Λόγοι τοῦ Ὁσίου Πατρός ἡμῶν Κασσιανοῦ τοῦ Ρωμαίου, πρός τόν Ἐπίσκοπον Κάστορα περί τῶν ὀκτώ τῆς κακίας λογισμῶν.
Τούς λόγους τούτους ἀφιεροῖ ὁ Ὅσιος Κασσιανός τῷ Ἐπισκόπῳ Κάστορι, τούτων δέ μνείαν ποιεῖται ὁ σοφώτατος Φώτιος, ὁ Πατριάρχης, λέγων… Καί ὁ δεύτερος δέ τῷ αὐτῷ προσπεφωνημένος ἐστί (τῷ Κάστορι δηλαδή), περί τῶν ὀκτώ δέ λογισμῶν τήν ἐπιγραφήν φέρει, εἰς γαστριμαργίαν, πορνείαν, φιλαργυρίαν, ὀργήν, λύπην καί ἀκηδίαν, κενοδοξίαν τε καί ὑπερηφανείαν ἐξάπτει· χρήσιμα δέ ὑπέρ τι ἄλλο τά λόγια ταῦτα τοῖς αἱρουμένοις τόν ἀσκητικόν ἀναδέχεσθαι ἀγῶνα… κ.τ.λ. (Φιλοκαλίας σελ. 59 κ. ἑ.). Τούτους τούς λόγους, οὕς κατά τό Συναξάριον, ὁ Ὅσιος συνέγραψεν μεταγλωττίσαντες, παραθέτομεν κατωτέρω ψυχικῆς ὠφελείας ἕνεκα.
Περί τῆς πορνείας καί τῆς ἐπιθυμίας τῆς σαρκός.
Δεύτερος ἀγών ἡμῶν πρέπει νά εἶναι ὁ κατά τῆς πορνείας καί τῆς ἐπιθυμίας τῆς σαρκός, ἥτις ἄρχεται παρενοχλοῦσα τόν ἄνθρωπον ἀπό τῆς παιδικῆς ἡλικίας. Μέγας οὗτος καί δύσκολος ἀγών, διότι πρέπει νά ἀγωνισθῇ τις πρός δύο σημεῖα. Διότι, ἐνῶ τά ἄλλα ἐλαττώματα μόνον μέ τήν ψυχήν ἀγωνίζονται, οὗτος κατέστη διπλοῦς ὡς ἔχων τήν μάχην ἐν τῇ ψυχῇ καί ἐν τῷ σώματι. Διά τοῦτο, διπλῆν τήν πάλην πρέπει νά ἀναλάβωμεν. Διότι δέν εἶναι ἀρκετή μόνη ἡ σωματική νηστεία διά τήν ἀπόκτησιν τῆς τελείας σωφροσύνης καί ἀληθοῦς ἀγνείας ἐάν δέν κατασυντρίψωμεν τήν καρδίαν, δέν ἀναπέμψωμεν πρός τόν Θεόν προσευχάς μακράς, δέν μελετῶμεν συχνά τάς Γραφάς καί δέν κοπιοῦμεν ἤ δέν ἐκτελοῦμεν χειρωνακτικήν ἐργασίαν. Ὅλα ταῦτα δύνανται νά ἐμποδίσουν τάς ἀστάτους ὁρμάς τῆς ψυχῆς καί νά ἀπομακρύνουν ταύτην ἀπό τάς αἰσχράς φαντασίας.
Πρό παντός δέ βοηθεῖ ἡ ταπείνωσις τῆς ψυχῆς, ἄνευ τῆς ὁποίας, οὔτε τῆς πορνείας, οὔτε τῶν ἄλλων ἐλαττωμάτων δύναταί τις νά ἐπικρατήσῃ. Πρῶτον λοιπόν πρέπει, διά πάσης προφυλάξεως, νά κρατῶμεν τήν καρδίαν μακράν παντός ρυπαροῦ λογισμοῦ. Διότι, κατά τήν ρῆσιν τοῦ Κυρίου, «διαλογισμοί πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι», ἐκ ταύτης προέρχονται, ὡς καί πᾶσαι αἱ κακίαι. Ἡ δέ νηστεία, οὐχί μόνον πρός κακουχίαν τοῦ σώματος διετάχθη εἰς ἡμᾶς, ἀλλά καί πρός νῆψιν τῆς διανοίας, ὥστε αὕτη νά μή νεκρωθῇ διά τῆς καταχρήσεως πλουσίων τροφῶν καί δέν δυνηθῇ οὕτω, νά διαφυλάξῃ ἁγνούς τούς λογισμούς. Δέν πρέπει λοιπόν μόνον εἰς τήν σωματικήν νηστείαν νά στρέφωμεν ὅλην μας τήν προσοχήν καί τήν μέριμναν, ἀλλά καί εἰς τήν μορφήν τῶν λογισμῶν καί εἰς τήν μελέτην τῶν Γραφῶν, διά τήν ἀνύψωσιν τοῦ πνεύματος, ἄνευ τῶν ὁποίων εἶναι ἀδύνατον νά ἀνέλθωμεν πρός τό ὕψος τῆς ἀληθοῦς ἀγνείας καί καθάρσεως.
Ἐπιβάλλεται λοιπόν, κατά τό τοῦ Κυρίου ρῆμα, καθαρίζειν ἡμᾶς πρότερον, «τό ἔνδον τοῦ ποτηρίου καί τῆς παροψίδος, ἵνα γένηται καί τό ἔξωθεν καθαρόν». Ὥστε, ἐάν ὑπάρχῃ εἰς ἡμᾶς ὁ πόθος, κατά τόν Ἀπόστολον, νομίμως ἀθλῆσαι καί στεφανωθῆναι, ἄς μή νομίσωμεν, ὅτι θά νικήσωμεν τό ἀκάθαρτον πνεῦμα τῆς πορνείας διά μόνης τῆς δυνάμεώς μας καί ἀσκήσεως, ἀλλά μέ τήν βοήθειαν τοῦ Δεσπότου ἡμῶν Θεοῦ. Διότι, δέν παύει ὁ ἄνθρωπος ἀπό τοῦ νά πολεμᾶται ὑπό τῆς ἐπιθυμίας ταύτης, ἕως ὅτου πιστεύσῃ πράγματι, ὅτι οὐχί διά τοῦ ἰδικοῦ του πόθου, οὐδέ διά τοῦ ἰδίου κόπου, ἀπαλλάσσεται ταύτης τῆς νόσου καί εἰς τό ὕψος τῆς ἀγνείας ἀνέρχεται, εἰ μή μόνον διά τῆς σκέπης καί βοηθείας τοῦ Θεοῦ. Εἶναι δέ ὑπερφυσικόν τό πρᾶγμα· διότι, τρόπον τινά, ἔξω τοῦ σώματος, εὑρίσκεται ὁ καταπατήσας τούς ἐρεθισμούς τῆς σαρκός καί τάς ἡδονάς ταύτης.
Ὡς ἐκ τούτου εἶναι ἀδύνατον ὁ ἄνθρωπος, διά τῶν ἰδικῶν του πτερύγων νά πετάξῃ πρός τό ὑψηλόν τοῦτο καί οὐράνιον βραβεῖον τῆς ἁγιωσύνης καί νά γίνῃ μιμητής τῶν Ἀγγέλων, ἐάν ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ δέν ἀποσπάσῃ τοῦτον ἀπό τήν γῆν καί τόν βόρβορον. Διότι, δι’ οὐδεμιᾶς ἄλλης ἀρετῆς ἐξωμοιοῦνται οἱ περιβεβλημένοι τήν σάρκα ἄνθρωποι, πρός τούς πνευματικούς Ἀγγέλους, ἐκτός τῆς σωφροσύνης, ἐφ’ ὅσον ἐν τῇ γῇ ὄντες καί κατά ταύτην πορευόμενοι, ἔχουσι, κατά τόν Ἀπόστολον, «ἐν οὐρανοῖς τό πολίτευμα». Ἀπόδειξις δέ, ὅτι τήν ἀρετήν ταύτην πλήρως κατέχωμεν, εἶναι, κατά τό διάστημα τοῦ ὕπνου, ἡ ψυχή, νά μή στρέφῃ τήν προσοχήν της εἰς κανέν αἰσχρόν ὀνειροπόλημα. Διότι, ἄν καί ἡ τοιαύτη ἐνέργεια δέν λογίζεται ἁμαρτία, εἶναι ὅμως ἀπόδειξις ὅτι ἡ ψυχή ἀσθενεῖ καί δέν ἔχει ἀπαλλαγῇ ἐκ τοῦ πάθους.
Ὥστε, ὀφείλομεν νά πιστεύωμεν, ὅτι αἱ ἐμφανιζόμεναι κατά τόν ὕπνον αἰσχραί φαντασίαι εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς προηγηθείσης ραθυμίας μας καί τῆς ἐνυπαρχούσης ἐντός ἡμῶν ἀσθενείας, τῆς εἰς τά κρύφια τῆς ψυχῆς ἡμῶν κρυπτομένης νόσου ἀποδεικνυομένης, διά τῆς ρεύσεως ἥτις μᾶς συμβαίνει κατά τήν ἄνεσιν τοῦ ὕπνου. Διά τοῦτο καί ὁ ἰατρός τῶν ψυχῶν ἡμῶν εἰς τά ἀπόκρυφα τῆς ψυχῆς ἐνεπιστεύθη τήν θεραπείαν, ἐκεῖ ὅπου καί τήν αἰτίαν τῆς νόσου ἐγνώρισε, λέγων, ὅτι ὁ ἐμβλέψας γυναῖκα πρός τό ἐπιθυμῆσαι, ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτήν, ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ. Ὄχι τόσον, πρός τόν σκοπόν νά διορθώσῃ τούς περιέργους καί πορνικούς ὀφθαλμούς, ὅσον τήν ἐντός ἡμῶν ὑπάρχουσαν ψυχήν, ἥτις τούς ἐπ’ ἀγαθῷ δοθέντας παρά τοῦ Θεοῦ ὀφθαλμούς, κακῶς χρησιμοποιεῖ. Ἕνεκα δέ τούτου καί ἡ σοφή παροιμία, δέν λέγει, πάσῃ φυλακῇ τήρει τούς ὀφθαλμούς ἀλλά, «πάσῃ φυλακῇ τήρει σήν καρδίαν» εἰς ἐκείνην, μάλιστα, ἀναθέσασα τήν φροντίδα τῆς προφυλάξεως τήν ἐλέγχουσαν ἐκεῖνο τό ὁποῖον οἱ ὀφθαλμοί ἐπιθυμοῦν. Ἆρα, αὕτη ἄς εἶναι ἡ προφύλαξις τῆς καρδίας ἡμῶν, ὥστε, ὅταν ἡ διάνοια ἡμῶν, διά τῆς διαβολικῆς κακουργίας ἐρεθιζομένη, ἐπιθυμήσῃ, τυχόν δέ, ἤ μητέρα ἤ ἀδελφήν ἤ ἄλλην τινά εὐλαβῆ γυναῖκα, ἀμέσως ταύτην τήν ἐπιθυμίαν ἐκ τῆς καρδίας ἡμῶν νά ἀποδιώξωμεν, ἵνα μή διατηροῦντες ἐπί πολύ τήν τοιαύτην ἐπιθυμίαν, ὁ τῶν κακῶν πρόξενος ἐξ αἰτίας τῶν προσώπων αὐτῶν, κυλίσῃ καί κατακρημνίσῃ τήν διάνοιαν εἰς αἰσχράς καί ἐπιβλαβεῖς ἀναμνήσεις. Καθώς ἡ παρά Θεοῦ δοθεῖσα πρός τόν Πρωτόπλαστον ἐντολή προστάζει, νά κρατοῦμεν τήν κεφαλήν τοῦ ὄφεως, τῶν βλαβερῶν δηλαδή λογισμῶν τάς ἀρχάς, διά τῶν ὁποίων ἐπιχειρῇ νά συρθῇ ἐντός τῶν ψυχῶν μας, ἵνα μή, ἀνεχόμενοι τήν κεφαλήν, παραδεχθῶμεν καί τό ὑπόλοιπον σῶμα τοῦ ὄφεως, δηλαδή, τήν συγκατάθεσιν εἰς τήν ἡδονήν. Ἐκ τῆς ἀμελείας ταύτης λοιπόν κατακρημνίζει, ὁ ὄφις τήν διάνοιαν, εἰς τήν ἀθέμιτον πρᾶξιν.
Ἀλλ’ ὡς γέγραπται, πρέπει, «εἰς τάς πρωΐας ἀποκτείνειν πάντας τούς ἁμαρτωλούς τῆς γῆς», δηλαδή, νά διακρίνωμεν διά τοῦ φωτός τῆς γνώσεως καί νά ἐξολοθρεύωμεν τούς ἁμαρτωλούς λογισμούς ἐκ τῆς γῆς ἡ ὁποία εἶναι ἡ καρδία ἡμῶν, κατά τήν διδασκαλίαν τοῦ Κυρίου. Καί ἐν ὅσῳ εἶναι ἀκόμη εἰς νηπιώδη κατάστασιν, οἱ υἱοί Βαβυλῶνος, ἤτοι οἱ λογισμοί, τούτους νά κατακρημνίζωμεν καί νά κατασυντρίβωμεν εἰς τήν πέτραν, ἥτις εἶναι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Διότι, ἐάν μέ τήν ἀνοχήν μας μεγαλώσουν καί ἀνδρωθοῦν, δέν θά δυνηθῶμεν νά τούς νικήσωμεν, χωρίς μεγάλους στεναγμούς καί σκληρούς κόπους καί ἀγῶνας.
Μαζί δέ μέ αὐτά τά ὁποῖα εἴπομεν ἐκ τῆς Ἁγίας Γραφῆς, καλόν εἶναι νά ἐνθυμηθῶμεν καί τούς λόγους τῶν Ἁγίων Πατέρων. Ἐλέχθη, λοιπόν, παρά τοῦ Ἁγίου Βασιλείου Ἐπισκόπου Καισαρείας, «καί γυναῖκα ἀγνοῶ καί παρθένος οὐκ εἰμί». Τόσον ἐγνώριζεν ὁ Ἅγιος Βασίλειος, ὄχι μόνον διά τῆς σωματικῆς ἀποχῆς ἀπό τῆς γυναικός νά διατηρῇ τό δῶρον τῆς παρθενίας, ἀλλά καί διά τῆς ἐν τῇ ψυχῇ ἁγιωσύνης καί καθαρότητος, ἥτις μόνον διά τοῦ φόβου τοῦ Θεοῦ ἐπιτυγχάνεται. Λέγουσι δέ καί τοῦτο οἱ Πατέρες· ὅτι δέν δυνάμεθα ἡμεῖς νά ἀποκτήσωμεν πλήρως τήν ἀρετήν τῆς ἀγνείας, ἐάν δέν ἀποκτήσωμεν πρῶτον, ἀληθινήν ταπεινοφροσύνην εἰς τήν καρδίαν ἡμῶν. Οὔτε τῆς ἀληθοῦς γνώσεως δυνάμεθα νά ἀξιωθῶμεν, ἐφ’ ὅσον εἰς τά κρύφια τῆς ψυχῆς ὑπάρχει τό πάθος τῆς πορνείας. Ἵνα δέ καί διά τοῦ Ἀποστόλου ἀποδείξωμεν τήν ἀρετήν τῆς σωφροσύνης, ἀφοῦ μιᾶς Αὐτοῦ ἐνθυμηθῶμεν λέξεως, θά σταματήσωμεν τόν λόγον. «Εἰρήνην διώκετε μετά πάντων καί τόν ἁγιασμόν, οὐ χωρίς, οὐδείς ὄψεται τόν Κύριον». Ὅτι δέ περί τούτου λέγει εἶναι φανερόν, ἐξ οὗ ἔλαβεν ἀφορμήν νά τό εἴπῃ. «Μηδείς πόρνος ἤ βέβηλος, ὡς ὁ Ἠσαῦ».
Ὅσον λοιπόν οὐράνιον καί ἀγγελικόν εἶναι τό κατόρθωμα τῆς ἁγιωσύνης, τόσον βαρύτερον πολεμεῖται ἀπό τάς ἐπιβουλάς τῶν ἀντιπάλων. Χάριν δέ τούτου ὀφείλομεν νά φροντίζωμεν ὄχι μόνον νά ἀσκούμεθα εἰς τήν ἐγκράτειαν τοῦ σώματος, ἀλλά καί εἰς τήν συντριβήν τῆς καρδίας καί πυκνάς μετανοίας μετά στεναγμῶν καί προσευχάς νά κάμνωμεν, ὥστε τήν κάμινον τῆς σαρκός τήν ὁποίαν ὁ βασιλεύς τῆς Βαβυλῶνος ἀνάπτει καθ’ ἑκάστην, διά τῶν ἐρεθισμῶν τῆς ἐπιθυμίας, νά ἀποσβέσωμεν διά τῆς δρόσου τῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Χρησιμώτατον δέ ὅπλον διά τόν πόλεμον τοῦτον εἶναι ἀκόμη καί ἡ διά τόν Θεόν ἀγρυπνία. Διότι, καθώς ἡ προφύλαξις εἰς τό διάστημα τῆς ἡμέρας παρασκευάζει τήν νυκτερινήν ἁγιωσύνην, οὕτω καί ἡ νυκτερινή κατά Θεόν ἀγρυπνία κάμνει νά προοδεύῃ, ἡ κατά τήν ἡμέραν καθαρότης τῆς ψυχῆς.
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Β’ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ (ΣΕΛ. 433) ΑΘΗΝΑΙ 1955.
Οἱ Εἰκόνες καί οἱ φωτογραφίες τοῦ κειμένου, ἔχουν προστεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
