Λόγοι τοῦ Ὁσίου Πατρός ἡμῶν Κασσιανοῦ τοῦ Ρωμαίου, πρός τόν Ἐπίσκοπον Κάστορα περί τῶν ὀκτώ τῆς κακίας λογισμῶν.
Τούς λόγους τούτους ἀφιεροῖ ὁ Ὅσιος Κασσιανός τῷ Ἐπισκόπῳ Κάστορι, τούτων δέ μνείαν ποιεῖται ὁ σοφώτατος Φώτιος, ὁ Πατριάρχης, λέγων… Καί ὁ δεύτερος δέ τῷ αὐτῷ προσπεφωνημένος ἐστί (τῷ Κάστορι δηλαδή), περί τῶν ὀκτώ δέ λογισμῶν τήν ἐπιγραφήν φέρει, εἰς γαστριμαργίαν, πορνείαν, φιλαργυρίαν, ὀργήν, λύπην καί ἀκηδίαν, κενοδοξίαν τε καί ὑπερηφανείαν ἐξάπτει· χρήσιμα δέ ὑπέρ τι ἄλλο τά λόγια ταῦτα τοῖς αἱρουμένοις τόν ἀσκητικόν ἀναδέχεσθαι ἀγῶνα… κ.τ.λ. (Φιλοκαλίας σελ. 59 κ. ἑ.). Τούτους τούς λόγους, οὕς κατά τό Συναξάριον, ὁ Ὅσιος συνέγραψεν μεταγλωττίσαντες, παραθέτομεν κατωτέρω ψυχικῆς ὠφελείας ἕνεκα.
Περί ἀκηδίας.
Ἕκτος ἀγών ὅστις ἐπιβάλλεται εἰς ἡμᾶς εἶναι ὁ κατά τοῦ πνεύματος τῆς ἀκηδίας τό ὁποῖον εἶναι συζευγμένον καί συνεργεῖ μετά τοῦ πνεύματος τῆς λύπης.
Δεινός οὗτος καί ἄγριος ὁ δαίμων, ὅστις καί μετά τῶν μοναχῶν πάντοτε πολεμᾷ. Ἐπιτίθεται δέ αὐτός κατά τοῦ Μοναχοῦ τήν ἕκτην ὥραν προξενῶν εἰς αὐτόν ἀτονίαν καί φρίκην καί δημιουργῶν μίσος καί πρός τόν ἴδιον τόν τόπον, πρός τούς ἐκεῖ διαβιοῦντας ἀδελφούς, πρός πᾶσαν ἐργασίαν ἀκόμη δέ, καί πρός τήν ἀνάγνωσιν αὐτῶν τῶν Θείων Γραφῶν, ὑποβάλλων μάλιστα εἰς αὐτόν λογισμούς ἀναχωρήσεως. Ἐάν δέ δέν μετοικήση οὗτος εἰς ἄλλον τόπον νομίζει ὅτι ὁ κόπος καί ὁ χρόνος του σπαταλῶνται ἐπί ματαίῳ. Πρός τούτοις, περί τήν ἕκτην ὥραν καί πεῖναν αἰσθάνεται τοιαύτην, ὡσάν νά εἶχε νηστεύσει ἀπό τριῶν ἡμερῶν, ἤ νά εἶχεν ὑποβληθῇ εἰς βαρύν κόπον, ἤ νά εἶχεν ἐπιστρέψει ἐκ μακροτάτης ὁδοιπορίας.
Ἔπειτα, ὁ δαίμων οὗτος τῆς ἀκηδίας, ἐμβάλλει εἰς τόν μοναχόν λογισμούς, ὅτι δῆθεν κατά κανένα ἄλλον τρόπον δέν δύναται νά ἀπαλλαγῇ τῆς νόσου ταύτης καί τοῦ βάρους, εἰ μή μόνον μέ τό νά ἐξέρχεται συνεχώς, ψευδόμενος εἰς τούς ἀδελφούς, ὅτι κάμνει τοῦτο χάριν εὐλογίας ἤ ἐπισκέψεως ἀσθενούντων. Ὅταν δέ δέν δυνηθῆ νά ἐξαπατήσῃ τόν ἑαυτόν του μέ τοιαύτας δικαιολογίας, ἀφοῦ καταπέσῃ εἰς βαρύτατον ὕπνον, σφοδρότερος κατά τοῦ ἑαυτοῦ του καί ἰσχυρότερος γίνεται, μή δυνάμενος κατ’ ἄλλον τρόπον νά διορθωθῇ, εἰ μή μόνον διά τῆς προσευχῆς, τῆς ἀποχῆς ἀπό τῆς ἀργολογίας, τῆς μελέτης τῶν Θείων λόγων καί τῆς κατά τῶν πειρασμῶν ἐπιμονῆς. Διότι, ἐάν οὗτος ὁ δαίμων δέν εὕρῃ αὐτόν ἠσφαλισμένον διά τοιούτων ὅπλων ἀφοῦ κατατοξεύσῃ αὐτόν μέ τά βέλη του, τόν καθιστᾷ ἄστατον καί ὀνειροπόλον, ράθυμον καί ὀκνηρόν, στέλλων αὐτόν νά περιέρχεται πολλά Μοναστήρια καί δι’ οὐδέν ἄλλο νά ἐνδιαφέρεται παρά νά ἐρευνᾷ ποῦ παρασκευάζεται καλόν γεῦμα καί προσφέρονται ποτά. Τίποτε λοιπόν ἄλλο δέν φαντάζεται ὁ νοῦς τοῦ νοσοῦντος ἐξ ἀκηδίας, παρά μόνον τά ἐκ τῶν πλουσίων γευμάτων καί ποτῶν προκαλούμενα αἰσχρά ὀνειροπολήματα. Διά τοιούτων ὅθεν μέσων δεσμεύει αὐτόν εἰς κοσμικά πράγματα καί ὀλίγον κατ’ ὀλίγον δελεάζει μέ ταύτας τάς ἐπιβλαβεῖς κοσμικάς ἀσχολίας ἕως ὅτου ἀπομακρύνῃ αὐτόν τελείως τῆς μοναδικῆς ἰδιότητος. Ὁ Ὅσιος Ἀπόστολος λοιπόν, γνωρίζων, ὅτι ἡ νόσος αὕτη εἶναι βαρυτάτη καί ἐπιθυμῶν, ὡς σοφός ἰατρός, νά ἀποσπάσῃ ταύτην ἀπό τῶν ἡμετέρων ψυχῶν προτοῦ κάμῃ ρίζας, τάς αἰτίας πρό παντός, ἐκ τῶν ὁποίων γεννᾶται παρουσιάζει, λέγων τά ἑξῆς. «Παραγγέλλομεν ὑμῖν ἀδελφοί, ἐν ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, στέλλεσθαι ὑμᾶς ἀπό παντός ἀδελφοῦ ἀτάκτως περιπατοῦντος, καί μή κατά τήν παράδοσιν, ἥν παρελάβετε παρ’ ἡμῶν. Αὐτοί γάρ οἴδατε πῶς δεῖ ἡμᾶς μιμεῖσθαι, ὅτι οὐκ ἠτακτήσαμεν ἐν ὑμῖν· οὐδέ γάρ δωρεάν ἄρτον ἐφάγομεν παρά τινος· ἀλλ’ ἐν κόπῳ καί μόχθῳ νυκτός καί ἡμέρας ἐργαζόμενοι, πρός τό μή ἐπιβαρῆσαί τινα ὑμῶν. Οὐχ ὅτι δέν ἔχομεν ἐξουσίαν ἀλλ’ ἵνα τύπον δῶμεν ὑμῖν εἰς τό μιμεῖσθαι ἡμᾶς. Καί γάρ ὅτε ἦμεν πρός Ὑμᾶς, τοῦτο παραγγέλομεν ὑμῖν· ὅτι εἴ τις οὐ θέλει ἐργάζεσθαι μηδέ ἐσθιέτω. Ἀκούομεν τινάς περιπατοῦντας ἐν ὑμῖν ἀτάκτως μηδέν ἐργαζομένους, ἀλλά περιεργαζομένους. Τοῖς δέ τοιούτοις παραγγέλλομεν καί παρακαλοῦμεν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἵνα μετά ἡσυχίας ἐργαζόμενοι τόν ἑαυτόν ἄρτον ἐσθίωσιν».
Ἄς ἴδωμεν τώρα, πῶς, τόσον σαφῶς, ὁ Ἀπόστολος περιγράφει τάς αἰτίας τῆς ἀκηδίας. Καλεῖ λοιπόν ἀτάκτους τούς μή ἐργαζομένους διά τῆς μιᾶς ταύτης λέξεως πολλήν κακίαν ἐμφαίνων. Διότι ὁ ἄτακτος καί ὁ ἀνευλαβής εἶναι καί αὐθάδης εἰς τούς λόγους καί εὔκολος εἰς ὕβριν, ὥστε νά εἶναι ἀκατάλληλος δι’ ἡσυχίαν καί δοῦλος τῆς ἀκηδίας. Παραγγέλλει λοιπόν νά ἀπομακρυνώμεθα ἀπ’ αὐτῶν δηλαδή νά προφυλλατώμεθα ὡς ἀπό λοιμικῆς νόσου. Καί βιοῦντας, οὐχί συμφώνως πρός τήν παράδοσιν τήν ὁποίαν παρέλαβον παρ’ ἡμῶν, διά τῶν λέξεων τούτων ἐννοῶν, ὅτι εἶναι ὑπερήφανοι καί περιφρονητικοί καί ἀσεβεῖς εἰς τάς Ἀποστολικάς παραδόσεις. Λέγει δέ ἐν συνεχείᾳ, «δωρεάν οὐκ ἐφάγομεν ἄρτον παρά τινος· ἀλλ’ ἐν κόπῳ καί μόχθῳ νυκτός καί ἡμέρας ἐργαζόμενοι». Ὁ διδάσκαλος τῶν Ἐθνῶν, ὁ κῆρυξ τοῦ Εὐαγγελίου ὁ ἀνελθών ἕως τρίτου Οὐρανοῦ, ὁ λέγων, ὅτι οἱ τό Εὐαγγέλιον διδάσκοντες, εἰς τόν Κύριον ὑποτάσσονται, συμφώνως πρός τό Εὐαγγέλιον ζῶντες, ἐργάζονται δέ καταβάλλοντες κόπους καί μόχθον νύκτα τε καί ἡμέραν.
Τί λοιπόν πρέπει νά κάμωμεν ἡμεῖς οἱ τόσον κακῶς ἀδιαφοροῦντες διά τήν ἐργασίαν καί ἐπιδιώκοντες σωματικήν ἀνάπαυσιν; Ἡμεῖς πρός τούς ὁποίους ὅ,τι τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου ἐνεπιστεύθη, οὔτε ἡ φροντίς τῶν Ἐκκλησιῶν, ἀλλά μόνον ἡ φροντίς διά τήν ψυχήν μας, μᾶς ἀνετέθη; Κατόπιν, ἀποδεικνύων σαφέστερον τήν ἐκ τῆς ἀργίας ἐπερχομένην βλάβην, λέγει· «μηδέν ἐργαζομένους, ἀλλά περιεργαζομένους». Διότι, ἀπό τῆς ἀργίας, ἡ περιέργεια καί ἀπό τῆς περιεργείας ἡ ἀταξία καί ἐκ ταύτης πᾶσα κακία. Ὁρίζων δέ εἰς τούτους τήν θεραπείαν λέγει πάλιν· «τοῖς δέ τοιούτοις παραγγέλλομεν, ἐν ἡσυχίᾳ ἐργαζομένους, τῶν ἑαυτῶν ἄρτον ἐσθίειν». Προσθέτει δέ ἐπιπληκτικώτερον· «εἴ τις οὐ θέλει ἐργάζεσθαι, μηδέ ἐσθιέτω».
Μέ ταῦτα τά Ἀποστολικά παραγγέλματα ἐκπαιδευθέντες, οἱ ἐν Αἰγύπτῳ διατρίψαντες Ἅγιοι Πατέρες εἰς οὐδεμίαν περίπτωσιν ἐπιτρέπουσιν εἰς τούς μοναχούς νά εἶναι ἀργοί καί μάλιστα εἰς τούς νεωτέρους. Καλῶς γνωρίζοντες, ὅτι διά τῆς ἐπιμόνου ἐργασίας καί τήν ἀκηδίαν ἀποδιώκουσι καί τήν τροφήν των ἐξοικονομοῦν καί τούς ἔχοντας ἀνάγκην βοηθοῦσιν. Διότι, ὄχι μόνον διά τάς ἰδικάς των ἀνάγκας ἐργάζονται, ἀλλά τούς ξένους καί τούς πτωχούς καί τούς ἐν ταῖς φυλακαῖς ἐκ τῆς ἰδικῆς των ἐργασίας ἐνισχύουσιν μέ τήν πεποίθησιν, ὅτι ἡ τοιαύτη εὐεργεσία θέλει γίνῃ εὐπρόσδεκτος θυσία εἰς τόν Θεόν. Ἀκόμη δέ καί τοῦτο λέγουσιν οἱ Πατέρες· ὅτι ὁ ἐργαζόμενος καθ’ ἑνός δαίμονος πολλάκις πολεμεῖ καί ὑπ’ αὐτοῦ στεναχωρεῖται, ὁ δέ ἀργός, ὑπό μυρίων κακῶν σκέψεων αἰχμαλωτίζεται.
Καλόν δέ εἶναι, μετά τῶν προλεχθέντων, νά ἐνθυμηθῶμεν καί τοῦ ἀββᾶ, Μωϋσέως τοῦ ἐκλεκτοῦ μεταξύ τῶν Πατέρων, ἐκεῖνο τό ὁποῖον εἶπε πρός ἐμέ. Διότι παραμείνας ἐπ’ ὀλίγον εἰς τήν ἔρημον ἐνωχλήθην ὑπό ἀκηδίας καί συναντήσας αὐτόν τῷ εἶπον, ὅτι χθές σοβαρῶς ἐνοχληθείς ὑπό τῆς ἀκηδίας καί ἐξασθενήσας κατά πολύ, δέν ἠδυνάμην νά ἀπαλλαγῶ ἀπό ταύτης, ἐάν δέν μετέβαινον ἵνα συναντήσω τόν ἀββᾶ Παῦλον. Εἰς ταῦτα μοί ἀπεκρίνατο ὁ ἀββᾶς Μωϋσῆς, εἰπών· «θάρσει οὐ σεαυτόν ἀπό ταύτης ἠλευθέρωσας, ἀλλά μᾶλλον ἔκδοτον καί δοῦλον παρέδωκας. Γίγνωσκε τοίνυν, ὅτι βαρυτέρως σε, ὡς λιποτάκτην καταπολεμήσει εἰ μή τοῦ λοιποῦ, δι’ ὑπομονῆς καί προσευχῆς καί τοῦ ἔργου τῶν χειρῶν ταύτην καταπαλαῖσαι σπουδάσεις».
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Β’ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ (ΣΕΛ. 447) ΑΘΗΝΑΙ 1955.
Οἱ Εἰκόνες καί οἱ φωτογραφίες τοῦ κειμένου, ἔχουν προστεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
Ἕκτη ὥρα εἶναι ἡ 12.00 μεσημβρινή.
Μοναδικῆς ἰδιότητος = Μοναχισμός.
