Διήγησις Συνεσίου Ἐπισκόπου Κυρήνης περί Εὐαγρίου τινός φιλοσόφου καί χρυσίου λιτρῶν τριακοσίων(¹)
Ἁδράν δίδου, πλούσιε, τοῖς πτωχοῖς δόσιν,
Λήψῃ γάρ αὐτήν πολλαπλασιωτέραν.
Κατά τάς ἡμέρας τοῦ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας Θεοφίλου, ἐν ἔτει υια’ (411), ἔγινεν Ἐπίσκοπος Κυρήνης Συνέσιος ὁ φιλόσοφος, ὅστις ἐλθών εἰς τήν ἐπαρχίαν του εὗρεν ἐκεῖ φιλόσοφόν τινα, Εὐάγριον ὀνόματι, ὁ ὁποῖος ἦτο φίλος του προσφιλέστατος ἀφ’ ὅτου ἐσπούδαζεν εἰς τά σχολεῖα, ἔχοντα ὅμως μεγάλην δεισιδαιμονίαν καί ἀφοσίωσιν εἰς τήν εἰδωλολατρείαν. Ὅθεν ὁ Συνέσιος, ποθῶν να μεταστρέψῃ τόν φίλον του ἀπό τῆς πλάνης τῶν εἰδώλων καί να τόν κάμῃ Χριστιανόν, εἶχε μέγαν ἀγῶνα καί πρόνοιαν, ἐζήτει δέ παντοιοτρόπως πῶς να τόν ὁδηγήσῃ εἰς τήν εὐσέβειαν· καίτοι δέ ἐκεῖνος δέν ἔστεργε παντελῶς οὐδέ ἐδέχετο τούς λόγους του, ὅμως ὁ Συνέσιος, ἑλκόμενος ὑπό τῆς πολλῆς ἀμοιβαίας αὐτῶν φιλίας, δέν ἔπαυε νουθετῶν αὐτόν καθ’ ἑκάστην καί παρακινῶν να ἔλθῃ εἰς ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας καί τῆς εὐσεβοῦς πίστεως.
Ἡμέραν τινά, ἀφ’ οὗ τοῦ εἶπε πολλά ὁ Συνέσιος, ἀπεκρίθη πρός αὐτόν ὁ Εὐάγριος· «κατ’ ἀλήθειαν, κύριε Ἐπίσκοπε, δέν μοι ἀρέσκει πρός τοῖς ἄλλοις καί τοῦτο, ὅπερ λέγετε σεῖς οἱ Χριστιανοί, ὅτι δηλαδή μέλλει να γίνῃ συντέλεια τοῦ κόσμου καί ὅτι μετά τήν συντέλειαν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι οἱ ἀπ’ αἰῶνος θα ἀναστηθῶσι με τό ἴδιον σῶμα, τό ὁποῖον μέλλει να γίνῃ ἄφθαρτον καί ἀθάνατον, καί ὅτι θά λάβωσι τότε τήν ἀνταπόδοσιν κατά τά ἔργα των. Πρός τούτοις δέν μοι ἀρέσκει καί τοῦτο τό ὁποῖον λέγετε, ὅτι ὁ ἐλεῶν πτωχόν δανείζει εἰς τόν Θεόν, καί ὁ σκορπίσας τά χρήματά του εἰς τούς πτωχούς θησαυρίζει εἰς τούς οὐρανούς, καί εἰς τήν κοινήν ἀνάστασιν θέλει τά λάβῃ ἑκατονταπλασίονα καί ζωήν τήν αἰώνιον. Ταῦτα ὅλα μοί φαίνονται, ὅτι εἶναι μῦθοι καί πλάνη καί ἐμπαιγμός».
Ὁ δέ μακάριος Συνέσιος τόν ἐβεβαίωνεν, ὅτι ὅλα ὅσα λέγουσιν οἱ Χριστιανοί εἶναι ἀληθῆ, καί δέν ὑπάρχει εἰς αὐτά οὐδέν ψεῦδος, καί ταῦτα ἀπεδείκνυε με πολλάς ἀποδείξεις· ὅθεν μετ’ ὀλίγον καιρόν τόν κατέπεισε καί ἔγινε Χριστιανός, καί ἐβάπτισεν αὐτόν καί τά τέκνα του καί ὅλους τούς οἰκείους του. Ἀφ’ οὗ λοιπόν ἐβαπτίσθη ὁ Εὐάγριος, ἔδωκεν εἰς τόν Συνέσιον τριακοσίας λίτρας χρυσίου, ἵνα τό διαμοιράσῃ εἰς τούς πτωχούς, λέγων οὕτω. «Λάβε ταῦτα καί διαμοίρασον αὐτά εἰς τούς πτωχούς, καί γράψον μοι ἕν ἰδιόχειρόν σου χρεωστικόν γράμμα, ὅτι θέλει ἀποδώσει εἰς ἐμέ ταῦτα ὁ Ἰησοῦς Χριστός». Ὁ δέ Συνέσιος ἐδέχθη τό χρυσίον καί γράψας προθύμως τό γράμμα, τό ὁποῖον ἐζήτει ὁ Εὐάγριος, τό ἔδωκεν εἰς αὐτόν. Μεθ’ ἱκανόν χρόνον ἠσθένησεν ὁ Εὐάγριος καί ἐρχόμενος εἰς τό τέλος τοῦ βίου του ἔδωκεν εἰς τά τέκνα του τό γράμμα τοῦ Ἐπισκόπου ἐσφραγισμένον, παρήγγειλε δέ εἰς αὐτά, ὅτι ὅταν τόν ἐνταφιάσωσι, νᾷ θέσωσι τό γράμμα εἰς τήν χεῖρά του, χωρίς οὐδείς να τό γνωρίζῃ, τό ὁποῖον καί ἔπραξαν τά τέκνα του.
Μετά τήν τρίτην ἡμέραν τῆς ταφῆς του ἐφάνη ὁ Εὐάγριος νύκτωρ εἰς τόν Ἐπίσκοπον καί λέγει εἰς αὐτόν· «Ἄνοιξον τόν τάφον μου καί λάβε τό ἰδιόχειρον γράμμα σου, ὅτι ἀπέλαβον τό χρέος καί δέν ἔχω πλέον να τό ζητῶ ἀπό σέ, καί πρός πληροφορίαν σου ἰδιοχείρως ὑπέγραψα εἰς αὐτό». Ὁ δέ Ἐπίσκοπος δέν ἤξευρεν ὅτι μετά τοῦ νεκροῦ ἐνεταφιάσθη καί τό ἰδιόχειρον γράμμα του. Τό πρωΐ λοιπόν προσεκάλεσεν ὁ Συνέσιος τά τέκνα τοῦ Εὐαγρίου καί τά ἠρώτησεν, ἐάν ἔθηκαν εἰς τόν τάφον τοῦ πατρός των πρᾶγμα τι· ἐκεῖνα δέ ἔλεγον, ὅτι δέν ἔβαλον ἄλλο τι, εἰμή τό σῶμα μετά τῶν ἐνδυμάτων, τά ὁποῖα ἐφόρει. Ὁ δέ Ἐπίσκοπος εἶπεν εἰς αὐτά: «οὐδέ χαρτίον τι δέν ἐθάψατε μετά τοῦ σώματος τοῦ πατρός σας;» Τότε ἐκεῖνα ἀνεμνήσθησαν καί εἶπον· «Ναί, Δέσποτα, ὅταν ὁ πατήρ ἡμῶν ἔμελλε νά ἀποθάνῃ, μας ἔδωκε χαρτίον καί μᾶς παρήγγειλεν, ὅτι, ὅταν με ἐνταφιάσητε, βάλετε καί τό χαρτίον τοῦτο εἰς τάς χεῖράς μου, χωρίς νά λάβῃ τις τούτου γνῶσιν». Τότε ἐφανέρωσεν ὁ Συνέσιος τό ὅραμα ὅπερ εἶδε κατ’ ἐκείνην τήν νύκτα.
Παραλαβών εἶτα τά τέκνα τοῦ Εὐαγρίου, τούς κληρικούς του καί ἄλλους πολλούς Χριστιανούς, μετέβησαν εἰς τόν τάφον τοῦ Εὐαγρίου, τόν ὁποῖον ἀνοίξαντες εὗρον τόν νεκρόν κρατοῦντα εἰς τήν χεῖρα του τό γράμμα τοῦ Ἐπισκόπου. Λαβόντες δέ αὐτό ἐκ τῆς χειρός του, τό ἤνοιξαν, καί ὦ του θαύματος! εὗρον ὑπό τό ἰδιόχειρον γράμμα τοῦ Ἐπισκόπου ἄλλα γράμματα γεγραμμένα ἰδιοχείρως ὑπό τοῦ Εὐαγρίου, τά ὁποῖα ἔγραφον ταῦτα· «Ἐγώ Εὐάγριος ὁ φιλόσοφος λέγω εἰς σέ τόν ὁσιώτατον Ἐπίσκοπον κύριον Συνέσιον να χαίρῃς. Ἀπέλαβον παρά τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τό χρέος, τό ὁποῖον εἶναι γεγραμμένον εἰς τοῦτο σου τό πιττάκιον, καί ἀπέλαβον ἑκατονταπλασίονα θησαυρόν ἐν τῷ οὐρανῷ καί ζωήν αἰώνιον, καθώς ὑπεσχέθης μοι. Ὅθεν δοξάζω τόν Θεόν καί εὐχαριστῶ τήν ὁσιότητά σου, διότι με ὡδήγησας εἰς τό φῶς».
Τότε πάντες οἱ παρεστῶτες εἰς τόν τάφον, ἀκούσαντες ταῦτα καί βλέποντες τά γράμματα, ὅτι ἦσαν νεωστί γεγραμμένα διά τῆς χειρός τοῦ ἰδίου Εὐαγρίου, μάλιστα δέ πληροφορηθέντες παρά τῶν τέκνων του βεβαιούντων, ὅτι μόνα τά γράμματα τοῦ Ἐπισκόπου περιεῖχε τό χαρτίον, ὅταν ἐνεταφιάσθη μετά τοῦ νεκροῦ σώματος τοῦ πατρός των, ταῦτα, λέγω, μαθόντες ἔμειναν ὅλοι ἐκστατικοί, φωνάζοντες ὤραν πολλήν τό, Κύριε ἐλέησον, καί δοξάζοντες τόν Θεόν, ὁ ὁποῖος τελεῖ τοιαῦτα θαυμάσια, καί δίδει πάντοτε εἰς τούς δούλους του τοιαύτας πληροφορίας. Ἐκεῖνος δέ, ὅστις διηγήθη εἰς ἡμᾶς τό θαυμάσιον τοῦτο, ἐβεβαίωνεν ὅτι τό γράμμα ἐκεῖνο εὑρίσκεται εἰς τό σκευοφυλάκιον τῆς ἁγιωτάτης Ἐπισκοπῆς Κυρήνης μέχρι τῆς σήμερον, εἰς πληροφορίαν πολλῶν· καί τό μέν χρέος δεικνύει ὅτι εἶναι παλαιότερα γεγραμμένον ὑπό τῆς χειρός τοῦ Ἐπισκόπου, ἡ δέ πληρωμή τοῦ χρέους, ὅτι ἐγράφη μετά τόν θάνατον τοῦ Εὐαγρίου ὑπό τῆς ἰδίας αὐτοῦ χειρός, πρός ἐπιβεβαίωσιν του εὐαγγελικοῦ κηρύγματος «ἑκατονταπλασίονα λήψεται καί ζωήν αἰώνιον κληρονομήσει» (Ματθ. ΙΘ’. 29).
(¹) Ἡ διήγησις αὕτη εὑρίσκεται καί ἐν τῷ Νέω Ἐκλογίῳ καί τῷ Λειμωναρίῳ μέ μικράν τινα παραλλαγήν.
Πηγή: Ὁ Μέγας συναξαριστής τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐκδίδεται ἀναλώμασι καί ἐπιμελείᾳ, του ἐν Μοναχοῖς ἐλαχίστου Βίκτωρος Ματθαίου Καθηγουμένου τῆς ἐν Κρονίζη, Κουβαρά Ἀττικῆς Ἱεράς καί σεβασμίας Δεσποτικῆς Μονῆς Μεταμορφώσεως του Σωτῆρος. Ἔκδοσις Γ’, ἀνάτυπος ἐκ τῆς Β’, Ἀθῆναι 1969. Τόμος ΣΤ’, Ἰούνιος, σελ. 403.
