† Ἀρχιμανδρίτη π. Χαράλαμπου Δ. Βασιλόπουλου
«Καί ἀνάπαυσιν οὐκ ἔχουσιν ἡμέρας καί νυκτός λέγοντες· ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος ὁ Θεός ὁ παντοκράτωρ, ὁ ἦν καί ὁ ὤν καί ὁ ἐρχόμενος» (Ἀποκ. Δ’ 8).
Ὁ οὐράνιος πνευματικός κόσμος, χωρίς ἀνάπαυλα, δοξολογεῖ μέρα καί νύχτα τό Πανάγιο Ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Ψάλλει ἀκατάπαυστα τήν μικρή αὐτή δοξολογία, χωρίς νά αἰσθάνεται ποτέ τήν ἀνάγκη νά τήν διακόψη καί νά ξεκουραστῆ.
Ἡ θεία αὐτή δοξολογία στό ὄνομα τοῦ Θεοῦ δέν γίνεται ποτέ κουραστική, δέν γίνεται ποτέ βαρετή κι’ ἀνιαρή. Ἀντιθέτως εἶναι ἀκένωτη πηγή χαρᾶς, εὐτυχίας καί εὐφροσύνης. Εἶναι ἀδύνατον νά συλλάβωμε ἐμεῖς ἐδῶ στή γῆ καί νά κατανοήσωμε αὐτή τήν ἀπέραντη καί ἀπερίγραπτη εὐτυχία, πού δίνει ἡ οὐράνια δοξολογία.
Ὁ Θεός, ὅπως λέγει καί ὁ Μέγας Βασίλειος, εἶναι ἄπειρος. Ἐμεῖς εἴμαστε πεπερασμένοι καί σάν πεπερασμένοι, ὅσο καί νά θέλωμε νά τεντώσωμε τά φτερά τῆς φαντασίας μας, δέν μποροῦμε νά συλλάβωμε αὐτή τήν ἀνέκφραστη καί ἀνεκλάλητη εὐτυχία τῆς δοξολογίας τοῦ οὐρανίου πνευματικοῦ κόσμου.
Εἶναι περιωρισμένη ἡ δύναμίς μας, γι’ αὐτό καί εἰκόνα ἀνθρώπινη δίνομε στό Θεό, γιά νά Τόν ἐννοήσωμε. Τόν φανταζόμεθα σάν γέροντα λευκότριχον…
Ὁ Θεός ὅμως εἶναι ἄπειρος καί ἀποκαλύπτει συνεχῶς τόν Ἑαυτόν Του καί θά Τόν ἀποκαλύπτη, χωρίς τέλος, εἰς τά εὐτυχῆ καί μακάρια πνεύματα τῆς Βασιλείας Του.
Ἀνεξάντλητες εἶναι οἱ θεῖες ἐκφράσεις καί ἀποκαλύψεις τῆς Μεγαλωσύνης Του. Καί σέ κάθε νέα πτυχή καί ἀποκάλυψι ὅλος ὁ οὐράνιος πνευματικός κόσμος ξεσπάει σέ ὕμνους θαυμασμοῦ καί δοξολογίες.
Ἄν σέ τοῦτον ἐδῶ τόν κόσμο τόν ὑλικό, ὁ ὁποῖος εἶναι μιά φυλακή μπροστά σ’ ἐκεῖνον τόν πνευματικό, βλέπωμε τόσο πλούσια καί θαυμαστή τήν Δημιουργία τοῦ Θεοῦ καί συνεχῶς ἀνακαλύπτομε, θαυμάζομε, εὐχαριστούμεθα καί καταπλησσόμεθα, φαντασθῆτε τό μεγαλεῖο τοῦ Ἄπειρου Θεοῦ, συνεχῶς ἀποκαλυπτόμενο… Φαντασθῆτε τόν Ἄπειρον Θεόν, τό Πανυπερτέλειον Ὄν! Φαντασθῆτε τόν Δημιουργόν αὐτοῦ τοῦ τρισμεγίστου καί ἀγνώστου ἐν πολλοῖς Σύμπαντος!
Δέν εἶναι λοιπόν ὁ Θεός σάν γέροντας, ὅπως παριστάνεται ἀπό τούς ἁγιογράφους καί τούς ζωγράφους. Εἶναι ἄπειρος. Τά ἀνθρώπινα μέσα ἐκφράσεως ὠχριοῦν μπροστά στό ἀνέκφραστο μεγαλεῖο Του. Ὁ ἀγγελικός καί πνευματικός κόσμος, πού ζῆ εὐτυχισμένος ἐκεῖ εἰς τήν Βασιλείαν Του, βρίσκεται συνεχῶς μπροστά σέ νέες ἐκδηλώσεις καί ἀποκαλύψεις τοῦ ἄρρητου μεγαλείου Του.
Ὑπέροχες καί ἐξαίσιες σκηνές εὐτυχίας ἀποκαλύπτονται συνεχῶς στόν ἀγγελικό κόσμο, ὁ ὁποῖος μένει κατάπληκτος καί ἀναφωνεῖ:
«Ἅ γ ι ο ς, ἅ γ ι ο ς, ἅ γ ι ο ς…»
Δοξολογεῖ, λοιπόν, τόν Δημιουργό ὁ ἀγγελικός κόσμος. Ἀνακηρύττει τόν Θεόν Δημιουργό ἄμεσα καί συνειδητά, χωρίς ἔρευνα, διότι ζῆ κοντά Του, διότι βλέπει τόν Θεόν.
Ἀποκαλοῦν τόν Θεόν, στήν δοξολογία τους, Ἅγιο τά οὐράνια πνεύματα. Ἅγιος ὅμως τί σημαίνει; Σημαίνει τελεία ἁγιότης. Σημαίνει τό καθαρόν καί τέλειον, τήν τελειότητα καί τήν πανυπερτελειότητα.
Ἅγιον εἶναι ὅ,τι εἶναι χωρισμένον ἀπό τόν κόσμον τόν ἁμαρτωλόν καί μολυσμένον. Ἅγιος σημαίνει ὁ ἠθικά τέλειος. Ἅγιος είνα ἐκεῖνος, πού συγκεντρώνει στόν πλήρη βαθμό κάθε ἀρετή καί τελειότητα. Ἐκεῖνος, πού ἔχει ἐπικοινωνία μέ τήν κεντρική, τήν μοναδική πηγή τοῦ ἁγιασμοῦ, ἡ ὁποία βέβαια εἶναι ὁ Θεός. Γι’ αὐτό λέμε «Ἅγιος ὁ Θεός»…
Ἐάν μᾶς τέρπη, ὅπως εἴπαμε, καί μᾶς εὐχαριστεῖ ἡ τάξις τῆς Δημιουργίας καί ἡ ἁρμονία τῆς φύσεως καί μᾶς καταπλήσσουν οἱ φυσικές δυνάμεις, σκεφτῆτε πόσο πρέπει νά μᾶς εὐφραίνη ὁ Θεός, ἡ ἁγία, ἡ ἄπειρος Τελειότης. Εἶναι Αὐτός «ὁ ἐ ν ἁ γ ί ο ι ς ἀ ν α π α υ ό μ ε ν ο ς, ὁ Τ ρ ι σ α γ ί ῳ φ ω ν ῇ ὑ π ό τ ῶ ν Σ ε ρ α φ ε ί μ ἀ ν υ μ ν ο ύ μ ε ν ο ς κ α ί ὑ π ό τ ῶ ν Χ ε ρ ο υ β ε ί μ δ ο ξ ο λ ο γ ο ύ μ ε ν ο ς κ α ί ὑ π ό π ά σ η ς ἐ π ο υ ρ α ν ί ο υ Δ υ ν ά μ ε ω ς π ρ ο σ κ υ ν ο ύ μ ε ν ο ς», ὅπως μυστικά εὔχεται ὁ Ἱερεύς κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν.
Διατί ἐπαναλαμβάνουν τρεῖς φορές τήν λέξι «Ἅγιος», στόν δοξολογικόν τους ὕμνον οἱ ἄγγελοι;
Συμβαίνει τοῦτο, διότι ὁ Θεός εἶναι Τρισυπόστατος. Ἅγιος εἶναι ὁ Πατήρ ὁ ἄναρχος, Ἅγιος ὁ Υἱός ὁ συνάναρχος, Ἅγιον καί τό Πνεῦμα τό Πανάγιον «τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον».
Ἔτσι ἀκριβῶς δοξολογεῖ τόν Θεόν καί ἡ Ἐκκλησία μας εἰς τό ὑπέροχον καί θεολογικόν δοξαστικόν τῆς Πεντηκοστῆς:
«Δεῦτε λαοί, τήν τρισυπόστατον Θεότητα προσκυνήσωμεν, Υἱόν ἐν τῷ Πατρί, σύν Ἁγίῳ Πνεύματι. Πατήρ γάρ ἀχρόνως ἐγέννησεν Υἱόν, συναΐδιον καί σύνθρονον, καί Πνεῦμα Ἅγιον ἦν ἐν τῷ Πατρί, σύν Υἱῷ, δοξαζόμενον· μία δύναμις, μία οὐσία, μία Θεότης, ἥν προσκυνοῦντες πάντες λέγομεν· Ἅγιος ὁ Θεός, ὁ τά πάντα δημιουργήσας δι’ Υἱοῦ, συνεργίᾳ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἅγιος ἰσχυρός, δι’ οὗ τόν Πατέρα ἐγνώκαμεν, καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐπεδήμησεν ἐν κόσμῳ. Ἅγιος ἀθάνατος, τό Παράκλητον Πνεῦμα, τό ἐκ Πατρός ἐκπορευόμενον, καί ἐν Υἱῷ ἀναπαυόμενον. Τριάς ἁγία, δόξα σοι».
Ἀκοῦμε ὅλοι τόν Τρισάγιον ὕμνον στή Θ. Λειτουργία καί οὐδείς Χριστιανός τόν ἀγνοεῖ. Πρέπει ὅμως καί ὅλοι νά ἐμβαθύνουν στό νόημά του. Εἰς τόν Τρισάγιον αὐτόν ὕμνον, πού ψάλλει ἡ Ἐκκλησία δέν λέγεται μόνον, «ἅγιος ὁ Θεός», ἀλλά καί «Ἅ γ ι ο ς ἰ σ χ υ ρ ό ς». Μέ αὐτό θέλει νά τονίση καί νά φανερώση τήν ἀπεριόριστη δύναμι τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία φαίνεται καί στόν ὑλικό κόσμο, τόν ὁποῖον ἐδημιούργησεν ἐκ τοῦ μηδενός. «Α ὐ τ ό ς ε ἶ π ε, κ α ί ἐ γ ε ν ν ή θ η σ α ν, α ὐ τ ό ς ἐ ν ε τ ε ί λ α τ ο κ α ί ἐ κ τ ί σ θ η σ α ν» (Ψαλμ. ΛΒ’ 9). Αὐτός ἐπίσης εἶναι ὁ φέρων «τ ά π ά ν τ α τ ῷ ρ ή μ α τ ι τ ῆ ς δ υ ν ά μ ε ω ς α ὐ τ ο ῦ» (Ἑβρ. Α’ 3).
Ἐκ τοῦ μή ὄντος εἰς τό εἶναι παρήγαγε ὁ Θεός τά Σύμπαντα. Τά ἐδημιούργησε ἀπό τό μηδέν, χωρίς νά ὑπάρχη τίποτε προηγουμένως. Ἐδημιούργησε τήν ὕλη κι’ ἔδωσε σ’ αὐτή μορφή, ζωή, κίνησι καί ποικιλία. Θαυμάζει τό μεγαλεῖο αὐτό τῆς Δημιουργίας τοῦ πανίσχυρου Θεοῦ ὁ προφητάναξ Δαβίδ κι’ ἀναφωνεῖ:
«Ο ἱ ο ὐ ρ α ν ο ί δ ι η γ ο ῦ ν τ α ι δ ό ξ α ν Θ ε ο ῦ· π ο ί η σ ι ν δ έ χ ε ι ρ ῶ ν α ὐ τ ο ῦ ἀ ν α γ γ έ λ λ ε ι τ ό σ τ ε ρ έ ω μ α» (Ψαλμ. ΙΗ’ 1 – 2).
Μέ τό: «Ἅ γ ι ο ς ἀ θ ά ν α τ ο ς» ὡσαύτως ἐννοεῖ, ὅτι ἡμεῖς εἴμεθα θνητοί. Μόνος ἀθάνατος εἶναι Ἐκεῖνος, πού εἶναι ἡ πηγή τῆς ζωῆς καί τῆς ἀθανασίας.
Τρεῖς φορές ἐπαναλαμβάνεται τό «Ἅγιος». Διότι ἀναφέρεται, ὅπως ἐλέχθη, εἰς τήν Ἁγίαν Τριάδα, τήν Τρισυπόστατον Θεότητα. Ἅγιος ὁ Πατήρ. Ἅγιος ὁ Υἱός. Ἅγιον τό Πνεῦμα τό Ἅγιον. Τό βεβαιώνουν αὐτό οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ ἱερός Δαμασκηνός λέγει τά ἑξῆς σχετικά:
«Ὅτι εἰς τήν Ἁγίαν Τριάδα λέλεκται τό τρισάγιον, μάρτυς ὁ θεῖος καί ἱερός Ἀθανάσιος, Βασίλειος καί Γρηγόριος καί πᾶς ὁ τῶν θεοφόρων Πατέρων χορός. Διά τῆς τρισσῆς ἁγιότητος τάς τρεῖς τῆς ὑπερουσίου θεότητος ὑποστάσεις τά Ἅγια Σεραφείμ ἡμῖν ὑπεμφαίνουσιν. Διά δέ τῆς μιᾶς θεότητος (ἑνικός) τήν μίαν τῆς πειθαρχικῆς Τριάδος οὐσίαν τε καί Βασιλείαν ἀναγνωρίζουσι».
Ὁ Τρισάγιος Ὕμνος εἰσήχθη εἰς τήν Θείαν Λειτουργίαν ἐπί Πατριάρχου Πρόκλου κατά τρόπον θαυμαστόν. Μᾶς τό ἐξιστορεῖ τοῦτο ὁ ἱερός Δαμασκηνός ὡς ἑξῆς:
«Φασίν ἡμῖν οὖν οἱ τήν ἱστορίαν συντάξαντες ὅτι, λιτανεύοντος τοῦ ἐν Κων/πόλει λαοῦ διά τινα θεήλατον ἀπειλήν ἐπί Πρόκλου Ἀρχιεπισκόπου, συνέβη ἁρπαγῆναι παιδίον ἐκ τοῦ λαοῦ καί οὕτω μυηθῆναι εὐαγγελικῆς τινός διδασκαλίας τόν Τρισάγιον Ὕμνον καί αὖθις ἐπιστραφέντος τοῦ παιδίου καί τό μυηθέν ἀπαγγείλαντος, ἆσαι τόν Ὕμνον ἅπαν τό πλῆθος καί οὕτω κοπάσαι τήν ἀπειλήν».
Μέ ἄλλα λόγια τό περιστατικό συνέβη ὡς ἑξῆς:
Τόν καιρό, πού ἦταν Ἀρχιεπίσκοπος Κων/πόλεως ὁ Πρόκλος, οἱ Χριστιανοί ἔκαναν λιτανεία γιά νά σταματήση ὁ Θεός κάποια τρομερή θεομηνία, πού μάστιζε τήν Βασιλεύουσα.
Τότε συνέβη ἕνα θαυμαστό γεγονός. Ἁρπάχτηκε ἀνάμεσα ἀπό τόν λαό, μέ θεϊκή δύναμι, ἕνα ἀθῶο παιδί καί σηκώθηκε ψηλά στόν οὐρανό. Τό παιδί ἐκεῖ ἔμαθε, διδάχτηκε τόν Τρισάγιο Ὕμνο… Καί ὅταν ἐπέστρεψε τόν ἀπήγγειλε τόν θεοδίδακτο αὐτό Τρισάγιο Ὕμνο, μπροστά στό λαό.
Τό πλῆθος, πού εἶχε συγκλονισθῆ ἀπό τό θαυμαστό τοῦτο γεγονός, ἀφοῦ ἄκουσε τόν ὕμνο, ἄρχισε νά τόν ψάλλη μαζί του καί ἔτσι ἐσταμάτησε ἡ ὀργή τοῦ Θεοῦ. Θεόσδοτος, λοιπόν, εἶναι ὁ Τρισάγιος Ὕμνος.
Ἡ δέ μετά ταῦτα Ἕκτη Οἰκουμενική Σύνοδος ἐπεκύρωσε τόν Ὕμνον τοῦτον, ὡς ἀναφερόμενον εἰς τήν Τρισυπόστατον Θεότητα καί κατεδίκασε κάθε διόρθωσιν.
1910 – 1982
Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο τοῦ †Ἀρχιμανδρίτη Χαράλαμπου Δ. Βασιλόπουλου «Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ ΕΞΗΓΗΜΕΝΗ (ΤΟ ΚΑΤΑ ΔΥΝΑΜΙΝ)». Τόμος 2ος σελ. 81.
Ἀποκομίζει μεγάλη πνευματική ὠφέλεια ὅποιος μελετᾶ τό βιβλίο αὐτό τοῦ Μακαριστοῦ Ἀρχιμανδρίτη Χαράλαμπου Δ. Βασιλόπουλου.
