† Ἀρχιμ. Χριστοφόρου Ἀθ. Καλύβα
Ἱεροκήρυκος Χαλκίδος
Εἶναι ὁ τύπος ἐκεῖνος ὅστις στερεῖται ἀξιόλογων πνευματικῶν καί ἠθικῶν κεφαλαίων. Ὁ δυνατά μορφωμένος ἄνθρωπος μέ τόν σοβαρόν ἐγκέφαλον κρατεῖ εἰς τήν ψυχήν του ἕνα πλοῦτον φυσικόν, ἀτομικόν, ἴδιον δηλαδή ἀπόκτημα καί κτῆμα μόνιμον τό ὁποῖον καί διαχειρίζεται, καλλιεργεῖ, ἀπολαμβάνει δ’ ἐν ἑὐτῷ τῶν ἡδονικῶν διανοητικῶν συναισθημάτων πού εἶναι εὐάρεστοι ἐρεθισμοί καί ξεκουράζουν τήν ψυχήν. Ἔχει φιλόσοφον διάθεσιν, διακρίνεται καί οὗτος διά τόν ἐσωτερισμόν του. Καί ἄν μάλιστα εἶναι θρησκευτικός καί ἠθικός χαρακτήρ, τότε συντροφεύεται ἀπό ἀνώτερον κόσμον, ὅστις, ἐν ἀντιθέσει μέ τόν κόσμον τῆς πεζότητος καί τῆς φθορᾶς, φωτίζει τήν ψυχήν καί τό πρόσωπον καί περιβάλλει τήν ὕπαρξίν του μέ ἀναμφισβήτητον λαμπρότητα. Τούτων πάντων στερεῖται ὁ κενόδοξος. Ἑπόμενον, ὅτι εἶναι κοῦφος, ἄνευ ἰδίας ἀξίας, ὁ ἐγκέφαλός του ἀνίκανος νά συλλάβῃ τό βαθύτερον νόημα τῆς ζωῆς, νά διαχωρίσῃ τό ἀνάξιον καί περιττόν ἀπό τοῦ ἀξίου καί ἀπερίττου, νά ἀνεύρῃ τήν ἀξίαν, δηλαδή, ἤ τήν ἀπαξίαν ἑνός πράγματος ἤ μιᾶς καταστάσεως, καί νά ἐκλέξῃ τό ἀντικείμενον ἤ τόν δρόμον πού θά τόν δοξάσῃ. Ἀκριβῶς ἡ ἀδυναμία τοῦ κενόδοξου τοῦ νά ἐκτιμᾷ δεόντος τά πράγματα καί τάς πράξεις ἐξ ἐπόψεως βαρύτητος τῆς ἀξίας των, ὠθεῖ εἰς παιδικάς καί εὐτελεῖς προτιμήσεις: ἑλκύεται ἀπό ἕνα χρυσίζοντα μόλυβδον, μίαν φιγούραν ἀπαιτοῦσαν νοῦν κατωτέρας δυνάμεως τοῦ κοινοῦ, ἐντυπωσιακάς διαφημίσεις ἄνευ σοβαροῦ τινος ἀντικρύσματος. Εἰς τά φάκελλά του, εἰς τά ἐπισκεπτήριά του, εἰς τάς ὑπογραφάς του καί εἰς κάθε του ἐκδήλωσιν, χωρίς βέβαια τούς φανφαρονισμούς τοῦ ἀλαζόνος καί τήν ἐγωϊστικήν διάθεσιν τοῦ ὑπερηφάνου, προσθέτει τίτλους χαμένους, ἤ δηλωτικούς τῆς παρούσης ἰδιότητός του, ὄχι διότι τοῦτο κρίνεται κοινωνικῶς καί τυπικῶς ἀπαραίτητον διά τήν εἰς ἀγνώστους, θαυμαστάς ἤ μή, αὐτοσύστασίν του, ἀλλά διότι καί δι’ αὐτῶν τῶν μέσων ἡ ἀναξιότης του θά προσλάβῃ μίαν ἀνταύγειαν ἀπό τό ἀράδιασμα τῶν τίτλων. Ἕνας π.χ. κενόδοξος ἠμπορεῖ νά ἐπιδεικνύεται ὡς δημοσιογράφος, ὅταν κάθε ἑξάμηνον τυπώνῃ τάς ἀσυναρτησίας του, ὄχι πρός φωτισμόν τῶν ἐν σκότει, ἀλλά πρός ἀπόκτησιν τοῦ τίτλου τοῦ δημοσιογράφου. Ὁ ἠθικῶς καί πνευματικῶς ἀνάπηρος ἐπίσκοπος, ἤ κατώτερος κληρικός, κενόδοξος ὤν, ἐνδύει τήν γυμνότητά του διά χρυσιζουσῶν στολῶν καί πολυτίμων διασήμων, ὅπως ἑλκύσῃ διά τῆς σωματικῆς λαμπροφορίας του τήν προσοχήν τῶν πιστῶν. Ὁ κενόδοξος ἐπιζητεῖ τήν κενήν, τήν ματαίαν δόξαν μετά πάθους. Αἰσθάνεται τήν ἰδίαν πνευματικήν γυμνότητα, τήν ταπεινότητα τῆς βαθμίδος ἐπί τῆς ὁποίας ἵσταται, συγκρίνει τόν ἑαυτόν του μέ τάς πραγματικάς ἀξίας καί στήνει ἕνα ἀνάβαθρον πρόχειρον παραπλεύρως πρός τήν ἐνσαρκωμένην ἀξίαν καί ὑπεροχήν, ἵνα ἡ ὠχρότης του ἀντλήσῃ τόν ζωηρόν τῆς δόξης τοῦ ἄλλου τόνον. Ὁ κενόδοξος εἶναι καί δουλοπρεπής τύπος εἰς τούς ἀνωτέρους του, διότι ἡ μετ’ ἐκείνων ὁμιλία εἰς τά ὄμματα τοῦ κοινοῦ προσδίδει αἴγλην. Εὐνόητον ὅτι ὡς δανεικόν τό ἀπόκτημα εἶναι προσωρινόν, μιᾶς ἀδήλου διαρκείας. Προστίθεται εἰς τήν δουλοπρέπειαν καί ἕνα νέον στοιχεῖον, τῆς ἀμυαλιᾶς, καί τοῦτο διότι ἕνας ἔξυπνος ἄνθρωπος δέν προσκολλᾶται ὅπως δοξασθῇ εἰς ξένην δόξαν, τοσούτῳ μᾶλλον καθ’ ὅσον καί ἡ δόξα τοῦ κόσμου εὑρίσκεται ὑπό αἵρεσιν. Πρό τῶν σοβαρῶν χαρακτήρων ὁ κενόδοξος ἀποκαλύπτεται καί γελοῖος, ὡς τολμῶν νά φωτογραφηθῇ μέ κλοπιμαῖον παλτόν. Εἶναι γνωστός ὁ μῦθος τοῦ Αἰσώπου κατά τόν ὁποῖον ὄνος, περιβληθείς λεοντήν, ᾐτήσατο νά ἐξασκήσῃ βασιλικήν ἐξουσίαν, μέ κωμικοτραγικά ἀποτελέσματα.
Ὁ κενόδοξος δέν πρέπει νά συγχέεται πρός τόν ταπεινόν καί συνετόν ἄνθρωπον, ὅστις, ἀναγνωρίζων τάς ἀτελείας του, ἐπιδιώκει τήν μελέτην, τήν καλήν συναναστροφήν, τήν μίμησιν τῶν καλῶν καί ἡρωϊκῶν πράξεων δι’ αὐτάς ταύτας τάς μορφοποιούσας τόν χαρακτῆρα πράξεις, ὡς ἀκτινοβολούσας ἀξιοποιοῦσαν δύναμιν, ἀλλά πρός ἄγραν δόξης ἐξωτερικῆς, χωρίς κόπωσιν, εὐκόλου καί εὐθηνῆς, μέ τήν διαφοράν ὅτι πρέπει νά πεισθῇ ἡ κοινή γνώμη ὅτι ὁ κενόδοξος εἶναι δεδοξασμένος καί κατ’ οὐσίαν. Εἰς τόν χαρακτῆρα τοῦ κενοδόξου ὑπάρχουν καί στοιχεῖα ψυχικά τοῦ κολακευομένου. Διέπεται καί οὗτος ὑπό τινος αὐτοερωτισμοῦ καί μάλιστα καθηδύνεται ἡ ψυχή του ἐάν θωπεύεται ἀπό τούς ἄλλους διά τοιούτου εἴδους δόξαν, ἀδιάφορον ἐάν ψυχολογικῶς αἰσθάνεται ἤ ὄχι ἐσωτερικήν πληρότητα ὡς φυσικόν, ἐπί τέλους, τέρμα μιᾶς ἐπιδιώξεως. Διότι ἐάν ἡ δόξα, οἱαδήποτε δόξα, προκαλῇ συμπάθειαν καί θαυμασμόν εἰς τούς ἄλλους πού τήν θεωροῦν, γεννᾷ δέ αἰσθήματα ἐξαρτήσεως καί θαυμασμοῦ, μήπως ἡ ἐπιπολαιότης καί ἡ κουφόνοια τοῦ κενόδοξου σκοτώνει τήν κουτοπονηρίαν του; Ὡς ἐκ τούτου ὁ κενόδοξος ῥέπει πρός τήν ἄντλησιν ἐπαίνων. Δυνατόν νά ὑποβάλλεται εἰς οἰκογενειακάς στερήσεις, ἀρκεῖ νά κατοικῇ εἰς μέγαρον, νά ἐμφανίζεται μέ μεγαλοπρέπειαν ἐνδεδυμένος, νά καταλαμβάνῃ τήν πρώτην πολυτελῆ θέσιν εἰς τούς συρμούς, νά εἶναι ἐν τῇ πράξει ἐνήμερος τῆς μόδας, ἐάν πρόκειται περί γυναικός τῆς ὁποίας ἡ ἀστάθεια εἶναι κοινόν μυστικόν, ἱκανοποιῆ δέ τήν κενοδοξίαν της μέ τήν ἀλλαγήν τῆς ἀμφιέσεως κατά τόν τύπον τῆς κατά πυκνά χρονικά διαστήματα μεταβολῆς τῶν αἰσθημάτων της. Ἡ ἄγρα τῆς κενῆς δόξης διά τόν κενόδοξον εἶναι σ κ ο π ό ς τῆς ζωῆς καί πολλάκις ἐπιδιώκεται ἡ ἀπόκτησίς της διά μέσων ἥκιστα ἠθικῶν, ἤ καί ἀνοήτων, ἐφ’ ὅσον δέν προσκτᾶται τί τό ἔχον βαρύτητα, ἀλλ’ ἐπιχειρεῖται τό ἄκαρπον, ἀρκεῖ νά φαντάζῃ. Εἶναι ὅμως δυνατόν ὁ κενόδοξος νά ἐπιζητῇ καί σοβαράν τινα δόξαν, ὅμως οὐχί ὡς τέρμα ἀγώνων προσωπικῶν, ὁπότε ἡ δόξα ἔρχεται ὡς ἄνθος καί καρπός φυσικώτατος, προβαλλόμενος ὡς κίνητρον τῶν ἄλλων πρός εὐγενεῖς ἐξορμήσεις, ὅπως εἶναι αἱ πράξεις καί τά κατορθώματα τοῦ καλῶς νοουμένου φιλοδόξου, ἀλλ’ ὡς πρᾶγμα φωτεινόν, ὡς στέμμα ἐπί τῆς κορυφῆς τοῦ κενοδόξου, ὡς σ κ ο π ό ς εἴπομεν.
Ὁ κενόδοξος ἐπιζητῶν ματαίαν δόξαν καί ἐπαιρόμενος ἐπί μικροῖς, ὡς τονίζει ὁ Ἀνδροῦτσος, συγγενεύει καί μετά τοῦ ἀλαζόνος, παρά τήν διαφοράν. Ἐπιδεικνύει «τήν ἀγχίνοιαν, τήν ὡραιότητα καί τήν κομψήν αὐτοῦ ἐνδυμασίαν καί προβάλλει ἀχάριτά τινα εὐφυολογήματα ἤ ἀστειότητας, ἤ τό κομψόν αὐτοῦ περιδέραιον, ἤ τό πολύτιμον ὡρολόγιον, ἤ τόν κύνα, ἤ τόν ἵππον αὐτοῦ καί θαυμαστάς καί κόλακας ἐπί τούτοις θηρεύων. Ἄν δέν δύναται νά εὕρῃ τοιούτους εἰς τόν κύκλον σοβαρῶν ἀνθρώπων, ἀρκεῖται καί εἰς τάς ἐπευφημίας καί τά χειροκροτήματα τῶν μωρῶν καί δή καί τῶν παιδίων αὐτῶν. Εἰς τοιαύτην, συνεχίζει ὁ ἴδιος, ματαιοδοξίαν περιπίπτουσιν οὐ μόνον αἱ γυναῖκες, αἱ ὑπό τῆς φύσεως αὐτῶν εἰς τό ἀρέσκειν ὠθούμεναι, οὐ μόνον ἄνδρες μικρόνοι καί ταπεινοί, ἀλλά καί ἄνθρωποι ὅλως πνευματώδεις καί ἱκανοί, ἐπιδιώκοντες τιμήν ἐν πράγμασιν ἥσσονος ἀξίας, καί λοιπόν, θηρεύοντες τίτλους, θέσεις, παράσημα κ.λ.π. καί ταῦτα ἐπιδεικνύοντες ἐν ἑορταῖς καί πανηγύρεις, προκαλοῦντες ἰωβιλαῖα ἔτι μαθητῶν καί συναδέλφων, χωρίς νά ἐρυθριῶσι πρό τῶν ἐπαίνων καί τῶν θυμιαμάτων, τῶν εἰς αὐτούς καιομένων καί χωρίς νά σέβωνται τήν ἀξιοπρέπειαν τοῦ ἀξιώματος αὐτῶν». Καί τοῦτο μορφή κενοδοξίας. Εἶναι γνωστή ἡ κενοδοξία τῆς εὐγενοῦς κυρίας τῆς Καμπανίας ἥτις, ἐπιδεικνύουσα πρός τήν μητέρα τῶν Γράκχων Κορνηλίαν, διακρινομένην διά τό πνεῦμα τήν μόρφωσιν καί τάς μεγάλας της ἀρετάς, τά κοσμήματά της, ἔλαβε τήν ἀποστομωτικήν ἀπάντησιν, ὅτι ἰδικά της κοσμήματα εἶναι τά δύο της τέκνα, εἰς τήν μόρφωσιν τοῦ χαρακτῆρος τῶν ὁποίων ἔχει ὁλοκληρωτικῶς ἀφοσιωθῇ. Ἀλλά πολλάκις καί ἡ μετριόφρων ἐμφάνισις δύναται νά ἔχῃ ἐλατήρια κενοδοξίας. Νέος τῆς ἐποχῆς τοῦ Σωκράτους, δυνάμενος νά ἐνδυθῇ καλῶς, ἐπεδείκνυε φιλοσοφίαν ζωῆς μέ τό ν’ ἀφίνῃ ὀπήν εἰς τό πανταλόνιόν του. Ἀλλ’ ἔλαβε τήν πραγματικῶς φιλοσοφημένην ἀπάντησιν: «Νέε μου ἀπό τήν τρύπα τοῦ πανταλονιοῦ σου βλέπω τήν κενοδοξίαν». Ἡ κενοδοξία κακίζεται καί ἐκ μέρους τοῦ Ἀποστόλου μέ τήν σύστασιν: «Μή γινώμεθα κενόδοξοι, ἀλλήλους προκαλούμενοι καί ἀλλήλοις φθονοῦντες». Ἡ Παλαιά Διαθήκη, πρός ἀποτροπήν ἐκ τῆς κενοδοξίας, τονίζει τήν εὐτέλειαν καί τήν ματαιότητα τῶν γηΐνων πραγμάτων καί μόνον ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀξία ὑπολογίζεται, μολονότι ὁ βίος του εἶναι σκιᾶς πάροδος, καί οὐδέν κατά τήν ἔξοδόν του συνακολουθεῖ. Ἡ θρησκευτικότης, ἡ τυπική ἐκτέλεσις τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, ἡ συμμόρφωσις πρός ὡρισμένας ἠθικάς διατάξεις δι’ ὀφθαλμοδουλείαν καί ἀνθρωπαρέσκειαν, ἀσφαλῶς ἔχει ὡς ἐλατήριον τήν κενοδοξίαν, δι’ ὅ καί ὁ Παῦλος συνιστᾷ οὐδέν νά γίνεται κατ’ ἐρίθειαν ἤ κενοδοξίαν. Κενόδοξος δέν ἠμπορεῖ νά χαρακτηρισθῇ οὔτε ὁ φιλόδοξος, ὁ ἐπιζητῶν πραγματικήν δόξαν μέ ἠθικόν καί μόνιμον περιεχόμενον καί ὁρμῶν πρός μεγάλας ἐπιτεύξεις διά τό γενικώτερον καλόν, οὔτε καί ὁ φιλότιμος ὁ μετ’ εὐχαριστήσεως ἀκούων νά τοῦ προσνέμηται τιμή δ’ ὅσα ἀγαθά ὑπέρ τῆς ἐπιστήμης καί τῆς κοινωνίας ἔπραξεν, ἐφ’ ὅσον δέν προσβάλλεται ἀπό τήν ὑπερηφάνειαν καί τήν ἀλαζονείαν, ἀλλά παραμένει ταπεινός ἐργάτης εἰς τόν κύκλον τῆς δράσεώς του.
ΠΗΓΗ: Τό Βιβλίο «30 ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ», ΑΘΗΝΑΙ 1952, σελ. 62, τοῦ μακαριστοῦ Ἱεροκήρυκος Ἀρχιμ. Χριστοφόρου Ἀθ. Καλύβα.
κοῦφος: 2.μεταφ. επίσης, ελαφρύς, εύκολος, σε Αισχύλ., Ξεν. 3. άδειος, κενός, μάταιος, ανύπαρκτος, ασήμαντος.(κοῦφος – Ερμηνευτικό Λεξικό Αρχαίας: Ερμηνεία, Μετάφραση, LSJ, Liddell – Scott – Jones, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία – Lexigram).
εὐθηνῆς: εὐθηνός: ὡς καὶ νῦν, ἐν τῇ ταύτης ἀγορᾷ πάντα εὐθηνὰ Ψευδο-Χρυσ. τ. 9. σ. 849C, ἔκδ. Παρισ. (εὐθηνῆς – Ερμηνευτικό Λεξικό Αρχαίας : Ερμηνεία, Μετάφραση, LSJ, Liddell – Scott – Jones, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία – Lexigram).
ἀγχίνοιαν: ἡ, πνευματική ετοιμότητα, οξύτητα, εγρήγορση πνεύματος, οξύνοια, ευστροφία, εξυπνάδα, ετοιμότητα πνεύματος. (ἀγχίνοιαν – Ερμηνευτικό Λεξικό Αρχαίας : Ερμηνεία, Μετάφραση, LSJ, Liddell – Scott – Jones, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία – Lexigram).
Οἱ Εἰκόνες καί οἱ φωτογραφίες τοῦ κειμένου, ἔχουν προστεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
