Τῇ Η’ (8η) τοῦ μηνός Μαρτίου μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρός ἡμῶν ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΥ Ἐπισκόπου Νικομηδείας(¹).
Καί σαρκός ἐξόριστος, ὡς καί πατρίδος,
Θεῖος Θεοφύλακτος, οὗ Θεός φύλαξ.
Ἤλυθεν ὀγδοάτῃ Θεοφύλακτος Θεοῦ ἄγχι.
ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΣ ὁ ἐν Ἁγίοις Πατήρ ἡμῶν κατήγετο ἐκ τῆς Ἀνατολῆς, ἀκμάζων κατά τά ἔτη τῆς βασιλείας τῶν Ἰσαύρων, Κωσταντίνου Ε’ τοῦ Κοπρωνύμου (741 – 775)(²) καί τῶν διαδόχων αὐτοῦ· πορευθείς δέ εἰς Κωνσταντινούπολιν (περί τό ἔτος 780), ἐσχετίσθη μετά τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Ταρασίου (784 – 806), ὅταν ἀκόμη ἐκεῖνος ἦτο πρωτοσηκρήτης, δηλαδή πρῶτος μεταξύ τῶν ὑπηρετούντων εἰς τάς βασιλικάς σάκρας, ὅπως ὠνόμαζον οἱ Βυζαντινοί τά βασιλικά γραφεῖα, καί οἱ ὁποῖοι ὠνομάζοντο ασηκρῆται(³) καί ὑπ’ αὐτοῦ καλῶς ἐξεπαιδεύθη εἰς τά θεῖα.
Ὅταν δέ, θεία ψήφῳ, ἀνῆλθεν ὁ ἱερός Ταράσιος εἰς τόν θρόνον τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐν ἔτει ψπδ’ (784), ἀφ’ οὗ παρῃτήθη οἰκειοθελῶς τοῦ θρόνου ὁ πρό αὐτοῦ Παῦλος ὁ Κύπριος (780 – 784), ὁ ὁποῖος ἐπειδή ἔλαβε τήν Ἀρχιερωσύνην παρά τῶν εἰκονομάχων ὠνόμαζε μόνος τόν ἑαυτόν του ἀνάξιον, τότε καί ὁ ἱερώτατος Μιχαήλ ὁ μετέπειτα Ἐπίσκοπος Συνάδων καί ὁ ἱερός Θεοφύλακτος οὗτος ἔγιναν Μοναχοί καί ἐστάλησαν ὑπό τοῦ θείου Ταρασίου (περί τό ἔτος 785) εἰς τό ὑπό τούτου οἰκοδομηθέν Μοναστήριον, τό εὑρισκόμενον εἰς τήν εἴσοδον τοῦ Εὐξείνου Πόντου. Καιρόν δέ τινα, κατά τόν ὁποῖον τά κυνικά καύματα ἦσαν εἰς ἐπίτασιν λόγῳ τοῦ θέρους καί ἐδίψων ὑπερβολικῶς, τότε οἱ μακάριοι, ἵνα ἀσκηθῶσιν εἰς τήν δίψαν καί τήν ἐγκράτειαν ἤνοιξαν τόν χάλκινον σωλῆνα τοῦ κρουνοῦ καί ἀφῆκαν νά χύνεται τό ὕδωρ, χωρίς αὐτοί νά πίωσι καθόλου. Τοιαύτην ἀρετήν καί ἄσκησιν μετήρχοντο οἱ τρισόλβιοι οὗτοι Πατέρες, διό καί μεγάλων ἠξιώθησαν παρά Θεοῦ δωρημάτων.
Ἐπειδή λοιπόν ἡ ἀρετή τῶν δύο τούτων Ἁγίων Πατέρων ἐμεγαλύνθη καί ἤστραψεν ὡς ἀστήρ φαεινότατος, τούτου ἕνεκα ἐκρίθησαν ὑπό τοῦ μεγάλου Ταρασίου ἄξιοι Ἀρχιερωσύνης· καί εὐθύς ὁ μέν Μιχαήλ προεχειρίσθη Ἐπίσκοπος εἰς τά Σύναδα, πόλιν ἔνδοξον τῆς μεγάλης Φρυγίας, περίφημον διά τά θαυμαστά μάρμαρά της, Ἐπισκόπους εἴκοσιν ἔχουσαν, τώρα δέ κρημνισμένην οὖσαν, ὁ δέ ἱερός Θεοφύλακτος ἐχειροτονήθη (περί τό ἔτος 800) Ἐπίσκοπος εἰς τήν Νικομήδειαν(⁴). Ὅσα δέ ἔπραξεν ἐκεῖ κατορθώματα ὁ μακάριος Θεοφύλακτος, αὐτά ταῦτα τά πράγματα μαρτυροῦν, διότι ἔκτισεν Ἐκκλησίας καί νοσοκομεῖα, ἐπροστάτευε τά ὀρφανά καί τάς χήρας, ἠλέει δέ μετά τοσαύτης ἀγαθότητος, ὥστε ἐγέμιζε φιάλην μέ ζεστόν ὕδωρ καί μέ αὐτό ἔπλυνε καί ἐκαθάριζεν ἰδίαις χερσίν ὁ συμπαθέστατος τούς τυφλούς καί χωλούς καί τούς ἄλλους ἀσθενεῖς, τούς ἔχοντας τά μέλη των βεβλαμμένα.
Ἀφ’ οὗ δέ ὁ μέγας Ταράσιος, πατριαρχεύσας ἐπί ἔτη εἴκοσι δύο, ἀπῆλθε πρός Κύριον καί ἀφ’ οὗ ἔγινε Πατριάρχης ὁ πάνσοφος Νικηφόρος (806 – 815), τότε ἠκολούθησε μεγάλη ταραχή καί συμφορά εἰς τήν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν, διότι κατά τήν ἐποχήν ἐκείνην ἐβασίλευσε Λέων Ε’ ὁ Ἀρμένιος ἐν ἔτει ωιγ’ (813), ὅστις ἐφρύαξε κατά τῶν ἁγίων Εἰκόνων. Ὅθεν ὁ Ἅγιος Νικηφόρος ἔστειλε καί ἔφερε τούς ἐκλεκτούς καί ἐλλογίμους Ἀρχιερεῖς, τόν Κυζίκου Αιἰμιλιανόν, τόν Σάρδεων Εὐθύμιον, τόν Θεσσαλονίκης Ἰωσήφ, τόν Ἀμορίου Εὐδόξιον, τόν Συνάδων Μιχαήλ, τόν μακάριον τοῦτον Θεοφύλακτον καί ἄλλους πολλούς, μεταξύ τῶν ὁποίων καί Ἡγουμένους καί Μοναχούς. Συμπαραλαβών δέ ὅλους τούτους μετέβη εἰς τόν δυσσεβῆ καί ἀποστάτην βασιλέα.
Κατά τήν γενομένην τότε ἐνώπιον τοῦ βασιλέως συζήτησιν προέτειναν οἱ Ἅγιοι ἐκεῖνοι Πατέρες πολλάς μαρτυρίας ἐκ τῶν Θείων Γραφῶν, αἱ ὁποῖαι ὑποστηρίζουσιν ὅτι πρέπει νά προσκυνῶνται αἱ ἅγιαι Εἰκόνες, ὅμως δέν ἠδυνήθησαν νά καταπείσωσι τόν ἄφρονα βασιλέα, ὅστις ἔμεινεν ἀδιόρθωτος. Τότε ὁ μακάριος οὗτος Θεοφύλακτος εἶπε πρός τόν βασιλέα· «Γνωρίζω ὅτι καταφρονεῖς τήν μακροθυμίαν καί τήν ὑπομονήν τοῦ Θεοῦ· γίνωσκε ὅμως, ὅτι θά ἐπέλθῃ αἴφνης κατά σοῦ μέγας ὄλεθρος καί ἀφανισμός καί ἡ καταστροφή σου θέλει γίνει ὡς ἀνεμοστρόβιλος, ὥστε νά μή εὑρεθῇ κανείς, ὅστις θά δυνηθῇ νά σέ σώσῃ ἐκ τοῦ κινδύνου».
Τούς λόγους τούτους ἀκούσας ὁ θηριώνυμος βασιλεύς, ὠργίσθη σφόδρα καί εὐθύς ἐπρόσταξε νά ἐξορισθῶσιν ὅλοι οἱ ἀνωτέρω Ἀρχιερεῖς. Ὅθεν, ὁ μέν Ἅγιος Νικηφόρος ἐξωρίσθη εἰς τήν νῆσον Θάσον, ὁ ἀοίδιμος Συνάδων Μιχαήλ εἰς Εὐδοκιάδα, πόλιν τῆς Καππαδοκίας, ἄλλοι Ἀρχιερεῖς ἀλλαχοῦ, ὁ δέ μακάριος Θεοφύλακτος ἐξωρίσθη εἰς Στρόβιλον, τό ὁποῖον ἦτο φρούριον παραθαλάσσιον, εἰς τό θέμα τῶν Κιβυρραιωτῶν (θέμα περιελαμβάνον τήν ἀρχαίαν Καρίαν, Λυκίαν, Παμφυλίαν καί μέρος τῆς Φρυγίας· ἦτο ἐκεῖ ἡ πόλις Κιβύρρα). Ἐκεῖ λοιπόν διελθών, ὁ ἀοίδιμος, ἔτη τριάκοντα καί ὑπομείνας γενναίως τήν κακοπάθειαν τῆς ἐξορίας, ἀπῆλθε πρός ὅν ἐπόθησεν Κύριον (περί τό ἔτος 840).
Ἀφ’ οὗ δέ ἐφονεύθη ὁ Λέων Ε’ ὁ Ἀρμένιος κατά τήν νύκτα τῶν Χριστουγέννων, ψάλλων τόν εἱρμόν «Τῷ παντάνακτος ἐξεφαύλισαν πόθῳ» καί ἀφ’ οὗ ἡ Ὀρθοδοξία ἔλαμψεν ἐπί Μιχαήλ Γ’ (842 – 867) καί Θεοδώρας τῆς εὐσεβεστάτης Βασιλίδος, τότε ὁ Ἁγιώτατος Πατριάρχης Μεθόδιος (842 – 846) ἔφερεν ἐκ τῆς ἐξορίας τό τίμιον Λείψανον τοῦ μακαρίου τούτου Θεοφυλάκτου καί ἀπέθετο αὐτό εἰς τήν Νικομήδειαν, εἰς τόν Ναόν τῶν Ἁγίων Κοσμᾶ καί Δαμιανοῦ, τόν ὁποῖον, ἔτι ζῶν, εἶχεν ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος ἀνεγείρει.
(¹) Τόν κατά πλάτος Βίον τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν τούτου Θεοφυλάκτου, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἄλλοις μέν, ἄλλων βίων αἱρέσεις», συνέγραψεν ὁ σύγχρονος καί κατά πᾶσαν πιθανότητα συνεργάτης αὐτοῦ, Θεοφύλακτος, συνώνυμος ὑπάρχων τοῦ Ἁγίου. Σῴζεται δέ ὁ Βίος οὗτος ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ (ἀριθμ. Κώδικος Δ 84) καί ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ Ἰβήρων. Δυστυχῶς ὁ συγγραφεύς αὐτοῦ, καίτοι σύγχρονος καί ἐκ τοῦ σύνεγγυς γνωρίσας τόν Ἅγιον, δέν ἀναφέρει οὔτε τήν πατρίδα οὔτε τά ὀνόματα τῶν γονέων αὐτοῦ, οὔτε καί παρέχει ἀκριβῆ βιογραφικά καί χρονολογικά στοιχεῖα. Κατά τά λοιπά ὁ Βίος τυγχάνει ἀδιαμφισβητήτου γνησιότητος. Τοῦτον ἐξέδωκε τύποις κατά τό ἔτος 1932 ὁ A. Vogt εἰς τά Analecta Bollan-diana τομ. L. σ. 67 – 82. Ἐνταῦθα καταχωρίζεται κατ’ ἐπιτομήν ληφθείς ἐκ τοῦ Συναξαριστοῦ τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, δεόντως διασκευασθείς κατά τήν φράσιν καί ἐμπλουτισθείς διά διαφόρων ἐπεξηγήσεων, χρονολογικῆς ἐνημερότητος καί πλείστων ὑποσημειώσεων.
(²) Ὡς πιθανόν ἔτος τῆς γεννήσεως τοῦ Ἁγίου θεωρεῖται τό ἔτος 765.
(³) Ἀσηκρήτης· λέξις λατινικῆς προελεύσεως παραγομένη ἐκ τῆς λατινικῆς λέξεως secretum = ἀπόρρητον μυστικόν. Ἐκαλεῖτο δέ ἀσηκρήτης ὁ ἐπί τῶν ἀπορρήτων ἰδιαίτερος γραμματεύς τοῦ βασιλέως. Πρωτασηκρήτης = Ἀρχιγραμματεύς.
(⁴) Νικομήδεια· ἀρχαιοτάτη πόλις ἀνάγουσα τήν ἀρχήν της εἰς τήν ἐποχήν τῆς ἐγκαταστάσεως τῶν ἀποικιῶν τῶν Μεγαρέων καί Ἀθηναίων εἰς τά παράλια τῆς Προποντίδος. Ἱδρυτής της φέρεται ὁ βασιλεύς τῆς Βιθυνίας Ζιποίτης. Τήν Νικομήδειαν μεγάλως ἐτίμησεν ὁ αὐτοκράτωρ Διοκλητιανός, ὅστις θέλων νά διαιρέσῃ τήν ἀχανῆ τότε αὐτοκρατορίαν εἰς μικρότερα τμήματα διά τήν εὐχερεστέραν διοίκησιν αὐτῆς καί συγκεκριμένως τότε εἰς τήν Ἀνατολικήν καί Δυτικήν, ἐξέλεξε τήν Νικομήδειαν, τήν ὁποίαν καί ὥρισεν ὡς πρωτεύουσαν τοῦ Ἀνατολικοῦ Κράτους καί εἰς τήν ὁποίαν ἐγκατεστάθη ὁ ἴδιος ἐν ἔτει 293 καί ἀπ’ αὐτῆς διηύθυνε τήν ὅλην αὐτοκρατορίαν. Πρωτεύουσα τοῦ Δυτικοῦ Κράτους παρέμεινεν ἡ Ρώμη εἰς τήν ὁποίαν ἀφῆκεν αὐτοκράτορα τόν συνάρχοντα αὐτοῦ Μαξιμιανόν τόν Ἑρκούλιον. Ὡς πρωτεύουσα τοῦ Ἀνατολικοῦ Κράτους ἡ Νικομήδεια παρέμεινε μέχρι τῶν ἐγκαινίων τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐν ἔτει 330. Κατά τάς ἀρειανάς ἔριδας τοῦ Δ’ αἰῶνος ἡ Νικομήδεια κατέστη τό κέντρον τῶν ἀρειανῶν, οἵτνες εἶχον προστάτην τόν ὁμόφρονά των Ἐπίσκοπον τῆς πόλεως Εὐσέβιον, ἐν αὐτῇ δέ συνεκλήθη τό 327 καί ἐνδημοῦσα σύνοδος πρός ἄρσιν τῆς καθαιρέσεως τοῦ Ἀρείου. Διετέλεσε δέ ἡ Νικομήδεια Μητρόπολις τῆς Βιθυνίας τοῦ Πόντου, ἔχουσα ὑποκειμένας εἰς αὐτήν Ἐπισκοπάς μέχρι τῶν δώδεκα. Ἔπαυσε δέ ὑφισταμένη ὡς Μητρόπολις ἀπό τοῦ ἔτους 1923 ἤτοι μετά τήν καταστροφήν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Τελευταῖος Μητροπολίτης Νικομηδείας ὑπῆρξεν ὁ Ἀλέξανδρος Ρηγόπουλος (1910 – 1928). Σημερινή ὀνομασία τῆς Νικομηδείας εἶναι Ἰζμίτ, καί παλαιότερα Ἰσμίτ ἤ Ἰζνικμίτ.
Ταῖς τῶν σῶν Ἁγίων πρεσβείαις Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς.
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Γ’ (ΣΕΛ. 153) ΕΚΔΟΣΙΣ Γ’ 1969.
