Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ

Διαλαμβάνουσα, κοινῇ γλώσσῃ, πόθεν ἤρξατο ὁ διωγμός αὐτῶν καί τίνες οἱ διῶκται καί εἶτα οἱ σύμμαχοι, ἅμα δέ καί δι’ ἥν αἰτίαν παρελάβομεν τήν Ὀρθοδοξίαν ἐπιτελεῖν τῇ Πρώτῃ Κυριακῇ τῶν Νηστειῶν(¹).

            Ὁ ΚΥΡΙΟΣ ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ καί Θεός, προθυμοποιῶν τούς ἀνθρώπους εἰς τήν μάθησιν τοῦ καλοῦ, ὥρισεν εἰς τό ἅγιον Εὐαγγέλιον· «Ἐρευνᾶτε τάς Γραφάς, ὅτι ὑμεῖς δοκεῖτε ἐν αὐταῖς ζωήν αἰώνιον ἔχει» (Ἰωάν. ε’ 39). Διά τοῦτο καί ἡμεῖς, εὐλογημένοι Χριστιανοί, ἀναζητοῦντες εἰς τά θεῖα τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας βιβλία εὕρομεν, ὅτι πρέπον εἶναι νά ἑορτάζωμεν τήν ἡμέρα τῶν Ἐγκαινίων, ἤτοι τήν ἡμέραν κατά τήν ὁποίαν κατανικηθέντος τοῦ κακοῦ μέγα προέκυψε καλόν διά τήν Ἐκκλησίαν ἀνακαινισθείσης αὐτῆς ἀπό τῆς τῶν αἱρετικῶν ἐπιβουλῆς, καθώς καί ὁ Προφήτης Ἡσαΐας παραγγέλλει λέγων· Ἐγκαινίζεσθε νῆσοι πρός Θεόν (Ησ. μα’ 1, με’ 16), νήσους τάς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ ὀνομάζων.

            Εἶναι δέ Ἐκκλησία ὄχι μόνον τά λαμπρά οἰκοδομήματα τῆς ἐπιγείου κατοικίας τοῦ Θεοῦ καί τῶν Ἁγίων, οἱ διάφοροι δηλαδή ἀνά τήν γῆν περίτεχνοι καί καταστόλιστοι Ναοί, ἀλλά πολύ περισσότερον αἱ ψυχαί τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν, αἵτινες εἶναι κατοικία καί ἀναπαύσεις Θεοῦ. Αὐτάς ὁρίζει καί ὁ Προφήτης νά ἀνακαινίζομεν ἀδιαλείπτως μέ πράξεις ἀγαθάς. Ἀλλά καί ὁ θεῖος Ἀπόστολος Παῦλος, τό στόμα τοῦ Χριστοῦ, εἰς αὐτό τοῦτο μᾶς καθοδηγεῖ καί αὐτό μᾶς προστάζει, λέγων· «ἐν καινότητι ζωῆς περιπατήσωμεν» (Ρωμ. ς’ 4)· καί πάλιν· «ὥστε δουλεύειν ἡμᾶς ἐν καινότητι πνεύματος» (αὐτ. ζ’ 6), νά ζῶμεν δηλαδή μέ διαρκή ἀνανέωσιν τῆς ψυχῆς. Ἀλλά καί ὁ Θεολόγος Ἰωάννης εἰς τό Εὐαγγέλιον, λέγων «Ἐγένετο δέ τά ἐγκαίνια ἐν τοῖς Ἱεροσολύμοις καί χειμών ἦν» (Ἰωάν. ι’ 22), ἐπιβεβαιώνει τήν προφητικήν ταύτην παραγγελίαν, περί ἀνακαινισμοῦ. Διά τοῦ προσδιορισμοῦ δέ ὅτι τά ἐγκαίνια εἰς τά Ἱεροσόλυμα ἔγιναν ἐν καιρῷ χειμῶνος, ἐννοεῖ ἤ ὅτι τότε ἦτο χειμών νοητός, ἐπειδή μεγάλη σύγχυσις καί ταραχή ὑπῆρχε κατά τάς ἡμέρας ἐκείνας εἰς τό γένος τῶν Ἑβραίων, ἐπιζητούντων πῶς νά φονεύσουν τόν Χριστόν, ἤ διότι ἦτο χειμών αἰσθητός, ἀπό τήν ταραχήν τῶν ἀνέμων καί τήν δριμύτητα τοῦ ψύχους.

            Εἷς τοιοῦτος μέγας χειμών ἔγινε καί κατά τόν παλαιόν καιρόν, ὄχι αἰσθητός, ἀλλά νοητός. Κατά τόν καιρόν ἐκεῖνον οἱ ἀσεβέστατοι βασιλεῖς καί διῶκται τῶν ἁγίων Εἰκόνων κατετυράννουν καί ἐσύγχυζον τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ. Ὅμως καί πάλιν ἀνέτειλεν ἡ γλυκυτάτη ἄνοιξις καί μεγάλη ὁμόνοια καί εἰρήνη ἔγινε εἰς τήν Ἐκκλησίαν. Ὅθεν διά τήν αἰτίαν αὐτήν συνήχθημεν καί ἡμεῖς κατά τήν σήμερον εἰς τόν Ναόν τοῦτον τοῦ Θεοῦ διά νά πανηγυρίσωμεν τῶν Ἐγκαινίων τήν ἡμέραν, καί νά δώσωμεν εὐχαριστίαν εἰς τόν Πανάγαθον Θεόν διά τήν πολλήν του εὐεργεσίαν, ὅτι τούς αἱρετικούς καί ἀθέους τυράννους ἠφάνισε, τούς δέ Ὀρθοδόξους Πατέρας, οἵτινες ἐστερέωσαν τήν προσκύνησιν τῶν ἁγίων Εἰκόνων, ἐμεγάλυνε καί ἐδόξασε. Διά τοῦτο καί ἡμεῖς, ὦ εὐσεβέστατοι Χριστιανοί, ἀκολουθοῦντες τούς λόγους τῶν Ἁγίων, ἄς ἑορτάσωμεν ταύτην τήν ἁγίαν Ἑορτήν· καί τούς μέν εἰκονομάχους καί ἀσεβεῖς ἄς ὀμολογήσωμεν παραδεδομένους εἰς τό αἰώνιον ἀνάθεμα, ἀποκεκομμένους δηλαδή ἀπό τόν Θεόν καί τήν Ἐκκλησίαν καί παραδεδομένους εἰς τόν διάβολον, τούς δέ προσκυνητάς τῶν ἁγίων Εἰκόνων ἄς τιμήσωμεν πρεπόντως καί ἄς δεχθῶμεν τάς διδαχάς τών. Ἐπειδή ὅμως ἔχομεν ἐντολήν ἀπό τόν μέγαν Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον καί τούς ἄλλους Διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας μας, νά μή ἐπαινῶμεν, οὔτε νά κατηγοροῦμεν ἄνθρωπον, ἐάν δέν ἴδωμεν ἤ ἀκούσωμεν τάς πράξεις του ἀπό ἀξιοπίστους ἀνθρώπους, διά τοῦτο νά διηγηθῶ καί ἐγώ πρῶτον τά ἔργα τόσον τῶν ἀθέων εἰκονομάχων ὅσον καί τῶν ἁγίων Ὁμολογητῶν ἀγωνιστῶν τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως ἐξ ἀξιοπίστων μαρτυριῶν παρελάβομεν αὐτά καί τότε καί σεῖς τούς μέν ἀναθεματίσατε, τούς δέ ἐπαινέσατε.

            Εἰς τήν Περσίαν ὑπῆρχε κατά τόν Ζ’ αἰώνα βασιλεύς τις ὀνόματι, ὡς λέγουσί τινες, Ἱζήθ, εἰδωλολάτρης τήν πίστιν. Εἰς αὐτόν ἐπῆγαν τρεῖς Ἑβραῖοι δεδιωγμένοι ἀπό τά Ἱεροσόλυμα καί τοῦ εἶπον· «Βασιλεῦ, ἄν θέλης νά πολυχρονῇ ὁ Θεός τήν ζωήν σου, ἄκουσον ἕνα λόγον, τόν ὁποῖον θέλομεν εἴπει πρός τήν βασιλείαν σου· ἡμεῖς εἴμεθα ἔξοχοι καί πρῶτοι ἀπό ὅλους τούς Ἑβραίους εἰς τήν μαντικήν τέχνην. Κατά τήν ἄσκησιν λοιπόν τῆς τέχνης ἡμῶν εὕρομεν, ὅτι ἐάν σύ προστάξης τούς Χριστιανούς, τούς εὑρισκομένους εἰς τήν ἐπαρχίαν σου, νά ἀφαιρέσουν ἀπό τάς Ἐκκλησίας των τάς Εἰκόνας, θέλεις ζήσει πολλούς χρόνους μέ ὑγείαν καί εἰρήνην». Τοῦτο ἀκούσας ὁ βασιλεύς, καθό εἰδωλολάτρης καί ἐχθρός τῶν Χριστιανῶν, ὥρισεν, ὅπως μή προσκυνοῦν πλέον οἱ Χριστιανοί τάς ἁγίας Εἰκόνας. Μετά ταῦτα δέν ἔζησεν ὁ βασιλεύς ἐκεῖνος, εἰμή μόνον ἕνα ἔτος καί ἀπέθανεν· ἐβασίλευσε δέ ἀντ’ αὐτοῦ ὁ υἱός του, εἰδωλολάτρης καί αὐτός κατά τήν πίστιν, πλήν ἡμερώτερος ἀπό τόν πατέρα του. Οἱ δέ Χριστιανοί ὡς ἐπληροφορήθησαν, ὅτι ἐκ δόλου τῶν Ἑβραίων εἶχε προέλθει τό κακόν, τόν ὁποῖον ἔπαθον καί ἔχασαν τάς ἁγίας Εἰκόνας, ἐπῆγαν εἰς τόν Βασιλέα ἐκεῖνον, τόν υἱόν τοῦ Ἱζήθ, καί τοῦ λέγουν· «Πολυχρονεμένε βασιλεῦ, πρέπει νά γνωρίζης ὅτι ἡ μόνη αἰτία, διά τήν ὁποίαν ἀπέθανε τόσον γρήγορα ὁ πατήρ σου, ἦτο τό ὅτι ἤκουσε τάς συμβουλάς τῶν ἀθέων Ἑβραίων, καί ἐπρόσταξε νά μή προσκυνοῦμεν ἡμεῖς οἱ Χριστιανοί τάς ἁγίας Εἰκόνας, κατά τήν τάξιν τῆς Πίστεως μας. Ὅθεν παρακαλοῦμεν τήν βασιλείαν σου, ὅπως διορθώσης τό κακόν αὐτό, τό ὁποῖον ἔγινεν εἰς ἡμᾶς καί ἐπιτρέψης νά τάς προσκυνοῦμεν, ἡμεῖς δέ εἰς ἀντάλλαγμα τῆς εὐεργεσίας σου αὐτῆς νά προσθέσωμεν εἰς τόν βασιλικόν φόρον καί τό τρίτον ἀκόμη ἀπό ὅτι δίδομεν τώρα».

            Ἤκουσε ταῦτα ὁ βασιλεύς καί ὥρισεν, ὅπως ἔχουν καί πάλιν οἱ Χριστιανοί, ὅπως καί πρότερον, τάς ἁγίας Εἰκόνας. Οἱ δέ Ἑβραῖοι ἐκεῖνοι, μαθόντες ὅτι τούς ἀπεκάλυψαν οἱ Χριστιανοί εἰς τόν βασιλέα καί ὅτι σκέπτεται νά τούς φονεύση, ἔφυγαν ἐκεῖθεν κρυφίως καί φεύγοντες ἦλθον εἰς τόπον καλούμενον Ἰσαυρία. Ἐκεῖ ἦτο ἄνθρωπος τις Λέων ὀνόματι, ὅστις ἔβοσκε τούς ὄνους τοῦ τόπου ἐκείνου. Κατά δέ το μέσον τῆς ἡμέρας ἔπεσε κάτωθεν τῆς σκιᾶς δένδρου τινός νά κοιμηθῆ, ἀφήσας τά ζῶα εἰς τήν ἐπίβλεψιν παιδίου τινός τό ὁποῖον τόν ἐβοήθει εἰς τήν βοσκήν. Κατά δέ τήν ὥραν κατά τήν ὁποίαν ὁ Λέων ἐκοιμᾶτο διήρχοντο ἐκεῖθεν οἱ Ἑβραῖοι, οἵτινες ἰδόντες ἀετόν πέριξ αὐτοῦ ἱπτάμενον, ὡς μάντεις ὅπου ἦσαν, ἐγνώρισαν, ὅτι θέλει γίνει βασιλεύς.

            Ἐπῆγαν λοιπόν οἱ Ἑβραῖοι καί ἐξυπνήσαντες τόν Λέοντα τοῦ εἶπον· «Λόγον σοβαρόν ἔχομεν νά σοῦ εἴπωμεν διά τό καλόν σου· εἰπέ μας ὅμως τί ὑπόσχεσαι νά δώσης εἰς ἡμᾶς ὅταν ἐκπληρωθῇ ὁ λόγος μας;» Ἀπεκρίθη ἐκεῖνος· «Εἲπατέ μου πρῶτον τό καλόν, τό ὁποῖον μοῦ προμηνύετε καί κατόπιν, ἀναλόγως μέ τόν λόγον σας, νά σᾶς δώσω καί τάς δωρεάς». Λέγουν λοιπόν ἐκεῖνοι· «Δυνάμεθα νά σέ κάμωμεν βασιλέα». Ἀπεκρίθη ὁ Λέων· «Ἐγώ νά γίνω βασιλεύς; Ἀπό ποίαν μου καλωσύνην νά γίνη αὐτό; Πλήν ἐάν ἐκπληρωθῆ ὁ λόγος σας, ὅτι μοῦ ζητήσετε, νά σᾶς χαρίσω». Ὢ τῆς ἀγνωσίας του! δέν ἐσυλλογίσθη νά εἴπη, ὅτι ἐάν μοῦ ζητήσουν τήν βασιλείαν μου, ἤ τήν κεφαλήν μου, ἤ τήν οἰκογένειαν μου, ἤ ἄλλο τι τό ὁποῖον δέν θά δύναμαι νά κάμω, πῶς νά τούς ἱκανοποιήσω; Ἀλλ’ ὡς μωρός καί ἀπαίδευτος ὅπου ἦτο, χωρίς νά τούς ἐρωτήση τί εἶναι τό ζήτημά τους, ὑπεσχέθη εἰς αὐτούς ὅτι τοῦ ζητήσουν νά κάμῃ. Καί οἱ μέν Ἑβραῖοι ἀνεχώρησαν παρευθύς ἀπ’ ἐκεῖ, αὐτός δέ παρέμεινε βόσκων τά ζῶα. Ἀλλ’ ἀκούσατε πῶς ἔφθασε νά γίνῃ βασιλεύς.

            Ὁ βασιλεύς τοῦ καιροῦ ἐκείνου Κωνσταντίνος Δ’ ὁ Πωγωνάτος (668-685) εἶχε πόλεμον μέ τούς Δαλμάτας. Ὅθεν ἔστειλεν ὁρισμούς εἰς πᾶσαν πόλιν καί χώραν, τάς ὁποίας ὥριζε, προστάζων τούς ἄρχοντας νά συνάξουν στρατιώτας. Μεταξύ λοιπόν τῶν στρατολογηθέντων εὑρέθη καί ὁ Λέων ὁ ἐξ Ἰσαυρίας. Ἰδών δέ ὁ βασιλεύς τόν Λέοντα ἰσχυρόν κατά τό σῶμα καί ἀπό πολλούς ὑπερέχοντα, τόν κατέστησε κατά πρῶτον δέκαρχον, εἷτα ἐκατόνταρχον καί οὕτω καθ’ ἑξῆς, ἕως οὗ καί ἐπί τῶν διαδόχων τοῦ Κωνσταντίνου Δ’ καί μάλιστα Ἰουστινιανοῦ τοῦ Β’ (685 – 695, 705 – 711) καί Ἀναστασίου Β’ (713 – 715) ἀνῆλθεν εἰς τά ἀνώτερα στρατιωτικά ἀξιώματα. Μετά δέ τήν ἐκθρόνισιν τοῦ Ἀναστασίου Β’ καί τήν ἀνακήρυξιν ὡς αὐτοκράτορος τοῦ Θεοδοσίου Γ’ (715 – 717), μή ἀναγνωρίσας ὁ Λέων τόν Θεοδόσιον ἐκήρυξε πόλεμον κατ’ αὐτοῦ καί ἐπιτυχών τήν ἐκθρόνισίν του ἀνεκηρύχθη αὐτός βασιλεύς ὁ ἀνάξιος τῆς βασιλείας ἐν ἔτει ψιζ’ (717).

            Οἱ δέ ἀσεβέστατοι ἐκεῖνοι Ἑβραῖοι, ὡς ἔμαθον, ὅτι ἐβασίλευσεν ὁ Ἴσαυρος Λέων ὁ Γ’, ἐπῆγαν καί τοῦ λέγουν· «Γνωρίζεις, πολυχρονεμένε βασιλεῦ, ποῖοι εἴμεθα;» Αὐτός δέ λησμονήσας αὐτούς ἀπό τήν πολυκαιρίαν ἀπεκρίθη· «Ὁ Θεός σᾶς γνωρίζει, ἐγώ ὅμως δέν σᾶς γνωρίζω». Λέγουν οἱ Ἑβραῖοι· «Ἡμεῖς εἴμεθα ἐκεῖνοι, οἵτινες σέ εὕρομεν εἰς τήν Ἰσαυρίαν, ὅταν ἔβοσκες τά ζῶα, καί σοῦ εἴπομεν, ὅτι δυνάμεθα νά σέ κάμωμεν βασιλέα· ἰδού ἐπληρώθη ὁ λόγος ἡμῶν καί ἔγινες βασιλεύς. Ἐνθυμεῖσαι ποῖον χάρισμα ὑπεσχέθης νά μᾶς δώσης;» Τότε ὡς ἤκουσεν ὁ Λέων τούς λόγους των, τούς ἐγνώρισε καί παρευθύς ἐγερθείς τούς ἐχαιρέτισεν ἀσπασίως καί τιμήν τούς ἔκαμε νά καθήσουν· ἔπειτα τούς ἐφίλευσε καί εἰς τήν τράπεζαν. Τότε λέγουν ἐκεῖνοι· «Ἡμεῖς, πολυχρονεμένε βασιλεῦ, δέν τρώγομεν, ἐάν δέν ἴδωμεν τό χάρισμα, τό ὁποῖον πρόκειται νά μᾶς δώσῃς». Ἀπεκρίθη ὁ βασιλεύς· «Ὁρίσατε τί ζητεῖτε, καί ὁρκίζομαι εἰς τόν Παντοκράτορα Θεόν καί εἰς τάς ἡμέρας τῆς βασιλείας μου, νά μή ἀπορρίψω τό αἴτημα σας».

            Τότε εὑρόντες ἐκεῖνοι οἱ δόλιοι εὐκαιρίαν κατάλληλον ἐξήμεσαν τόν ἰόν καί λέγουν· «Ἡμεῖς, κράτιστε βασιλεῦ, οὔτε πλοῦτον σοῦ ζητοῦμεν, οὔτε κτήματα, οὔτε τιμάς, μόνον ἕνα λόγον θέλομεν νά εἰπῶμεν εἰς τήν βασιλείαν σου. Γνωρίζεις ὅτι ἦσο ἄνθρωπος πτωχός καί καταφρονημένος· καί ὅμως ἡμεῖς μέ τήν τέχνην μας καί τήν σοφίαν μας ἐνηργήσαμεν καί ἔγινες βασιλεύς. Ἐάν λοιπόν μᾶς ἀκούσης καί εἰς αὐτό τό ὁποῖον θέλομεν σοῦ εἰπεῖ, θέλομεν σέ κάμει πολυχρόνιον καί εἰρηνευμένον μέ ὅλον τόν λαόν σου. Αὐτάς τάς σανίδας, τάς ὁποίας σεῖς οἱ Χριστιανοί προσκυνεῖτε, εὑρίσκομεν ἡμεῖς εἰς τά βιβλία μας, ὅτι δέν εἶναι πρέπον νά τάς προσκυνῆτε. Διά τοῦτο παρακαλοῦμεν σε, πρόσταξε νά μή προσκυνοῦν αὐτάς οἱ ἄνθρωποι, διότι ἡ ἁμαρτία αὐτή εἶναι εἰς τόν λαιμόν σου. Ἡμεῖς, ἐπειδή θέλομεν τό καλόν τῆς ψυχῆς σου, ἤλθομεν νά σοῦ τό εἴπωμεν. Σέ παρακαλοῦμεν λοιπόν ὅπως ἀπαγορεύσης τήν προσκύνησιν αὐτῶν. Τοῦτο εἶναι τό ἀντάλλαγμα, τό ὁποῖον ζητοῦμεν ἀπό τήν βασιλείαν σου καί ἐάν πρόκειται νά τό κάμης, εἰπέ μας λόγον βέβαιον». Τότε ὁ ἀνόητος καί ἀσεβέστατος Λέων, ὡς ἀγράμματος καί ἀπαίδευτος ὅπου ἦτο, ἠγέρθη καί ὠμόσεν εἰς τόν Θεόν τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς νά ἐκπληρώση τήν ἐπιθυμίαν των. Καί παρευθύς οἱ μέν Ἑβραῖοι, καθό ἐπιτυχόντες τό θέλημά των, ἀνεχώρησαν· ὁ δέ βασιλεύς ἀπέμεινε συλλογιζόμενος, πῶς νά τελειώση τό μελετώμενον. Ἐπειδή δέ εἰσήλθεν ἐντός αὐτοῦ ὁ διάβολος, ἐμελέτα εἰς τήν καρδίαν του τό πῶς θά εὕρη τόν τρόπον νά καταβιβάση τάς ἁγίας Εἰκόνας· πλήν δέν ἀπετόλμα νά ἔκδώση μόνος τοιοῦτον ὁρισμόν. Ὅθεν ἐσκέφθη νά καλέση τόν Πατριάρχην, διά νά καταπείση ἐκεῖνος τόν λαόν.

            Κατ’ ἐκείνον τόν καιρόν Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἦτο ὁ Ἅγιος Γερμανός (715 – 730), ὅστις ἦτο υἱός μεγάλου τινός ἄρχοντος τοῦ παλατίου, ἐπί τῆς βασιλείας τοῦ βασιλέως Ἡρακλείου, Ἰουστινιανοῦ ὀνόματι, τόν ὁποῖον ἐφθόνησε ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Πωγωνάτος ὁ ἐγγονός τοῦ βασιλέως Ἡρακλείου, καί τόν ἐφόνευσε, τόν δέ υἱόν του τοῦτον Γερμανόν, μικρόν τότε παιδίον ὄντα, τόν εὐνούχισε διά νά μή εἶναι ἄξιος διά βασιλείαν καί τόν παρέδωκεν εἰς διδασκάλους νά μανθάνη γράμματα. Ὅμως αὐτός ὡς μέγας εἰς τήν ἀρετήν ἐχειροτονήθη Ἐπίσκοπος Κυζίκου· μετά δέ ταῦτα ἔγινε καί Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Αὐτόν λοιπόν ἐκάλεσε ὁ Λέων νά τοῦ εἴπη τήν σκέψιν του. Καί πρώτον μέν προσεπάθησε μέ τό καλόν καί μέ λόγους εἰρηνικούς νά τόν διαθέση εὐμενῶς, ἔπειτα δέ καί εἰς τό φανερόν ἐξέφερε λόγους τοιούτους· «Ὑπολαμβάνω, Δέσποτα ἅγιε, ὅτι αἱ Εἰκόνες, τάς ὁποίας προσκυνοῦμεν ἡμεῖς οἱ Χριστιανοί, δέν διαφέρουν τίποτε ἀπό τά εἴδωλα· διά τοῦτο εἰπέ εἰς τόν λαόν νά τάς ἀφαιρέσουν ἀπό τάς Ἐκκλησίας ἤ ἄν εἶναι ἀληθές, ὅτι εἶναι ἅγιαι αἱ Εἰκόνες, πρόσταξε νά τάς κρεμάσουν ὑψηλότερα, νά μή τάς φθάνουν οἱ ἄνθρωποι καί τάς μολύνομεν καί μιαίνομεν τούς εἰκονιζόμενους Ἁγίους».

            Τότε ὁ Ἅγιος Γερμανός, ὡς ἤκουσε τοιοῦτον λόγον ἀπό τό στόμα τοῦ βασιλέως, ἀνεστέναξε μεγάλως καί εἶπε πρός αὐτόν· «Κράτιστε βασιλεῦ, αἱ ἅγιαι Εἰκόνες δέν εἶναι εἴδωλα, ὡς λέγεις, ἀλλά εἶναι μορφώματα τῶν Ἁγίων καί αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ· καί ὅστις τάς προσκυνεῖ, ὄχι μόνον δέν τάς μολύνει ποσῶς, ἀλλά μάλιστα καί ἁγιάζεται καί φωτίζεται περισσότερον. Καί ὅπως ὁ ἄνθρωπος, ὅστις ὑποφέρει ἀπό τό ψῦχος, ὅσον πλησιάζει πρός τό πῦρ τόσον καί περισσότερον θερμαίνεται, οὕτω συμβαίνει καί μέ τάς ἁγίας Εἰκόνας· ὅσον πλησιάζει ὁ ἄνθρωπος πρός αὐτάς, τόσον καί περισσότερον λαμπρύνεται ἀπό τήν χάριν τῶν Ἁγίων, οἵτινες εἶναι ἐζωγραφημένοι. Μή λέγης λοιπόν, πολυχρονεμένε βασιλεῦ, τοιοῦτον λόγον διά τάς ἁγίας Εἰκόνας, διότι γίνεσαι αἱρετικός. Ἡμεῖς ἔχομεν ἀκούσει ἀπό προορατικούς Ἁγίους, ὅτι μέλλει νά βασιλεύση βασιλεύς τίς Κόνων ὀνόματι, ὅστις θά ἐγείρη τοιαύτην αἵρεσιν· ἀλλά σύ τοιοῦτον λόγον μή εἴπης πλέον, διότι ἐάν τό μάθουν οἱ ἄρχοντες τοῦ παλατίου καί ὁ λαός σου ὅλος θέλουν σέ φονεύσει». Ἀπεκρίθη ὁ βασιλεύς·«Κατά τήν παιδικήν μου ἡλικίαν οὕτω μέ ἐκάλουν τά ἄλλα παιδία τοῦ τόπου μας, διότι Κόνων ἦτο τό ὄνομά μου». Λέγει τότε ὁ Πατριάρχης πρός τόν βασιλέα· «Σύ λοιπόν εἶσαι ὁ Κόνων ἐκεῖνος, ὅστις τήν τοιαύτην ἐγείρεις αἵρεσιν; Ἐξ ὅσων ὅμως μοῦ λέγεις, εἶναι φανερόν ὅτι εἶσαι ἀμαθής καί διά τοῦτο ὡς μή γνωρίζων τί διηγοῦνται αἱ βίβλοι τῆς Ἐκκλησίας μας διά τάς ἁγίας Εἰκόνας, λέγεις αὐτά. Ἄκουσε ὅμως ἀπό ἐμέ, διατί εἶναι δίκαιον καί ἅγιον τό νά προσκυνοῦμεν τάς ἁγίας Εἰκόνας, καί πῶς αὗται ἐθαυματούργουν τόν παλαιόν καιρόν».

            Ὅταν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἀληθής Θεός, περιεπάτει ἐπί τῆς γῆς ὡς ἄνθρωπος τέλειος καί ἐδίδασκε τόν λαόν, ἦτο βασιλεύς τις εἰς τήν πόλιν Ἔδεσσαν τῆς Συρίας, ὀνόματι Αὔγαρος, ὅστις ἐπεθύμει πολύ νά ἴδη τόν Κύριον, πλήν ὅμως ὡς βαρέως ἀσθενῶν δέν ἠδύνατο νά τόν ἴδη αὐτοπροσώπως, διότι ἔπασχεν ὑπό λέπρας, ἥτις τοῦ κατέτρωγεν ὁλόκληρον τό σῶμα. Καί ὄχι μόνον ἡ λέπρα τόν ἐβασάνιζεν, ἀλλά καί ἄλλη ἀσθένεια μεγαλυτέρα τόν ἠκολούθησεν, ἥτις τοῦ προὐξένει πόνον δριμύτατον. Κατά δέ τάς ἡμέρας κατά τάς ὁποίας ἐπλησίαζε τό πάθος τοῦ Χριστοῦ, ἔγραψεν ἐπιστολήν πρός τόν Κύριον, παρακαλῶν αὐτόν ὅπως ἔλθη εἰς Ἔδεσσαν· ἀπέστειλε δέ ταύτην διά τινος τεχνίτου ζωγράφου, Ἀνανία ὀνόματι. Ἔδωκε δέ εἰς αὐτόν καί ἐντολήν, εἰπών, ὅτι ἐάν δέν θελήση ὁ Χριστός νά ὑπάγη εἰς Ἔδεσσαν, νά τόν ζωγραφίση αὐτός ἐπιτηδείως, ἳνα κἄν εἰς Εἰκόνα τόν ἴδη. Ἔγραφε δέ εἰς τήν ἐπιστολήν οὕτως· «Αὔγαρος τοπάρχης πόλεως Ἐδέσσης Ἰησοῦ Σωτῆρι ἀγαθῷ ἰατρῷ ἀναφανέντι ἐν Ἱεροσολύμοις. Ἤκουσα τά περί Σοῦ φημιζόμενα θαύματα καί τάς ἰατρείας, τάς ὑπό Σοῦ γενομένας, ἄνευ ἰατρικῶν βοτάνων, διότι, ὡς ἡ φήμη διαλαλεῖ, Σύ κάμνεις τούς τυφλούς νά ἀναβλέπωσι· τούς χωλούς νά περιπατῶσι· Σύ καθαρίζεις τούς λεπρούς· Σύ διώκεις τά ἀκάθαρτα πνεύματα καί τούς δαίμονας· Σύ ἰατρεύεις τούς πάσχοντας ἀπό μακράς καί πολυχρονίους ἀσθενείας· Σύ καί νεκρούς ἀνιστᾷς. Ὅθεν ἐγώ, ἀκούσας περί Σοῦ ὅλα τά θαυμάσια ταῦτα, ἐσυλλογίσθην ὅτι ἕν ἐκ τῶν δύο θά συμβαίνη, ἤ ὅτι Σύ ὁ τοιαῦτα ποιῶν, εἶσαι Υἱός Θεοῦ, ἤ ὅτι εἶσαι Θεός. Διά τοῦτο λοιπόν ἔγραψα πρός Σέ, καί σέ παρακαλῶ νά κάμης τόν κόπον, καί νά ἔλθης πρός με, ἳνα ἰατρεύσης τό πάθος μου. Ἤκουσα δέ καί τοῦτο, ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι γογγύζουσι κατά Σοῦ καί ἔχουσι σκοπόν νά σέ κακοποιήσωσιν· ἡ πόλις μου ὅμως Ἔδεσσα, ἄν καί εἶναι μικροτάτη, εἶναι ὅμως σεμνή, καί δύναται νά ἐξαρκέση εἰς ἀμφοτέρους ἡμᾶς, ἳνα κατοικῶμεν ἐν αὐτῇ μέ εἰρήνην».

            Αὐτήν τήν ἐπιστολήν ἔστειλε μέ τόν Ἀνανίαν πρός τόν Χριστόν ὁ Αὔγαρος. Ὁ δέ Ἀνανίας, ἀφοῦ ἐπήγεν εἰς τήν Ἱερουσαλήμ καί ἔδωκεν εἰς τόν Κύριον τήν ἐπιστολήν, ἐκάθησεν ἔναντι αὐτοῦ καί προσεπάθη νά τόν ζωγραφίση. Ὅμως ὁ Χριστός ὡς Θεός καρδιογνώστης ὅπου ἦτο καί εἶναι, μετήλλασσε τήν ὄψιν του τόσον, ὥστε ὁ ζωγράφος, ὅστις προσεπάθει νά τόν ζωγραφίση, δέν ἠδύνατο· τοῦτο δέ ἐγένετο ἐπί τρεῖς καί τέσσαρας φοράς ἕως οὗ ὁ ζωγράφος ἀπέκαμε. Τότε ὁ Κύριος ἐζήτησε ὕδωρ καί ἐνίφθη· ἔπειτα λαβών μανδήλιον ἐσπογγίσθη· καί ὤ τοῦ θαύματος! παρευθύς ἐτυπώθη εἰς αὐτό ἡ ὄψις τοῦ προσώπου Του! Ἔδωκε τότε αὐτό εἰς τόν Ἀνανίαν καί τοῦ εἶπε· «Ὓπαγε καί δός αὐτό εἰς ἐκείνον, ὅστις σέ ἔστειλε, λάβε δέ καί τήν ἐπιστολήν ταύτην». Ἔγραφε δέ εἰς τήν ἐπιστολήν οὕτω· «Μακάριος εἶσαι, ὦ Αὔγαρε, ἐπειδή χωρίς νά μέ ἴδης ἐπίστευσας εἰς ἐμέ. Εἶναι δέ γεγραμμένον περί ἐμοῦ, ὅτι ἐκεῖνοι μέν οἱ ὁποῖοι μέ εἶδον ὀφθαλμοφανῶς δέν πιστεύουσιν εἰς ἐμέ, ἵνα οἱ μή ἰδόντες καί πιστεύσαντες ζήσωσιν(²). Ὥς πρός ἐκεῖνο δέ, τό ὁποῖον μοί γράφεις ἐπιστολιμαίως, ὅτι νά ἔλθω πρός σέ, γνώριζε ὅτι πρέπει νά τελειώσω πρῶτον τά ἔργα, διά τά ὁποῖα ἀπεστάλην εἰς τόν κόσμον ὑπό τοῦ Πατρός μου. Ἀφοῦ δέ ταῦτα τελειώσω καί ἀναληφθῶ εἰς τούς οὐρανούς πρός τόν ἀποστείλαντά με Πατέρα, τότε θέλω ἀποστείλει πρός σέ μαθητήν μου τινα, Θαδδαῖον ὀνομαζόμενον, ὁ ὁποῖος τό μέν πάθος σου θέλει ἰατρεύσει, ζωήν δέ αἰώνιον καί εἰρήνην ἐν τῷ βίω τούτω θέλει χαρίσει εἰς σέ καί εἰς τούς μετά σοῦ· ἀλλά καί τήν πόλιν σου Ἔδεσσαν θέλει βοηθήσει ἀρκετά, ἵνα μή νικήση αὐτήν ἐχθρός τις». Εἰς τό τέλος δέ τῆς ἐπιστολῆς ταύτης ἔβαλε καί σφραγῖδας ἑπτά μέ γράμματα Ἑβραϊκά, τά ὁποῖα ἔλεγαν οὕτω· «Θεοῦ Θέα Θεῖον Θαῦμα».

            Ἀκούσας ὁ Αὔγαρος ὅτι ἦλθεν ὁ Ἀνανίας ἐχάρη κατά πολύ καί ἠγέρθη νά προϋπαντήση τήν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, παρευθύς δέ ὡς προσεκύνησεν αὐτήν, ἰατρεύθη ἀπό τήν ἀσθένειάν του· μόνον εἰς τό πρόσωπόν του ἀπέμεινεν ὀλίγη λέπρα. Μετά δέ τό σωτήριον Πάθος τοῦ Χριστοῦ καί τήν ἁγίαν Αὐτοῦ Ἀνάληψιν, ἐπήγεν ὁ Ἀπόστολος Θαδδαῖος εἰς τήν Ἔδεσσαν καί ἐβάπτισε τόν Αὔγαρον μέ ὅλους τούς ἄρχοντας τοῦ παλατίου του εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός, καί τοῦ Υἱοῦ, καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μετά δέ τήν βάπτισίν του ὁ Αὔγαρος ἐξῆλθεν ἀπό τήν κολυμβήθραν ὑγιής καί τελείως ἀπηλλαγμένος ἀπό τήν ἀσθένειαν, ἡ ὁποία τόν ἐμάστιζεν. Ἀπ’ ἐκείνον λοιπόν τόν καιρόν ὁ Αὔγαρος ἐτίμα καί προσεκύνει τό Ἅγιον Μανδήλιον τοῦ Χριστοῦ· μετά δέ ταῦτα ἔκαμε καί ἕτερον καλόν. Εἰς τό ἔξω μέρος τῆς πύλης τῆς πόλεως ἦτο εἴδωλόν τι μέγα εἰδωλολάτρου τινός, στημένον τοιουτοτρόπως ὥστε, εἴ τις ἤθελε νά εἰσέλθη ἐντός τῆς πόλεως, προσεκύνει πρῶτον ἐκεῖ καί κατόπιν εἰσήρχετο. Ἐκεῖνο λοιπόν τό εἴδωλον κρημνίσας παντελῶς ὁ βασιλεύς Αὔγαρος, ἔστησεν εἰς τήν θέσιν του τό Ἅγιον Μανδήλιον, διά νά προσκυνῆται ὑπό πάντων. Ἔγραψε δέ καί γράμματα, τά ὁποία ἔλεγον οὕτω· «Χριστέ ὁ Θεός, ὁ εἰς σέ ἐλπίζων οὐκ ἀποτυγχάνει ποτέ».

            «Ἀφοῦ ἔστησεν ὁ Αὔγαρος εἰς ἐκείνην τήν θέσιν τό Ἅγιον Μανδήλιον ἐξέδωκε καί ὁρισμόν προστάσσων νά μή τολμήση τις νά εἰσέλθη εἰς τήν πόλιν, ἐάν δέν προσκυνήση τήν Εἰκόνα ἐκείνην. Ἐφυλάχθη δέ ὁ ὁρισμός αὐτός ἕως οὗ ἔζη ὁ βασιλεύς Αὔγαρος καί μετά τοῦτον ὁ υἱός του· ἀφοῦ δέ ἐβασίλευσεν ὁ ἐγγονός του, παραχωρήσει Θεοῦ διά τάς τοῦ λαοῦ ἁμαρτίας ἠθέλησεν οὗτος νά καταβιβάση τό Ἅγιον Μανδήλιον, τό ὁποῖον ἦτο προσκεκολλημένον εἰς σανίδα καί νά στήση πάλιν ἐκεῖ τό εἴδωλον τοῦ εἰδωλολάτρου. Γνωρίσας δέ ὁ Ἀρχιερεύς τοῦ καιροῦ ἐκείνου, ἐκ θείας ἀποκαλύψεως, τήν βουλήν τοῦ βασιλέως, ἐσκέφθη νά ἀποκρύψη τήν ἁγίαν Εἰκόνα ἕως οὗ εὐδοκήση ὁ Κύριος νά ἀποστείλη Ὀρθόδοξον βασιλέα. Ἰδών δέ ὅτι ἄνωθεν τῆς πύλης τῆς πόλεως ὑπῆρχεν ἐσωτερικῶς κοίλη θολοειδής ἐσοχή, ἐτοποθέτησεν ἐκεῖ τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, καί πρό ταύτης, ἐντός τῆς ἐσοχῆς, ἐκρέμασε καί κανδήλιον ἀνημμένον· ἔπειτα ἔκτισε ἀπ’ ἔμπροσθεν τόν τόπον μέ τοῦβλα καί ἀσβέστην, καί οὕτω δέν ἐφαίνετο πλέον τό Ἅγιον Μανδήλιον. Ὅθεν μή βλέπων αὐτό ὁ βασιλεύς δέν ἔκαμε καί ἐκεῖνο τό ὁποῖον ἐσκέπτετο νά κάμη».

            Ταῦτα ἀναφέρονται εἰς τά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας, ὦ βασιλεῦ, διά τάς ἁγίας Εἰκόνας. Πῶς λοιπόν τώρα σύ βούλεσαι νά τάς καταστρέψης; Ἐάν δέν ἦτο πρέπον νά ζωγραφίζωμεν τό πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἁγίων, πῶς ἤθελε τυπώσει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μόνος του τό πρόσωπόν του εἰς τό μανδήλιον; Ἤ πῶς ὁ βασιλεύς Αὔγαρος ἰατρεύθη ἀπό τήν ἀσθένειάν του πάραυτα, μόνον μέ τό ὅτι τό προσεκύνησεν; Ἄκουσον, ὦ βασιλεῦ, καί ἕτερον θαῦμα, τό ὁποῖον ἔκαμεν αὐτό τό Ἅγιον Μανδήλιον κατά τάς ἡμέρας τοῦ βασιλέως Ἡρακλείου. Ὁ βασιλεύς τῶν Περσῶν Χοσρόης, κυριεύσας κατά τόν καιρόν ἐκείνον πολλάς πόλεις καί χώρας τῆς Ἀνατολῆς, ἐπῆγε καί εἰς τήν Ἔδεσσαν, εἰς τήν ὁποίαν εὑρίσκετο τό Ἅγιον Μανδήλιον τοῦ Χριστοῦ. Βλέποντες δέ οἱ κάτοικοι τῆς Ἐδέσσης τό ἐχθρικόν στράτευμα ἐφοβοῦντο πάρα πολύ καί παρεκάλουν τόν Θεόν νά τούς βοηθήση. Τί δέ ὁ Πανάγαθος Θεός ὠκονόμησε;».

            Κατά τόν καιρόν ἐκείνον ἦτο Ἀρχιερεύς τῆς Ἐδέσσης ὁ Εὐλάλιος. Εἰς αὐτόν λοιπόν ἐφάνη διά νυκτός γυνή τις ὡραιοτάτη καί λαμπροτάτη, ἥτις τοῦ εἶπε· «Ὓπαγε εἰς τήν πύλην τῆς πόλεως καί σκάψον τόν ἄνω τῆς πύλης τοῖχον ἀπό τό ἐσωτερικόν αὐτοῦ μέρος, καί ἐκεῖ θέλεις εὕρει Εἰκόνα τινά τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Ἐκείνην λάβε καί θέλεις ἴδει τήν δύναμιν τοῦ Θεοῦ». Τήν πρωΐαν, ἀφοῦ ἐξύπνησεν ὁ Ἀρχιερεύς ἠγέρθη καί ἐπήγεν εἰς τόν τόπον, τόν ὁποῖον τοῦ ἔδειξε καθ’ ὕπνον ἡ Θεοτόκος, διότι ἐκείνη ἦτο ἡ ὡς λαμπροτάτη γυνή ἐμφανισθεῖσα καί εὐθύς ὡς ἔσκαψεν ὀλίγον τόν τοῖχον, ὤ τοῦ θαύματος! εὑρέθη ἡ μέν κανδήλα τήν ὁποίαν εἶχε κρεμάσει ὁ Ἀρχιερεύς τοῦ καιροῦ ἐκείνου ἀναμμένη ἀκόμη ἔπειτα ἀπό τόσους χρόνους, ἡ δέ Εἰκών τοῦ Χριστοῦ σώα καί ἀκεραία. Ἀλλά καί εἰς μίαν κέραμον, ἡ ὁποία εὑρίσκετο ἀπέναντι τοῦ κανδηλίου εἶχε τυπωθῆ καί εἰς αὐτήν τό πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ, ὡς καί εἰς τό Ἅγιον Μανδήλιον. Λαβών λοιπόν ὁ Ἀρχιερεύς τήν ἁγίαν ταύτην Εἰκόνα ἔκαμαν λιτανείαν καί περιέφεραν ταύτην δι’ ὁλοκλήρου τοῦ τείχους θερμῶς δεόμενοι. Ἡμέραν δέ τινα ἤναψαν οἱ Πέρσαι μεγάλην πυράν, διά νά κατακαύσουν τά τείχη τῆς πόλεως· τότε ἐπῆρε πάλιν ὁ Ἐπίσκοπος τό Ἅγιον Μανδήλιον καί περιῆλθε τά τείχη διά δευτέραν φοράν· ὁ δέ Θεός διά θαύματος μεγίστου ἔστρεψε τήν πυράν πρός τό ἔξω μέρος καί κατέκαυσε μέγα μέρος τοῦ στρατεύματος τῶν Περσῶν· οἱ δέ ἐπίλοιποι, ὡς εἶδον τό θαῦμα, ἔφυγαν εἰς τά ὀπίσω, μή τολμῶντες πλέον νά πολεμήσουν τήν Ἔδεσσαν».(³)

            Τί λοιπόν, ὦ βασιλεῦ, νομίζεις διά τήν Εἰκόνα ταύτην τοῦ Χριστοῦ; Δέν ήτο ἐκείνη ἁγία καί τετιμημένη; Δέν ἦτο ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Μανδηλίου, ἥτις ἔδειξε τό τοιοῦτον θαῦμα; Πῶς λοιπόν σύ καταπατεῖς τάς ἁγίας Εἰκόνας καί λέγεις, ὅτι εἶναι εἴδωλα; Ἄκουσόν μου ὦ βασιλεῦ κράτιστε, ἄλλο εἶναι τό εἴδωλον καί ἄλλο ἡ Εἰκών. Διότι εἴδωλον μέν εἶναι καί λέγεται τό ξύλον ἤ το μάρμαρον ἤ ἄλλο μέταλλον, τό ὁποῖον εἶναι σκαλισμένον, ἔχον ὁμοίωμα ἀνδρός ἤ γυναικός, τοῦ ὁποίου χωρίζουν τά μέλη. Εἰκών δέ εἶναι ἐκείνη τῆς ὁποίας τά μέλη δέν χωρίζουν καί δέν δύναται νά πιάση τις ἰδιαιτέρως οὔτε χεῖρας, οὔτε πόδας, οὔτε ἄλλο τι μέλος. Διά τοῦτο καί ἡμεῖς, ἐάν εἰς ὁμοίωμά τι τοῦ Χριστοῦ ἤ τῶν Ἁγίων χωρίζουν τά μέλη του, δέν τό προσκυνοῦμεν, ἐπειδή ἔχει τύπον εἰδώλου, ἀλλά εἲ τι ὁμοίωμα εἶναι ἐζωγραφισμένον ἀπό καλόν τεχνίτην καί ἔχει ὁμοίωσιν τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας ἤ τῶν ἄλλων Ἁγίων, ἐκεῖνο τιμῶμεν καί προσκυνοῦμεν. Διότι ὡς ὁρίζει καί ὁ Μέγας Βασίλειος ἡ τιμή τῆς Εἰκόνος ἐπί τό πρωτότυπον διαβαίνει». Ἀπεκρίθη ὁ βασιλεύς λέγων· «Ἔχεις νά μοῦ ἀποδείξης καί ἀπό ἄλλας μαρτυρίας τήν τιμήν τῶν Εἰκόνων;» Ἀπεκρίθη ὁ Ἅγιος Γερμανός· «Ἀπό χιλίας μαρτυρίας δύναμαι νά ἀποδείξω, ὅτι πρέπον εἶναι νά προσκυνοῦμεν τάς ἁγίας Εἰκόνας· πλήν διά νά μή βαρυνθῆς τούς λόγους μου, ἄς εἴπω καί ἄλλας, μίαν ἤ δύο ἱστορίας».

            Περί τά δεκαοκτώ μίλια πέραν τῶν Ἱεροσολύμων ὑπάρχει πόλις, ἥτοις παλαιότερα ὠνομάζετο Λύδδα, κατόπιν δέ μετωνομάσθη Διόσπολις (⁴) Εἰς τήν πόλιν αὐτήν οἱ πρῶτοι τῶν θείων Ἀποστόλων Πέτρος καί Ἰωάννης, ὅτε ἀκόμη εὑρίσκοντο εἰς τήν παροῦσαν ζωήν, ἔκτισαν οἱ ἴδιοι Ἐκκλησίαν εἰς τό ὄνομα τῆς Παναγίας· ἔπειτα ἐπῆγαν εἰς τήν Θεοτόκον καί τῆς εἶπον· «Δέσποινα Παρθένε, σέ παρακαλοῦμεν οἱ δοῦλοι σου, νά ἐκπληρώσῃς μίαν παράκλησίν μας. Εἰς τήν Λύδδαν ἐκτίσαμεν Ἐκκλησίαν εἰς τό ὄνομά σου. Ὅθεν σέ παρακαλοῦμεν, ὅπως λάβῃς τόν κόπον καί ἔλθης νά τήν εὐλογήσῃς, διότι θέλομεν νά τήν ἐγκαινιάσωμεν». Ἀπεκρίθη πρός αὐτούς ἡ Θεοτόκος «Ὑπάγετε καί θέλετε μέ εὕρει ἐκεῖ». Ἐπῆγαν λοιπόν οἱ Ἀπόστολοι εἰς τόν Ναόν, καί ὤ τοῦ θαύματος ! εἶδον τήν Παναγίαν ἐζωγραφημένην εἰς τήν δεξιάν μαρμαρίνην στήλην τῆς Ἐκκλησίας. Μετά ταῦτα δέ ἐπῆγε καί ἡ Παναγία σωματικῶς καί ὡς εἶδε το ὁμοίωμά της εἰς τόν κίονα, ηὐχαρίστησε τον Υἱόν της, ὅστις τῆς ἐχαρίσε τήν δύναμιν αὐτήν. Το ὁμοίωμα αὐτό τῆς Θεοτόκου ἐφυλάχθη μέχρι τοῦ καιροῦ τῆς βασιλείας τοῦ παραβάτου Ἰουλιανοῦ, ὅστις μαθών ὅτι αὕτη κάμνει πολλά θαυμάσια, ὡς εἰδωλολάτρης ὅπου ἦτο ὁ τρισκατάρατος, ἐφθόνησε καί ἔστειλεν Ἑβραίους τεχνίτας νά τήν ἀφαιρέσουν ἀπό τόν κίονα. Ἐπῆγαν λοιπόν ἐκεῖνοι, ἀλλ’ ὅσον ἕξεον τό μάρμαρον, τοσοῦτον περισσότερον ἐφαίνετο λαμπρότερον τό πρόσωπον τῆς Θεοτόκου· τέλος, ἀφοῦ εἶδον, ὅτι δέν δύνανται νά κάμουν τίποτε, τό ἄφησαν εἰς τόν τόπον του».

            Ὡς φαίνεται λοιπόν ἡ ὑπόθεσις, ὦ βασιλεῦ, τούς τρόπους ἐκείνου μιμεῖσαι καί σύ καί βούλεσαι νά καταστρέψης τάς ἁγίας Εἰκόνας. Πρόσεχε ὅμως καλῶς μήπως πάθῃς καί σύ τά ὅμοια ἐκείνου, διότι ἐκεῖνος ἐφονεύθη ἀόρατος ὑπό τοῦ Θεοῦ εἰς τόν πόλεμον τῆς Περσίας. Ὅθεν πρόσεχε, νά μή ἴδωμεν τοῦτο καί εἰς τήν βασιλείαν σου. Ἰδέ πῶς οἱ πρωτύτεροί σου ὀρθοδοξότατοι βασιλεῖς προσεκύνουν τάς ἁγίας Εἰκόνας, καί ὁ Θεός τούς ἐμεγάλυνε. Διατί λοιπόν δέν μιμεῖσαι καί σύ ἐκείνους, ἀλλά κάμνεις κατά τό θέλημα σου; Ἰδού ἐγώ σοῦ λέγω πᾶσαν τήν ἀλήθειαν καί ἐάν δέν μέ ἀκούσῃς ἡ ἁμαρτία νά εἶναι εἰς τόν τράχηλόν σου, ἐάν θελήσῃς νά κάμῃς αὐτό. Πλήν ἄκουσον καί ἄλλο θαῦμα διά τάς ἁγίας Εἰκόνας, νά μή ἔχῃς πρόφασιν καί λέγεις, ὅτι ἀπό ἄγνοιαν ὑπέπεσες εἰς αὐτήν τήν θεομίσητον καί ἐπάρατον αἵρεσιν».

            Ὁ Ἀπόστολος Πέτρος, περιπατῶν ἀπό πόλεως εἰς πόλιν καί διδάσκων τόν κόσμον, ἐπῆγε καί εἰς τήν Λύδδαν, περί τῆς ὁποίας ἀνέφερα προηγουμένως. Ἐκεῖ ἦτο ἄνθρωπός τις, Αἰνέας τό ὄνομά του, ὅστις ἦτο ἀσθενής ὀκτώ χρόνους καί δέν ἠδύνατο νά περιπατήσῃ. Ὅμως ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Πέτρος τόν ἰάτρευσε διά τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ. Αὐτός λοιπόν, ἀφοῦ ἐθεραπεύθη, ἐξόδευσε τόν πλοῦτον του καί ὁμοῦ μέ τούς ἄλλους μαθητάς τοῦ Χριστοῦ, ἐκ τῶν Ἑβδομήκοντα, ἔκτισεν Ἐκκλησίαν μεγάλην καί ὡραιοτάτην εἰς τό ὄνομα τῆς Παναγίας. Οἱ δέ Ἕλληνες καί οἱ Ἑβραῖοι τοῦ τόπου ἐκείνου, ὡς εἶδον τόν Ναόν ἐκεῖνον τόσον ὡραῖον καί μέγαν, ἐφιλονίκουν μέ τούς Χριστιανούς νά τούς τόν πάρουν. Ἐπῆγαν λοιπόν καί τά τρία γένη εἰς τόν ἄρχοντα τοῦ τόπου καί διεξεδίκουν τήν Ἐκκλησίαν. Ὁ δέ κριτής, διά νά μή χαρισθῇ οὔτε εἰς τό ἕνα μέρος οὔτε εἰς τό ἄλλο, εἶπε πρός αὐτούς· «Ὑπάγετε καί κλειδώσατε καλῶς τόν Ναόν ἐπί τρεῖς ἡμέρας. Κατόπιν θά τόν ἀνοίξωμεν καί θά εἰσέλθωμεν εἰς αὐτόν καί οἱουδήποτε ἐκ τῶν τριῶν εὑρεθῇ σημεῖον ἐντός αὐτοῦ, ἐκείνων θά εἶναι καί ὁ Ναός».

            Ἐσφράγισαν λοιπόν τήν Ἐκκλησίαν καί μετά τρεῖς ἡμέρας ἐπῆγαν καί τά τρία γένη καί τήν ἤνοιξαν ὁμοῦ μέ τόν ἄρχοντα τοῦ τόπου. Εὐθύς δέ ὡς εἰσῆλθον εἰς αὐτόν εἶδον πρός τό δυτικόν μέρος τοῦ Ναοῦ ἐζωγραφημένην γυναῖκα λαμπράν ὕψους τριῶν πήχεων, ἥτις κάτωθεν μέν ἐφόρει ἔνδυμα γαλανόν, ἄνωθεν δέ πορφυροῦν. Εἶχε δέ καί γράμματα ἄνωθεν αὐτῆς, τά ὁποῖα ἔλεγαν οὕτω· «Μαρία ἡ μήτηρ τοῦ Ναζωραίου Βασιλέως Χριστοῦ». Λέγει τότε πρός τόν λαόν ὁ ἄρχων· «Τίνος εἶναι αὕτη ἡ Εἰκών καί ἡ ἐπιγραφή;» Ἀπεκρίθησαν οἱ Χριστιανοί μεγαλοφώνως· «Ἰδική μας Εἰκών εἶναι, τῆς Θεοτόκου Μαρίας». Τότε ὥρισεν ὁ ἄρχων ὅτι αὐτῶν νά εἶναι καί ὁ Ναός. Οἱ δέ Ἑβραῖοι καί οἱ Ἕλληνες ἐντραπέντες ἀνεχώρησαν ἐκεῖθεν. Μετά ταῦτα δέ καί θαύματα πολλά ἔκαμεν ἡ ἁγία αὕτη Εἰκών· δαίμονας ἐδιώξεν ἀπό ψυχάς ἀνθρώπων, τυφλούς ὠμμάτωσε, κυλλούς ἀνώρθωσεν, ἠσθενημένους ἰάτρευσεν, ἀρρώστους ἐθεράπευσε καί ἄλλα μεγαλύτερα θαύματα ἐποίησεν ἡ Κυρία Θεοτόκος διά τῆς Εἰκόνος της ἐκείνης».

            Ἀλλά καί εἰς τήν νῆσον Κύπρον πρός τό νότιον μέρος ἦτο ποτέ Ναός τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου· ἔξωθι δέ τοῦ Ναοῦ καί ἄνω τῆς θύρας ἦτο Εἰκών τῆς Παναγίας, ἐζωγραφημένη μέ ψηφῖδας· ἐφαίνετο δέ ἐν αὐτῇ ἡ μέν Θεοτόκος καθημένη ἐπί θρόνου καί κρατοῦσα τόν Χριστόν ὡς Βρέφος ἐπί τῶν γονάτων της, δύο δέ Ἄγγελοι ἵσταντο ἑκατέρωθεν αὐτῆς μετά φόβου πολλοῦ. Ἐν μιᾷ δέ τῶν ἡμερῶν διῆλθεν ἐκεῖθεν Ἄραψ τις πηγαίνων εἰς τόν οἶκον του καί ὡς ἔχων τόν διάβολον ἐντός αὐτοῦ, τοῦ ἐφάνη καλόν καί ἐτόξευσε τήν Εἰκόνα τῆς Θεοτόκου εἰς τό δεξιόν γόνυ, παρευθύς δέ ὤ τοῦ θαύματος ! διά νά δείξῃ ἡ Παναγία τήν ἐνέργειαν τῆς Εἰκόνος ἐχύθη αἷμα ἄφθονον ἀπό τήν πληγήν καί ἔρρεεν εἰς τήν γῆν. Ὁ δέ Ἄραψ, ὡς εἶδε τό θαῦμα, τρέμων καί φεύγων ἕως νά ὑπάγη εἰς τόν οἶκον του ἐξεψύχησε καθ’ ὁδόν. Ἐάν δέν σέ ἀρκοῦν αὐτά τά θαύματα τῶν ἁγίων Εἰκόνων, ὦ βασιλεῦ, νά σοῦ εἴπω καί ἄλλα περισσότερα, τά ὁποῖα γράφονται εἰς τά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας».

            Ἐδῶ εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν ὑπάρχει τόπος, εἰς τόν ὁποῖον ἐπειδή οἱ ἄνθρωποι τῆς Πόλεως πωλοῦν τά χάλκινα ἀγγεῖα, τόν ὀνομάζουν χαλκοπρατεῖα. Ἐκεῖ λοιπόν εἶναι Εἰκών φοβερωτάτη τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, τήν ὁποίαν ἔστησεν ὁ βασιλεύς Κωνσταντῖνος ὁ μέγας, μετά ταῦτα δέ τήν ἐτίμησε μεγάλως καί ὁ βασιλεύς Ἰουστινιανός ὁ μέγας. Τήν Εἰκόνα αὐτήν ὀνομάζουν Ἀντιφωνητήν, διά τήν κάτωθι αἰτίαν. Εἰς τήν συνοικίαν ἐκείνην ὑπῆρχε Χριστιανός τις, Θεόδωρος ὀνόματι, ναύτης τήν τέχνην, ὅστις εἶχε καί φίλον Ἑβραῖον τινά μέγαν εἰς τό ἀξίωμα καί πλούσιον κατά πολλά, ὀνομαζόμενον Ἰωσήφ. Βλέπων δέ ὁ Θεόδωρος τήν ἐργασίαν του προαγομένην, συνεκέντρωσεν ἀργύρια ἄφθονα καί ἐπῆγεν εἰς ταξείδιον. Όμως ἀπό φθόνον τοῦ διαβόλου ἐπιστρέφων καλῶς καί ἀρκετά πλουτισμένος εἰς τόν οἶκον του, προσήγγισεν εἰς τό πέλαγος, τό ὀνομαζόμενον Χάρυβδις. Ἐκεῖ ἐναυάγησε τό πλοῖον· ὅθεν καί ὁ πλοῦτος του ὅλος ἐρρίφθη εἰς τήν θάλασσαν, αὐτός δέ μόνον, ὡς τεχνίτης ὅπου ἦτο εἰς τό κολύμβημα, κατώρθωσε νά διαφύγη τόν θάνατον. Ἐπέστρεψε τότε εἰς τόν οἶκον του γυμνός καί ταλαίπωρος, μή ἔχων πού τήν κεφαλήν κλῖναι. Εἰς τοιαύτην δέ ἀνάγκην κατήντησεν, ὥστε ἐκινδύνευσε νά πωλήσῃ τά τέκνα του, διά νά πληρώσῃ τά ὀφειλόμενα.

            Ὅμως ὁ Πανάγαθος Θεός, ὅστις ἀνιστᾷ ἀπό τήν γῆν πτωχόν καί ἀπό κοπρίας ἐγείρει πένητα, ὡς λέγει καί ὁ θεῖος Δαβίδ (Ψαλμ. ριβ’ 7, Α’ Βασ. β’ 8), τί ὠκονόμησε εἰς ἐκεῖνον τόν πτωχόν; Ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν ἀπεφάσισε καί ἐπήγεν εἰς τόν φίλον του τόν Ἑβραῖον καί τοῦ λέγει: «Παρακαλῶ σε, φίλε μου Ἰωσήφ, ἐπάκουσόν μου τοῦ πτωχοῦ καί βοήθησέ με εἰς τήν ἀνάγκην μου· δάνεισόν μου τά ἀναγκαία χρήματα νά ὑπάγω καί πάλιν δι’ ἐμπορίαν καί ἤ νά χαθῶ τελείως, ἤ νά δυνηθῶ νά ἐξοφλήσω τό χρέος μου». Ἠρώτησεν ὁ Ἑβραῖος· «Ἔχεις μάρτυρας καί ἐγγυητάς νά μοῦ δώσῃς;» Ἀπεκρίθη ὁ Χριστιανός· «Μάρτυρας μέν ἔχω νά σοῦ δώσω, ἀλλά ἐγγυητάς δέν ἔχω, διότι ποῖος ἐγγυᾶται δι’ ἐμέ τόν πτωχόν καί ταλαίπωρον; Πλήν ἔλα νά ὑπάγωμεν εἰς τόν Χριστόν, τόν ὁποῖον πιστεύομεν ἡμεῖς οἱ Χριστιανοί καί ἐκεῖνον νά σοῦ δώσω καί ἐγγυητήν καί μάρτυρα». Ἐδέχθη τήν πρότασιν ταύτην τοῦ Χριστιανοῦ ὁ Ἑβραῖος καί τόν ἠκολούθησεν, ἐκεῖνος δέ τόν ὡδήγησεν ἔμπροσθεν τῆς Εἰκόνος τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ καί τοῦ λέγει: «Ἰδού αὐτός ὁ Χριστός μέ ἐγγυᾶται· αὐτόν βάλλω καί μάρτυρα τῆς ὑποσχέσεώς μου, ὅτι ἐάν ἐπιστρέψω καλῶς, θά σοῦ ἀποδώσω τό χρέος μου ηὐξημένον μέ τόν ἀνάλογον τόκον». Πράγματι, Θεοῦ ὁδηγία ἐπίστευσε τόν Χριστιανόν ὁ Ἑβραῖος, ὡς καλόγνωμον ἄνθρωπον, ὅπου τόν ἐγνώριζεν ἀπό παλαιότερον καί τοῦ ἔδωκεν ὅσα χρήματα ἠθέλησε».

            Ἐπῆγε λοιπόν ὁ Χριστιανός ἐκεῖνος εἰς ἐμπορίαν, ὁ δέ Θεός τόν ἐβοήθησε καί ἐκέρδισεν ἀρκετά· ἐπιστρέφων δέ εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν, προσήγγισε μέ τό πλοῖον του εἰς λιμένα τινά τῆς Σικελίας· ἐκεῖ δέ ἐσυλλογίσθη καί εἶπε καθ’ ἑαυτόν· «Ποῖος γνωρίζει πῶς θέλω εὑρεθῆ εἰς τό ὕστερον διά τάς ἁμαρτίας μου; Ἄς χωρίσω λοιπόν τό χρέος τοῦ Ἑβραίου καί νά τοῦ τό στείλω ἐνωρίτερον». Ἔλαβε λοιπόν μικρόν κιβώτιον, τό ἐπίσσωσε καί ἔπειτα ἔβαλεν ἐντός αὐτοῦ τό χρέος του, κατά δέ τήν ἑπομένην πρωΐαν ἐστάθη εἰς προσευχήν καί παρεκάλεσε τόν Θεόν λέγων· «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ μονογενές τοῦ Θεοῦ, ὅστις ἠγγυήθης ἐμέ τόν ἁμαρτωλόν διά τά ἀργύρια, τά ὁποία μοῦ ἔδωσεν ὁ Ἑβραῖος, ἰδού εἰς τάς χεῖρας σου παραδίδω το χρέος μου, σύ δέ μέ τήν δύναμίν σου ἐξαπόστειλον αὐτό εἰς τάς χεῖρας τοῦ Ἑβραίου». Οὕτως εἶπε καί ἔρριψε τό κιβώτιον μέ τά ἀργύρια εἰς τήν θάλασσαν. Κατά δέ τήν ἡμέραν ἐκείνην, Θεοῦ ὁδηγία, κατῆλθεν ὁ Ἑβραῖος Ἰωσήφ εἰς τήν θάλασσαν καί περιεπάτει εἰς τόν αἰγιαλόν μετά τινων δούλων του. Ἐκεῖ δέ ὅπου ἐβάδιζεν εἶδε τό κιβώτιον ἐκεῖνο εἰς τήν θάλασσαν ἔμπροσθέν του. Ἔστειλε λοιπόν ἕνα ἀπό τούς δούλους του καί τό ἔβγαλεν ἀπό τήν θάλασσαν. Ἀνοίξας δέ αὐτό βλέπει, ὅτι ἦτο πλῆρες χρημάτων,τά ὁποῖα μετρήσας εὗρεν ἀκριβῶς τόσα ὅσα ἐδάνεισεν εἰς τόν Χριστιανόν Θεόδωρον. Ἐντός δέ τοῦ κιβωτίου ἐκείνου μέ τά χρήματα εὗρε καί ἐπιστολήν, ἥτις ἔγγραφεν οὕτω: «Φίλε Ἰωσήφ, διά τοῦ παρόντος σοῦ στέλλω τό χρέος μου ὅλον, ὁμοῦ μέ τούς τόκους καί παρακαλῶ νά τό παραλάβῃς». Οὕτως ὁ μέν Ἑβραῖος ἐκεῖνος ἐπῆρε τά χρήματά του, ὁ δέ Χριστιανός μετά ἡμέρας ἱκανάς ἐπέστρεψεν εἰς τόν οἶκον του, ὡς ἔχων δέ πλήρη τήν πίστιν καί τό θάρρος εἰς τόν Χριστόν, δέν ἀνέφερε τίποτε εἰς τόν Ἑβραῖον διά τό χρέος του».

            Μετά παρέλευσιν ὅμως δύο μηνῶν λέγει εἰς τόν Χριστιανόν ὁ Ἑβραῖος· «Φίλε Θεόδωρε, σέ παρακαλῶ, δός μου τά χρήματά μου. Ἐγώ διά νά μή σέ πικράνω, ἐπειδή ἦλθες χαρούμενος, δέν σοῦ εἶπα τίποτε τόσον καιρόν, ἀλλά τώρα πρέπει νά μοῦ ἀποδώσῃς καί τό δάνειον καί τόν τόκον». Ἠρώτησεν ὁ Χριστιανός· «Δέν παρέλαβες τά χρήματά σου;» Ἀπεκρίθη ὁ Ἑβραῖος· «Τίποτε δέν γνωρίζω». Λέγει ὁ Χριστιανός· «Ἔλα νά ὑπάγωμεν εἰς τόν ἐγγυητήν μου καί μάρτυρα καί ἄς μαρτυρήσῃ ἐκεῖνος, ἐάν ἐγώ δέν σοῦ τά ἔδωσα, καί ἄν σύ δέν τά ἐπῆρες». Ἐκίνησαν λοιπόν καί ἐπῆγαν εἰς τήν ἰδίαν ἐκείνην Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί λέγει ὁ Χριστιανός πρός τόν Ἑβραῖον· «Ἰδού ὁ ἐγγυητής μου, ἄς τόν ἐρωτήσωμεν νά εἴπη τήν ἀλήθειαν»· καί παρευθύς ἐβόησε μετά δακρύων· «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ μονογενές τοῦ Θεοῦ, Σύ ὅστις ἠγγυήθης δι’ ἐμέ τόν ἁμαρτωλόν, εἰπέ μοι, ἐπῆρεν οὗτος ὁ Ἑβραῖος το χρέος μου ἤ δέν τό ἐπῆρε»; Ἀμέσως τότε ὤ τοῦ θαύματος ! φωνή ὡσάν βροντή ἠκούσθη ἀπό τήν ἁγίαν Εἰκόνα ἐκείνην, λέγουσα· «Ναί, τά ἐπῆρε». Τήν φωνήν ταύτην ὡς ἤκουσεν ὁ Χριστιανός ἐχάρη, ὁ δέ Ἑβραῖος πάραυτα ἐτυφλώθη καί ἐβόησε μεγαλοφώνως· «Τά ἐπῆρα, Χριστέ, τά ἐπῆρα, μόνον μή μέ ὀργισθῇς». Το θαῦμα τοῦτο ἰδών ὁ Ἑβραῖος ἐκεῖνος ἐπίστευσε καί βαπτισθείς ἔγινε Χριστιανός αὐτός καί ἅπας ὁ οἶκος του. Ἐκ τούτου καί ἡ Εἰκών αὕτη ὠνομάσθη Ἀντιφωνητής, διότι ἐμαρτύρησε τήν ἀλήθειαν. Τό λοιπόν, ὦ βασιλεῦ, ἐάν δέν εἶναι ἅγιαι αἱ Εἰκόνες, πῶς ἤθελον κάμνει τοιαῦτα θαύματα; Ὅθεν διά νά ἀρέσουν εἰς τόν Χριστόν καί εἰς τούς Ἁγίους, διά τοῦτο θαυματουργοῦν ὁμοίως εἰς κάθε τόπον καί χρόνον».

            Ἀλλά καί εἰς τήν Βηρυττόν ἔγινεν ἄλλο παράδοξον θαῦμα ἀπό Δεσποτικήν Εἰκόνα τοιουτοτρόπως. Χριστιανός τις ἐκάθητο εἰς οἶκον τινά ἐπί ἐνοικίω ἐπί ἕν ἔτος. Ὅταν δέ ἐτελείωσε το ἔτος, ἔφυγεν ἀπ’ ἐκεῖνον τόν οἶκον καί ἐπῆγεν εἰς ἄλλον, τόν ὁποῖον ἠγόρασεν. Εἶχε δέ οὗτος καί Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ Ἐσταυρωμένου, τήν ὁποίαν ἐλησμόνησε νά πάρῃ· ὅθεν ἀπέμεινεν αὕτη ἐντός μικροῦ τινος δωματίου τῆς οἰκίας ἐκείνης. Ἑβραῖος δέ τις ζητῶν νά ἐνοικιάσῃ οἰκίαν εὗρε ταύτην κενήν καί τήν ἐνοικίασε. Μετ’ ὀλίγας ἡμέρας ἡ γυνή τοῦ Ἑβραίου ἐγέννησε τέκνον· ὅθεν συνεκεντρώθησαν ἐκεῖ καί ἄλλοι Ἑβραῖοι τῆς πόλεως νά τούς εὐχηθοῦν. Ἐνῶ δέ ἐκάθηντο, εἶδον τήν Εἰκόνα τοῦ Ἐσταυρωμένου Χριστοῦ ὑπεράνω τῆς κεφαλῆς τῆς Ἑβραίας καί παρευθύς ἠγέρθησαν ὅλοι μετά θυμοῦ καί ἔσπευδον νά φύγουν ἀπό την οἰκίαν. Ὁ δέ Ἑβραῖος, μή γνωρίσας τήν αἰτίαν, λέγει πρός αὐτούς· «Ὁρίστε, καθήσατε νά σᾶς φιλεύσω, τί βιάζεσθε νά φύγετε»; Ἀπεκρίθησαν οἱ Ἑβραῖοι μετά μεγάλης ὀργῆς· «Σύ εἶσαι Χριστιανός, ἀσεβής καί παράνομος, καί ἡμεῖς νά φάγωμεν ἄρτον μετά σοῦ»; Ἠρώτησεν ἐκεῖνος ἀπορῶν· «Ἐγώ Χριστιανός»; Ἀπεκρίθησαν οἱ Ἑβραῖοι· «Ναί, Χριστιανός καί Ναζωραῖος εἶσαι καί πιστεύεις τόν Ἰησοῦν, τόν ὁποῖον ἐσταύρωσαν οἱ πατέρες ἡμῶν, ἀφοῦ ἔχεις τήν Εἰκόνα του εἰς τόν οἶκον σου». Τότε ἐκεῖνος εἶπε πρός αὐτούς. «Σᾶς ὁρκίζομαι εἰς τόν Θεόν τοῦ Ἀβραάμ καί Ἰσαάκ καί Ἰακώβ τῶν πατέρων μας, τίποτε δέν γνωρίζω, ἀλλά ὅπως ἀντιλαμβάνομαι τώρα, θά τήν ἐλησμόνησεν ὁ Χριστιανός, ὅστις ἐκάθητο ἐδῶ ἐνοικιαστής· ἐγώ δέ, ἐπειδή δέν ἔχω πολλάς ἡμέρας εἰς τοῦτον τόν οἶκον, δέν τήν ἐπρόσεξα· ἀλλά διά νά μέ πιστεύσετε, λάβετέ την· σᾶς τήν δίδω νά τήν κάμετε ὅτι θέλετε».

            Τότε εὐκαιρίας δοθείσης, λέγουν οἱ ἄνομοι Ἑβραῖοι πρός αὐτόν· «Σύ πρῶτος κάμε ὅτι κακόν νομίζεις εἰς αὐτήν, νά πιστεύσωμεν, ὅτι δέν εἶσαι Χριστιανός». Τότε ὁ ἀσεβέστατος ἐκεῖνος Ἑβραῖος, ἀνασπάσας τήν μάχαιράν του, εἶπεν· «Ἐδῶ, ὅπου τόν ἐλόγχευσαν οἱ πατέρες ἡμῶν, τόν λογχεύω καί ἐγώ», καί παρευθύς ἔπληξε μετά θυμοῦ τήν ἁγίαν Εἰκόνα εἰς τήν δεξιάν πλευράν· καί, ὤ τοῦ θαύματος ! πάραυτα ὡσάν νά ἀπετελεῖτο ἐκ ζώσης σαρκός, ἔρρευσεν ἐξ αὐτῆς αἷμα ἱκανόν, τόν ὁποῖον ὡς εἶδαν οἱ Ἑβραῖοι ἄλλοι μέν ἐξ αὐτῶν ἐπίστευσαν καί ἔγιναν Χριστιανοί, ἄλλοι δέ παρέμειναν εἰς τήν ἀπιστίαν των, καθώς βλέπω καί σέ, ὅτι παθαίνεις, βασιλεῦ. Τόσα θαύματα ἔκαμαν αἱ ἅγιαι Εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἁγίων, καί πάλιν δέν πιστεύεις, ἀλλά γίνεσαι ἄπιστος πρός αὐτάς, ὅπως καί οἱ ἄπιστοι Ἑβραῖοι, διά τοῦτο καί μετ’ αὐτῶν θέλεις ὑπάγει εἰς τήν αἰώνιον κόλασιν, ἐπειδή τούς μιμεῖσαι καί ἀθετεῖς τάς ἁγίας Εἰκόνας».

            Ἀκούσας ὁ βασιλεύς τόν ἔλεγχον τοῦ Πατριάρχου ἐθυμώθη σφόδρα καί ραπίσας αὐτόν εἰς τήν παρειάν, εἶπε μετά θυμοῦ· «Φύγε, κακή κεφαλή ἀπό ἔμπροσθέν μου νά μή χάσῃς καί τήν ζωήν σου». Τότε ὁ Ἅγιος ὑπομείνας τό ράπισμα ὡς ὁ Χριστός, ἐξῆλθεν ὀνειδιζόμενος καί διωκόμενος ἐκ τοῦ παλατίου. Ὁ δέ ἀσυνείδητος ἐκεῖνος καί παρανομώτατος βασιλεύς, ἰδών ὅτι δέν δύναται νά φέρει τόν Πατριάρχην εἰς τήν γνώμην του, ἐσκέφθη νά κάμῃ ἄλλο κακόν. Τί δέ ἦτο ἡ βουλή του; Κατά τόν καιρόν ἐκεῖνον οἱ Χριστιανοί βασιλεῖς εἶχον εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν μέγαν τινά Διδάσκαλον, τόν ὁποῖον ἐξετίμων πάρα πολύ καί χωρίς τήν συμβουλήν ἐκείνου δέν ἐλάμβανον καμμίαν ἀπόφασιν. Εἶχε δέ οὗτος καί δώδεκα μαθητάς, κατά μίμησιν τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἀποστόλων. Οὗτος διέμενεν εἰς οἶκον βασιλικόν, εἰς τόν ὁποῖον ἦτο καί ἡ βιβλιοθήκη. Ἐν αὐτῇ ὑπῆρχον βιβλία συνηγμένα ἀπό ὅλον τόν κόσμον, καί ἐκ τῶν προοριζομένων διά τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, καί ἀπό ὅσα ἦσαν ἑλληνικά, καί φιλοσοφικά, ὡς δέ λέγεται ὑπῆρχον ἐκεῖ ἑβδομήκοντα μυριάδες βιβλίων, ἤτοι ἑπτακόσιαι χιλιάδες(⁵). Αὐτόν λοιπόν τόν Διδάσκαλον ἐκάλεσεν ὁ βασιλεύς, καί εἶπε καί πρός αὐτόν τά αὐτά. Ὅθεν τοῦ λέγει καί ἐκεῖνος· «Ἐγώ, ὦ κράτιστε βασιλεῦ, εἰς τόσα βιβλία ὅπου ἀνέγνωσα, δέν εὑρίσκω ὅτι εἶναι κακόν νά προσκυνοῦμεν τάς ἁγίας Εἰκόνας· μάλιστα ἀναφέρεται εἰς τά βιβλία τῶν Ἁγίων, ὅτι εἴ τίς δέν προσκυνεῖ τάς ἁγίας Εἰκόνας εἶναι αἱρετικός καί ἀναθεματισμένος». Ἠρώτησε τότε αὐτόν ὁ βασιλεύς· «Ποῦ εὑρίσκεις ὅτι εἶναι καλόν νά προσκυνοῦν οἱ Χριστιανοί τάς Εἰκόνας»;

            Τότε ὁ σοφός ἐκεῖνος καί ὄντως οἰκουμενικός Διδάσκαλος λέγει πρός τόν βασιλέα· «Πρῶτον μέν, ὦ βασιλεῦ, εὑρίσκω τοῦτο εἰς τόν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου καί Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ, ὅστις ἦτο ἄριστος εἰς τήν ζωγραφικήν τέχνην. Γράφει λοιπόν ἐκεῖ, ὅτι καθ’ ὅν χρόνον ἔζη ἀκόμη ἡ Θεοτόκος ἐπί τῆς γῆς, ἐζωγράφισεν ὁ Ἅγιος τρεῖς Εἰκόνας ἰδικάς της, τάς ὁποίας ἐπῆγεν εἰς τήν Θεοτόκον νά τάς ἴδη· ἡ δέ Παναγία, ὡς τάς εἶδεν, ἐχάρη καί εἶπεν· «Ἡ χάρις τοῦ Υἱοῦ μου καί ἡ ἰδική μου νά εἶναι μετ’ αὐτῶν». Ἐάν λοιπόν ἦτο ἀπρεπές, ὦ βασιλεῦ, νά ζωγραφίζωμεν τούς Ἁγίους, θά τόν ἤλεγχεν ἡ Θεοτόκος, διότι τήν ἐζωγράφισεν· ἀλλ’ ὅπως φαίνεται ἤρεσκεν εἰς τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστόν καί εἰς τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον νά τούς ζωγραφίζωμεν καί νά τούς προσκυνοῦμεν». Λέγει ὁ βασιλεύς· «Τότε πῶς εἶναι γεγραμμένον, ὅτι εἶπεν ὁ Θεός εἰς τόν Μωυσῆν, νά μή προσκυνήση κανένα ὁμοίωμα ἐπί τῆς γῆς;» (Ἐξ. κ’ 4) Ἀπεκρίθη ὁ Διδάσκαλος· «Ἄκουσόν μου, ὦ βασιλεῦ. Ὁ Θεός ἐπειδή προέβλεπεν, ὅτι οἱ Ἑβραῖοι θέλουν πέσει εἰς τήν εἰδωλολατρίαν, διά τοῦτο τούς ἔδωσε τοιαύτην παραγγελίαν. Διότι, ὅπως γνωρίζεις, οἱ Ἑβραῖοι μετά τόν θάνατον τοῦ Μωυσέως ἐποίησαν εἴδωλα καί ἔλεγαν, ὅτι ἐκεῖνα ἦσαν θεοί. Ἡμεῖς ὅμως δέν λέγομεν, ὅτι αἱ ἄγιαι Εἰκόνες εἶναι θεοί, ἀλλά μόνον τάς προσκυνοῦμεν ὡς ἀντίτυπα τοῦ Χριστοῦ καί τῶν Ἁγίων. Ὅπως δηλαδή συμβαίνει μέ τό νόμισμα, τό ὁποῖον ἔχει τόν χαρακτῆρα τοῦ προσώπου σου· δέν λέγομεν, ὅτι αὐτό εἶναι ὁ βασιλεύς, ἀλλά ἀντίτυπον τοῦ βασιλέως, καί ὡς τοιοῦτον τό τιμῶσαι καί οἱ ἄνθρωποι καί δέν τολμοῦν νά τό καταπατήσουν. Ὁμοίως καί τάς ἁγίας Εἰκόνας τάς τιμῶμεν, ἐπειδή ἔχουν τά πρόσωπα τῶν Ἁγίων, καί κάμνουν διάφορα θαύματα τῇ ἐνεργείᾳ τοῦ Παναγίου Πνεύματος». Λέγει πρός αὐτόν ὁ βασιλεύς· «Ποῦ ἠκούσθη τό ὅτι ἔκαμαν θαύματα αἱ Εἰκόνες»; Ἀπεκρίθη ὁ Διδάσκαλος· «Ἄκουσον, βασιλεῦ, νά σοῦ διηγηθῶ τί θαύματα ἔκαμαν, καί πῶς καί αὐτός ὁ Δεσπότης Χριστός ἐζωγράφισε τήν Εἰκόνα τοῦ προσώπου του».

            Κατά τόν καιρόν, κατά τόν ὁποῖον ἔμελλε νά παραδοθῆ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἀληθής Θεός, εἰς τάς χεῖρας τῶν ἀνόμων Ἑβραίων, ὡς τέλειος ἄνθρωπος ὅπου ἦτο, ἐδειλία καί ἐφοβεῖτο, κατά τό ἀνθρώπινον· ὅμως ἀνέβη εἰς τό ὄρος τῶν Ἐλαιῶν νά προσευχηθῆ, διά νά δείξη εἰς ἡμᾶς τόν τρόπον, μέ τόν ὁποῖον ὀφείλομεν καί ἡμεῖς νά προσευχόμεθα εἰς περίπτωσιν ἀντιμετωπίσεως κινδύνου. Ἀναβαίνων δέ τό ὄρος ἵδρωσε τό τίμιον αὐτοῦ πρόσωπον· ὅθεν ἐζήτησεν ἀπό μαθητήν του τινά μανδήλιον, ἴνα σπογγισθῆ, εὐθύς δέ ὡς ἐσπογγίσθη, ἐτυπώθη τό ἅγιον αὐτοῦ πρόσωπον εἰς ἐκεῖνο τό μανδήλιον, ἔκαμε δέ τοῦτο καί πολλά θαύματα μετά ταῦτα. Εἰς τήν Ἀλεξάνδρειαν πάλιν ἦτο ποτέ ἄρχων τις, ὅστις διερχόμενος πολλάκις ἀπό τήν μεγάλην Ἐκκλησίαν καί βλέπων εἰς τό προαύλιον αὐτῆς τήν Εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἔλεγε λόγια βλάσφημα κατ’ αὐτῆς. Νύκτα δέ τινα ἐφάνη πρός αὐτόν ἡ Θεοτόκος, ἔχουσα μεθ’ ἑαυτῆς καί δύο εὐνούχους, τούς ὁποίους ἐπρόσταξε νά τόν τανύσουν χεῖρας καί πόδας. Τούτου γενομένου ἥπλωσε τήν ἁγίαν αὐτῆς χεῖρα, καί ἐχάραξεν ὅλα τά μέλη του μέ τόν δάκτυλόν της· παρευθύς δέ διελύθη ὁ τρισκατάρατος ἐκεῖνος, ὡς τό ὕφασμα τῆς ἀράχνης».

            «Ἄλλος δέ τις ἄρχων εἰς τήν αὐτήν πόλιν ἐβλασφήμει τήν Εἰκόνα τῆς Παναγίας· ἡμέραν δέ τινα τόν κατεδίωκον στρατιῶται νά τόν φονεύσουν· αὐτός δέ μή ἔχων ποῦ νά προσφύγη, ἔδραμεν εἰς τήν Εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, καί ὤ τοῦ θαύματος! ὥσπερ ζῶσα ἀπέστρεψε τό πρόσωπόν της ἀπ’ αὐτοῦ. Τότε τόν συνέλαβον οἱ διώκοντες καί τόν ἐφόνευσαν. Ἄλλος δέ τις ἄνθρωπος ἔρριψε πέτραν κατά τῆς Εἰκόνος τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καί παρευθύς εἶδον πάντες οἱ ἐκεῖ εὑρεθέντες ὡς νά ἐξῆλθεν ἀπό τοῦ στόματος ἐκείνου περιστερά καί εἰσῆλθε κόραξ. Ἀλλά καί ἐδῶ εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν ἔγινέ ποτε ἐξαίσιον θαῦμα ἀπό Εἰκόνα τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, τό ὁποῖον ἄκουσον».

            «Ἔξωθι τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἁγίας Σοφίας εἶναι φρέαρ, εἰς τό ὁποῖον νίπτονται οἱ Χριστιανοί, ὅταν πρόκειται νά εἰσέλθουν εἰς τόν Ναόν. Ἐκεῖ λοιπόν ὑπῆρχε Εἰκών τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, τήν ὁποίαν ἔστησεν ὁ μέγας βασιλεύς Ἰουστινιανός. Ἑβραῖος δέ τις ἐπῆγε ποτέ νά πίη ὕδωρ καί ἰδών ὅτι πέριξ αὐτοῦ δέν ὑπῆρχε κανείς, ἐξήγαγε τήν μάχαιράν του καί ἐκτύπησε τήν ἁγίαν Εἰκόνα εἰς τό στῆθος. Παρευθύς τότε, ὤ τῶν θαυμασίων σου, Χριστέ, μυστηρίων! ἀνέβλυσεν αἷμα ἄφθονον, τόσον, ὥστε βλέπων αὐτό ὁ Ἑβραῖος ἐφοβήθη σφόδρα καί μή γνωρίζων τί νά κάμη, ἐπῆρε τήν Εἰκόνα καί τήν ἔρριψεν ἐντός τοῦ φρέατος. Ὅμως οὔτε εἰς τό φρέαρ εσταμάτησεν ἡ ἐκροή τοῦ αἵματος, ἀλλά μάλιστα καί ἐπλήθυνε περισσότερον, τόσον ὥστε ἐγένετο καί τό ὕδωρ αἷμα. Εἰς τήν κατάστασιν ἐκείνην εὑρισκομένου τοῦ Ἑβραίου, εἶδον αὐτόν Χριστιανοί τινες διερχόμενοι ἐκεῖθεν, καί τόν συνέλαβον ὡς φονέα. Τότε ἐκεῖνος ἠναγκάσθη νά ὀμολογήση τήν ἀλήθειαν, ἀνασύροντες δέ οἱ Χριστιανοί τήν Εἰκόνα ἐκ τοῦ φρέατος, εὗρον αὐτήν ἔχουσαν ἐμπεπηγμένην τήν μάχαιραν εἰς τό στῆθος. Ὅθεν ἅπαντες ἐξεπλάγησαν διά τό φοβερόν καί παράδοξον ἐκεῖνο θαῦμα, ὁ δέ Ἑβραῖος πιστεύσας εἰς τόν Χριστόν ἐβαπτίσθη καί ἐγένετο Χριστιανός μεθ’ ὁλοκλήρου τοῦ οἴκου του. Οὐχί δέ μόνον αἱ Δεσποτικαί καί Θεομητορικαί Εἰκόνες ἔκαμαν θαύματα, ὦ πολυχρονεμένε βασιλεῦ, ἀλλά καί αἱ Εἰκόνες τῶν Ἁγίων. Ἄκουσον δέ καί ἕτερον θαῦμα τό ὁποῖον εήργησεν ἡ Εἰκών τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου. Εἰς τάς Κυκλάδας νήσους εὑρίσκεται νῆσος ὀνομαζομένη Χειμονός. Πρός τό νότιον λοιπόν μέρος τῆς νήσου ταύτης ἦτο Ναός τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, ἐντός δέ τοῦ βήματος τῆς αὐτῆς Ἐκκλησίας ὑπῆρχε Εἰκών τοῦ Ἀποστόλου. Ἱερεύς δέ τις τοῦ Ναοῦ ἐκείνου ἐξ ἐνεργείας τοῦ διαβόλου παρακινηθείς ἔλαβε τήν ἁγίαν Λόγχην καί ἐξώρυξε τόν δεξιόν ὀφθαλμόν τοῦ Ἀποστόλου καί παρευθύς, ὤ τοῦ θαύματος! ἐξωρύχθη ὁ ἰδικός του δεξιός ὀφθαλμός καί προσεκολλήθη εἰς τήν θέσιν τοῦ ἐξορυγμένου ὀφθαλμοῦ τῆς Εἰκόνος. Ἔκτοτε δέν ἔλειψεν ὁ Ἱερεύς καθήμενος ἐκεῖ ἔμπροσθεν τῆς Εἰκόνος τυφλός, τήν ἁμαρτίαν του ὀδυρόμενος».

            «Κατά δέ τάς ἡμέρας τοῦ βασιλέως Τιβερίου ἄλλο θαῦμα μέγα καί παράδοξον ἔγινε. Γυνή τις ἀρχόντισσα πλουσία κατά πολλά, ὀνομαζόμενη Μαρία, χήρα, ἀσθενήσασα βαρέως, οὐδεμίαν εἶχε πλέον ἐλπίδα ζωῆς καί ἀνά πᾶσαν ὥραν ἀνέμενε τόν θάνατον. Ὅμως ἄν καί εἰς τοιαύτην ἀπελπιστικήν κατάστασιν εὑρίσκετο, συνέλαβε σκέψιν ἀγαθήν καί ἔστειλε τούς δούλους αὐτῆς εἰς τά Ἱεροσόλυμα, νά τῆς φέρουν τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, τήν ἀχειροποίητον. Καί διά νά συντομεύσω τόν λόγον, βασιλεῦ, τῆς ἔφεραν τήν ἁγίαν Εἰκόνα. Ἀφοῦ δέ ἐκείνη τήν προσεκύνησε μετά πόθου μεγάλου περιετύλιξε ταύτην διά λεπτοῦ ὑφάσματος καί τήν ἐτοποθέτησεν ἐντός μεγάλου κιβωτίου, εἶτα δέ τήν ἀπέθεσεν εἰς τό παρεκκλήσιον τῆς οἰκίας της. Ἀφοῦ δέ παρῆλθον τεσσαράκοντα ἡμέραι ἤρχισεν ἡ ἀσθένειά της νά τήν ἐνοχλῆ περισσότερον. Ὅθεν ὑπέφερε πολύ ἀπό τούς πόνους, τόσον ὥστε δέν ἠδύνατο πλέον οὔτε καί νά ἐγερθῆ κἄν ἀπό τήν κλίνη της. Τότε προσεκάλεσεν ἔμπιστόν τινα δούλην της καί τῆς λέγει· «Ὓπαγε εἰς τό παρεκκλήσιόν μας, λάβε μετά προσοχῆς τό κιβώτιον μέ τήν ἀχειροποίητον Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί φέρε την ἐδῶ, νά τήν προσκυνήσω, ἴσως ἐλαφρωθοῦν οἱ πόνοι μου».

            «Ἐπῆγε λοιπόν ἡ δούλη νά πάρη τό κιβώτιον καί παρευθύς εἶδε φλόγα μεγάλην, ἥτις ἐξήρχετο ἀπ’ αὐτό καί ἀνέβαινεν ἕως τήν στέγην τῆς οἰκίας, ἐκεῖθεν δέ πάλιν κατέβαινε καί ἐπλήρου διά τῆς λάμψεώς της ὁλόκληρον τό παρεκκλήσιον. Ὡς εἶδεν ἡ δούλη τό τοιοῦτον θαυμάσιον, ἔπεσε κατά γῆς ὡς νεκρά. Ἄλλη δέ δούλη ἐπῆγε καί εἶπεν εἰς τήν κυρίαν της τήν ὑπόθεσιν· αὐτή δέ ὡς ἤκουσεν τό θαυμάσιον κατέβη ἀπό τήν κλίνην της μέ βίαν πολλήν καί ἐπῆγε νά ἴδη τό γενόμενον, ὡς δέ εἶδε καί αὐτή τήν φλόγα ἐκείνην, ἐβόησε μεγαλοφώνως· «Κύριε, ἐλέησον». Οἱ δέ ἐκεῖσε παρευρισκόμενοι ἄνθρωποι, ἀκούσαντες τήν φωνήν, ἔδραμον νά ἴδουν τί συμβαίνει καί ὅλοι εἶδον ὀφθαλμοφανῶς τό παράδοξον θαῦμα. Τότε ἔκαμαν οἱ Ἱερεῖς δέησιν καί κατεσίγασεν ἡ φλόξ, ἀνοίξαντες δέ τό κιβώτιον εὗρον τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ἀκεραίαν καί ἀβλαβῆ, εἰς δέ τό ὕφασμα μέ τό ὁποῖον εἶχε περιτυλιχθῆ αὕτη ἦτο τετυπωμένον τό ὁμοίωμα τῆς Εἰκόνος. Ἔθεσαν τότε οἱ Ἱερεῖς τό νέον ἀχειροποίητον ἐκεῖνο ἱερόν ἀποτύπωμα τοῦ Χριστοῦ ἐπάνω εἰς τήν ἀρχόντισσαν καί παρευθύς ἐθεραπεύθη αὕτη ἀπό τήν δεινήν ἐκείνην ἀσθένειαν».

            Μετά χρόνους πολλούς, ὅτε ἡ τιμιωτάτη Μαρία ἐγνώρισεν, ὅτι πλησιάζει ὁ καιρός τοῦ θανάτου της, ἐσκέφθη νά ἀποστείλη τό ἱερόν ἐκεῖνο ἐκτύπωμα εἴς τι Μοναστήριον γυναικῶν. Ἐπειδή δέ κατά τάς ἡμέρας ἐκείνας ἐπῆγεν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τῆς Μελιτινῆς Δομετιανός, ὁ ἐξάδελφος τοῦ βασιλέως Μαυρικίου, εἰς ἐκείνον τόν τόπον, προσεκάλεσεν αὐτόν ἡ Μαρία καί τοῦ τό ἔδωκε νά τό ὑπάγη εἰς τήν πόλιν του, τήν Μελιτινήν, μέ τήν παράκλησιν νά δώση αὐτό εἰς τάς Μοναχάς τοῦ Μοναστηρίου τῆς Ἀναλήψεως. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος λοιπόν ἐπῆγε πράγματι καί παρέδωκεν αὐτό εἰς τάς Μοναχάς κατά τήν παραγγελίαν τῆς γυναικός. Κατά δέ τόν καιρόν τῆς βασιλείας τοῦ βασιλέως Ἡρακλείου, ὁ βασιλεύς τῶν Περσῶν Χοσρόης κυριεύων τάς χώρας καί πόλεις τῆς Ἀσίας ἔφθασε καί εἰς τήν Μελιτινήν, αἱ δέ Μοναχαί, φοβούμεναι τήν αἰχμαλωσίαν, ἔλαβον τήν ἀχειροποίητον Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί τήν ἐπῆγαν εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν. Ἰδών τάς Μοναχάς ὁ Ἀρχιερεύς τοῦ καιροῦ ἐκείνου Σέργιος παρεχώρησεν εἰς αὐτάς ἕν Μοναστήριον διά νά ἐγκατασταθοῦν. Μετά δέ τινας ἡμέρας, μαθών ὅτι αἱ Μοναχαί ἔχουν Εἰκόνα τοῦ Κυρίου ἀχειροποίητον, ἔστειλεν ἕνα ἐκ τῶν Διακόνων του καί επῆρεν αὐτήν διά τῆς βίας».

            «Δέν παρῆλθον πολλαί ἡμέραι καί ὁ Ἀρχιερεύς ἠσθένησε βαρέως· νύκτα δέ τινα εἶδε καθ’ ὕπνον φοβερόν τινα ἄνθρωπον, ὅστις τοῦ ἔλεγεν· «Ἀπόδωσε γρήγορα ἐκεῖνο, τό ὁποῖον ἐπῆρες ἀδίκως ἀπό τό Μοναστήριον τῶν γυναικῶν». Τοῦτο ἰδών λέγει τήν πρωίαν εἰς τούς Κληρικούς του· «Μήπως γνωρίζετε νά ἠδίκησα καμμίαν Μοναχήν; Διότι εἶδον κατά τήν νύκτα ἄνθρωπον φοβερόν, ὅστις μοῦ ἔλεγε: Δός τήν ἀδικίαν ὀπίσω». Μή γνωρίζοντες δέ οἱ Κληρικοί τά γενόμενα, τοῦ λέγουν· «Πειρασμός τοῦ διαβόλου θά εἶναι, ἅγιε Δέσποτα, διότι ἡμεῖς δέν ἐνθυμούμεθα νά ἠδίκησες ποτέ Μοναχήν τινα, ἤ ἄλλον ἄνθρωπον». Κατά τήν δευτέραν ὅμως νύκτα βλέπει καί πάλιν ὁ Ἀρχιερεύς τόν αὐτόν ἄνθρωπον, νά τοῦ λέγη μετά θυμοῦ· «Σπεῦσον νά ἀποδώσης ταχέως τήν ἀχειροποίητον Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ εἰς τάς Μοναχάς, αἱ ὁποῖαι ἦλθον ἀπό τήν Μελιτινήν. Δέν γνωρίζεις, ὅτι εἶναι ξέναι καί ἀπαρηγόρητοι; Διατί τάς πικραίνεις καί σύ περισσότερον;»

            «Ἐγερθείς ἀπό τοῦ ὕπνου ὁ Πατριάρχης ἐκάλεσε τόν Διάκονόν του καί τοῦ λέγει· «Ὅταν ἐπῆρες τόν Δεσποτικόν χαρακτῆρα ἀπό τάς Μοναχάς τί σοῦ εἶπον; Πῶς ἐφάνη εἰς αὐτάς τό πράγμα;» Ἀπεκρίθη ὁ Διάκονος· «Βαρέως ἐδέχθησαν τήν στέρησιν, Δέσποτα ἅγιε, καί ἐάν ἠδύναντο θά μέ ἐφόνευον». Τότε ἠννόησεν ὁ Πατριάρχης, ὅτι ἔκαμεν ἀδικίαν. Ὅθεν ἀπέστειλε καί πάλιν τήν ἁγίαν Εἰκόνα εἰς τάς Μοναχάς κατά τήν εἰκοστήν ἐνάτην τοῦ Νοεμβρίου μηνός, συνοδεύσας αὐτήν μέ πλούσια χαρίσματα καί παρευθύς ἔπαυσεν ἡ ἀσθένειά του καί ἔγινεν ὑγιής δοξάζων τόν Θεόν. Δέν εἶναι ὅλα αὐτά θαύματα, βασιλεῦ, τά ὁποία ἐνήργησαν αἱ ἅγιαι Εἰκόνες; Πῶς λοιπόν σύ τάς καταπατεῖς καί λέγεις, ὅτι εἶναι εἴδωλα; Δέν ἐρωτᾶς καί τόν Πατριάρχην Γερμανόν, νά πληροφορηθῆς καί παρ’ αὐτοῦ τήν ἀλήθειαν;» Ἀπεκρίθη ὁ βασιλεύς· «Τόν ἐκάλεσα καί αὐτόν χθές καί ἐφλυάρησεν, ὅπως καί σύ». Εἶπεν ὁ Διδάσκαλος· «Λοιπόν φλυαρίαι εἶναι αὐτά, τά ὁποία σοῦ λέγω, βασιλεῦ; Εἶναι δέ καλά τά ἰδικά σου λόγια, τά ἀσεβέστατα καί παράνομα; Κάμε τότε ὅπως νομίζεις καλύτερον· ἐγώ ὅμως δέν συγκοινωνῶ εἰς τήν αἵρεσίν σου». Ἀπεκρίθη ὁ βασιλεύς· «Ὕπαγε εἰς τήν ὑπηρεσίαν σου καί ἐγώ ὅτι γνωρίζω θά κάμω».

            Ἀνεχώρησε λοιπόν παρευθύς ὁ Διδάσκαλος καί ἐπῆγεν εἰς τό Διδασκαλεῖον του. Ὁ δέ παρανομώτατος βασιλεύς, ἐπειδή εἶχεν ἐντός του ὅλον τόν διάβολον καί ἤθελε νά στερεώση τό πεῖσμα του, ἔβαλε διά νυκτός πῦρ εἰς τό διδασκαλεῖον καί κατέκαυσε τόν Διδάσκαλον ὁμοῦ μέ τούς μαθητάς του καί μέ ὅλα τά συνηγμένα βιβλία. Κατά δέ τήν πρωΐαν ὥρισε παρευθύς νά ἀφαιρέσουν ἀπό ὅλας τάς Ἐκκλησίας τάς ἁγίας Εἰκόνας καί ἅλλας μέν νά κατακαύσουν, ἅλλας δέ νά ρίψουν εἰς τήν θάλασσαν. Τίς νά διηγηθῆ τάς ὅσας ἀσεβείας καί παρανομίας ἔκαμε τότε ὁ ἀσεβέστατος τύραννος; Παρευθύς τότε ἐξέβαλεν ἀπό τόν Πατριαρχικόν θρόνον τόν Ἅγιον Γερμανόν καί ἀνεβίβασεν εἰς αὐτόν ἄλλον ὀμόπιστόν του, Ἀναστάσιον ὀνόματι, ὁ ὁποῖος ἔχων συντρόφους τόν Κωνσταντῖνον καί τόν Νικήταν, παρεκίνησαν τόν βασιλέα εἰς περισσοτέραν εἰκονομαχίαν. Καί ἀκούσατε παρακαλῶ, Ὁσιώτατοι Πατέρες καί εὐλογημένοι Χριστιανοί, ὁπόσας καί ὁποίας ἀσεβείας ἔκαμεν ὁ τρισκατάρατος εἰς τάς ἁγίας Εἰκόνας.

            Εἰς πύλην τινά τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἥτις ὠνομάζετο Χαλκῆ, ὑπῆρχεν Εἰκών μεγάλη τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τήν Εἰκόνα αὐτήν ἠθέλησεν ὁ τύραννος νά καταστρέψη. Ὅθεν ἀπέστειλε τόν σπαθάριόν του μέ τήν ἐντολήν νά τήν καταβιβάση καί νά τήν συντρίψη τελείως. Ἐπῆγε λοιπόν ὁ σπαθάριος ὁμοῦ μέ ἄλλους ὑπηρέτας, διά νά ἐκτελέση τόν ὁρισμόν τοῦ βασιλέως. Ἐπειδή δέ ἡ ἁγία αὕτη Εἰκών ἦτο τοποθετημένη ὑψηλά, ἔβαλε κλίμακα διά νά ἀναβῆ καί δυνηθῆ νά τήν συντρίψη. Τοῦτο ὡς εἶδον οἱ Χριστιανοί, ἔδραμον πρός αὐτόν καί τόν παρεκάλουν νά μή βλάψη τήν Εἰκόνα. Αὐτός ὅμως ὄχι μόνον δέν τούς ἤκουσεν, ἀλλά καί ἡτοιμάζετο νά τήν καταστρέψη παντελῶς. Τότε θείω ζήλω κινούμενοι ἐκεῖνοι ἔσυραν τήν κλίμακα ἐπί τῆς ὁποίας ἵστατο καί παρευθύς ἔπεσεν ὁ τρισκατάρατος σπαθάριος καί ἀπέθανεν. Ἦσαν δέ ἐκεῖ, ὅταν ἔσυραν τήν κλίμακα, οἱ μετέπειτα μαρτυρήσαντες Ἅγιοι Ἰουλιανός, Μαρκιανός, Ἰωάννης, Ἰάκωβος, Ἀλέξιος, Δημήτριος, Φώτιος, Πέτρος, Λεόντιος καί γυνή τις ἀρχόντισσα, Μαρία τό ὄνομα. Εὐθύς δέ ὡς ἔμαθε τοῦτο ὁ βασιλεύς ἀπέστειλε στρατιώτας καί ἐφόνευσαν τούς εὑρεθέντας ἐκεῖ ἀνθρώπους· τούς δέ δέκα προρρηθέντας Ἁγίους Μάρτυρας πρώτον μέν ὥρισε νά τούς δείρουν δυνατά, ἔπειτα νά τούς βάλουν εἰς φυλακήν καί νά τούς δίδουν καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἀνά πεντακοσίας πληγάς. Ὑπέμειναν δέ οἱ μακάριοι παιδευόμενοι μῆνας ὀκτώ. Μετά ταῦτα ὥρισεν ὁ τύραννος καί κατέκαυσαν τά πρόσωπά των· τέλος τούς ἀπεκεφάλισαν κατά τήν θ’ (9^ην) τοῦ μηνός Αὐγούστου εἰς τόπον τινά, καλούμενον Κυνήγιον(⁶).

            Κατά τόν καιρόν ἐκεῖνον ἦσαν καί οἱ ὀνομαστοί καί ἁγιώτατοι Πατέρες Θεόφιλος ὁ Ὁμολογητής (Ὀκτωβρίου β’ καί ι’), Λογγῖνος ὁ Στυλίτης(⁷), Ὑπάτιος ὁ Ἐπίσκοπος καί Ἀνδρέας ὁ Ἱερεύς οἱ Λύδιοι (Σεπτεμβρίου κ’)(⁸), Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (Δεκεμβρίου δ’) καί Κοσμᾶς ὁ συμμαθητής του (Ὀκτωβρίου ιδ’), Γεώργιος ὁ Λημνιώτης (Αὐγούστου κδ’), Βασίλειος ὁ Ὁμολογητής (Φεβρουαρίου κη’) καί ὁ συνασκητής του Προκόπιος οἱ Δεκαπολῖται (Φεβρουαρίου κζ’), τούς ὁποίους ὅλους ἐβασάνισεν ὁ ἀσεβέστατος βασιλεύς διά τήν τιμήν τῶν ἁγίων Εἰκόνων, τουτέστι διά τήν τήρησιν τῶν ἱερῶν παραδόσεων τῆς ἁγιωτάτης ἡμῶν Πίστεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καί τόν μέν Ἅγιον Θεόφιλον πρῶτον μέν τόν ἐμαστίγωσεν ἀγρίως, ἔπειτα δέ τόν ἐφυλάκισε καί ὥρισε νά μή τοῦ δίδουν τροφήν, τέλος δέ τόν ἐξώρισε· τόν δέ Ἅγιον Λογγῖνον ὥρισε νά ἁπλώσουν εἰς τέσσαρα καί νά καύσουν ἐπί τῆς κεφαλῆς του τάς Εἰκόνας, τάς ὁποίας εὗρον ἐπ’ αὐτοῦ. Μετά δέ ταῦτα τόσον τόν ἐμαστίγωσε μέ νεῦρα ξηρά, ὥστε ἔρρεεν ἀπ’ αὐτοῦ τό αἷμα ὡς ποταμός. Βλέπων δέ ὅτι δέν καταπείθεται νά καταπατήση τάς ἁγίας Εἰκόνας, ἠγέρθη ὁ ἴδιος ὁ βασιλεύς ἀπό τόν θρόνον καί μετά πολλοῦ θυμοῦ ἐκτύπα τόν Ἅγιον εἰς τό πρόσωπον μέ τάς μιαράς χεῖρας του. Τόν δέ Ἐπίσκοπον Ὑπάτιον καί τόν Ἱερέα Ἀνδρέαν, τούς Λυδίους, ὥρισε πρῶτον μέν νά τούς σύρουν κατά γῆς, ἔπειτα νά ἐκδάρουν τό δέρμα τῆς κεφαλῆς των καί νά καύσουν ἐπάνω των τάς ἁγίας Εἰκόνας, τάς ὁποίας εἶχον, τέλος δέ νά τούς περιφέρουν εἰς τήν ἀγοράν καί νά τούς σφάξουν εἰς τόπον τινά, ὀνομαζόμενον Ξηρόλοφος· τά δέ τίμια αὐτῶν Λείψανα νά ρίψουν εἰς τούς κύνας. Τόν Ἅγιον Ἰωάννην τόν Δαμασκηνόν διέβαλεν εἰς τόν Ἀμηρᾶν τῆς Δαμασκοῦ ὡς ἐπίβουλον δῆθεν τῆς ἐξουσίας του, ἐκεῖνος δέ πιστεύσας εἰς τήν συκοφαντίαν ἔκοψε τήν δεξιάν τοῦ Ἁγίου χεῖρα. Ὁμοίως καί τόν Κοσμᾶν ἐφυλάκισε. Τόν δέ Ὁμολογητήν Γεώργιον τόν Λημναῖον ποικιλοτρόπως ἐβασάνισε καί τέλος ὥρισε νά τοῦ κόψουν τήν ρῖνα καί νά καύσουν ἐπί τῆς κεφαλῆς του τάς ἁγίας Εἰκόνας, τάς ὁποίας εἶχε· οὕτω δέ καί ἐτελειώθη κατά τήν ὥραν ἐκείνην. Τόν δέ Ἅγιον Βασίλειον τόν Ἀσκητήν καί τόν συνασκητήν του Προκόπιον τούς Δεκαπολίτας ὥρισε νά ξέσουν εἰς τόν λαιμόν, ἔπειτα νά τούς βάλουν εἰς φυλακήν, εἰς τήν ὁποίαν καί νά τούς ἀφήσωσι νήστεις. Ἀλλά καί ἄλλους πολλούς Ἁγίους ἐβασάνισεν ὁ παρανομώτατος· πλήν ἐγώ ἀντιπαρέρχομαι τά ὀνόματά των χάριν συντομίας. Τότε πλέον ὁ Ἅγιος Γερμανός ὁ κανονικός καί Ὀρθόδοξος Πατριάρχης, ἰδών ὅτι ὁ βασιλεύς ἐσκληρύνθη ἐπί τοσοῦτον καί ἀναλογιζόμενος μήπως καί αὐτός πάθη τά ὅμοια, τί ἔκαμεν; Ἀκούσατε.

            Εἰς τό Πατριαρχεῖον ὑπῆρχε μεγάλη Δεσποτική Εἰκών, τήν ὁποίαν ὁ Πατριάρχης διελογίσθη νά ἀποστείλη εἰς τήν Ρώμην νά φυλαχθῆ, διότι δέν εἶχεν ἐκεῖ προχωρήσει ὁ Ἴσαυρος Λέων. Ἦτο δέ τότε Πάπας τῆς Ρώμης ὁ Γρηγόριος Β’ (715 – 731), εὐσεβής καί ἅγιος ἄνθρωπος· πρός αὐτόν λοιπόν διελογίσθη νά ἀποστείλη τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Ὅθεν ἔγραψε πρός αὐτόν ἐπιστολήν, ἥτις ἔλεγε ταῦτα· «Γερμανός ὁ Πατριάρχης τῆς Κωνσταντινουπόλεως γράφει πρός σέ τόν Πάπαν τῆς Ρώμης Γρηγόριον· γνώριζε, ὅτι ἐδῶ εἶναι μεγάλη σύγχυσις εἰς τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ, καί μέγας κίνδυνος διά τάς ἁγίας Εἰκόνας. Διά τοῦτο καί ἐπειδή ἐκεῖ ἡ Ὀρθοδοξία παραμένει ἀκαταδίωκτος, σοῦ στέλλω τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, τήν ὁποίαν ὑποδέχθητι δεόντως». Ἀφοῦ ἔγραψε ταῦτα ὁ Πατριάρχης ἐσκάλισε μικρόν τό ἐπάνω μέρος τῆς Εἰκόνος, καί ἐκεῖ ἔθεσεν ἐπιτηδείως τήν ἐπιστολήν. Ἔπειτα λαβών τήν ἁγίαν Εἰκόνα κατῆλθεν εἰς τόν αἰγιαλόν, εἰς τόπον καλούμενον τοῦ Μαντίου καί ἐκεῖ μετά πολλῶν δακρύων ἐδεήθη εἰς τόν Θεόν νά καταπαύση τήν σύγχυσιν τῆς Ἐκκλησίας, νά ἀπαλλάξη τό Κράτος ἀπό τόν παράνομον αὐτόν βασιλέα, νά δώση εἰρήνην εἰς τόν κόσμον, καί ἄλλα πολλά. Ἔπειτα στραφείς πρός τήν Εἰκόνα εἶπεν· «Αὐθέντα Χριστέ, Σύ ὅστις εἶσαι ἐζωγραφημένος εἰς ταύτην τήν ἁγίαν Εἰκόνα, φύλαξον τόν ἑαυτόν σου καί ἡμᾶς, ὅτι ἀπολλύμεθα». Οὕτως εἶπε καί ἔρριψε τήν ἁγίαν Εἰκόνα εἰς τήν θάλασσαν· καί ὢ τοῦ θαύματος! Οὔτε δεξιά, οὔτε ἀριστερά ἔπεσεν, ἀλλά ἐστάθη αὕτη ὀρθή, καί ἔτρεχεν ὡς γοργός πεζόδρομος, κατά τήν αὐτήν δέ ἡμέραν ἔφθασεν εἰς τήν θάλασσαν τῆς Ρώμης καί εἰσῆλθεν εἰς τόν Τίβεριν ποταμόν.

            Κατά τήν νύκτα ἐκείνην εἶδεν ὁ Ἅγιος Γρηγόριος καθ’ ὕπνον Ἄγγελον Κυρίου, ὅστις τοῦ εἶπε· «Ἐγέρθητι νά προϋπαντήσης τόν Βασιλέα, ὅστις ἔρχεται». Ἐξύπνησε λοιπόν ὁ Πάπας καί διελογίζετο· «Τίς νά εἶναι ὁ Βασιλεύς, ὅστις ἔρχεται; Καί ποίαν ὥραν ἔρχεται;» Ταῦτα διαλογιζόμενος ἀπεκοιμήθη καί πάλιν, ἀλλά καί πάλιν ἐμφανισθείς ὁ θεῖος Ἄγγελος, εἶπε πρός αὐτόν· «Ὁ Βασιλεύς τῶν βασιλευόντων Χριστός ὁ Θεός ἔρχεται. Ὅθεν ἐγέρθητι καί κατάβα εἰς τόν ποταμόν Τίβεριν, νά τόν προϋπαντήσης». Ἀφοῦ λοιπόν ἐξημέρωσε, συνάξας ὁ θεῖος Γρηγόριος τούς Κληρικούς του καί τούς ἄρχοντας, κατῆλθον μετά κηρῶν καί θυμιαμάτων εἰς τόν ποταμόν. Ἐμβάντες δέ εἰς πλοῖον ἐπροχώρησαν ὀλίγον καί, ὢ τῶν θαυμασίων σου, Χριστέ Βασιλεῦ! Βλέπουν τήν ἁγίαν Εἰκόνα ἐρχομένην ὀρθήν καί ἀκτινοβολοῦσαν ἐπί τῶν ὑδάτων! Τότε λέγει ὁ Πάπας πρός τήν Εἰκόνα· «Χριστέ, Βασιλεῦ! Ἐάν πρός ἡμᾶς ἀπεστάλης, ἐλθέ καί εἴσελθε μόνος εἰς τό πλοῖον μας, διότι ἐγώ εἶμαι ἀνάξιος νά σέ πιάσω μέ τάς χεῖρας μου». Παρευθύς τότε ἡ ἁγία Εἰκών τοῦ Χριστοῦ ἀναπηδήσασα εἰσῆλθεν εἰς τό πλοῖον. Ἔλαβε λοιπόν αὐτήν ὁ Πατριάρχης, καί εὑρών τήν ἐπιστολήν τήν ἀνέγνωσεν ἐνώπιον πάντων, εἶτα δέ τήν ἀπέθεσεν εἰς τό Πατριαρχεῖον του. Ἀπό τήν Εἰκόνα ταύτην ἐξήρχετο κατ’ ἔτος κατά τήν ἡμέραν τῆς εὑρέσεώς της ὕδωρ ἁλμυρόν, τό ὁποῖον ἔκαμνε καί πολλά θαύματα. Ἀλλά τά μέν περί τῆς Εἰκόνος ἐκείνης τῆς Δεσποτικῆς, οὕτως ἔγιναν· ἄς ἔλθωμεν δέ πάλιν εἰς τήν ὑπόθεσιν τοῦ λόγου μας.

            Μετά τόν θάνατον τοῦ ἀσεβεστάτου Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου ἐβασίλευσεν ὁ υἱός του ὀνόματι Κωνσταντίνος Ε’ ὁ Κοπρώνυμος, ὅστις ὠνομάζετο οὕτως ἐπειδή, ὡς λέγουσί τινες, ὅταν ἐβαπτίζετο ἐκόπρισε τήν ἁγίαν Κολυμβήθραν. Ὅσα δέ κακά ἔκαμε καί αὐτός ὁ μιαρώτατος εἰς τούς ἁγίους προσκυνητάς τῶν Εἰκόνων, τίς νά διηγηθῆ; Κατ’ ἐκεῖνον τόν καιρόν ἦσαν ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας ὁ ἐκ Κρήτης(⁹), ὁ Ἅγιος Στέφανος ὁ Νέος (Νοεμβρίου κη’) καί ἄλλοι πολλοί Ἀσκηταί καί Ὁμολογηταί, τούς ὁποίους αὐτός ἐβασάνισε διά τάς ἁγίας Εἰκόνας. Τόν μέν Ἅγιον Ἀνδρέαν ὥρισε νά τόν δέσουν μέ σχοινία, ἔπειτα νά τόν ραβδίσουν ἀνηλεῶς, μετά δέ ταῦτα νά συντρίψουν τό στόμα του μέ λίθους καί νά τόν φυλακίσουν. Κατόπιν προσέταξε νά τόν δέσουν μέ σχοινία καί νά τόν σύρουν εἰς ὅλην τήν ἀγοράν· ἐκεῖ δέ ἐπικατάρατός τις τόν ἐκτύπησε μέ πέλεκυν καί οὕτως ἐτελειώθη. Τόν δέ Ἅγιον Στέφανον πρῶτον μέν ἐβασάνισε μέ μεγάλας τιμωρίας, μετά δέ ταῦτα ἔστειλεν ἀνθρώπους καί τόν ἐφόνευσαν εἰς τό ὄρος, εἰς τό ὁποῖον ἠσκήτευε· ἀλλά καί ἄλλους πολλούς Ἁγίους ἐπαίδευσεν ὁ τρισκατάρατος ὡς δύναται νά μάθη τις ἀπό τόν Βίον αὐτοῦ τοῦ Ἁγίου Στεφανωτοῦ Νέου(¹⁰).

            Μετά τόν τοῦ Κοπρωνύμου Κωνσταντίνου θάνατον, ἐβασίλευσεν ὁ υἱός του Λέων Δ’ (775 – 780), ὁ ἐκ τῆς Χαζάρας, καί αὐτός ὤν αἱρετικός καί εἰκονομάχος. Μετά δέ τοῦτον ἐβασίλευσεν ὁ υἱός του Κωνσταντῖνος Ϛ’ (780 – 797), καί Εἰρήνη, ἡ μήτηρ του (797 – 802), οἱ εὐσεβέστατοι βασιλεῖς, οἵτινες καθοδηγούμενοι ὑπό τοῦ τότε Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Ἁγίου Ταρασίου (784 – 806)(¹¹), συνεκάλεσαν τήν Ἁγίαν Ζ’ Οἰκουμενικήν Σύνοδον ἐν Νικαία. Ἦσαν δέ τότε Πατριάρχαι, Ταράσιος Κωνσταντινουπόλεως, Πολιτιανός Ἀλεξανδρείας, Θεόδωρος ἤ κατ’ ἄλλους Θεοδώρητος Ἀντιοχείας, Ἠλίας Ἱεροσολύμων, καί Ἀδριανός Ρώμης. Συνῆλθον δέ κατά τήν Σύνοδον ταύτην Πατέρες τριακόσιοι ἑξηνταπέντε, οἵτινες ἐστερέωσαν τά δόγματα τῶν Ἁγίων Πατέρων, τήνπροσκύνησιν δηλαδή τῶν ἁγίων Εἰκόνων. Μετά δέ τόν θάνατον τοῦ Κωνσταντίνου καί τῆς μητρός του Εἰρήνης ἐβασίλευσεν ὁ ἀπό Γενικοῦ Νικηφόρος (802 – 811) μετά τοῦτον Σταυράκιος ὁ υἱός του (811) καί μετά τοῦτον Μιχαήλ Α’ ὁ Ραγκαβέ (811 – 813). Αὐτοί οἱ τέσσαρες βασιλεῖς ἦσαν Ὀρθόδοξοι, καί ἐπροσκυνοῦσαν τάς ἁγίας Εἰκόνας. Μετά τόν θάνατον τοῦ Ραγκαβέ Μιχαήλ ἐβασίλευσε Λέων Ε’ ὁ Ἀρμένιος (813 – 820), ὅστις πρῶτον μέν ἦτο Χριστιανός καί Ὀρθόδοξος, μετά δέ ταῦτα παρεπλανήθη ἀπό τινα Ἀσκητήν ψεύστην καί ἤγειρε τήν δευτέραν εἰκονομαχίαν. Ἀλλά ἀκούσατε πῶς ἔγινε ἐξ ἀρχῆς ἡ ὑπόθεσις.

            Εἰς τόν καιρόν τῆς βασιλείας τοῦ βασιλέως Μιχαήλ Α’ τοῦ Ραγκαβέ ὁ Λέων οὗτος ἦτο στρατιώτης του. Ἡμέραν δέ τινα εὑρισκόμενος εἰς κυνήγιον μέ ἄλλους πολλούς εἰς τόν Ὄλυμπον τῆς Προύσης ἔφθασε καί εἰς τό βουνόν τοῦ Ἁγίου Αὐξεντίου. Ἐκεῖ εἶδε ἀτραπόν τετριμμένην ἀπό ἄνθρωπον (μονοπάτι) καί ἀκολουθῶν αὐτήν ἔφθασεν εἴς τι σπήλαιον, εἰς τό ὁποῖον διέμενεν Ἀσκητής τις ἐνάρετος ἄνθρωπος. Ὡς χριστιανός λοιπόν ὅπου ἦτο ὁ Λέων, ἐκάθισε καί ἐξωμολογήθη εἰς τόν Ἀσκητήν. Μετά δέ τήν ἐξομολόγησιν, προϊδών ὁ Ἀσκητής τό μέλλον, λέγει πρός τόν Λέοντα· «Τέκνον μου, γνώριζε, ὅτι θέλεις βασιλεύσει». Ταῦτα εἶπεν ὁ Ἀσκητής καί τόν ἄφησε νά ὑπάγη πρός τούς ἄλλους. Δέν ἔζησε μετά ταῦτα πολλάς ἡμέρας ὁ Γέρων ἐκεῖνος καί ἐκοιμήθη ἐν Κυρίω εἰς ἐκεῖνο τό σπήλαιον. Χριστιανοί δέ τινες εὑρόντες τό ἱερόν σῶμα του τό ἔθαψαν ἐκεῖ. Ὁ δέ Ἀρμένιος Λέων, ἐνθυμούμενος τόν λόγον τοῦ Ἀσκητοῦ, ἤλπιζε πάντοτε ὅτι ἀσφαλῶς θέλει βασιλεύσει, ὅπερ καί ἐγένετο εἰς ὀλίγον καιρόν.

            Κατά τάς ἡμέρας λοιπόν, κατά τάς ὁποίας ἐβασίλευσεν οὗτος ὁ Λέων, ἦτο πρωτοσύμβουλος τοῦ παλατίου γέρων τις ὀνόματι Θεοδόσιος, τό ἐπίθετον Μελισσηνός(¹²), ὁ ὁποῖος, ὡς παλαιός γέρων ὅπου ἦτο, ἐκράτει ἀκόμη τήν εἰκονομαχίαν εἰς τό κρυφόν ἀπό τούς προκατόχους βασιλεῖς· τότε δέ ἐφαίνετο ὡς Ὀρθόδοξος. Τοῦτον λοιπόν καλέσας ποτέ ὁ βασιλεύς λέγει πρός αὐτόν· «Ἐγώ ὅταν ἤμην στρατιώτης τοῦ βασιλέως Μιχαήλ, εὑρισκόμενος εἰς κυνήγιον, εὗρον Ἀσκητήν τινα εἰς τό ἀνατολικόν μέρος τοῦ βουνοῦ τοῦ Ἁγίου Αὐξεντίου(¹³), εἰς τόν ὁποῖον καί ἐξωμολογήθην· ἐκεῖνος δέ μοῦ προεῖπεν, ὅτι θέλω βασιλεύσει. Νομίζω λοιπόν ὅτι καλόν εἶναι νά στείλωμεν εἰς αὐτόν εὐεργεσίας τινάς ἤ νά τοῦ παραγγείλωμεν νά ἔλθη νά μᾶς εὐχηθῆ». Ἀπεκρίθη ὁ Θεοδόσιος· «Καλή εἶναι ἡ σκέψις σου, βασιλεῦ, ἀλλά νά στείλω πρῶτον ἐγώ ἀνθρώπους νά ἐξετάσουν εἰς τό σπήλαιον, τό ὁποῖον ὁρίζεις, ἐάν ζῆ ὁ γέρων ἐκεῖνος, καί τότε νά στείλωμεν τά χαρίσματα». Ἤκουσεν ὁ βασιλεύς, καί τοῦ ἤρεσεν ἡ πρότασις. Τί ὅμως ἔκαμεν ὁ τρισκατάρατος Θεοδόσιος; Ἐπειδή ἐζήτει ἀφορμήν νά παραπλανήση τόν βασιλέα πρός τήν εἰκονομαχίαν, ἔστειλε δούλον του τινά, νά ὑπάγη ἐκεῖ εἰς τό βουνόν νά ἐξετάση, ἐκεῖνος δέ, ἀφοῦ ἐπῆγε καί δέν εὗρε τόν ζητούμενον, ἐπέστρεψε καί ἀνέφερεν εἰς τόν πρωτοσύμβουλον τήν ὑπόθεσιν.

            Τότε ὁ κακός ἐκεῖνος γέρων ἔκρινεν, ὅτι ἦτο κατάλληλος εὐκαιρία νά φέρη τόν βασιλέα εἰς τό θέλημά του. Ὅθεν ἀπεφάσισε νά χρησιμοποιήση ψευδομόναχόν τινα φίλον του ὅμοιον αὐτοῦ εἰς τήν αἵρεσιν(¹⁴). Καλέσας λοιπόν αὐτόν, τοῦ εἶπε· «Ἐάν μέ ἀκούσης, ἐπιτυγχάνομεν τοῦ σκοποῦ μας· ὕπαγε εἰς τό βουνόν τοῦ Αὐξεντίου· ἐκεῖ εἶναι σπήλαιον τι πρός τό ἀνατολικόν μέρος, μεῖνε δέ εἰς αὐτό ὡς Ἀσκητής. Ἐκεῖ θέλει σοῦ στείλει ὁ βασιλεύς δωρεάς· σύ ὅμως μή τάς δεχθῆς, ἀλλά νά εἴπης, ὅτι ἐπειδή εἶναι εἰδωλολάτρης καί προσκυνεῖ τάς Εἰκόνας, δέν εἶναι πρέπον νά τόν εὐλογήσης. Ἐάν τό κάμης αὐτό, εὔκολον εἶναι νά τόν φέρομεν εἰς τό θέλημά μας». Ταῦτα ἀκούσας ὁ ψευδομόναχος ἐκεῖνος ἐπῆγεν εἰς τό σπήλαιον καί ἐγκατεστάθη εἰς αὐτό ὡς Ἀσκητής. Τότε λέγει ὁ Θεοδόσιος πρός τόν βασιλέα· «Πολυχρονεμένε βασιλεῦ, ἔστειλα ἄνθρωπον εἰς τό σπήλαιον, τό ὁποῖον ἐπρόσταξες καί εὗρε τόν ζητούμενον ὑγιαίνοντα καί καλῶς ἔχοντα· μάλιστα ἐλυπήθη μέ τήν βασιλείαν σου, διότι τόσον καίρόν δέν ἐπῆγες νά σέ εὐλογήση· ἄς τοῦ στείλωμεν ὅμως προηγουμένως τάς εὐεργεσίας, καθώς ὁρίζεις, καί κατόπιν πηγαίνομεν ἡμεῖς ἐκεῖ, προφασιζόμενοι ὅτι πηγαίνομεν εἰς κυνήγιον ἤ θέλομεν καλέσει αὐτόν νά ἔλθη ἐδῶ». Παρευθύς ὥρισεν ὁ βασιλεύς δούλους, νά λάβωσιν ἀσκητικά τρόφιμα, σταφίδας, σῦκα, παξιμάδια καί ἄλλα τινά καί νά τά ὑπάγωσιν ἐκεῖ εἰς τόν Ἀσκητήν. Τά ἐπῆγαν λοιπόν, ἀλλ’ αὐτός, κατά τήν συμφωνίαν, δέν τά ἐδέχθη, καί εἶπεν εἰς τούς ἀπεσταλμένους· «Ἐγώ ἀπό εἰδωλολάτρην ἄνθρωπον δωρεάν δέν δέχομαι· ὁ βασιλεύς εἶναι εἰδωλολάτρης καί προσκυνεῖ τοίχους καί σανίδας καί ἐγώ νά λάβω τά χαρισματά του; Ὑπάγετε καί εἴπατέ του, ὅτι τόν ἐβαρύνθη κατά πολύ ὁ Θεός καί βούλεται εἰς ὀλίγας ἡμέρας, ἐάν δέν ἀφήση τήν αἵρεσίν του, νά τόν ἀφανίση ἀπό τό πρόσωπον τῆς γῆς. Εἰς ἐμέ τόν ὁποῖον ὁ Θεός ἀπεκάλυψεν, ὅτι ὁ Λέων θέλει βασιλεύσει, ἀπεκάλυψε και αὐτό τό ὁποῖον τώρα σᾶς λέγω».

            Ἀκούσαντες ταῦτα οἱ δοῦλοι τοῦ βασιλέως ἐπέστρεψαν ὀπίσω πικραμένοι καί ἀνέφερον τά γενόμενα εἰς τόν βασιλέα, ὅστις, ὡς τά ἤκουσεν, ἐπικράνθη καί ἐκεῖνος πολύ, καί διελογίζετο τί σημαίνουν οἱ λόγοι οὗτοι. Ταῦτα δέ διαλόγιζόμενος ἐκάλεσε τόν Θεοδόσιον, καί τοῦ εἶπεν, ὅσα τοῦ παρήγγειλεν ὁ Ἀσκητής. Τότε λέγει πρός αὐτόν ὁ Θεοδόσιος· «Βασιλεῦ πολυχρονεμένε, θαυμάζω καί ἐγώ εἰς τά γενόμενα καί νομίζω ὅτι πρέπει νά ὑπάγωμεν πρός αὐτόν προσωπικῶς μόνοι οἱ δύο ἡμεῖς. Διά τοῦτο ἄς τακτοποιήσωμεν σήμερον τάς ὑποθέσεις μας καί αὔριον νά ἑτοιμασθῶμεν καί τήν τρίτην νύκτα, ὅταν θά νυκτώση καλά, νά ὑπάγωμεν· πλήν ἐάν ἐγκρίνεις νά βάλω ἐγώ τά βασιλικά ἐνδύματα καί σύ τά ἰδικά μου καί ἐάν ἐκεῖνος γνωρίση τήν ὥραν, ὅπου θά ὑπάγωμεν, καί ἐάν ἐννοήση ποῖος εἶμαι ἐγώ καί ποῖος σύ, τότε νά γνωρίζης, βασιλεῦ, ὅτι Πνεῦμα Ἅγιον ἔχει καί πρέπει, ὅτι μᾶς εἴπη, νά κάμωμεν». Τό σχέδιον τοῦτο ἤρεσεν εἰς τόν βασιλέα καί συνεφώνησεν. Ὁ δέ τρισκατάρατος Θεοδόσιος ἐκάλεσε δοῦλον του τινά ἔμπιστον καί τοῦ εἶπε κρυφίως· «Πάρε τήν ἐπιστολήν ταύτην καί πήγαινε γρήγορα εἰς τό βουνόν τοῦ Αὐξεντίου. Ἐκεῖ θέλεις εὕρει Ἀσκητήν τινα εἰς σπήλαιον πρός τό ἀνατολικόν μέρος κείμενον. Εἰς αὐτόν δῶσε τήν ἐπιστολήν. Πρόσεχε ὅμως καλῶς νά μή σέ ἀντιληφθῆ τις, διότι θά σέ θανατώσω». Ἔγραφε δέ ἡ ἐπιστολή ταῦτα: «Γνώριζε, ὅτι κατά τήν τρίτην ἀπό τῆς σήμερον νύκτα θά ἔλθωμεν ἐγώ καί ὁ βασιλεύς εἰς ἐπίσκεψιν σου. Σύ λοιπόν νά ἐξέλθης κατά τό μεσονύκτιον ἔξω τοῦ σπηλαίου νά μᾶς ἀναμένης. Γνώριζε δέ καί τοῦτο, ὅτι ἐγώ μέν θά εἶμαι ἐνδεδυμένος μέ τά βασιλικά ἐνδύματα, ὁ δέ βασιλεύς μέ τά ἰδικά μου. Τότε εἰπέ πρός αὐτόν ὅτι δύνασαι διά τάς Εἰκόνας. Νύξ θά εἶναι ἀσέληνος καί δέν θέλει σέ γνωρίσει ὁ βασιλεύς. Ἐγώ πάντως θά φροντίσω νά ἀναχωρήσωμεν ἐκεῖθεν ταχέως». Λαβών λοιπόν ὁ δοῦλος τήν ἐπιστολήν ταύτην ἐσφραγίσμενην τήν ἐπῆγεν εἰς τόν ψευδασκητήν ἐκεῖνον.

            Κατά δέ τήν τρίτην νύκτα, ὅπως εἶχον συμφωνήσει ὁ βασιλεύς καί ὁ Θεοδόσιος, ἐξῆλθον τῆς πόλεως κρυφίως. Ἐπειδή ὅμως αἱ πύλαι τῆς πόλεως ἐκλείοντο κατά τήν νύκτα, ἐξῆλθον οὗτοι τῆς πόλεως πρίν νυκτώση, ἐνδεδυμένοι μέ ἄλλα ἐνδύματα διά νά μή γνωρισθῶσι, τά δέ ἰδικά των ἐνδύματα τά εἶχαν κεκρυμμένα. Κατά τό μεσονύκτιον λοιπόν καί ἀφοῦ ἐνεδύθησαν, ὅπως εἶχον συμφωνήσει, ἐπῆγαν εἰς τό σπήλαιον. Τοιαύτην τέχνην μετεχειρίσθη ὁ ἀνόητος ἐκεῖνος βασιλεύς καί δέν ἐσκέφθη κἄν κατά νοῦν μήπως τόν φονεύση ὁ Θεοδόσιος καί βασιλεύση αὐτός(¹⁵). Ὁ δέ ψευδασκητής ἐκεῖνος, κατά τήν παραγγελίαν, τήν ὁποίαν εἶχεν, ἐξελθών τοῦ σπηλαίου ἐπροχώρησε περί τό ἕν μίλιον καί ἐκεῖ προϋπήντησε τούς ἐρχομένους. Ὅταν δέ ἐπλησίασαν, λέγει πρός αὐτούς· «Χαῖρε βασιλεῦ, χαίροις καί σύ Θεοδόσιε· τί ἦτο αὐτό, τό ὁποῖον ἐπράξατε; Ἐλάβετε τοσοῦτον κόπον καί ἤλθετε πρός ἐμέ τόν ἁμαρτωλόν; Πλήν ὁ Θεός νά πληρώση τον μισθόν τοῦ κόπου σας». Στραφείς δέ πρός τόν Θεοδόσιον, λέγει πρός αὐτόν· «Ἀλλά σύ, Θεοδόσιε, διατί νά κάμης οὕτω; Διατί ἔβαλες τά βασιλικά ἐνδύματα, τά ὁποῖα δέν σοῦ πρέπουν; Μήπως διά νά ἐμπαίξετε τόν Θεόν καί νά δοκιμάσετε καί ἐμέ; Ἔκβαλε γρήγορα αὐτά καί δός τα εἰς τόν βασιλέα». Πρός δέ τόν βασιλέα εἶπε· «Καί σύ, βασιλεῦ, διατί νά βάλης τά ἐνδύματα τοῦ δούλου σου, τά ὁποῖα δέν εἶναι πρέπον οὔτε νά βαστᾶς; Καί ἐάν μέν ἤλθετε διά νά γνωρίσετε τήν ἀρετήν μου, ἰδού εἶπον πρός ὑμᾶς αὐτά τά ὁποῖα σᾶς εἶπον. Νύξ εἶναι καί δέν διακρίνω καθαρῶς τό πρόσωπόν σας· ὅμως ἀπό τήν Χάριν τοῦ Παναγίου Πνεύματος σᾶς ἐγνώρισεν ἡ ψυχή μου καί τούς δύο. Διά τοῦτο σᾶς λέγω, ἐπειδή ἤλθετε νά γνωρίσετε τήν ἀλήθειαν ἀπό ἐμέ, ἀνοίξατε τά ὦτα σας καί ἀκούσατε».

            Ἀφοῦ λοιπόν οὕτω παρεσκεύασε τά πράγματα ὁ ψευδασκητής ἐκεῖνος, ἐξέχεε τέλος καί τόν ἰόν, ὡς ὄφις, καί λέγει· «Αὗται αἱ Εἰκόνες, τάς ὁποίας προσκυνοῦν οἱ Χριστιανοί, βασιλεῦ, δέν εἶναι ἅγιαι, ἀλλά εἴδωλα Ἑλληνικά καί ἀκάθαρτα. Ὁ Θεός εἶπεν εἰς τόν Μωυσῆν νά μή προσκυνήση κανένα ὁμοίωμα ἐπί τῆς γῆς. Διατί λοιπόν οἱ πεπλανημένοι ἄνθρωποι προσκυνοῦν τάς σανίδας; Αὐτά δέν εἶναι τῆς Χριστιανικῆς τάξεως, βασιλεῦ, οὔτε εἶναι δίκαιον νά εὑρίσκωνται εἰς τάς Ἐκκλησίας Εἰκόνες, διότι μάλιστα μιαίνεται ἀπ’ αὐτάς ἡ Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ καί ἐξομοιοῦται μέ τούς βωμούς τῶν Ἑλλήνων, εἰς τούς ὁποίους εἶχον τά εἴδωλα. Διά τοῦτο, ἐάν θέλης νά σέ κάμη ὁ Θεός πολυήμερον καί πολυχρόνιον καί νά σέ ἀξιώση καί τῆς Βασιλείας του, πρόσταξε νά τάς ἐκβάλουν ἀπό τήν ἁγίαν μας Ἐκκλησίαν, διότι, ἐάν δέν κάμης αὐτό, ἡ ἁμαρτία τοῦ κόσμου, ὅστις τάς προσκυνεῖ, θά εἶναι ἐπί τοῦ τραχήλου σου».

            Ταῦτα ὡς ἤκουσεν ὁ βασιλεύς, καθό ἄνθρωπος, παρεπλανήθη ὁ ταλαίπωρος καί ὑπεσχέθη νά κάμη κατά τό θέλημά του. Ἐπιστρέψας λοιπόν τό ταχύτερον εἰς τά βασίλεια, διά νά μή ἐξημερώση καί γνωσθῆ ἡ ἀπουσία του, λέγει πρός τόν Θεοδόσιον· «Πώς σοῦ ἐφάνησαν οἱ λόγοι τού Ἀσκητοῦ;» Ἀπεκρίθη ὁ Θεοδόσιος· «Ὡς λόγια τοῦ Θεοῦ, πολυχρονεμένε βασιλεῦ, διά τοῦτο ἄς τόν ἀκούσωμεν, ἐπειδή τοιοῦτος προορατικός καί πνευματοφόρος Ἀσκητής εἶναι». Παρευθύς λοιπόν ἐφανέρωσεν ὁ ἀσυνείδητος βασιλεύς τήν βουλήν του καί ὥρισεν εἰς ὅλας τάς Ἐκκλησίας νά καταβιβάσουν τάς ἁγίας Εἰκόνας· ἐγένετο δέ πάλιν μεγάλη σύγχυσις εἰς τόν λαόν κατά τοῦ βασιλέως.

            Κατ’ ἐκεῖνον τόν καιρόν ἦτο Πατριάρχης εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν ὁ Ἅγιος Νικηφόρος (806 – 815), ὅστις ἦτο γέννημα καί θρέμμα τῆς αὐτῆς πόλεως, Θεοδώρου καί Εὐδοκίας τῶν ἀρχόντων υἱός, ἦτο δέ ὁ πατήρ του Θεόδωρος γραφεύς τῶν βασιλικῶν προσταγμάτων καί ἐμαρτύρησε διά τάς ἁγίας Εἰκόνας ἐπί τῆς βασιλείας τοῦ Κοπρωνύμου Κωνσταντίνου. Αὐτόν λοιπόν τόν Πατριάρχην προσέταξεν ὁ βασιλεύς νά βεβαιώση τό θέλημά του. Ἐπειδή ὅμως ἐκεῖνος δέν τόν ἤκουσεν, ἀλλά μάλιστα τόν ὠνόμαζεν αἱρετικόν καί εἰκονομάχον, τόν ἐξώρισεν εἰς τήν νῆσον Θάσον, ἐκεῖ δέ τόν ἐφυλάκισεν εἰς φυλακήν σκοτεινήν, ἔθεσε δέ ἄλλον Πατριάρχην ὁμόγνωμον του, τόν Θεόδοτον Α’ (815 – 821), τόν καί Κασσιτερᾶν ἐπιλεγόμενον(¹⁶). Κατά τάς ἡμέρας ἐκείνας ἦσαν καί οἱ μεγάλοι Ἅγιοι καί Ὁμολογηταί Πατέρες Θεόδωρος ὁ Στουδίτης (Νοεμβρίου ια’) καί Ἰωσήφ ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης (Ἰουλίου ιδ’) οἱ αὐτάδελφοι, υἱοί ἀμφότεροι τοῦ Φωτεινοῦ καί τῆς Θεοκτίστης. Θεοφύλακτος ὁ Ἐπίσκοπος Νικομηδείας (Μαρτίου η’), Μιχαήλ ὁ Ἐπίσκοπος Συνάδων (Μαΐου κγ’), Αἰμιλιανός ὁ Κυζίκου (Αὐγούστου η’), Εὐθύμιος ὁ Σάρδεων (Δεκεμβρίου κς’), Θεοφάνης ὁ Ἡγούμενος τοῦ Μεγάλου Ἀγροῦ (Μαρτίου ιβ’) (¹⁷), Στέφανος ὁ Ἡγούμενος τῆς Τριγλίας (Μαρτίου κς’), Μακάριος ὁ Ἡγούμενος τῆς Πελεκητῆς (Ἀπριλίου α’), Ἰωάννης ὁ Ἡγούμενος τῶν Καθαρῶν (Ἀπριλίου κζ’), καί ὅμως ἅπαντας τούτους σκληρῶς ἐβασάνισεν ὁ ἀσεβέστατος.

            Τούς Ἁγίους τούτους ἐξώρισεν ὁ τύραννος εἰς διαφόρους τόπους. Τόν Ἅγιον Θεόδωρον τόν Στουδίτην ἐξώρισε τότε εἰς τήν λίμνην τῆς Ἀπολλωνιάδος, τόν δέ ἀδελφόν του Ἰωσήφ ἐνέκλεισεν εἰς σκοτεινοτάτην φυλακήν, εἶτα δέ καί εἰς ἄλλας ἐξορίας καί κακώσεις ἀμφοτέρους τούς ἀδελφούς καθυπέβαλε. Τόν θεῖον Θεοφύλακτον ἐξώρισεν εἰς τήν πόλιν Στρόβιλον, εἰς τήν ὁποίαν ἔμεινε τριάκοντα χρόνους πάσχων ποικιλοτρόπως. Τόν Μιχαήλ ἐξώρισεν εἰς τήν Εὐδοκιάδα πόλιν· τόν Αἰμιλιανόν ὁμοίως, τόν Εὐθύμιον ὡσαύτως· τόν Θεοφάνην ἀπέκλεισεν εἰς τά βασίλεια τοῦ Ἐλευθερίου, ἐντός κελλίου σκοτεινοτάτου, εἰς τό ὁποῖον παρέμεινεν ἔγκλειστος δύο χρόνους· μετά ταῦτα ἐξώρισεν αὐτόν εἰς τήν νῆσον Σαμοθράκην, εἰς τήν ὁποίαν καί ἀνεπαύθη. Τόν Στέφανον πρῶτον μέν ὥρισε νά ραβδίσουν σφοδρῶς, ἔπειτα νά τόν ἐρωτήσουν, ἐάν θελήση νά πατήση τήν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, ἐάν δέ δέν θελήση νά τόν ἐξορίσουν· τόν Μακάριον ἐφυλάκισεν εἰς βαθεῖαν φυλακήν, ὁμοίως καί τόν Ἰωάννην· ὥρισε δέ πρῶτον μέν νά τόν δείρουν εἰς τό πρόσωπον μέ νεῦρα ξηρά βοῶν, ἔπειτα νά τόν φυλακίσουν· τέλος τόν ἐξώρισεν εἰς τό φρούριον τοῦ Πενταδακτύλου. Καί ἄλλους δέ πολλούς Ἁγίους ἐβασάνισε, πλήν δέ τούς ἀναφέρω χάριν συντομίας.

            Τέλος ἐφονεύθη καί ὁ Λέων αὐτός εἰς τόν Ναόν τοῦ Φόρου καί ἐβασίλευσε Μιχαήλ Β’ ὁ Τραυλός (820 – 829), ὅστις ἦτο ἀπό τό Ἀμόριον καί αὐτός εἰκονομάχος. Τοῦτον ἀποθανόντα διεδέχθη ὁ υἱός του Θεόφιλος (829 – 842), μετά τῆς συζύγου του Θεοδώρας. Ἦτο δέ καί αὐτός ὁμοίως εἰκονομάχος καί μάλιστα θηριοδέστερος καί χειρότερος ἀπό τούς προκατόχους του βασιλεῖς, πλήν παρ’ ὅλας τάς κακίας του εἶχε καί μίαν καλωσύνην, τήν δικαιοσύνην καί ἔκρινε δικαίως τόν κόσμον. Λέγεται μάλιστα περί τούτου, ὅτι κατά τό διάστημα τῆς βασιλείας του, ἄρχων τις, ἐκ τῶν πρώτων τοῦ παλατίου, ἐξηνάγκασε χήραν τινά ἀρχόντισσαν νά τοῦ παραδώση ἕνα πλοῖον, τό ὁποῖον εἶχεν. Ὡς δέ ἔμαθεν αὐτό ὁ βασιλεύς, ἤναψε μεγάλην πυράν εἰς τό μέσον τῆς ἀγορᾶς καί τόν κατέκαυσε. Ἀλλά καί ἄλλου ἀδίκου ἄρχοντος κατέκαυσε τό γένειον ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων τῆς πόλεως. Ὅμως ἔκαμε καί αὐτός μεγάλην σύγχυσιν εἰς τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ καί οἱ Ἅγιοι ἐπειράζοντο καί ἐβασανίζοντο διά τάς ἁγίας Εἰκόνας.

            Κατά τήν ἐποχήν ἐκείνην ἦσαν οἱ Ἅγιοι Μεθόδιος ὁ Ἐπίσκοπος τότε Κυζίκου, ὁ μετά τόν θάνατον τοῦ Θεοφίλου τούτου πατριαρχεύσας τῆς Κωνσταντινουπόλεως (Ἰουνίου ιδ’)(¹⁸), Θεόδωρος (Δεκεμβρίου κζ’) καί Θεοφάνης (Ὀκτωβρίου ια’) οἱ αὐτάδελφοι, υἱοί μέν τοῦ Σαβαΐτου Ἰωνᾶ (Σεπτεμβρίου κα’), μαθηταί δέ Μιχαήλ τοῦ Συγκέλλου τῶν Ἱεροσολύμων (Δεκεμβρίου ιη’) καί ἄλλοι πολλοί ἐνάρετοι καί Θεοφόροι Πατέρες, τούς ὁποίους ἐβασάνισεν ὁ Θεόφιλος. Εἶχε δέ οὗτος ὁδηγόν, ὅστις τόν καθωδήγει εἰς τήν μανίαν ταύτην καί διδάσκαλόν του τινά, τόν ὁποῖον μέτά τόν θάνατον τοῦ ὁμόφρονος αὐτοῦ ψευδοπατριάρχου Ἀντωνίου Α’ τοῦ Κασσιμάτη (821 – 836), ἀνεκήρυξε καί Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως, Ἰωάννην Ζ’ τόν καλούμενον Γραμματικόν (836 – 842), τόν καί Ἰαννῆν καί μάγον καί υἱόν λεκανομαντείας ἐπονομαζόμενον, ἐπειδή καί περί τά τοιαῦτα ἦτο εἰδικευμένος ὁ ἀνόσιος. Ἔλεγον δέ τοῦτον Ἰαννῆν ἐπειδή οὕτως ὠνομάζετο εἷς ἐκ τῶν μάγων τοῦ Φαραώ, τῶν ἀντιστρατευθέντων εἰς τόν Μωυσέα καί τόν Ἀαρών (Β’ Τιμ. γ’ 8, Εξ. ζ’ 11). Εἶχε δέ ὁ Ἰωάννης οὗτος συντρόφους του τούς Ἀντώνιον, Θεόδοτον, Θεόδωρον καί Λήζικα τούς δαιμονιάρχας, οἵτινες ὅλοι ὁμοῦ παρεκίνουν τόν βασιλέα εἰς περισσοτέραν αἵρεσιν μέ τάς μαγείας καί γοητείας καί τάς ἄλλας δαιμονικάς τέχνας των. Ἔλεγον δέ οἱ ἀσεβέστατοι οὗτοι· «Μηδέ τά λείψανα τῶν Ἁγίων δέν εἶναι δίκαιον νά προσκυνοῦν οἱ Χριστιανοί».

            Ὑπό τοιούτων λοιπόν ὁδηγῶν καθοδηγούμενος ὁ θεομισής Θεόφιλος ποικιλοτρόπως τούς Ἁγίους τῆς Πίστεως Ὁμολογητάς ἐβασάνισε. Τόν Ἅγιον Μεθόδιον Ἐπίσκοπον τότε Κυζίκου, ἀνακαλέσας ἐκ τῆς ἐξορίας, εἰς τήν ὁποίαν τόν εἶχεν ἐξορίσει ὁ πατήρ του, ἠνάγκαζε βιαίως νά ἀρνηθῆ τάς ἁγίας Εἰκόνας. Τούτου δέ ἐμμένοντος εἰς τήν εὐσέβειαν διέταξε νά τόν δείρουν εἰς τό στόμα καί νά θραύσουν τούς ὀδόντας του. Εἶτα ἐξώρισεν αὐτόν εἰς τήν νῆσον τοῦ Ἀντιγόνου. Ὡς νά μή ἤρκει δέ τοῦτο ἐπρόσταξε νά ἐγκλεισθῆ εἰς σκοτεινότατον τάφον ὁμοῦ μέ δύο ληστάς. Τελευτήσαντος δέ μετ’ ὀλίγον τοῦ ἑνός ληστοῦ ἐπρόσταξεν ὁ θηριόψυχος νά μείνη ἐκεῖ μέσα εἰς τόν τάφον καί ὁ νεκρός καί ὁ Ἅγιος πρός μεγαλυτέραν βάσανον! Τούς αὐταδέλφους Θεόδωρον καί Θεοφάνην διέταξε καί τούς ἐχάραξαν εἰς τά βλέφαρα καί τό πρόσωπον μέ ψηφία κοπτερά, γράψαντες ἐπ’ αὐτῶν δώδεκα στίχους, οἱ ὁποῖοι ἔλεγον οὕτω· «Πάντων ποθούντων προστρέχειν πρός τήν πόλιν, ὅπου πάναγνοι τοῦ Θεοῦ Λόγου πόδες, ἔστησαν εἰς σύστασιν τῆς οἰκουμένης, ὤφθησαν οὗτοι τῷ σεβασμίω τόπω σκεύη πονηρά δεισιδαίμονος πλάνης. Ἐκεῖσε πολλά λοιπόν ἐξ ἀπιστίας πράξαντες δεινά αἰσχρά δυσσεβοφρόνως, ἐκεῖθεν ἠλαθησαν ὡς ἀποστάται. Πρός τήν πόλιν δέ τοῦ Κράτους πεφευγότες, οὐκ ἐξαφῆκαν τάς ἀθέσμους μωρίας. Ὅθεν γραφέντες ὡς κακοῦργοι τήν θέαν, κατακρίνονται καί διώκονται πάλιν».

            Ἔγραψε δέ ταῦτα ὁ ἀσεβής βασιλεύς, διότι οἱ Ἅγιοι οὗτοι ἦσαν ἀπό τά Ἱεροσόλυμα. Σημαίνουν δέ οἱ στίχοι οὗτοι τά ἑξῆς· «Οἱ μέν ἄνθρωποι ὅλοι ἐπιθυμοῦν νά ὑπάγουν εἰς τά Ἱεροσόλυμα, ἐκεῖ ὅπου ἐστάθησαν οἱ ἅγιοι πόδες τοῦ Χριστοῦ, διά τήν σύστασιν καί τήν σωτηρίαν τοῦ κόσμου. Οὗτοι δέ ἐφάνησαν εἰς ἐκεῖνον τόν τόπον τόν ἅγιον δοχεῖα πονηρά τῆς κακῆς πλάνης. Ἐκεῖ λοιπόν πολλά πράξαντες ἀπό τήν ἀπιστίαν των, ἐξεδιώχθησαν ὑπό τῶν ἀνθρώπων τοῦ τόπου ἐκείνου, ἐλθόντες δέ ἐδῶ εἰς τήν πόλιν τοῦ βασιλέως, δέν ἀφῆκαν τάς παρανόμους μωρίας. Διά τοῦτο τούς ἐγράψαμεν εἰς τό πρόσωπον ὡς κακούς ἀνθρώπους· ὅθεν τούς κατακρίνομεν καί τούς διώκομεν καί πάλιν». Αὐτούς τούς στίχους ἔγραψεν· ἔπειτα τόν μέν Θεόδωρον ἐφυλάκισεν εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν, τόν δέ Θεοφάνην ἐξώρισεν εἰς τήν Θεσσαλονίκην. Ἀλλά καί ἄλλας πολλάς παρανόμους πράξεις ἔκαμεν ὁ τρισάθλιος.

            Πλήν αὐτός τοιοῦτος μέν ἦτο εἰς τήν αἵρεσιν. Ἡ δέ γυνή τούτου ἡ βασίλισσα Θεοδώρα, τούς μέν Ὀρθοδόξους καί προσκυνητάς τῶν ἁγίων Εἰκόνων ἐτίμα κρυφίως διά τόν φόβον τοῦ βασιλέως, τούς δέ αἱρετικούς εἰκονομάχους ἐμίσει καί ἀπεστρέφετο. Ἐλυπεῖτο δέ διά τήν ἀπώλειαν τοῦ ἀνδρός της, πλήν δέν ἠδύνατο νά κάμη τίποτε, γνωρίζουσα τήν ὠμότητα καί τήν ἀπανθρωπιάν τοῦ βασιλέως. Ἀλλά καί ἄν ποτε τοῦ ἀνέφερέ τι δι’ οἱανδήποτε ὑπόθεσιν, αὐτός τήν ἀπεστρέφετο δεικνύων σχῆμα ἀσυμπαθές πρός αὐτήν. Ὅθεν ἠναγκάζετο νά σιωπᾶ πάντοτε καί μόνον τόν Θεόν παρεκάλει νά φωτίση τόν ἄνδρα της καί νά τόν ἐπαναφέρη ἀπό τήν πλάνην του. Εἶχε δέ ἡ ἀοίδιμος ἐκείνη βασιλίς καί ἁγίας Εἰκόνας κρυφά ἠσφαλισμένας εἰς ἕνα κιβώτιον καί τάς προσεκύνει τακτικώς.

            Ἡμέραν δέ τινα, ἐνῶ ἡ μακαρία Θεοδώρα ἐπρόκειτο νά προσκυνήση καί νά ἀσπασθῆ τάς ἁγίας Εἰκόνας, ἐλησμόνησε νά κλείση τήν θύραν τοῦ κελλίου της, ὅπως ἐσυνήθιζε, διά νά μή τήν ἴδη κανείς. Εἷς δέ νάνος, ἠλίθιος, τραυλός, κακόμορφος καί πάσχων τόν νοῦν, τόν ὁποῖον εἶχεν ὁ βασιλεύς διά νά γελοῦν μετ’ αὐτοῦ, Δένδερις ὀνομαζόμενος, ἐπῆγε παίζων καί εἰσῆλθεν εἰς τό κελλίον τῆς βασιλίσσης κατά τήν ὥραν ἐκείνην. Ὡς δέ εἶδε τήν βασίλισσαν νά ἀσπάζεται τάς ἁγίας Εἰκόνας, ἔδραμεν εἰς τόν βασιλέα Θεόφιλον καί μέ λόγους καί σχήματα ἔδιδεν εἰς τόν Θεόφιλον νά ἐννοήση ὅτι ἡ βασίλισσα ἔχει εἰς τό κελλίον της Εἰκόνας καί τάς προσκυνεῖ. Τότε ὁ Θεόφιλος ἐπῆγε εἰς τήν Θεοδώραν καί τῆς λέγει· «Δέν εἶσαι σύ Χριστιανή;» Ἀπεκρίθη ἡ βασίλισσα· «Ναί, βασιλεῦ, Χριστιανή εἶμαι». Λέγει πρός αὐτήν ὁ βασιλεύς· «Διατί λοιπόν προσκυνεῖς τά εἴδωλα;» Ἠρώτησεν ἡ βασίλισσα· «Ποῖος τό λέγει αὐτό;» Ἀπεκρίθη ὁ βασιλεύς· «Ὁ Δένδερις μοῦ τό εἶπε». Λέγει τότε ἡ βασίλισσα· «Ὢ τόν τρισκατάρατον· ἐγώ βασιλεῦ ἐκύτταζα εἰς τόν καθρέπτην καί ἐκτενιζόμην. Ἰδών δέ αὐτός τό σῶμα μου εἰς τόν καθρέπτην ἠρώτησε· «Μάννα, τί τά;» Ἐγώ δέ τοῦ εἶπον· «Εἶναι τό νινίον μου». Τοῦτο ἀκούσας ὁ βασιλεύς, τήν ἐπίστευσε καί πλέον δέν τῆς εἶπε τίποτε(¹⁹).

            Μετά τόν πέμπτον χρόνον τῆς βασιλείας τοῦ Θεοφίλου ἐπῆγαν Ἀγαρηνοί μέ στράτευμα πολύ εἰς τό Ἀμόριον, τήν πατρίδα του, καί τήν ἐλεηλάτησαν καί ἄλλους μέν ἐκ τῶν Χριστιανῶν, οἵτινες ἦσαν πλῆθος πολύ, ἐφόνευσαν, ἄλλους δέ συνέλαβον αἰχμαλώτους καί τούς ἐπῆγαν εἰς τήν Συρίαν. Τότε ἐμαρτύρησαν καί οἱ Ἅγιοι Τεσσαράκοντα δύο Μάρτυρες, οἱ ἑορταζόμενοι κατά τήν ς’ (6^ην) τοῦ μηνός Μαρτίου(²⁰). Ὁμοίως ἄλλοι Ἀγαρηνοί ἔπλευσαν μέ πλοῖα εἰς τάς Κυκλάδας νήσους, ἐκινδύνευε δέ μεγάλως καί αὐτή ἡ Κωνσταντινούπολις, ὄχι μόνον ἀπό τήν εἰκονομαχίαν, ἀλλά καί ἀπό πεῖναν καί ψῦχος καί σεισμούς φοβερούς, οἵτινες ἐγίνοντο κατά τόν καιρόν ἐκεῖνον. Ὁ ταλαίπωρος ὅμως Θεόφιλος δέν συνήρχετο ἀπό τούς φοβερισμούς τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἔμενεν εἰς τήν αἵρεσίν του καί ἔκαμεν εἰς τήν βασιλείαν δώδεκα χρόνους. Μετά ταῦτα ἦλθεν εἰς αὐτόν ἀσθένεια φρικτή εἰς τήν καρδίαν τόσον, ὥστε ἠνοίχθη τό στόμα του καί ἐφαίνοντο ὅλα τά ἐντόσθιά του.

            Βλέπουσα ἡ βασίλισσα Θεοδώρα ὅτι τυραννεῖται ὁ Θεόφιλος, ἐκάθητο εἰς τό προσκέφαλόν του καί ἐλυπεῖτο. Ἐκεῖ ἀπεκοιμήθη ἀπό τήν λύπην καί εἶδεν εἰς τόν ὕπνον της τήν Κυρίαν Θεοτόκον, βαστάζουσαν τόν Χριστόν ὡς Βρέφος εἰς τάς ἀγκάλας της καί ἱσταμένην ἐπάνωθεν τοῦ Θεοφίλου μέ πολλούς Ἀγγέλους, τούς ὁποίους προσέτασσε καί τόν ἔδερον διά τάς ἁγίας Εἰκόνας καί παρευθύς ἐξύπνησε. Τότε ἤκουσε τόν βασιλέα νά φωνάζη μεγαλοφώνως· «Ἀλλοίμονον εἰς ἐμέ τόν ἄθλιον, ἀλλοίμονον! διά τάς ἁγίας Εἰκόνας δέρομαι τόσον ἀσυμπάθητα ὁ ταλαίπωρος». Παραμιλῶν λοιπόν τοιουτοτρόπως εἶδεν ὑπηρέτην του τινά, Θεόκτιστον ὀνόματι, νά φορῆ ἐγκόλπιον εἰς τόν λαιμόν, τό ὁποῖον εἶχε ζωγραφισμένον τόν Χριστόν. Ὡς λοιπόν εἶδε τοῦτον, ἔκαμε νεῦμα πρός αὐτόν νά ὑπάγη πλησίον του. Ἐπλησίασε τότε ἐκεῖνος μετά πολλοῦ φόβου, νομίζων, ὅτι θέλει τόν φονεύσει· αὐτός ὅμως ἐτράβηξε καί ἐξέβαλεν ἀπό τόν λαιμόν ἐκείνου τό ἐγκόλπιον καί τό ἠσπάσθη. Παρευθύς τότε, ὣ τοῦ θαύματος! ἔκλεισε τό στόμα του. Ἡ δέ βασίλισσα Θεοδώρα, ὡς εἶδεν, ὅτι δέχεται τάς ἁγίας Εἰκόνας, ἐπῆγεν εἰς τό κελλίον της καί τοῦ ἔφερε τήν ἁγίαν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας, τάς ὁποίας ἀσπασθείς ὁ βασιλεύς παρέδωκε τό πνεῦμα.

            Μετά τόν θάνατον τοῦ Θεοφίλου ἐβασίλευσεν ὁ υἱός του Μιχαήλ Γ’ (842 – 867), τεσσάρων ἐτῶν παιδίον, μετά τῆς μητρός του Θεοδώρας. Παρευθύς τότε ἡ Θεοδώρα ἔστειλεν ὁρισμούς εἰς πᾶσαν χώραν καί τόπον νά ἐλευθερωθοῦν οἱ φυλακισμένοι καί ἐξωρισμένοι διά τάς ἁγίας Εἰκόνας, τούς ὁποίους ἐβασάνισεν ὁ ἄνδρας της Θεόφιλος. Τότε ἐξεδίωξεν ἀπό τόν Πατριαρχικόν θρόνον τόν μάντιν Ἰωάννην Ζ’ καί ἔφερε τόν Ἅγιον Μεθόδιον, ὅστις ἦτο τότε ἐγκεκλεισμένος εἰς τάφον, ὡς εἴπομεν ἀνωτέρω, καί μόνον ὅσον ἐφαίνετο τό πρόσωπόν του ἀνέπνεε. Τόν καιρόν ἐκεῖνον ὁ Μέγας Ἰωαννίκιος ὁ Ἀσκητής ἦτο εἰς τό ὄρος τῆς Προύσης· ἐπίσης καί ὁ Ἅγιος Ἀρσάκιος ὁ ἀληθής δοῦλος τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖοι ἐξ ἀποκαλύψεως Θεοῦ ἐπῆγαν εἰς τόν πύργον της Νικομηδείας τοῦ Ἁγίου Διομήδους καί εὗρον τόν Ἀσκητήν Ἡσαΐαν καί τοῦ εἶπον· «Ὁρίζει ὁ Θεός νά ὑπάγωμεν εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν πρός τήν βασίλισσαν καί πρός τόν Πατριάρχην Μεθόδιον, νά ἀναστηλώσωμεν τήν Ὀρθοδοξίαν τῶν ἁγίων Εἰκόνων, ὅτι οὕτω λέγει ὁ Θεός· ἔπαυσαν οἱ ἐχθροί τοῦ Θεοῦ καί τῶν Εἰκόνων· ἔπαυσε καί ἡ εἰκονομαχία καί ἀπό τοῦ νῦν θέλει εἶσθαι εἰρήνη καί εὐσέβεια». Ταῦτα εἶπον οἱ Πατέρες καί ἀνεχώρησαν εἰς Κωνσταντινούπολιν.

            Ἐπῆγαν λοιπόν οἱ Ὅσιοι οὗτοι πρός τόν Πατριάρχην Μεθόδιον καί τοῦ εἶπον τήν ὑπόθεσιν· ὁ δέ Πατριάρχης, ὡς τούς ἤκουσε, τούς ἐπῆρε μαζί του καί ἐπῆγαν εἰς τήν βασίλισσαν Θεοδώραν, πρός τήν ὁποίαν εἶπον· «Παρακαλοῦμεν σε, ὦ εὐσεβεστάτη βασίλισσα, πρόσταξε νά ἀνακαινισθοῦν αἱ Ἐκκλησίαι τοῦ Θεοῦ, νά ἀπολαύσουν καί πάλιν τόν πρῶτον στολισμόν καί τήν εὐπρέπειαν, τήν ὁποίαν εἶχον, διά νά στερεωθῆ ἡ Πίστις τῶν Χριστιανῶν εἰς τάς ἡμέρας σου, νά ἔχης καί σύ καί τά τέκνα σου μνημόσυνον αἰώνιον». Ἀπεκρίθη ἡ βασίλισσα μετά πολλῆς ταπεινώσεως καί λέγει πρός αὐτούς· «Δέχομαι τούς λόγους σας, τίμιοι καί Ἅγιοι Πατέρες· πλήν ἀκούσατε καί ἐμοῦ· Σᾶς πληροφορῶ ὅτι καί ἐγώ ἀπ’ ἀρχῆς ἤμουν Ὀρθόδοξος, προσκυνοῦσα εἰς τό κρυπτόν τάς ἁγίας Εἰκόνας, διά νά μέ πιστεύσετε δέ, ἰδού καί ἡ ἀπόδειξις». Ταῦτα δέ εἰποῦσα ἀνέσυρε παρευθύς ἀπό τοῦ στήθους της ἐγκόλπιον Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας, καί τήν ἠσπάσθη λέγουσα· «Εἴς τις δέν προσκυνεῖ τήν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, καί πάντων τῶν Ἁγίων, ἄς ἔχη τό ἀνάθεμα». Τοῦτο ἰδόντες οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἐκεῖνοι ἐδόξασαν τόν Θεόν διά τήν Πίστιν τῆς βασιλίσσης· αὕτη δέ τούς λέγει· «Μίαν χάριν ζητῶ ἀπό τήν ἁγιωσύνην σας, Πατέρες τίμιοι». Ἠρώτησεν ὁ Πατριάρχης· «Ποῖον εἶναι τό ζήτημά σου, βασίλισσα;» Ἀπεκρίθη ἡ Θεοδώρα· «Σᾶς παρακαλῶ, Πατέρες Ἅγιοι, ἱκετεύσατε τόν Θεόν νά σώση τόν βασιλέα Θεόφιλον, τόν ἄνδρα μου, ὅστις, ὡς γνωρίζετε, ἦτο αἱρετικός ὁ ταλαίπωρος, καί νομίζω, ὅτι ἐξ ἅπαντος θά εἶναι κολασμένος».

            Εἰς τήν παράκλησιν ταύτην τῆς βασιλίσσης ὁ Πατριάρχης ἀπεκρίθη· «Ἔξω τῆς δυνάμεώς μας εἶναι ἡ ἐπιθυμία σου, βασίλισσα· πλήν ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ εἶναι μεγάλη καί ἴσως εἰσακούση τῆς δεήσεώς μας, νά τόν σώση· ἀλλ’ ἄς νηστεύσωμεν ὅλοι καί ἡμεῖς καί ἡ βασιλεία σου, καί ὅλον τό προσωπικόν τοῦ παλατίου σου ἀπό μικροῦ ἕως μεγάλου. Δεηθῆτε ἀφ’ ἑνός σεῖς οἱ τοῦ παλατίου μετά δακρύων εἰς τόν Θεόν, ἡμεῖς δέ ἀφ’ ἑτέρου Κλῆρος καί λαός ἄς κάμωμεν ὁλονυκτίους δεήσεις ἐν τῷ Ναῷ τοῦ Θεοῦ καί ὁ φιλάνθρωπος Θεός, ὅστις δέν ἐπιθυμεῖ νά κολασθῆ ὁ ἄνθρωπος, ἴσως κάμη ἔλεος εἰς τόν ἄνδρα σου. Πρό πάντων δέ κάμε ἐλεημοσύνην ἱκανήν εἰς τούς πτωχούς καί τούς ξένους, ἐλευθέρωσε καί τούς ἐπιθυμοῦντας τήν ἐλευθερίαν δούλους σου, καί οὕτω δεήθητι εἰς τόν Θεόν». Ταῦτα εἰπόντων ἐπέστρεψεν ἕκαστος εἰς τά ἴδια. Κατά δέ τήν ἑπομένην ἐκάλεσεν ὁ Πατριάρχης τόν Κλῆρον καί τόν λαόν ὅλον ἀπό μικροῦ ἕως μεγάλου, Ἐπισκόπους, Ἀρχιερεῖς, Ἱερεῖς, Μοναχούς, Ἀσκητάς, λαϊκούς, ἄνδρας, γυναῖκας, νέους καί γέροντας νά προσέλθουν εἰς τόν Ναόν. Ἦσαν δέ μεταξύ τῶν προσελθόντων οἱ Ἅγιοι Θεοφάνης καί Θεόδωρος οἱ Γραπτοί καί αὐτάδελφοι, Μιχαήλ ὁ Ἡγούμενος καί Σύγκελλος, καί ἄλλοι Ἅγιοι πολύ ἐνάρετοι καί θαυματουργοί Πατέρες, οἱ ὁποῖοι συνήχθησαν μετά τοῦ Πατριάρχου εἰς τήν Μεγάλην Ἐκκλησίαν, καί ἐκεῖ προσηύχοντο καθ’ ὅλην τήν πρώτην ἑβδομάδα τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, τήν ὁποίαν διηνύσαμεν, δεόμενοι εἰς τόν Θεόν μέ νηστείαν, ἀγρυπνίαν καί δάκρυα διά τόν βασιλέα Θεόφιλον.

            Ἀλλά καί ἡ βασίλισσα Θεοδώρα ἐδέετο ὁμοίως τοῦ Θεοῦ μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους τοῦ παλατίου εἰς ἄλλον Ναόν τῆς Θεοτόκου. Πρός τό ἐξημέρωμα τοῦ Σαββάτου ἡ Θεοδώρα ἀπό τήν πολλήν λύπην της ἔπεσεν εἰς ἔκστασιν καί τότε ἐφάνη εἰς αὐτήν, ὡς νά εὑρέθη εἰς τόν λεγόμενον φόρον πλησίον τοῦ ὑψηλοῦ κίονος, τόν ὁποῖον ἔστησεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος. Ἐκεῖ εἶδε πολλούς μαύρους, οἵτινες ἤρχοντο πρός τήν ἀγοράν κρατοῦντες εἰς τάς χεῖρας των διάφορα βασανιστικά ὄργανα· ἄλλος σπάθην, ἄλλος μάχαιραν, ἄλλος ράβδον, ἄλλος τσιμπίδα, καί ἄλλοι ἄλλα φοβερώτερα ὄργανα. Ἐν τῷ μέσω τούτων ὅλων εἶδε τόνΘεόφιλον γυμνόν καί συρόμενον χωρίς λύπην. Εὐθύς δέ τότε, γνωρίσασα αὐτόν, ἔδραμενν ὄπισθέν του, νά ἴδη ποῦ θά τόν ὑπάγωσιν. Εἶδε λοιπόν ὅτι οἱ μαῦροι ἐκεῖνοι ἔφερον τόν Θεόφιλον ἕως τήν πύλην, ἥτις ὠνομάζετο Χαλκῆ. Ἐκεῖ ἐκάθητο Βασιλεύς φοβερός εἰς θρόνον λαμπρόν, ἐνώπιον δέ τούτου ἔστησαν τόν Θεόφιλον δεδεμένον. Τότε ἡ βασίλισσα Θεοδώρα δραμοῦσα προσέπεσεν εἰς τούς πόδας τοῦ φοβεροῦ ἐκείνου Βασιλέως καί παρεκάλει αὐτόν διά τόν ἄνδρα της. Μετά πολλήν δέ ὥραν, ἀνοίξας ὁ Βασιλεύς τό στόμα του, λέγει πρός αὐτήν· «Ὦ γύναι, μεγάλη σου ἡ πίστις. Γίνωσκε, ὅτι διά τά δάκρυά σου καί τήν πίστιν σου καί διά τάς παρακλήσεις τῶν Ἱερέων μου δίδω συγχώρησιν εἰς τόν ἄνδρα σου Θεόφιλον». Ταῦτα δέ εἰπών, ἐπρόσταξε τούς δούλους νά λύσουν τόν Θεόφιλον καί νά τόν παραδώσουν εἰς τήν βασίλισσαν. Τότε ἐκεῖνη τῆς ἐφάνη, ὅτι λαβοῦσα αὐτόν ἐπέστρεφε μετά χαρᾶς μεγάλης.

            Τό ὅραμα τοῦτο ἰδοῦσα ἡ βασίλισσα πάραυτα ἐξύπνησεν. Ὁ δέ Πατριάρχης Μεθόδιος, ὅταν ἔφθασε τό Σάββατον ὡσάν χθές, ἔλαβε τεμάχιον χάρτου ἀγράφου καί ἔγραψεν ἐπ’ αὐτοῦ ὅλων τῶν αἱρετικῶν βασιλέων τά ὀνόματα· κάτωθι δέ αὐτῶν ἔβαλε τελευταῖον καί τό ὄνομα τοῦ Θεοφίλου· ἔπειτα τό ἐσφράγισεν ἔμπροσθεν τῶν Ἁγίων Πατέρων καί τό ἔθεσε κάτωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης. Κατά τήν δέησιν δέ ἐκείνην εἶδε καί αὐτός καθ’ ὕπνον Ἄγγελον Θεοῦ, ὅστις τοῦ εἶπεν· «Ἰδού ἠκούσθη, Ἀρχιεπίσκοπε, ἡ πρός τόν Θεόν δέησίς σου διά τόν Θεόφιλον, διά τοῦτο μή πειράζης πλέον τόν Θεόν». Θέλων δέ νά γνωρίση τήν ἀλήθειαν, ἐάν εἶναι ἀληθινόν τό ὅραμά του, ἐπῆγεν εἰς τήν ἁγίαν Τράπεζαν καί ἀπεσφράγισε τό χαρτίον. Καί τότε, ὤ τῶν θαυμασίων σου, Κύριε! τῶν μέν ἄλλων αἱρετικῶν τά ὀνόματα εὗρε γραμμένα ὡς ἦσαν, μόνον δέ τοῦ βασιλέως Θεοφίλου τό ὄνομα ἔλειπε. Τό θαῦμα τοῦτο ὡς ἤκουσεν ἡ βασίλισσα καί ὅλος ὁ κόσμος, ἐχάρησαν δοξάζοντες τόν Θεόν. Τότε ὥρισε νά συναχθοῦν ὅλοι εἰς τήν Μεγάλην τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίαν μέ τούς τιμίους Σταυρούς, τά λάβαρα, τά ἑξαπτέρυγα καί τάς ἁγίας Εἰκόνας, καί νά προσφέρουν δοξολογίαν καί εὐχαριστίαν πρός τόν Θεόν.

            Ἐξῆλθε λοιπόν ἀπό τά βασίλεια ἡ βασίλισσα Θεοδώρα, καί ὁ μικρός βασιλεύς Μιχαήλ βαστάζοντες εἰς τάς χεῖρας ἁγίας Εἰκόνας· τό ἴδιον ἔκαμε καί ὅλος ὁ λαός καί ἐπῆγαν εἰς τήν Μεγάλην Ἐκκλησίαν. Μετά δέ τήν θείαν Λειτουργίαν ἐτέλεσαν καί λιτανείαν μεγάλην· καί τότε τούς μέν αἱρετικούς εἰκονομάχους ἀναθεμάτισαν, τούς δέ Ὀρθοδόξους καί εὐσεβεῖς ἐτίμησαν. Ἔκτοτε ἐπεκράτησεν, ὅπως ἡ νίκη αὕτη τῆς Ὀρθοδοξίας ἑορτάζεται πάντοτε κατά τήν σήμερον. Διά τοῦτο καί ἡμεῖς, εὐλογημένοι Χριστιανοί, ἄς κρατοῦμεν βεβαίαν τήν Πίστιν μας. Οὕτω ἄς πιστεύωμεν, ὡς εἶδον οἱ Προφῆται, ὡς ἐδίδαξαν οἱ Ἀπόστολοι, ὡς παρέλαβεν ἡ Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ, ὡς ἐδογμάτισαν οἱ Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας μας, ὡς ἐκήρυξαν οἱ Ὁμολογηταί, ὡς ἔδωκεν ὁ Χριστός, καί ὡς ἐφανερώθη ἡ ἀληθείᾳ. Οὕτω ἄς λαλοῦμεν, οὕτω ἄς ὀμολογοῦμεν τόν Χριστόν Θεόν ἀληθινόν. Οὕτω ἄς τιμῶμεν τούς Ἁγίους καί τάς ἁγίας Εἰκόνας μέ τήν ἐμπρέπουσαν τάξιν, μέ λόγους καί ὕμνους εἰς τάς Ἐκκλησίας καί εἰς τούς οἴκους μας, ἵνα τύχωμεν τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἦς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν ἐν Χριστῷ τῷ ἀληθινῷ Θεῷ ἡμῶν, πρεσβείαις τῆς παναχράντου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, καί ἀειπαρθένου Μαρίας, τῶν φωτοειδῶν Ἀγγέλων, καί πάντων τῶν Ἁγίων. Ἀμήν.

            (¹). Δαμασκηνοῦ Ὑποδιακόνου τοῦ Στουδίτου, τοῦ μετέπειτα Ἐπισκόπου Λιτῆς καί Ρενδίνης καί εἶτα Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἄρτης. Ληφθεῖσα ἐκ τοῦ «Θησαυροῦ». Ἐνταῦθα παρατίθεται διασκευασμένη κατά τήν φράσιν καί διορθωμένη εἰς τινα σημεῖα χάριν ἱστορικῆς απακριβώσεως.

            (²). Τό ρητόν τοῦτο δέν ἀναγράφεται εἰς τήν ἔκδοσιν τοῦ «Δαμασκηνοῦ». Περί τοῦ πού δέ τοῦτο εἶναι γεγραμμένον καί περί τῆς ἑρμηνείας αὐτοῦ βλέπε ἐν τόμω Η ἐκδ. α’ σελ. 240, ἐκδ. β’ σελ. 264 – 266, σημ. 1^η.

            (³). Τό θεῖον καί ἀχειρότευκτον τοῦτο ἐκτύπωμα τῆς μορφῆς τοῦ Κυρίου, τό Ἅγιον Μανδήλιον, τιμᾶ ἡ Μήτηρ ἡμῶν Ἐκκλησία μετ’ ἰδιαιτέρας εὐλαβείας κατά τήν ις’ (16^ην) Αὐγούστου ἐν ᾗ καί βλέπε πλατύτερον τήν περί τούτου διήγησιν (τόμ. Η’ ἐκδ. α’ σελ. 237 – 244, ἐκδ. β’ σελ. 262 – 270).

            (⁴). Βλέπε περί τῆς Λύδδης ἐκτενέστερον ἐν τόμω Δ’έκδ. γ’ σελ. 487 – 488.

            (⁵). Μία μυριάς = δέκα χιλιάδες.

            (⁶). Βλέπε τό ἰδιαίτερον αὐτῶν Συναξάριον ἐν τόμω Η’ἔκδ. α’ σελ. 145 – 147.

            (⁷). Τά κατά τόν Ἅγιον τοῦτον Λογγῖνον τόν Ὁμολογητήν ἀναφέρονται ἐν τῶ Συναξαρίω τοῦ προαναφερομένου Ὁσίου Θεοφίλου (Ὀκτωβρίου ι’ τόμ. Ι’, ἔκδ. α’ σελ. 177 – 179, ἔκδ. β’ 251 – 253).

            (⁸). Βλέπε τό Συναξάριον αὐτῶν, ἐν τόμω Θ’ ἔκδ. α’ σελ. 424, ἔκδ. β’ σελ. 457 – 458.

            (⁹). Πρόκειται περί τοῦ Ἁγίου Ὁσιομάρτυρος καί Ὁμολογητοῦ Ἀνδρέου τοῦ ἐν τῇ Κρίσει, οὗτινος τήν μνήμην ἐπιτελοῦμεν κατά τήν ιζ’ (17ην) Ὀκτωβρίου. Οὗτος ἐκ Κρήτης καταγόμενος ἐν ᾗ καί τόν μοναστικόν διήνυε δίαυλον καί πληροφορούμενος τάς κατά τῶν Ἁγίων Ὁμολογητῶν τῆς εὐσεβείας ἀγρίας διώξεις τοῦ αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου Ε’ τοῦ Κοπρωνύμου, προσῆλθεν αὐτόκλητος εἰς Κωνσταντινούπολιν καί ἤλεγξε κατά πρόσωπον τόν αὐτοκράτορα, δι’ ὅπερ καί σκληρῶς παρά τούτου βασανισθείς ἐτελειώθη (βλέπε τό κατά πλάτος Μαρτύριον αὐτοῦ ἐν τόμω Ι’ ἔκδ. α’ σελ. 273 – 279, ἔκδ. β’ σελ. 363 – 369).

            (¹⁰). Βλέπε τοῦτον ἐν τόμω ΙΑ’ ἔκδ. α’ σελ. 640 – 665, ἔκδ. β’ σελ. 689 – 715.

            (¹¹). Βλέπε τόν Βίον αὐτοῦ Φεβρουαρίου κε’ (25^η), ἐν ᾗ τελεῖται ἡ μνήμη αὐτοῦ (τόμ. Β’ ἔκδ. α’καί β’ σελ. 382 – 396, ἔκδ. γ’ σελ. 511 – 527).

            (¹²). Προφανῶς πρόκειται περί Θεοδότου τοῦ Μελισσηνοῦ, τόν ὁποῖον ὁ συγγραφεύς ἐσφαλμένως ὀνομάζει Θεοδόσιον ἤ τοῦτο ἦτο τό κατά κόσμον ὄνομα αὐτοῦ. Εἶναι δέ οὗτος ὁ Θεόδοτος Α’ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (815 – 821), ὁ Κασσιτερᾶς. Οὗτος ἀνεβιβάσθη ἐπί τοῦ πατριαρχικοῦ θρόνου μετά τήν ἀπ’ αὐτοῦ ἔξωσιν ὑπό τοῦ Λέοντος Ε’ τοῦ Ἁγίου Νικηφόρου. Ἦτο υἱός τοῦ εἰκονομάχου πατρικίου Μιχαήλ τοῦ Μελισσηνοῦ, στρατιωτικός τό ἐπάγγελμα καί ἐπιστήθιος φίλος τοῦ Λέοντος Ε’, τόν ὁποῖον ὑπεστήριξεν ἵνα ἀνέλθη ἐπί τοῦ θρόνου. Εἰς ἀνταμοιβήν ὁ Λέων Ε’ ἀνέδειξεν αὐτόν ἀπό στρατιωτικοῦ Πατριάρχην. Κατά τήν ἐνταῦθα ἱστορουμένην ἐποχήν ἦτο εἰσέτι στρατιωτικός ἔμπιστος αὐλικός τοῦ Λέοντος. Ἕτερος ἐπιστήθιος φίλος τοῦ Λέοντος Ε’ ὑπῆρξεν ὁ Γραμματικός Ἰωάννης, ὁ μετά ταῦτα καί αὐτός πατριαρχεύσας. Οἱ δύο οὗτοι Θεόδοτος καί Ἰωάννης ὑπῆρξαν ἐγκάρδιοι καί ἀχώριστοι φίλοι ὁμόφρονες καί ἀκριβέστερον εἰπεῖν καθοδηγηταί τοῦ Λέοντος Ε’ εἰς τήν αἵρεσιν τῆς Εἰκονομαχίας.

            (¹³). Βλέπε περί τούτου ἐν τόμω Β’ ἔκδ. γ’ σελ. 345, σημ. 1^η.

            (¹⁴). Κατά τόν Ζωναρᾶν ὁ ἀπατεών οὗτος ψευδομοναχός ὠνομάζετο Σαββάτιος. Ὁ ἱστορικός Παπαρρηγόπουλος (Ἱστ. Ἑλλ. Ἔθνους, τόμ Γ’ β’ σελ. 208), λέγει ὅτι ὁ Σαββάτιος οὗτος ἦτο Μοναχός τῆς Μονῆς Φιλομηλίου.

            (¹⁵). Ὁ συλλογισμός οὗτος τοῦ συγγραφέως καθίσταται πλέον εὔλογος ἄν ληφθῆ ὑπ’ ὄψιν, ὅτι ὁ πατήρ τοῦ Θεοδότου (βλ. σημ. σελ.275) (παραπάνω παράγραφο(1)) Μιχαήλ ὁ Μελισσηνός ὑπῆρξε συγγενής τοῦ Κωνσταντίνου Ε’ τοῦ Κοπρωνύμου καί δή ἀδελφός τῆς τρίτης αὐτοῦ συζύγου Εὐδοκίας, ἐξ ᾗ ἀπέκτησε τούς κακῶς τελευτήσαντας πέντε υἱούς αὐτοῦ καί ἑπομένως ἠδύνατο δικαιωματικῶς νά ἀξιώση τήν βασιλείαν. Ὁ φιλικός ὅμως σύνδεσμος τῶν δύο τούτων ἀνδρῶν ὑπῆρξε τοιοῦτος, ὥστε ἀπεμάκρυνε πᾶσαν τοιαύτην σκέψιν.

            (¹⁶). Πρόκειται περί τοῦ ἀνωτέρω ἀναφερομένου ὡς Θεοδοσίου, Θεοδότου Α’ τοῦ Μελισσηνοῦ (βλέπε ἐν ταῖς ὑποσημειώσεσι τῶν σελ. 275 καί 277). (Παραπάνω παράγραφοι (1) καί (4)). Τό ὄνομα τοῦ Θεοδότου τίθεται ἐνταῦθα τό πρῶτον κατόπιν διορθώσεως πρός ἀποκατάστασιν τῆς ἱστορικῆς ἀκριβείας. Ἐν ταῖς προηγηθείσαις ἐκδόσεσι καί ἐν τῷ «Θησαυρῷ» γράφεται ἐσφαλμένως Ἰωάννης. Ὁ Ἰωάννης ἐπατριάρχευσε πράγματι ἀλλά μετά τόν Θεόδοτον Α’ καί τόν Ἀντώνιον Α’ (821 – 836), τόν ὁποῖον ἀνεβίβασεν ἐπί τοῦ θρόνου ὁ διαδεχθείς τόν Λέοντα Ε’ αὐτοκράτωρ Μιχαήλ Β’ ὁ Τραυλός (820 – 829). Τόν Ἰωάννην προέβαλεν ἐπί τοῦ θρόνου ὁ διαδεχθείς τόν Μιχαήλ Β’ υἱός του Θεόφιλος (829 – 842), ἐπατριάρχευσε δέ ὁ Ἰωάννης ἐν ἔτει 836 – 842. Εἶναι ἀληθές ὅτι καί μετά τήν ἔξωσιν τοῦ θείου Νικηφόρου, τό ἔτος 815, ὁ Λέων προετίμα τόν Ἰωάννην, λόγω τῆς μορφώσεώς του, προεκρίθη ὅμως ὁ Θεόδοτος, διότι ὁ Ἰωάννης ἦτο εἰσέτι ἀρκετά νέος τήν ἡλικίαν. Εἰς τόν Ἰωάννην ὁ Μιχαήλ Β’ ἐνεπιστεύθη τήν διαπαιδαγώγησιν τοῦ υἱοῦ του Θεοφίλου.

            (¹⁷). Περί τοῦ Ὁσίου τούτου καί Ὁμολογητοῦ Θεοφάνους βλέπε ἰδιαιτέρως τήν ἐν τόμω Γ’ ἔκδ. γ’ σελ. 239 – 243 ὑποσημείωσιν καί ἑξῆς.

            (¹⁸). Ἐν τῷ «Θησαυρῷ» τοῦ Δαμασκηνοῦ καί ἐν ταῖς προηγηθείσαις ἐκδόσεσι τῶν Συναξαριστῶν δέν ἀναφέρεται ἐνταῦθα τό ὄνομα τοῦ Ἁγίου Μεθοδίου, ἐνῶ ἀντιθέτως ἀναγράφεται τό ὄνομα τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου, ὅστις ὅμως εἶχεν ἀπέλθει πρός Κύριον ἀπό τοῦ ἔτους 826, οὖ ἕνεκεν ἐγένετο καί ἡ δέουσα διόρθωσις (βλέπε ἐν τῷ Βίω αὐτοῦ, τόμ. ΙΑ’ ἔκδ. α’ σελ. 272 – 281, ἔκδ. β’ σελ. 335 – 346). Τόν βίον τοῦ Ἁγίου Μεθοδίου βλέπε ἐν τόμω ς’ ἔκδ. α’ σελ. 158 – 173, ἔκδ. β’ σελ. 171 – 189.

            (¹⁹). Τό χαριέστατον τοῦτο περιστατικόν ἀναφέρει ὁ ἐπιφανής ἱστορικός τοῦ Βυζαντίου Ἰωάννης Ζωναρᾶς.

            (²⁰). Βλέπε τό κατά πλάτος Μαρτύριον τούτων ἐν τόμω Γ’, ἔκδ. α’ καί β’ σελ. 106 – 120, ἔκδ. γ’ σελ. 112 – 130. Ἰδιαιτέρως βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τοῦ τελευταίου τούτου τῶν σελ. 114 – 115, ἐν ᾗ περιγράφονται ἐκτενῶς τά κατά τήν μάχην τοῦ Ἀμορίου διαδραματισθέντα.

ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ ΙΓ’ ΤΡΙΩΔΙΟΝ (ΣΕΛ. 251 – 286) ΑΘΗΝΑΙ 1969.

            Οἱ Εἰκόνες καί οἱ φωτογραφίες τοῦ κειμένου, ἔχουν προστεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.