Λόγοι τοῦ Ὁσίου Πατρός ἡμῶν Κασσιανοῦ τοῦ Ρωμαίου, πρός τόν Ἐπίσκοπον Κάστορα περί τῶν ὀκτώ τῆς κακίας λογισμῶν.
Τούς λόγους τούτους ἀφιεροῖ ὁ Ὅσιος Κασσιανός τῷ Ἐπισκόπῳ Κάστορι, τούτων δέ μνείαν ποιεῖται ὁ σοφώτατος Φώτιος, ὁ Πατριάρχης, λέγων… Καί ὁ δεύτερος δέ τῷ αὐτῷ προσπεφωνημένος ἐστί (τῷ Κάστορι δηλαδή), περί τῶν ὀκτώ δέ λογισμῶν τήν ἐπιγραφήν φέρει, εἰς γαστριμαργίαν, πορνείαν, φιλαργυρίαν, ὀργήν, λύπην καί ἀκηδίαν, κενοδοξίαν τε καί ὑπερηφανείαν ἐξάπτει· χρήσιμα δέ ὑπέρ τι ἄλλο τά λόγια ταῦτα τοῖς αἱρουμένοις τόν ἀσκητικόν ἀναδέχεσθαι ἀγῶνα… κ.τ.λ. (Φιλοκαλίας σελ. 59 κ. ἑ.). Τούτους τούς λόγους, οὕς κατά τό Συναξάριον, ὁ Ὅσιος συνέγραψεν μεταγλωττίσαντες, παραθέτομεν κατωτέρω ψυχικῆς ὠφελείας ἕνεκα.
Περί ἐγκρατείας τῆς γαστρός
Πρῶτον λοιπόν θά εἴπωμεν περί τῆς ἐγκρατείας τῆς κοιλίας ἥτις ἀντίκειται εἰς τήν λαιμαργίαν, περί τοῦ τρόπου τῶν νηστειῶν ὡς καί περί τῆς ποιότητος καί τῆς ποσότητος τῶν τροφῶν. Καί ταῦτα, οὐχί ἐξ ἰδίων θά εἴπωμεν, ἀλλ’ ἐπειδή παρελάβομεν παρά τῶν Ἁγίων Πατέρων.
Οὗτοι λοιπόν, ὄχι ἕνα κανόνα νηστείας, οὔτε ἕνα τρόπον νά τρώγουν εἶχον, οὔτε τό αὐτό μέτρον παρέδωσαν δι’ ὅλους, διότι δέν ἔχουσιν ὅλοι τήν ἰδίαν ἀντοχήν, ἤ λόγῳ ἡλικίας, ἤ ἕνεκα ἀσθενείας, ἤ διά λεπτοτέραν συνήθειαν τοῦ σώματος. Ἀλλά μίαν συμβουλήν παρέδωσαν εἰς ἡμᾶς· νά ἀποφεύγωμεν τήν γαστριμαργίαν καί νά ἀποστρεφώμεθα τόν ὑπερβολικόν χορτασμόν τῆς κοιλίας. Τήν δέ καθημερινήν νηστείαν ἐδοκίμασαν, ὅτι εἶναι ὠφελιμωτέρα καί περισσότερον ὑποβοηθοῦσα εἰς τήν καθαρότητα, ἀπό ἐκείνην τήν νηστείαν ἥτις διαρκεῖ μόνον, τρεῖς ἤ τέσσαρας ἡμέρας, ἤ ἔστω καί μίαν ἑβδομάδα. Διότι λέγουσιν, ὅτι ἐκεῖνος ὅστις ὑπερμέτρως παρατείνει τήν νηστείαν, ὑπέρ τό μέτρον ἐπίσης καταναλίσκει τήν τροφήν. Ὡς ἐκ τούτου οὐδέποτε πρέπει νά ἐξασθενοῦμεν τό σῶμα, δι’ ὑπερβολικῆς ἀσιτίας ὥστε νά καταντᾷ ὀκνηρότερον διά τάς πνευματικάς ἀσχολίας. Ἀλλ’ οὔτε καί μέ μεγάλην ποσότητα τροφῶν νά τό καταβαρύνωμεν, ὥστε νά προκαλῇ εἰς τήν ψυχήν, ἀδιαφορίαν δι’ ὅλα καί ἀποχαύνωσιν. Διότι πάλιν, δέν δύνανται ὅλοι νά τρώγουν μόνον λάχανα, οὐδέ ὄσπρια, οὐδέ ὅλοι δύνανται νά τρώγωσι μόνον ξηρόν ἄρτον. Καί διά μέν τόν ἕνα εἶπον, οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὅτι ἐνῷ τρώγει δύο λίτρας ἄρτου, δέν παύει νά πεινᾷ πολύ, δι’ ἄλλον δέ εἶπον, ὅτι μίαν λίτραν ἄν φάγῃ, ἤ ἔστω ἕξ οὐγγίας θαυμάσια χορταίνεται.
Εἰς ὅλους λοιπόν, καθώς προείπομεν, ἕνα ὅρον ἐγκρατείας παρέδωσαν τό νά μή ἐξαπατώμεθα μέ τόν χορτασμόν τῆς κοιλίας, οὐδέ νά παρασυρώμεθα ἀπό τήν ἡδονήν τοῦ λάρυγγος. Διότι, ὄχι μόνον ἡ διαφορά τῆς ποιότητος τῶν τροφῶν, ἀλλά καί ἡ ποσότης αὐτῶν ἀνάπτει συνήθως τά πεπυρωμένα βέλη τῆς πορνείας. Οἵας γάρ δήποτε τροφῆς πληρουμένη γαστήρ, ἀσωτίας σπέρμα τίκτει. Ἐξ ἄλλου, ὄχι μόνον ἡ κραιπάλη τοῦ οἴνου συνήθως τήν διάνοιαν μεθύσκει, ἀλλά καί ἡ ὑπερβολική πόσις ὕδατος καί ὅλων τῶν τροφῶν ἡ ὑπερβολή, κάμνει ταύτην μαλθακήν καί νυστάζουσαν.
Διά τούς Σοδομίτας, αἰτία τῆς καταστροφῆς των δέν ὑπῆρξεν ἡ κραιπάλη τῶν τροφῶν καί τοῦ οἴνου, ἀλλά ἡ πλησμονή τοῦ ἄρτου, κατά τόν Προφήτην. Ἡ ἀσθένεια τοῦ σώματος δέν ἀντίκειται πρός τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς, ὅταν χορηγήσωμεν εἰς τό σῶμα ὅσα ἡ ἀσθένεια ἀπαιτεῖ καί ὄχι ὅσα ἡ ἡδονή θέλει. Τῶν τροφῶν ἡ χρῆσις γίνεται ὅσον νά διατηρεῖσαι εἰς τήν ζωήν, ὄχι ὅσον νά γίνῃς δοῦλος τῶν ὁρμῶν τῆς ἐπιθυμίας. Ἡ ἀνάλογος καί λογική λῆψις τροφῆς προσφέρει ὑγείαν εἰς τό σῶμα, τοῦ ὁποίου τήν ἁγιωσύνην δέν ἀφαιρεῖ. Ὅρος ἐγκρατείας καί ἀκριβής κανών παραδεδομένος παρά τῶν Πατέρων εἶναι οὗτος· ἐκεῖνος ὅστις τρώγει, ἔστω καί ἄν ἐνυπάρχει εἰς αὐτόν ἡ ὄρεξις νά φάγῃ περισσότερον, νά σταματᾷ καί νά ἀπομακρύνεται χωρίς νά περιμένῃ νά χορτάσῃ.
Ὁ δέ Ἀπόστολος εἰπών, «τῆς σαρκός πρόνοιαν μή ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίας», δέν ἠμπόδισε τήν ἀναγκαίαν φροντίδα τῆς ζωῆς, ἀλλ’ ἀπηγόρευσε τήν φροντίδα τῆς ἡδονῆς. Ἄλλωστε, πρός τελείαν κάθαρσιν τῆς ψυχῆς δέν ἀρκεῖ μόνη ἡ ἀπό τῶν πλουσίων τροφῶν ἀποχή, ἐάν καί αἱ ἄλλαι ἀρεταί δέν συνδράμωσιν. Ἡ ταπείνωσις, ἇρα, διά τῆς ὑπακοῆς καί ἡ καταπόνησις τοῦ σώματος σημαντικῶς συμβάλλουσιν εἰς τήν τῆς ψυχῆς τελείαν κάθαρσιν ὅταν συνυπάρχει μετά τῆς λιτότητος τῆς τροφῆς. Ἡ ἀποχή ἀπό τῆς φιλαργυρίας, ὄχι μόνον δηλαδή νά μή ἔχῃς χρήματα, ἀλλά καί νά μή ἐπιθυμῇς, νά ἀποκτήσῃς, πρός τήν κάθαρσιν τῆς ψυχῆς ὁδηγεῖ.
Ἡ ἀπό τῆς ὀργῆς, τῆς λύπης, τῆς κενοδοξίας, τῆς ὑπερηφανείας ἀποχή τήν καθόλου ψυχικήν κάθαρσιν ἀπεργάζεται. Τήν δέ διά τῆς σωφροσύνης μερικήν κάθαρσιν τῆς ψυχῆς, ἡ ἐγκράτεια καί ἡ νηστεία ἐξαιρετικῶς κατορθώνει. Διότι, ὅστις ἔχει κεκορεσμένην τήν γαστέρα, εἶναι ἀδύνατον νά πολεμήσῃ τήν ἐπιθυμίαν τῆς πορνείας, διά τῆς διανοίας του.
Ὥστε, πρῶτος ἀγών ἡμῶν πρέπει νά εἶναι, νά συγκρατοῦμεν τήν γαστριμαργίαν μας, ὑποτάσσοντες τάς ἐπιθυμίας τοῦ σώματος· ὄχι δέ μόνον διά τῆς νηστείας, ἀλλά καί διά τῆς ἀγρυπνίας, τῆς ἐργασίας καί τῆς μελέτης καί μέ τό νά συγκεντρώνωμεν τόν νοῦν εἰς τόν φόβον τῆς γεένης καί εἰς τόν πόθον τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Β’ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ (ΣΕΛ. 431) ΑΘΗΝΑΙ 1955.
Οἱ Εἰκόνες καί οἱ φωτογραφίες τοῦ κειμένου, ἔχουν προστεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
