦ, δώδεκα χιλιάδας ἀργύρια καί ἐλευθερώσας καί διακοσίους Σαρακηνούς, τούς ὁποίους ἔτυχε τότε νά ἔχῃ αἰχμαλώτους· ὄχι δέ μόνον ταῦτα ἐποίησεν, ἀλλά καί βεβαίως ἔδωκεν ὑποσχέσεις ἐνώπιον πολλῶν, ὅτι εἰς τό ἑξῆς δέν θά πολεμῶσι τά στρατεύματα τῶν Ρωμαίων τούς Σαρακηνούς. Μέ ταῦτα λοιπόν καί τά τοιαῦτα ἐπέτυχε τῆς αἰτήσεως, ἐκτελέσας ὅλα ὅσα ὑπεσχέθη(⁴).
Ὅθεν ἐπειδή ἐνέδωκεν ὁ Ἀμηρᾶς νά ἀποσταλῇ εἰς τόν Ρωμανόν ἡ θεία Εἰκών, ὁ Σαμοσάτων Ἐπίσκοπος καί ὁ Ἐδέσσης καί ἄλλοι τινές εὐλαβεῖς, λαβόντες τό ἅγιον Εἰκόνισμα τοῦ Κυρίου (καί τήν Χριστόγραφον Ἐπιστολήν)(⁵) ἤρχισαν τήν ὁδοιπορίαν διά τήν Κωνσταντινούπολιν· πολλά θαύματα ἐγίνοντο καθ’ ὁδόν. Ὅταν δέ ἔφθασαν εἰς τήν τοποθεσίαν τῶν Ὀπτημάτων, εἰς τόν Ναόν τῆς Θεοτόκου τόν καλούμενον τοῦ Εὐσεβίου, πολλοί ἀσθενεῖς προστρέξαντες μετά πίστεως εἰς τόν ἅγιον Χαρακτῆρα τοῦ Κυρίου ἰατρεύθησαν ἀπό τάς διαφόρους ἀσθενείας των. Τότε δέ προσῆλθε καί εἷς δαιμονιζόμενος, ὁ ὁποῖος ταῦτα προεφήτευσε λέγων· «Ἀπόλαβε, ὦ Κωνσταντινούπολις, δόξαν, τιμήν καί χαράν, καί σύ, Πορφυρογέννητε, ἀπόλαβε τήν βασιλείαν σου». Πάραυτα δέ ἰατρεύθη ὁ ἄνθρωπος ἀπό τό δαιμόνιον τό ὁποῖον τόν ἐπείραζε.
Κατά δέ τό ͵Ϛυξζ’ (6467) ἔτος ἀπό κτίσεως κόσμου, ἐν τῇ δεκάτῃ πέμπτῃ τοῦ Αὐγούστου μηνός, ἐν ἔτει δέ ἀπό Χριστοῦ ἐννεακοσιοστῷ πεντηκοστῷ ἐνάτῳ, ἐπί Ρωμανοῦ τοῦ βασιλέως, ἔφθασαν οἱ ἀνωτέρω Ἀρχιερεῖς εἰς Κωνσταντινούπολιν καί ἐπῆγαν εἰς τόν ἐν Βλαχέρναις Ναόν, φέροντες μεθ’ ἑαυτῶν καί τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Κυρίου, ἡ ὁποία σεβασμίως καί περιχαρῶς προσεκυνήθη ὑπό τε τῶν βασιλέων, τῶν ἀρχόντων καί τοῦ λοιποῦ λαοῦ. Τήν δέ ἐπαύριον, ἤτοι κατά τήν παροῦσαν δεκάτην ἕκτην τοῦ Αὐγούστου, σηκώσαντες τήν ἁγίαν Εἰκόνα ἐπί τῶν ὤμων των ὁ Πατριάρχης Θεοφύλακτος καί οἱ νεάζοντες βασιλεῖς (διότι ὁ Ρωμανός ἀσθενῶν δέν παρευρέθη), καθώς καί ὅλη ἡ Γερουσία μεθ’ ὅλου τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος, προέπεμψαν τήν ἁγίαν Εἰκόνα μετά τῆς πρεπούσης δορυφορίας ἕως εἰς τήν καλουμένην Χρυσῆν Πύλην. Ἔπειτα λαβόντες πάλιν αὐτήν ἐκεῖθεν μέ ψαλμούς καί ὕμνους, καί μέ μυριάδας λαμπάδων καί φῶτα, τήν μετέφεραν εἰς τόν περιώνυμον καί μεγαλώτατον τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας Ναόν· ἀφοῦ δέ καί ἐκεῖ ἐποίησαν τήν ἁρμόζουσαν τάξιν, ἀνέβησαν εἰς τά βασιλικά παλάτια, καί εἰσελθόντες εἰς τόν Ναόν τῆς Θεοτόκου τόν ἐπονομαζόμενον τοῦ Φάρου, ἐνταῦθα ἀπέθεσαν τό ἅγιον καί τίμιον ἐκτύπωμα τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς δόξαν τῶν Χριστιανῶν, εἰς φύλαξιν τῶν βασιλέων, εἰς ἀσφάλειαν ὅλης τῆς πόλεως καί τῆς τῶν Χριστιανῶν καταστάσεως(⁶).
(¹). Τό ρητόν τοῦτο δέν ἀναγράφεται εἰς τήν ἔκδοσιν τοῦ «Δαμασκηνοῦ». Τοῦτο φαίνεται ὅτι παρεξέσθη ἐκ τοῦ ρητοῦ ἐκείνου, τό ὁποῖον εἶπεν ὁ Θεός πρός τόν Ἠσαΐαν. «Ἀκοῇ ἀκούσετε, καί οὐ μή συνῆτε, καί βλέποντες βλέψετε, καί οὐ μή ἴδητε» (Ἠσ. ς’ 9)· διότι τό, οὐ μή ἵδητε, τοῦτο νοεῖται ἀντί τοῦ, οὐ μή πιστεύσητε. Τοῦτο δέ δηλοῖ καί ἐκεῖνο ὅπερ εἶπεν ἐν Εὐαγγελίοις ὁ Κύριος· «Ἳνα οἱ μή βλέποντες βλέψωσιν (ἤτοι πιστεύσωσι), καί οἱ βλέποντες τυφλοί γένωνται» (ἤτοι νά μείνωσιν ἐν τῇ ἀπιστίᾳ). (Ἰωάννης θ’ 39). Τό δέ ἵνα ἐνταῦθα δέν εἶναι αἰτιολογικόν, ἀλλ’ ἀποφατικόν, ἤτοι, ὄχι διότι οἱ ἰδόντες δέν ἐπίστευσαν, διά τοῦτο οἱ μή ἰδόντες ἐπίστευσαν εἰς ἐμέ καί ἔζησαν, ἀλλ’ ὅτι, τῶν ἰδόντων μή θελησάντων νά πιστεύσωσιν, ἐκ τούτου ἀπέβη τό νά πιστεύσωσιν οὗτοι οἱ μή ἰδόντες καί νά ζήσωσι.
Καθώς εἶναι καί ἐκεῖνο τό ἐν Εὐαγγελίοις εἰρημένον περί τοῦ τυφλοῦ. «Οὔτε οὗτος ἥμαρτεν, οὔτε οἱ γονεῖς αὐτοῦ, ἀλλ’ ἵνα φανερωθῇ τά ἔργα τοῦ Θεοῦ ἐν αὐτῷ» ὡς ἑρμηνεύουσιν αὐτό ὁ Χρυσορρήμων καί ὁ Θεοφύλακτος.
(²) Σημειώσαι ὅτι ὁ πρωτοσπαθάριος Γεώργιος ὁ Μανιάκης, στρατηγός ὤν εἰς τάς χώρας πέριξ τοῦ Εὐφράτου ποταμοῦ, ἐκυρίευσε τήν Ἔδεσσαν ὅπου εὗρε καί τήν ἰδιόγραφον ταύτην ἐπιστολήν τοῦ Κυρίου καί ἀπέστειλεν αὐτήν εἰς τόν βασιλέα Ρωμανόν Ἀργυρόπουλον, ἐν ἔτει 1028 (ὅρα τόν Μελέτιον τομ. β’ σελ. 388). Λέγει δέ ὁ Θεοφάνης καί ὁ Κωδινός ὅτι ἐπί Μιχαήλ τοῦ Παφλαγόνος ἔγινε λιτανεία κατά τήν ὁποίαν ἐβάσταζον οἱ τοῦ βασιλέως ἀδελφοί, ὁ μέν τήν πρός Αὔγαρον ταύτην ἐπιστολήν τοῦ Κυρίου, ὁ δέ τά σπάργανα αὐτοῦ (σελ. 1152 τῆς Δωδεκαβίβλου τοῦ Δοσιθέου).
(³) Οὗτος ὁ Ἀπόστολος Θαδδαῖος ἦτο ἐκ τῆς Ἐδέσσης, καί ἑορτάζεται κατά τήν εἰκοστήν πρώτην τοῦ Αὐγούστου. Γράφει δέ Γεώργιος ὁ Σύγκελλος ἐν τῇ Χρονογραφίᾳ, ὅτι ὁ Ἀπόστολος οὗτος Θαδδαῖος ἐπῆγεν εἰς τήν Ἔδεσσαν κατά τόν αὐτόν χρόνον, καθ’ ὅν ἐπίστευσεν ὁ Παῦλος ἤτοι κατά τό τριακοστόν ἕκτον ἔτος ἀπό Χριστοῦ. Ὁ δέ Παμφίλου Εὐσέβιος ἐν κεφ. ιγ’ τοῦ α’ βιβλίου τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας ἀναφέρει καί τάς ἀνωτέρω ἀμοιβαίας δύο ἐπιστολάς, τοῦ Αὐγάρου πρός τόν Ἰησοῦν καί τοῦ Ἰησοῦ πρός τόν Αὔγαρον, λέγων, ὅτι παρέλαβεν αὐτάς ἀπό τῶν ἀρχαίων βασιλικῶν παλατίων τῆς Ἐδέσσης, εἰς τά ὁποῖα ἔκπαλαι ἐφυλάττοντο. Ἐπιβεβαιοῖ δέ τά τοῦ Εὐσεβίου καί ὁ θεῖος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, ὁ καί τῆς Ἐδδεσηνῶν Ἐκκλησίας χρηματίσας διάκονος. Τάς ἐπιστολάς ταύτας τοῦ Αὐγάρου καί τοῦ Κυρίου ἐδέχθησαν ὁ Προκόπιος, ὁ Εὐάγριος, ὁ Κεδρηνός καί Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, παρά Ἀλεξάνδρου τοῦ Νατάλη (ὅρα σελ. 246 τῆς Δωδεκαβίβλου). Καίτοι δέ οἱ ὑστερινοί κριτικοί διά τινων ἐπιχειρημάτων ἀγωνίζονται νά ἀποδείξωσιν ἐπιπλάστους τήν τε ἱστορίαν ταύτην, περί τοῦ Ἀποστόλου Θαδδαίου, ὡς καί τάς ἀνωτέρω δύο ἐπιστολάς, ὅμως Αὐγουστῖνος ὁ Καλμέτος ἐν τῷ Λεξικῷ τῆς θείας Γραφῆς, ἐν τῇ λέξει Αὔγαρος, ἄριστα σημειοῖ ὅτι καί ἄν παραδεχθῶμεν ὅτι ἔξωθεν παρεισήχθησαν περιστάσεις τινές εἰς τά ἀνωτέρω ἱστορούμενα, δέν ἕπεται ἐκ τούτου ὅτι δέν ἀληθεύει ἡ οὐσία τοῦ πράγματος. Οὐχί ὀρθῶς δέ λέγει ὁ Σύγκελλος, ὅτι ὁ Ἀπόστολος Θαδδαῖος ἦτο εἷς ἐκ τῶν ἑβδομήκοντα, καθότι αὐτός ἦτο εἷς ἐκ τῶν δώδεκα.
(⁴) Ὁ δέ Μελέτιος λέγει, ὅτι ἐν ᾧ ἡ Ἔδεσσα ἐκινδύνευε νά ἁλωθῇ ὑπό τῶν Ρωμαίων, οἵτινες τήν ἐπολιόρκουν, οὖσαν πρότερον κεκυριευμένην ὑπό τῶν Ἀγαρηνῶν, τότε, λέγω, ἵνα φύγωσιν οἱ Ἐδεσσηνοί τήν αἰχμαλωσίαν, ἔδωκαν λύτρον ἑαυτών τήν ἀχειροποίητον ταύτην Εἰκόνα τοῦ Κυρίου, τήν ὁποίαν ὑπεδέχθη ὁ βασιλεύς μέ λαμπράν καί πρέπουσαν δορυφορίαν (τόμ. β’ σελ 354 τῆς Ἱστορ.). Προσθέτει δέ ὁ αὐτός, ὅτι Νικηφόρος ὁ Φωκᾶς, ὁ ἐν ἔτι 963 βασιλεύσας, κατά τό δεύτερον ἔτος τῆς βασιλείας του, ἔφερεν εἰς Κωνσταντινούπολιν τό ἐκτύπωμα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, τό ὁποῖον εὗρεν εἰς κέραμον κατά τήν Ἱεράπολιν τῆς Συρίας· ἴσως δέ τό ἐκτύπωμα τοῦτο ἦτο τό εἰκονισθέν εἰς τήν κεραμίδα, ἥτις ἦτο ἔμπροσθεν τοῦ Μανδηλίου, ὡς εἴπομεν ἀνωτέρω, καί οὐχί αὐτό τό εἰς τό ἅγιον Μανδήλιον τετυπωμένον.
(⁵) Κατά λάθος φαίνεται ὅτι προσετέθη ἐνταῦθα ἡ Χιστόγραφος Ἐπιστολή, καθότι αὕτη ὕστερον ἐν ἔτει ͵ΑΚΗ’ (1028) μετεκομίσθη εἰς Κωνσταντινούπολιν, ὡς εἴπομεν.
(⁶) Λέγουσι δέ τινες, ὅτι ὁ ἀχειροποίητος οὗτος Χαρακτήρ τοῦ Κυρίου εὑρίσκεται τώρα εἰς τήν παλαιάν Ρώμην (ὅρα σελ. 744 τῆς Δωδεκαβίβλου). Σημείωσαι ὅτι Κωνσταντῖνος Λάσκαρις ὁ βασιλεύς γράφει τήν διήγησιν περί τοῦ ἁγίου Μανδηλίου τούτου τοῦ μετακομισθέντος εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἧς ἡ ἀρχή· «Οὐκ ἄρα μόνον αὐτός ἀκατάληπτος ἦν» (σῴζεται ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ, ἐν τῇ Μονῇ Βατοπαιδίου καί ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων). Εὑρίσκεται δέ ἐν τῇ Λαύρᾳ καί ἕτερος λόγος περί τῆς αὐτῆς ὑποθέσεως, οὗ ἡ ἀρχή· «Περί τῆς ἐν Ἐδέσσῃ ἀχειροποιήτου καί Θείας Μορφῆς τοῦ Χριστοῦ».
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ ΙΓ’ ΤΡΙΩΔΙΟΝ (ΣΕΛ. 256) ΑΘΗΝΑΙ 1969, ΚΑΙ ΤΟΜΟΣ Η’ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ (ΣΕΛ. 262) ΕΚΔΟΣΙΣ Γ’ 1970.
Εἰκόνες στό κειμένο ἔχουν προστεθεῖ καί ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
