Ὁσίου Νικόδημου Ἁγιορείτου
ΜΕΛΕΤΗ ΚΒ’ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΙΝ ΚΑΙ ΟΔΟΙΠΟΡΙΑΝ ΤΩΝ ΜΑΓΩΝ(¹) ΤΗΝ ΟΠΟΙΑΝ
Α’ Ἂρχισαν μέ προθυμίαν.
Β’ Τήν ἠκολούθησαν μέ σταθερότητα καί μεγαλοψυχίαν.
Γ’ Τήν ἐτελείωσαν μέ ἐλευθεριότητα, προσφέροντες τῷ Χριστῷ τά μυστηριώδη δῶρα αὐτῶν.
Α’
Συλλογίσου, ἀγαπητέ, τήν ὁδόν ὅπου σέ διδάσκουν οἱ μάγοι (τῶν ὁποίων τά ὀνόματα εἰσί ταῦτα, Μελκούμ, Ἰάσπαρ καί Βαλτάσαρ) διά νά εὕρης τόν Χριστόν μέ τρία πράγματα, α’ μέ τήν προθυμίαν ὅπου ἔδειξαν εἰς τήν ὁδοιπορίαν τους β’ μέ τήν σταθερότητα καί μεγαλοψυχίαν μέ τήν ὁποίαν τήν ἠκολούθησαν∙ καί γ’ μέ τήν ἐλευθεριότητα ὅπου τήν ἐτελείωσαν προσφέροντες τά μυστηριώδη των δῶρα. Καί α’ συλλογίσου τήν ἐξαίρετον προθυμίαν αὐτῶν τῶν τριῶν βασιλέων ἤ βασιλικῶν ἀνθρώπων, τήν ὁποίαν ἔδειξαν εἰς τό νά ὑπακούσουν τήν φωνήν τοῦ Θεοῦ ὅπου τούς ὡμίλησεν ὄχι διά γλώσσης, ἀλλά διά μέσου ἑνός ἀστέρος, «ὁ ὁποῖος, κατά τόν σοφώτατον Νικήταν, ἧτον ἀόρατος καί ἀγγελική δύναμις εἰς ὄψιν ἀστέρος ἐσχηματισμένη»∙ (ἐν τῇ σειρᾷ τοῦ κατά Ματθαῖον(²). Κατά ἀλήθειαν ἡ προθυμία αὐτή τῶν Μάγων φαίνεται πῶς ὑπερβαίνει τρόπον τινά τήν προθυμίαν καί ὑπακοήν ἐκείνου τοῦ Πατριάρχου Ἀβραάμ, εἰς τόν ὁποῖον ἀμέσως ὡμίλησεν ὁ ὕψιστος Θεός μέ γλῶσσαν καθαράν καί ὄχι μέ ἀστέρα, λέγοντάς του∙ «ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καί ἐκ τῆς συγγενείας σου καί ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου καί δεῦρο εἰς γῆν ἥν ἄν σοι δείξω» (Γέν. ιβ’ 1). Ἀνίσως δέ καί συγκρίνῃς αὐτούς τούς μάγους μέ τούς ἄλλους ἐθνικούς ὅπου εἶδαν τόν ἀστέρα ἐκεῖνον καί μάλιστα μέ τούς ἄλλους Ἑβραίους ὅπου εἶχαν ἀκόμη καί τάς περί τοῦ ἀστέρος τούτου προφητείας∙ «ἀνατελεῖ γάρ, φησιν, ἄστρον ἐξ Ἰακώβ» (Ἀριθμοί κδ’ 17), ὅμως δέν ἐκινήθησαν τελείως εἰς τό νά ζητήσουν τόν Χριστόν. Θέλει φανῆ ἡ ὑπακοή τῶν μάγων ὑπερβολική καί ἐξαίρετος ὡσάν ὅπου ἄφησαν παρευθύς καί πατρίδα καί οἰκίας καί γυναῖκας καί παιδιά καί συγγενεῖς καί τήν περιουσίαν καί τήν αὐθεντίαν τους καί ἐδόθησαν εἰς μίαν ὁδοιπορίαν ἀγνώριστον, ἀσυνήθιστον, μακράν, πολυχρόνιον, δύο σχεδόν ἐνιαυτῶν, κοπιαστικήν, κινδυνώδη, εἰς ξένους τόπους∙ καί τό περισσότερον εἶναι, ὅπου ταῦτα πάντα ὑπέμειναν δι’ ἕνα τέλος ἀμφίβολον καί ἀβέβαιον(³).
Καί ἐδῶ ἄς στοχασθῇ ὁ καθ’ ἕνας πόσας τέχνας ἐμεταχειρίσθη ὁ διάβολος, ὁ κόσμος καί ἡ σάρξ καί πόσους λογισμούς ἐσήκωσαν εἰς τούς χαριτωμένους ἐκείνους μάγους διά ν’ αὐξήσουν αὐτάς τάς πραγματικάς δυσκολίας καί νά τούς ἐμποδίσουν ἀπό τόν θεάρεστον δρόμον τους, καθώς συνειθίζουν νά κάμνουν πάντοτε αὐτοί οἱ τρεῖς ἐχθροί μας εἰς ὅλους ἐκείνους ὅπου δουλεύουν τόν Κύριον. Οἱ μάγοι ὅμως ἔκλεισαν τάς ἀκοάς των εἰς ὅλα ταῦτα τά ψιθυρίσματα τῶν ἐχθρῶν καί τάς ἄνοιξαν μόνον καί μόνον εἰς τό νά ὑπακούσουν τό προσκάλεσμα τοῦ Θεοῦ. Ὢ πίστις ἀδιάκριτος! ὤ ὑπακοή ὑπερβάλλουσα! διά τοῦτο καί ὁ προφήτης Ἡσαΐας ταῦτα προορῶν εἶπεν· ὅτι οἱ μέν Ἀσσύριοι, ἐξ ὧν ἦσαν οἱ μάγοι, οὗτοι ἔχουν νά γίνουν πρῶτοι εἰς τήν θεογνωσίαν· δεύτεροι δέ οἱ Αἰγύπτιοι, εἰς τούς ὁποίους ἑκατέβη ὁ Κύριος νήπιον ὤν, καί τρίτοι οἱ Ἰσραηλίται. «Τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἔσται Ἰσραήλ τρίτος ἐν τοῖς Αἰγυπτίοις, καί ἐν τοῖς Ἀσσυρίοις» (ιθ’ 24). Διά τοῦτο καί ὁ μέγας Βασίλειος περί αὐτῶν εἶπε· «Μάγοι, τό ἀπηλλοτριωμένον τοῦ Θεοῦ καί ξένον τῶν διαθηκῶν ἔθνος, πρῶτοι τῆς προσκυνήσεως ἠξιώθησαν, διότι αἱ παρά τῶν ἐχθρῶν μαρτυρίαι ἀξιοπιστότεραί εἰσιν· εἰ γάρ Ἰουδαῖοι προσεκύνησαν πρῶτοι, ἐνομίσθησαν ἄν τήν ἑαυτῶν σεμνύνειν συγγένειαν, νῦν δέ, οἱ μηδέν προσήκοντες τῷ Θεῷ προσκυνοῦσιν, ἵνα οἱ οἰκεῖοι κατακριθῶσι τοῦτον σταυρώσαντες, ὃν οἱ ἀλλόφυλοι προσεκύνησαν». (Λόγος εἰς τήν Χριστοῦ γέννησιν).
Τώρα ἐσύ, ἀγαπητέ ἀναγνῶστα, ἐξέτασε μέ ἀκρίβειαν διά νά ἰδῇς πόσον εἶσαι μακράν ἀπό τό παράδειγμα τῶν μάγων· διότι καί εἰς ἐσένα πόσους ἀστέρας ἔκαμεν ὁ Κύριος νά λάμψουν, διά νά σέ ὁδηγήσῃ εἰς τήν χάριν του καί νά σέ συμμαζώξῃ εἰς τόν ἑαυτόν του. Δηλαδή πόσους φωτισμούς καί ἐλλάμψεις σοῦ ἔστειλεν, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἀναρίθμητοι· πότε ἐσωτερικῶς διά μέσου καλῶν λογισμῶν ὅπου ἔβαλεν εἰς τήν καρδίαν σου, καί πότε ἐξωτερικῶς ἤ διά μέσου τῶν θείων Γραφῶν καί τῶν ἱερῶν βιβλίων ὅπου ἀνεγίνωκες ἤ καί διά μέσου τῶν διδασκάλων καί τῶν πνευματικῶν πατέρων, μέ τούς ὁποίους συνωμίλησες· ὅμως ἐσύ δέν ἠθέλησες ποτέ νά ὁδηγηθῇς ἀπό αὐτούς, ἀλλά προτιμῶντας νά μή ἀρνηθῇς τήν ἀναπαυτικήν ζωήν ὅπου ζῇς καί τάς τρυφάς σου καί τόν πλοῦτον σου καί τήν φιλίαν καί συναναστροφήν μερικῶν, ἄφησες νά λάμπουν ματαίως εἰς ἐσέ τέτοια οὐράνια φῶτα καί οὔτε ἠθέλησες νά μετασαλεύσῃς ἀπό τόν τόπον σου, καί νά κάμῃς ἕνα βῆμα ποδός εἰς τό νά ζητήσῃς νά εὕρῃς τόν Θεόν· ταὐτό εἰπεῖν, εἰς τό νά περπατήσῃς εἰς τήν ὁδόν τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου, καί νά πράξῃς κανένα καλόν, ἀλλά προφασίζεσαι ὡσάν ὁ ἀμελῆς ἐκεῖνος καί ὀκνηρός καί λέγεις· «λέων ἐν ταῖς ὀδοῖς καί ἐν ταῖς πλατείαις φονευταί» (Παραλειπ. κβ’ 13) καί μέ ὅλον ὅπου ὁ Κύριος ἡμῶν δέν ζητεῖ μεγάλα καί δύσκολα πράγματα. Σοῦ ζητεῖ νά ἐξομολογῆσαι πλέον συχνά, νά διαβάζῃς κανένα ψυχωφελές βιβλίον, νά εἶσαι πλέον συμπαθητικός εἰς τούς πτωχούς καί ὀλιγώτερον εἰς τόν ἑαυτόν σου, νά κόπτῃς τάς ὑπερβολικάς ἡδονάς ὅπου προξενοῦν εἰς τήν καρδίαν σου μίαν τοιαύτην τυφλότητα, ὅπου εἶναι ὅλως διόλου ἐναντία εἰς τό πνεῦμα τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανοῦ, ὅστις πολεμεῖ μέ τά πάθη του, ὡσάν καλός στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ· ἐσύ ὅμως, ὄχι μόνον δέν θέλεις ν’ ἀποστραφῇς τάς θεμιτάς ἡδονάς, ἐκείνας ὅπου δέν ἐμποδίζει ὁ νόμος, ἀλλά δέχεσαι ἀκόμη καί τάς ἐμποδισμένας, ὡσάν νά μή σέ ἔφερναν εἰς ἀπώλειαν διά μέσου τῆς πλατείας ὁδοῦ· «πλατεῖα γάρ φησιν ἡ πύλη, καί εὐρύχωρος ἡ ὁδός, ἡ ἀπάγουσα εἰς τήν ἀπώλειαν» (Ματθ. ζ’ 13).
Μά ἕως πότε ἔχεις νά περιπατῇς αὐτόν τόν δρόμον τῆς ἀπωλείας καί νά μή θέλῃς νά περιπατῇς, ὡσάν οἱ μάγοι, τόν δρόμον τῆς σωτηρίας; Ἰδού ἦλθε πλέον ὁ καιρός νά ἀρχίσῃς τώρα εἰς ταύτην τήν ἡσυχίαν σου, νά παραδώσῃς τόν ἑαυτόν σου εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, καί νά ὑπακούσῃς εἰς τά προσκαλέσματα ὅπου σοῦ κάμνει ἀπό τόν οὐρανόν, τόσον διά μέσου τῶν θείων του Γραφῶν, ὅσον καί διά μέσου τῶν θείων ἐμπνεύσεών του, ἄν θέλῃς νά εὕρῃς τόν Ἰησοῦν. Δέν ἠξεύρεις πόσον εἶναι πολύτιμα αὐτά τά προσκαλέσματα τοῦ Θεοῦ; δέν ἠξεύρεις πόσον αὐτός ἐκοπίασε διά νά σέ κάμῃ νά ὑπακούσῃς; Σέ προσκαλεῖ διά τῶν θείων του Γραφῶν, ἐπειδή πότε μέν διά τοῦ προφήτου Δαβίδ σέ προσκαλεῖ νά διδαχθῇς τόν φόβον του «δεῦτε τέκνα ἀκούσατέ μου, φόβον Κυρίου διδάξω ὑμᾶς» (ψαλμ. λγ’ 11), πότε δέ διά τοῦ Ἡσαΐου σέ προσκαλεῖ νά τρέχῃς εἰς τό φῶς τῶν ἐντολῶν του. «Δεῦτε πορευθῶμεν ἐν φωτί Κυρίου» (β’ 5). Ἄλλοτε δέ αὐτός ὁ ἴδιος σέ προσκαλεῖ εἰς τό νά ἀκολουθῇς ὀπίσω τῆς διδασκαλίας καί τοῦ παραδείγματός του· «Δεῦτε ὀπίσω μου» (Ματθ. δ’ 19) «καί δεῦρο ἀκολούθει μοι» (Ματθ. ιθ’ 22) καί ἄλλοτε σέ προσκαλεῖ νά καταφεύγῃς εἰς αὐτόν διά μέσου τῆς μετανοίας καί ἐλπίδος, ὅταν εἶσαι κοπιασμένος καί καταφορτωμένος ἀπό τάς ἁμαρτίας, διά νά σέ ἀναπαύσῃ καί νά σέ παρηγορήσῃ. «Δεῦτε πρός μέ πάντες οἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι, κἀγώ ἀναπαύσω ὑμᾶς» (Ματθ. ια’ 28). Σέ προσκαλεῖ καί διά τῶν θείων του ἐμπνεύσεων· ἐπειδή πότε ἔλειψεν ὁ Θεός ἀπό τό νά ἐμπνέῃ μέσα εἰς τό βάθος τῆς καρδίας σου, ποῖα εἶναι τά καλά, καί ποῖα τά κακά; Πότε ἔπαυσεν ἀπό τό νά σέ ἐλέγχῃ διά τά κακά ὅπου κάμνεις διά μέσου τῆς ὀρθῆς καί ἁγίας συνειδήσεως; ἤ πότε δέν σέ προσκαλεῖ εἰς τά καλά ἔργα, εἰς τήν μετάνοιαν καί εἰς τήν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς σου; διότι αἱ φωναί τῆς ὀρθῆς συνειδήσεως εἶναι φωναί τοῦ ἰδίου Θεοῦ, ὅστις ἔγραψε μέσα εἰς τάς καρδίας τῶν ἀνθρώπων τόν φυσικόν νόμον του, καθώς λέγει ὁ Παῦλος· «οὗτοι νόμον μή ἔχοντες ἑαυτοῖς εἰσι νόμος· οἵτινες ἐνδείκνυται τό ἔργον τοῦ νόμου γραπτόν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως, καί μεταξύ ἀλλήλων τῶν λογισμῶν κατηγορούντων ἤ καί ἀπολογουμένων» (Ρωμ. β’ 14). Δι’ ὃ καί ὁ θεῖος Νεῖλος εἶπε· «λύχνῳ πρός τάς πράξεις σου τῷ συνειδότι κέχρησο». Ἀφίνω νά λέγω τάς ἄλλας ἐξαιρέτους ἐμπνεύσεις καί φωτισμούς καί κινήσεις ὅπου ὁ Θεός ἐνεργεῖ εἰς τήν καρδίαν μερικῶν διά τήν σωτηρίαν τους, μέ τρόπον ὑπερφυσικόν διά τῆς χάριτός του, αἱ ὁποῖαι ἀπό μερικούς ὀνομάζονται δέλεαρ τῆς χάριτος καί ἀκτῖνα οὐράνιος· διότι ἔσωθεν λαμπρύνουν τόν νοῦν καί παρακινοῦν τήν θέλησιν εἰς τό νά διαλέγῃ τό πρᾶγμα ἐκεῖνο ὅπου εἶναι σωτηριωδέστερον(⁴).
Μή θελήσῃς λοιπόν εἰς τό ἑξῆς νά καταφρονήσῃς τά τόσα θεϊκά προσκαλέσματα καί νά κάμῃς πλέον τόν κωφόν ὡσάν ἐκεῖνος ὁ σκληροκάρδιος λαός τῶν Ἑβραίων, ὅταν εὑρίσκετο εἰς τήν ἔρημον τεσσαράκοντα χρόνους, περί οὗ γέγραπται· «σήμερον ἐάν τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μή σκληρύνετε τάς καρδίας ἡμῶν ὡς ἐν τῷ παραπικρασμῷ κατά τήν ἡμέραν τοῦ πειρασμοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ» (ψαλμ. Ϟδ’ 8)· διότι μετά ταῦτα ποῖος ἠξεύρει ἀνίσως καί σέ προσκαλέσῃ παρομοίως ἄλλην μίαν φοράν βλέποντάς σε ὅπου καταφρονεῖς καί μόνος κάμνεις ἀνάξιον τόν ἑαυτόν σου τῶν θείων του καλεσμάτων καί ἀκολούθως βάλλεις εἰς κίνδυνον τήν σωτηρίαν σου, εἰς τήν ὁποίαν αὐτός σέ προσκαλεῖ καί τόσον μεγάλα σοῦ φωνάζει; Τίς ἠξεύρει ἀνίσως καί σοῦ εἰπῇ ἐκεῖνο ὅπου εἶπεν εἰς τούς Ἑβραίους· «τεσσαράκοντα ἔτη προσώχθησα τῇ γενεᾷ ἐκείνῃ καί εἶπα· ἀεί πλανῶνται τῇ καρδίᾳ· αὐτοί δέ οὐκ ἔγνωσαν τάς ὁδούς μου· ὡς ὤμοσα ἐν τῇ ὀργῇ μου, εἰ εἰσελεύσονται εἰς τήν κατάπαυσίν μου»; (ψαλμ. Ϟδ’ 10). Ποῖος ἠξεύρει ἀνίσως ὁ Θεός διά παιδείαν τῆς παρακοῆς σου, ἔχει νά ψυχρανθῇ καί νά σέ ὑστερήσῃ ἀπό τήν προσκαλοῦσαν καί συνεργοῦσαν χάριν του, καί σέ ἀφήσῃ νά ἀπολεσθῇς; λέγοντάς σου ἐκεῖνα τά τῆς Παροιμίας «ἐπειδή ἐκάλουν καί οὐχ ὑπηκούσατε… τοιγαροῦν κᾀγώ τῇ ὑμετέρᾳ ἀπωλείᾳ ἐπιγελάσομαι» (α’ 24). Ποῖος ἠξεύρει μήπως ὁ Θεός βαρεθῇ προσκαλῶντας σε καί σηκώσῃ τόν ζῆλον καί τήν ἀγάπην ὅπου ἔχει εἰς ἐσένα καί τραβηχθῇ εἰς ἕνα μέρος καί ἀμεριμνήσῃ εἰς τό ἑξῆς, λέγοντάς σου ἐκεῖνο τό τοῦ Ἰεζεκιήλ; «καί ἐξαρθήσεται ὁ ζῆλος μου ἐκ σοῦ καί ἀναπαύσομαι καί οὐ μή μεριμνήσω οὐκ ἔτι» (ις’ 41)· ἀπό τήν ὁποίαν ταύτην ἀμεριμνίαν τοῦ Θεοῦ ἄμποτε νά σέ φυλάξη ὁ Κύριος, ἀδελφέ, διότι εἶναι χειρότερη ἀπό κάθε κόλασιν· καί αὐτήν τήν ἀμεριμνίαν πρέπει νά φοβῆσαι περισσότερον ἀπό κάθε ἄλλην παιδείαν, διότι εἶναι σημάδι ἐγκαταλείψεως. Λοιπόν ζήτησε ἀπό τόν Θεόν συγχώρησιν διά τήν παρακοήν ὅπου ἔκαμες ἕως τώρα καί στοχάσου ποῖον εἶναι τό μεγαλύτερον προσκόλλημα ὅπου ἔχεις εἰς τοῦτον τόν κόσμον καί νίκησε το μέ μεγαλοψυχίαν, διά νά δοθῇς ὅλος εἰς τόν Θεόν σου, χωρίς νά ἔχῃς εἰς ἄλλο κανένα πρᾶγμα προσπάθειαν. Καί ἐπειδή ὁ Κύριος ἦλθεν ἐπί γῆς, διά νά σέ κάμῃ ἄξιον τῆς χάριτος καί ἐνεργείας τῶν θείων προσκαλεσμάτων του, παρακάλεσέ τον ταπεινῶς νά σοῦ δώσῃ δύναμιν νά τόν ἀκολουθῇς μέ μεγάλην προθυμίαν ἐκεῖ ὅπου σέ προσκαλεῖ καί νά τοῦ ἀποκρίνεσαι καί σύ εἰς τήν ἐν τῇ καρδίᾳ σου γενομένην νοεράν φωνήν του, ὡσάν ὁ προφήτης Σαμουήλ «λάλει, Κύριε, ὅτι ἀκούει ὁ δοῦλός σου» (α’ βασιλ. γ’ 9).
Β’
Συλλογίσου, ἀδελφέ, τήν σταθερότητα καί μεγαλοψυχίαν ὅπου ἔδειξαν οἱ μάγοι, εἰς τό νά ἀκολουθοῦν τήν ὁδοιπορίαν τους, καί μέ ὅλον ὅπου ηὗραν τόσα ἐμπόδια μέσα εἰς τήν Ἱερουσαλήμ, ὅλα ἐναντίᾳ εἰς αὐτούς· διότι α’ μέν ἔλειψεν ὁ ἀστήρ, ὅπου ἧτον εἰς τήν ὁδοιπορίαν τους μία μεγάλη παρηγοριά· β’ δέ, ἐταράχθη ὅλη ἡ πόλις τῶν Ἱεροσολύμων εἰς αὐτό τό μήνυμα, καί γ’ διατί ὁ Ἡρώδης ὁ βασιλεύς ὅπου ἧτον ἐχθρός θανάσιμος τοῦ νέου βασιλέως δηλ. τοῦ Χριστοῦ, ἔγινεν ἄλλος ἐξ ἄλλου ἀπό τόν θυμόν. Οἱ μάγοι ὅμως δέν μικροψυχοῦν δι’ αὐτά ὅλα, οὔτε φοβοῦνται τελείως πῶς αὐτοί εἶναι τόσον ὀλίγοι καί εὑρίσκονται μέσα εἰς ἕνα ὁλόκληρον καί ξένον βασίλειον· ἀλλ’ ἀντί διά τόν ἀστέρα που ἔλειψεν εἰς τήν ὁδοιπορίαν τους, τρέχουν εἰς τούς διδασκάλους καί τούς ἐρωτοῦν διά νά τούς ὁδηγήσουν, καί πηγαίνουν εἰς τήν αὐλήν ἑνός τυράννου ὑπερηφάνου καί αἱμοβόρου καί ζητοῦν μέ τόλμην μεγάλην καί μεγαλοψυχίαν, διά νά μάθουν ποῦ γεννᾶται ὁ νέος βασιλεύς. «Ἰδού μάγοι ἀπό Ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα λέγοντες, ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεῖς βασιλεύς τῶν Ἰουδαίων;» (Ματθ. β’ 2). Ὢ τόλμη θαυμαστή! ὢ μεγαλοψυχία, οὐρανίων ἐπαίνων ἀξία!
Τώρα σύγκρινε σύ, ἀγαπητέ, αὐτήν τήν μεγαλοψυχίαν τῶν μάγων μέ τήν μικροψυχίαν τήν ἰδικήν σου, διά νά καταισχυνθῇς καί νά μάθῃς τήν θεραπείαν σου· διότι, καθώς ὁ λαμπρός ἀστήρ ὅπου ὡδήγει καί ἐπαρηγόρει τούς μάγους εἰς τήν ὁδοιπορίαν ἐκρύβη ἀπό αὐτούς διά νά δοκιμάσῃ τήν ὑπομονήν καί ἀνδρείαν τους καί πάλιν φανείς εἰς αὐτούς, περισσότερον ἀπό τό πρῶτον τούς ἐχαροποίησεν· «ἰδόντες γάρ φησι τόν ἀστέρα, ἐχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδραν» (Ματθ. β’ 10) τοιουτοτρόπως καί ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ συνειθίζει νά κάμνῃ μέ τούς δούλους καί φίλους της, ὡς λέγουσιν οἱ θεῖοι πατέρες οἱ καλούμενοι νηπτικοί, καί μάλιστα ὁ ἅγιος Διάδοχος. Καί ποτέ μέν αὕτη ὡσάν φιλότεκνος μήτηρ παρηγορεῖ καί εὐφραίνει τά τέκνα της μέ τάς νοεράς της ἐλλάμψεις καί θείας ἐνεργείας καί δῶρα της, φωτίζουσα τόν νοῦν τους, καί θερμαίνουσα καί πρός ἀγάπην τοῦ Θεοῦ διεγείρουσα· ποτέ δέ κρύπτεται ἀπ’ αὐτούς καί τραβίζεται, ἤγουν ἀφίνει τούς πειρασμούς νά ἔρχωνται εἰς αὐτούς, καθώς κάμνει καί ἡ μήτηρ πολλαῖς φοραῖς κρυπτομένη ἀπό τά τέκνα της διά νά δοκιμάσῃ τήν ὑπομονήν καί γενναιοκαρδίαν τους, διά νά γένουν ἄνδρες μέ τούς πειρασμούς καί τάς θλίψεις καί ὄχι νά εἶναι πάντοτε νήπια διά νά κλαύσουν καί νά ζητήσουν θερμῶς τήν θείαν χάριν ὅπου έχασαν. Καί οὕτως ἀφ’ οὐ πάλιν τήν ἀπολαύσουν, νά χαροῦν περισσότερον, καθώς καί τό παιδίον, ὅταν χάσῃ τήν μητέρα του, ζητεῖ νά τήν εὕρη μέ κλαυθμούς καί δάκρυα, καί εὐθύς ὅπου τήν ἰδῆ νά φανῆ ἀπό κανένα μέρος, τρέχει μέ ἀνεκδιήγητον χαράν, καί κλαῖον ἐν ταὐτῷ καί γελῶν τήν ἐναγκαλίζεται.
Ἀλλά ἐσύ, ἀδελφέ, πόσαις φοραῖς ὠλιγοψύχησες, ὅταν ἔλειψεν ἀπό ἐσένα ὁ οὐράνιος ἀστήρ ὅπου σέ ὡδήγει; πόσαις φοραῖς ἐγόγγυσες καί ἠθέλησες νά στραφῇς εἰς τά ὀπίσω, ἤγουν νά ἀφήσῃς τόν δρόμον τῆς ἀρετῆς ὅπου ἀπεφάσισες νά περιπατήσῃς, καί νά γυρίσῃς πάλιν εἰς τήν προτέραν σου ὁδόν τῆς ἁμαρτίας, ὅταν ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἐτραβήχθη ἀπό ἐσένα πρός ὥραν καί σέ ἄφησε νά δοκιμάσῃς κανένα παραμικρόν πειρασμόν ἤ πικρότητα τῆς καρδίας ἤ σκότος τοῦ νοός; Ὅθεν ἀπό ταύτην τήν μικροψυχίαν καί ἀνυπομονησίαν σου συμπέραινε πῶς εἰς τήν στάσιν τῆς ἀρετῆς ἀκόμη εἶσαι βρέφος καί νήπιον καί διά τοῦτο πάντοτε θέλεις νά τρώγῃς γάλα, ἤγουν νά αἰσθάνεσαι τάς γλυκύτητας τῆς χάριτος· καί εὐθύς ὅπου ὀλίγον τάς ὑστερήθῇς, γίνεσαι ἀνυπομόνητος, χάνεσαι καί ἀπελπίζεσαι· καί φωνάζεις καί ἐσύ μέ τόν Πέτρον, ὅταν ἐκινδύνευε νά βυθισθῇ εἰς τήν θάλασσαν· «Κύριε, σῶσον με» (Ματθ. ιδ’ 30). Ἀλλά σοῦ ἀποκρίνομαι καί ἐγώ, καθώς τότε ἀπεκρίθη εἰς τόν Πέτρον ὁ Ἰησοῦς «ὀλιγόπιστε, εἰς τί ἐδίστασας;» (αὐτόθι). Καί τί θαυμαστόν εἶναι ἄν ἀκολουθῇς τόν Ἰησοῦν, ὅταν πηγαίνη εἰς τό Θαβώριον ὄρος διά νά μεταμορφωθῇ; ἢγουν τί θαυμαστόν εἶναι ἄν κάμνῃς τήν ἀρετήν καί φυλάττῃς τάς ἐντολάς τοῦ Κυρίου, ὅταν ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ φωτίζῃ τόν νοῦν σου μέ τάς θείας ἐλλάμψεις της; Τί μεγάλον πρᾶγμα εἶναι, ἐάν δείχνῃς ὑπομονήν καί ἀνδρείαν, ὅταν ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ γλυκαίνῃ τήν καρδίαν σου μέ τήν ὁμαλήν θέρμην της, μέ τήν γλυκεῖαν κατάνυξιν καί μέ τά φωτολαμπῆ της νοήματα; Τό θαυμαστόν εἶναι νά ἀκολουθῇς τόν Ἰησοῦν, ὅταν πηγαίνῃ εἰς τό ὄρος τοῦ Γολγοθᾶ διά νά σταυρωθῇ· ἤγουν τό θαυμαστόν εἶναι νά κάμνῃς τήν ἀρετήν καί ἀπό αὐτήν νά μή ἐκκλίνῃς, ὅταν ἔλθουν αἱ θλίψεις καί οἱ πειρασμοί, τόσον οἱ ἐξωτερικοί ὅσον καί οἱ ἐσωτερικοί, καθώς εἶναι αἱ πνευματικαί ξηρότητες τῆς καρδίας καί ἡ στέρησις τῆς κατανύξεως. Ἡ μεγάλη ἀνδρεία τότε δοκιμάζεται, ὅταν σέ ὑστερήσῃ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ τάς γλυκύτητάς της καί ἐσύ δέν μικροψυχήσῃς ὁλότελα.
Διά τοῦτο, ἀγαπητέ, ἐπειδή καί ἀπεφάσισες μίαν φοράν νά δουλεύῃς τόν Θεόν, ἑτοίμασε τόν ἑαυτόν σου διά νά δέχεσαι τούς πειρασμούς καί νά τούς ὑπομένῃς μέ μεγάλην γενναιοψυχίαν, καθώς σέ συμβουλεύει τό Πνεῦμα τό ἅγιον διά τοῦ Σοφοῦ Σειράχ λέγον, «τέκνον, εἰ προσέρχῃ δουλεύειν Κυρίῳ τῷ Θεῷ, ἑτοίμασον τήν ψυχήν σου εἰς πειρασμόν, εὔθυνον τήν καρδίαν σου καί καρτέρησον καί μή σπεύσῃς ἐν καιρῷ ἐπαγωγῆς» (β’ 1). Διότι ἤξευρε ὅτι, εὐθύς ὅπου ἀρχίσῃς νά περιπατῇς εἰς τήν ὁδόν τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου καί νά πιάσῃς ἄλλην θεάρεστον ζωήν καί μάλιστα ἐάν ἀποφασίσῃς νά ὑπάγῃς εἰς τόπον ἥσυχον καί νά γίνῃς καλόγηρος, τότε βέβαια ἔχει νά σηκωθῇ κατ’ ἐπάνω σου ὁ Ἡρώδης, ἤγουν τό φρόνημα τῆς σαρκός· ἐπειδή Ἡρώδης ἑρμηνεύεται δερμάτινος, ὡς λέγει ὁ ἅγιος Μάξιμος. Τότε ἔχει νά ταραχθῇ ἐναντίον σου ὁ διάβολος καί μαζί μέ τόν διάβολον ἔχει νά ταραχθῇ ὅλη ἡ πόλις, ἤγουν ὅλος ὁ κόσμος· τότε ἔχουν νά σηκωθοῦν εἰς τό ποδάρι οἱ γονεῖς σου, οἱ συγγενεῖς σου, οἱ φίλοι σου, οἱ συμπατριῶται σου, οἱ γνώριμοί σου καί νά σοῦ λέγουν, ὅτι εἶναι πόλύ καί μεγάλο ἐκεῖνο ὅπου ζητεῖς νά κάμῃς· ὅτι δέν θέλεις βαστάσει τούς κόπους τῆς καλογερικῆς ζωῆς καί ὅτι ἔχεις νά γίνῃς αἰτία νά σέ κατηγορῇ ὁ κάθε ἕνας καί νά λέγῃ πῶς εἶσαι ὑπερήφανος καί θέλεις τάχα νά ἁγιάσῃς μόνον ἐσύ· πῶς εἶσαι ὑποκριτής, ἀπαίδευτος καί ἀπολίτευτος ἄνθρωπος καί ἄλλα παρόμοια. Καί αὐτά ὅλα ἔχει νά τά κινήσῃ ὁ μισόκαλος διά νά σέ ἐμποδίσῃ ἀπό τόν δρόμον τῆς σωτηρίας σου.
Ἀλλά ἐσύ, ἀδελφέ, μιμήσου τούς χαριτωμένους ἐκείνους μάγους καί μή δώσῃς τελείως ἀκρόασιν εἰς ὅλα τά λόγια ταῦτα, μηδέ ἐμποδισθῇς ἀπό τό νά τελειώσῃς τήν καλήν σου ταύτην ἀπόφασιν. Ἀλλ’ ἐδῶ πρέπει νά φανῇ ἡ σταθερότης καί μεγαλοψυχία σου· «ὧδε ἐστίν ἡ ὑπομονή καί ἡ πίστις» (Ἀποκ. ιγ’ 10). Ἐδῶ πρέπει νά σφίγξῃς δυνατά τήν καρδίαν σου καί νά τήν σκληρύνῃς, ὥστε νά μή συμπονέσῃς οὔτε εἰς τά δάκρυα τῶν γονέων σου, οὔτε εἰς τούς θρήνους τῶν συγγενῶν σου, οὔτε εἰς τάς παρακινήσεις τῶν φίλων σου, ἀλλά νά νομίσῃς πῶς αὐτοί ὅλοι εἶναι οἱ πρῶτοι σου ἐχθροί, ὡς λέγει ὁ Κύριος, «καί ἐχθροί τοῦ ἀνθρώπου οἱ οἰκιακοί αὐτοῦ» (Ματθ. ι’ 36). Διότι, ἄν ὀλίγον ἀφήσῃς τήν καρδίαν σου νά μαλακωθῇ εἰς αὐτά, εὐθύς ἔχει νά σέ νικήσῃ ὁ κόσμος καί ὁ διάβολος καί νά σέ ἐμποδίσῃ ἀπό τήν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς σου· ἐδῶ πρέπει νά μεταχειρισθῇς σπαθί, σπαθί διά νά κόψῃς κάθε προσπάθειαν τοῦ κόσμου καί τῆς σαρκός καί τῶν ἡδονῶν καί νά μή δειλιάσῃς ὁλότελα, ἀλλά μόνον ἐλπίζοντας εἰς τήν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ ὅπου σέ προσκαλεῖ μή ἰδῇς τριγύρω σου, ὡς ὁ Λώτ, ἀλλά βλέπε μόνον τά ἔμπροσθέν σου, ἕως νά φύγῃς καί νά γλυτώσῃς ἀπό τόν κόσμον, ὡσάν ἀπό ἄλλην Πεντάπολιν· «σώζων σῶζε τήν σεαυτοῦ ψυχήν· μή περιβλέψῃ εἰς τά ὀπίσω, μηδέ στῆς ἐν πάσῃ τῇ περιχώρῳ· εἰς τό ὄρος σῴζου μήποτε συμπαραληφθῇς» (Γέν. ιθ’ 17). Καί εἰς τήν ὁδοιπορίαν ὅπου ἐδιάλεξες νά κάμῃς, μή θέλῃς νά συμβουλεύεσαι ἄλλον, παρά τάς ἁγίας Γραφάς, τούς θεοφόρους Πατέρας καί τόν κατά τάς Γραφάς συμβουλεύοντά σε πνευματικόν σου, ὅστις εἶναι εἰς τόπον Θεοῦ. Διότι ἀλλέως, ἐάν ἐσύ θέλῃς νά ζυγιάζῃς τά λόγια καί τάς κρίσεις τῶν ἀνθρώπων καί νά προσέχῃς εἰς τάς ἀντιρρήσεις καί ἀρεσκείας τοῦ κόσμου καί νά φοβῆσαι ἐκεῖνα ὅπου ἔχει νά εἰπῇ ὁ ἕνας καί ἄλλος, ἄς εἶσαι βέβαιος, ὅτι δέν θέλεις τελειώσει ποτέ κανένα καλόν διά λόγου σου, οὔτε θέλεις δυνηθῆ ποτέ νά εὕρῃς τόν Χριστόν.
Μετανόησε λοιπόν διότι ἐφάνης μικρόψυχος καί ἀνυπομόνητος εἰς τούς πειρασμούς ὅπου ἀπήντησες εἰς τήν ὁδόν τῆς ἀρετῆς καί δέν ἐστάθης ἀνδρεῖος, ὅταν ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἐτραβήχθη ὀλίγον ἀπό λόγου σου διά νά σέ δοκιμάσῃ καί ταπεινώσου ἕως ἐδάφους. Εὐχαρίστησε τόν Κύριον, ὅπου πάλιν μέ τήν χάριν του σέ ἐπισκέφθη καί δέν σέ ἀφῆκε νά χαθῇς ὁλότελα, ψάλλοντας μέ τόν Δαβίδ «εἰμή ὅτι Κύριος ἐβοήθησέ μοι παρά βραχύ παρῴκησε τῷ ᾅδῃ ἡ ψυχή μου» (ψαλμ. Ϟγ’ 16)· καί παρακάλεσέ τον νά σοῦ δώσῃ πάλιν τάς πρώτας γλυκύτητας καί χαράς τῆς χάριτός του, καθώς τόν παρεκάλει περί τούτου καί ὁ Δαβίδ «ἀπόδος μοι τήν ἀγαλλίασιν τοῦ σωτηρίου σου» (ψαλμ. ν’), ποίησον καί κάποια αἰσθητά κινήματα, κτύπησε τό στῆθος σου μέ τά χέρια σου, ἐναγκάλισε τόν σταυρόν τοῦ Κυρίου, ἤ τήν ἁγίαν Εἰκόνα του (ἐάν ὅμως δέν εἶναι κανείς νά σέ βλέπῃ) καί φώναξε καί ἐσύ καί εἰπέ του ἐκεῖνα τά λόγια ὅπου τοῦ εἶπεν ὁ Ἰακώβ. Κύριε, δέν σέ ἀφίνω καί δέν φεύγω ἀπό ἐδῶ ἕως οὗ νά μέ εὐλογήσῃς καί νά μοῦ θερμάνῃς τήν καρδίαν μου καί νά μοῦ γλυκάνῃς τήν ψυχήν μου μέ τήν κατάνυξιν καί μέ τήν θείαν σου Χάριν, «οὐ μή σέ ἀποστείλω ἐάν μή με εὐλογήσῃς» (Γέν. λβ’ 26). Εἰπέ του καί τά λόγια τῆς Χαναναίας, «ναί, Κύριε, καί τά κυνάρια ἐσθίει ἀπό τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπό τῆς τραπέζης τῶν κυρίων αὐτῶν» (Ματθ. ιε’ 27)· ἤγουν δός μοι, Κύριε, ὀλίγον τί ἀπό ἐκείνας τάς παρηγορίας ὅπου δίδεις εἰς τούς κατά πνεῦμα υἱούς καί φίλους σου· καί ζήτησέ του νά προλαμβάνῃ κρυφίως νά σέ ἐνδυναμώνῃ μέ τήν χάριν του, ὅσαις φοραῖς ἀποφασίσῃ νά σοῦ ἀκολουθήσουν πειρασμοί, καθώς τό λέγει ὁ ἅγιος Ισαάκ(⁵) διά νά ἠμπορῇς μέ τήν δυναμίν του νά τούς ὑπομείνῃς εὐχαρίστως. Καί ἐπειδή εἶναι «πολλοί οἱ κλητοί, ὀλίγοι δέ οἱ ἐκλεκτοί», ὡς τό λέγει ὁ ἴδιος (Ματθ. κ’ 16), παρακάλεσέ τον νά σέ ἀξιώσῃ νά συναριθμηθῇς μέ τούς ολίγους(⁶) διά νά δυνηθῇς νά σωθῇς, χωρίς νά κρατῇς λογαριασμόν εἰς τά λόγια τοῦ κόσμου, καθώς δέν κρατεῖς λογαριασμόν καί εἰς τά λόγια ἑνός μωροῦ καί νηπίου· ἤ μᾶλλον εἰπεῖν, καθώς δέν κρατεῖς λογαριασμόν οὔτε εἰς τόν ἦχον ὅπου κάμνει ἡ θάλασσα «ἦχοι θαλάσσης ἀνδρός ἄφρονοςλόγοι· βρίθοντες ἀκτάς οὐ πιαίνουσι χρόας»· λέγει ὁ θεολόγος Γρηγόριος.
Γ’
Συλλογίσου τά δῶρα ὅπου ἐπρόσφεραν οἱ μάγοι εἰς τόν Χριστόν, εὐθύς ὅπου τόν ηὗραν εἰς τήν οἰκίαν, καθώς λέγει ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος· «καί ἐλθόντες εἰς τήν οἰκίαν εὗρον τό παιδίον μετά Μαρίας τῆς μητρός αὐτοῦ» (β’ 11)· δέν εἶδαν ἐκεῖ καμμίαν ἑτοιμασίαν, ἤ κανέν σημεῖον βασιλικόν, ἀλλά μόνον πτωχείαν καί ταπείνωσιν, μέ ὅλον τοῦτο, ὁδηγούμενοι ἀπό τήν πίστιν καί ἀπό τήν παρά Θεοῦ γενομένην ἔλλαμψιν εἰς τήν διάνοιάν τους, ὡς λέγει ὁ ἱερός Νικήτας, ἐγνώρισαν τόν Ἰησοῦν πῶς εἶναι βασιλεύς τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς καί λυτρωτής ὅλου τοῦ κόσμου, καί διά τοῦτο πεσόντες ἐπροσκύνησαν αὐτόν καί τοῦ ἐπρόσφεραν τά δῶρα των καί μαζί μέ τά δῶρα ταῦτα καί τήν προσκύνησιν ὅπου ἔκαμαν, ὑπέταξαν εἰς τόν νέον βασιλέα κάθε πρᾶγμα. Ὑπέταξαν εἰς αὐτόν ὅλον τόν νοῦν καί τήν καρδίαν διά τῆς πίστεως· ὑπέταξαν ὅλον τό σῶμα διά τῆς προσκυνήσεως· ὑπέταξαν ὅλα τά ἐξωτερικά ἀγαθά διά τοῦ χρυσοῦ, διά τῆς σμύρνης, καί διά τοῦ λιβάνου· καί διά τῶν τριῶν τούτων δείχνουν, πῶς προσφέρουν εἰς τόν νεογέννητον βασιλέα ἐπίγνωσιν, ὑπακοήν καί ἀγάπην, ὡς λέγει ὁ ἱερός Θεοφύλακτος καί ὁ Νικήτας. Καί διά μέν τοῦ χρυσοῦ φανερώνουν ὅτι εἶναι βασιλεύς, διά τοῦ λιβάνου ὅτι εἶναι Θεός καί διά τῆς σμύρνης δείχνουν ὅτι εἶναι ἄνθρωπος θνητός. Ὅθεν λαμβάνουν καί αὐτοί ἀπό τόν Χριστόν τρία χαρίσματα· ἀντί τοῦ χρυσοῦ λαμβάνουν τήν ἐλευθερίαν τοῦ πάθους τῆς φιλαργυρίας· ἀντί τοῦ λιβάνου τήν ἐλευθερίαν τῆς εἰδωλολατρίας· ἀντί δέ τῆς σμύρνης τήν ἐλευθερίαν τῆς νεκρώσεως καί τοῦ θανάτου τοῦ ψυχικοῦ, καθώς λέγει ὁ σοφός Νικήτας. Ὢ τῆς μεγάλης τῶν μάγων φιλοτιμίας! ὢ τῆς πολλῆς τῶν ἀλλοφύλων καί ἐθνικῶν ἐλευθεριότητος! διά τήν ὁποίαν καί ἠξιώθησαν, ὄχι μόνον νά ἰδοῦν μέ τούς ὀφθαλμούς τους, ἀλλά καί νά πιάσουν μέ τάς ἀγκάλας των τόν Δεσπότην τῶν ἁπάντων, τό ὁποῖον μόνον εἶναι μία μακαριότης· ὄχι μόνον νά ἰδοῦν καί νά συνομιλήσουν μέ τήν κυρίαν Θεοτόκον, μέ μίαν Βασίλισσαν τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς, ὄχι μόνον νά ἰδοῦν ἄγγελον εἰς τό ὄνειρο τους, ἀλλά ἠξιώθησαν νά γίνουν καί εἰς ὅλην τήν βασιλείαν τῶν Περσῶν, πρό τῶν διδασκάλων διδάσκαλοι, πρό τῶν κηρύκων κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου καί πρό τῶν Ἀποστόλων Ἀπόστολοι τοῦ Κυρίου.
Ἀλλ’ ὢ πόσον μακάριος ἤθελες εἶσαι καί ἐσύ, ἀδελφέ, ἐάν ηξεύρῃς νά ἀφιερώνῃς εἰς τόν Κύριον, καθώς οἱ μάγοι, ὅ,τι καί ἄν ἔχῃς εἰς τοῦτον τόν κόσμον, τόσον ἐσωτερικά ὅσον καί ἐξωτερικά ἀγαθά· τόσον ψυχικά ὅσον καί σωματικά. Καί διατί φοβεῖσαι νά ἀφιερώσῃς ὅλα σου τά πάντα εἰς τόν Θεόν; Νομίζεις τάχα πῶς ἔχεις νά νικήσῃς τήν μεγαλοδωρεάν τοῦ Θεοῦ; γελασμένος εἶσαι· διότι καθώς λέγει ὁ θεολόγος Γρηγόριος· «οὐδέποτε νικήσεις μεγαλοδωρεάν Θεοῦ κἄν πάντα πρόῃ τά ὄντα, κἄν τοῖς οὖσι σαὐτόν προσθῇς»(⁷). Αὐτά τά πρόσκαιρα ἀγαθά ὅπου ἔχεις, δέν ἠμποροῦν νά σοῦ προξενήσουν κανέν ἀληθινόν καλόν, οὔτε ἀλλέως δύνασαι νά τά κερδίσῃς ἀνίσως δέν τά δώσῃς εἰς τόν Θεόν καί ἀνίσως δέν τά ἀπαρνηθῇς τελείως διά τήν ἀγάπην του, ὡς λέγει ὁ προρρηθείς μέγας Γρηγόριος· «τοῦτο γάρ ἐστι λαβεῖν τό τῷ Θεῷ δοθῆναι»(⁸) ἤ κἄν ἀνίσως δέν τά μεταχειρισθῇς εἰς θείαν ὑπηρεσίαν του, ἐξοδεύοντας αὐτά εἰς ἐλεημοσύνας πτωχῶν καί ἄλλων κοινωφελῶν καί θεαρέστων πραγμάτων· εἰ δέ καί κάμῃς ἀλλεοτρόπως καί τά κρατῇς διά λόγου σου, θέλεις πάθει ἐκεῖνο ὅπου παθαίνει ἕνας ὅπου νά ὀνειρευθῇ μίαν μεγάλην εὐτυχίαν καί μετά ταῦτα ἐξυπνῶντας εὑρεθῇ εὔκαιρος ἀπό κάθε τί, καθώς λέγει ὁ ψαλμωδός· «ὕπνωσαν ὕπνον αὐτῶν καί οὐχ εὗρον οὐδέν πάντες οἱ ἄνδρες τοῦ πλούτου ταῖς χερσίν αὐτῶν» (ψαλμ. οε’ 5). Ὢ καί τί μεγάλη πραγματεία εἶναι αὕτη! καθώς λέγει ὁ θεολόγος Γρηγόριος, νά ἀλλάξῃς ἐσύ τά προσωρινά μέ τά παντοτινά· τά φθαρτά μέ τά ἄφθαρτα· τήν γῆν μέ τόν οὐρανόν· τό μάταιον σχῆμα τούτου τοῦ κόσμου μέ ἕνα ἄπειρον βάρος δόξης. «Ἠβουλήθην γενέσθαι μεγαλέμπορος, πάντων ὧν ἔχω τόν τίμιον ὠνησάμενος μαργαρίτην καί ἀντιδούς τά ρέοντα καί συρόμενα τῶν ἐστώτων καί οὐρανίων· ἥπερ δή πραγματειῶν μεγίστη καί βεβαιοτάτη τοῖς γε νοῦν ἔχουσιν» (Λόγος εἰς τόν ἐξισωτήν Ἰουλιανόν).
Ἐν συντομίᾳ σοῦ λέγω· ἄν ἐσύ, ἀδελφέ, ὅπου ἀναγινώσκεις ταῦτα εἶσαι πτωχός, πρόσφερε εἰς τόν νεογέννητον βασιλέα Ἰησοῦν· α’ ὡσάν χρυσάφι, τό ἐπιθυμητικόν μέρος τῆς ψυχῆς σου, ἤγουν πρόσφερέ του μίαν καρδίαν καί θέλησιν καθαράν ὡσάν χρυσάφι, ἀπό κάθε κακήν ἐπιθυμίαν καί ὄρεξιν· ὅλην ποθοῦσαν τά οὐράνια· ὅλην κλίνουσαν εἰς τά πνευματικά· ὅλην ἀνημένην εἰς μόνην τήν ἀγάπην τοῦ Ἰησοῦ καί ὄχι εἰς ἄλλο κανέν γήϊνον πρᾶγμα· καί ἁπλῶς ὅλην μέ ὅλα της τά θελήματα καί τάς ἐπιθυμίας, ὥστε ὅπου νά ἠμπορῇς καί ἐσύ νά λέγῃς ἐκεῖνο τό τοῦ Δαβίδ· «Κύριε, ἐναντίον σου πᾶσα ἡ ἐπιθυμία μου» (ψαλμ. λζ’ 9), ὅτι διά τοῦτο καί ὁ Θεός ἐπρόσταξεν εἰς τό Λευϊτικόν νά προσφέρωνται εἰς αὐτόν, ὄχι μόνον τό ξύγγι τῶν νεφρῶν, ἀλλά καί τά δύο ὁμοῦ νεφρά· «Καί τούς δύο νεφρούς, καί τό στέαρ τό ἐπ’ αὐτῶν περιελεῖ» (γ’ 4)· τό ὁποῖον φανερώνει, καθώς ἑρμηνεύει ὁ μέγας Βασίλειος εἰς τόν περί Παρθενίας λόγον, ὅτι πρέπει νά προσφέρωμεν εἰς τόν Θεόν ὡς δῶρον ὄχι μόνον κάθε λογῆς ἐπιθυμίαν σαρκικήν, ἀλλά ἀκόμη καί αὐτά τά ὄργανα καί μέλη, ἀπό τά ὁποῖα ἐξέρχεται ἡ τοιαύτη ἐπιθυμία καί ἡ γονή τοῦ σπέρματος, ὅ,τι λογῆς εἶναι οἱ νεφροί· «ἐπί δέ τῶν νεφρῶν οὐ τό στέαρ μόνον τούτων ἀλλά καί αὐτούς πυρί παραδίδωσιν ὅτι δυνατόν ἄνευ νεφρῶν, τουτέστιν ἄνευ γάμων ζῆν». Διά τοῦτο καί ὁ Δαβίδ προσφέροντας εἰς τόν Θεόν ὄχι μόνον κάθε ἐπιθυμίαν, ἀλλά καί αὐτά τά νεφρά τά πρῶτα ὄργανα τῆς ἐπιθυμίας ἔλεγεν, ὅτι «σύ ἐκτήσω τούς νεφρούς μου» (ψαλμ. ρλη’ 11).
β’. Πρόσφερε, ἀδελφέ, εἰς τόν Ἰησοῦν ὡσάν λιβάνι, τόν νοῦν καί τό λογιστικόν μέρος τῆς ψυχῆς σου καθαρόν ἀπό βλασφήμους λογισμούς· καθαρόν ἀπό αἰσχρούς λογισμούς· καθαρόν ἀπό πονηρούς λογισμούς (⁹) ὅλον διαφανές ἀπό πνευματικά ἐνθυμήματα· ὅλον λαμπρόν ἀπό τήν νοεράν προσευχήν, ἥτις ἀναπέμπεται εἰς τόν Θεόν ὡς θυμίαμα καί λιβάνι, ὡς λέγει ὁ Δαβίδ· «κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου» (ψαλμ. ρμ’ 2)· ὅλον ὑποτασσόμενον εἰς τήν ὑπακοήν τοῦ Χριστοῦ μέ ὅλα του τά φρονήματα, ὡς λέγει ὁ Παῦλος· «λογισμούς καθαιροῦντες… καί αἰχμαλωτίζοντες πᾶν νόημα εἰς τήν ὑπακοήν τοῦ Χριστοῦ» (Β’ Κορ. ι’ 5)· ὅλον πεπυρακτωμένον ἀπό καλούς καί θεϊκούς λογισμούς· καθώς λέγει ὁ θεολόγος Γρηγόριος εἰς τό Πάσχα· «καί τοῖς καλοῖς ἄνθραξι καθαιρώμεθα τό διανοητικόν ἡμῶν ἀνάπτουσι καί καθαίρουσι παρά τοῦ πῦρ ἐλθόντος βαλεῖν ἐπί τῆς γῆς, τό τῶν μοχθηρῶν ἕξεων ἀναλωτικόν καί τήν ἄναψιν ἐπισπεύδοντος»· διά νά πέμπῃς καί εἰς τούς ἄλλους ὀσμήν εὐωδίας καί πνευματικῆς γνώσεως, ἵνα λέγῃς καί σύ μέ τόν Παῦλον· «Τῷ δέ Θεῷ χάρις τῷ πάντοτε θριαμβεύοντι ἡμᾶς ἐν τῷ Χριστῷ, καί τήν ὀσμήν τῆς γνώσεως αὐτοῦ φανεροῦντι δι’ ἡμῶν ἐν παντί τόπῳ, ὅτι Χριστοῦ εὐωδία ἑσμέν» (Β’ Κορ. β’ 14). Πρόσφερέ τον λέγω τό λογιστικόν σου, ὅλον συντετριμμένον, ὅλον τεταπεινωμένον μέ τό πνεῦμα τῆς κατανύξεως.
γ’. Πρόσφερε δῶρον εἰς τόν Ἰησοῦν ὡσάν σμύρναν τήν νέκρωσιν τοῦ θυμικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς σου, μακρύνοντας ἀπό τήν καρδίαν σου κάθε ταραχήν, κάθε ὀργήν, κάθε θυμόν, κάθε πικρίαν, κάθε μῖσος, κάθε κραυγήν, κάθε ὕβριν καί λοιδορίαν, καθώς παραγγέλει ὁ Ἀπόστολος· «πᾶσα πικρία καί ὀργή καί κραυγή καί βλασφημία ἀρθήτω ἀφ’ ἡμῶν σύν πάσῃ κακίᾳ» (Ἐφεσ. δ’ 31). Διότι καί ὁ Θεός διά τοῦτο ἐπρόσταξεν εἰς τόν παλαιόν νόμον, νά προσφέρεται εἰς αὐτόν, ὡσάν θυσία καί δῶρον τό αὐτί τοῦ συκωτιοῦ ὁμοῦ μέ τήν χολήν, καθώς λέγει ὁ μέγας Βασίλειος εἰς τόν περί Παρθενίας λόγον, διά νά μᾶς φανερώσῃ ὅτι πρέπει νά ὑποτάσσωμεν εἰς αὐτόν ὅλον τό θυμικόν μέρος τῆς ψυχῆς μας· ὡσάν ὅπου ὄργανον τοῦ θυμοῦ, κατά τούς ἰατρούς εἶναι ἡ χολή· διά τοῦτο, καί παροιμία λέγεται· «ἒστι καί ἐν μύρμηκι χολή, ἤτοι θυμός»· διότι ἤξευρε, ἀδελφέ, ὅτι τά πάθη τοῦ θυμικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς εἶναι πλέον δυσκολονίκητα ἀπό τά πάθη τοῦ ἐπιθυμητικοῦ, ὡς λέγει ὁ θεῖος Μάξιμος. «Δυσκαταγώνιστα μᾶλλον τά τοῦ θυμικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς πάθη παρά τά τοῦ ἐπιθυμητικοῦ τυγχάνει· δι’ ὅ καί μεῖζον τό φάρμακον κατ’ αὐτοῦ ἡ ἐντολή τῆς ἀγάπης ὑπό τοῦ Κυρίου ἐδόθη» (ἐκατοντ. β’ περί ἀγάπης)· διά τοῦτο εἶναι χρεία μέ περισσοτέραν δύναμιν καί ἀγῶνα νά τά πολεμῇς διά νά τά νικήσῃς καί νά τά ὑποτάξῃς εἰς τόν Χριστόν.
Ἐάν δέ ἐσύ ὅπου ἀναγινώσκεις ταῦτα εἶσαι πλούσιος, κοντά ὅπου πρέπει νά προσφέρῃς εἰς τόν Ἰησοῦν ὡσάν δῶρα τά τρία μέρη τῆς ψυχῆς σου, ὡς εἴπομεν, πρέπει ἀκόμη νά τοῦ προσφέρῃς καί τόν πλοῦτον σου καί τά ἀγαθά σου· διότι αὐτά εἶναι δῶρα ἰδικά του καί σοῦ τά ἔδωσεν ὄχι διά νά τά ἔχῃς ἐσύ μόνος καί νά τά ἀπολαμβάνῃς ὡσάν τόν ἄφρονα ἐκεῖνον πλούσιον τοῦ Εὐαγγελίου· ἀλλά διά νά γίνῃς οἰκονόμος εἰς αὐτά μοιράζοντάς τα εἰς πτωχοτροφεῖα, εἰς νοσοκομεῖα, εἰς χήρας, εἰς ὀρφανά, εἰς τύπους ψυχωφελῶν βιβλίων καί εἰς ἄλλας ἀγαθοεργίας, ἵνα διά μέσου τῆς καλῆς ταύτης οἰκονομίας, εἰσέλθῃς εἰς τάς οὐρανίους σκηνάς, ὡς εἶπεν ὁ Κύριος· «ποιήσατε ἑαυτοῖς φίλους ἐκ τοῦ μαμμωνᾶ τῆς ἀδικίας, ἵνα ὅταν ἐκλίπητε δέξωνται ὑμᾶς εἰς τάς αἰωνίους σκηνάς» (Λουκ. ις’ 9), διά τοῦτο καί ὁ θεολόγος Γρηγόριος εἶπεν, ὅτι «οὐδενί τῶν πάντων, ὡς ἐλέῳ Θεός θεραπεύεται» (Λόγος περί φιλοπτωχίας).
Ὅθεν, ἐάν ἓως τώρα δέν ἐπρόσφερες ταῦτα πάντα εἰς τόν Ἰησοῦν, ἀπό τώρα καί ὕστερα ἀποφάσισε διά νά τοῦ προσφέρῃς μέ ὅλην σου τήν καρδίαν· διότι αὐτός ἔτσι ἐπρόσταξε, νά μή φανῇ ποτέ κανένας ἔμπροσθέν του μέ εὔκαιρα χέρια, «οὐκ ὀφθήσῃ πρός μέ κενός» (Ἔξοδ. κγ’ 15). Εἰ δέ καί ἡ κακή συνήθεια τῆς φιλαργυρίας δέν σέ ἀφίνῃ νά προσφέρῃς τά ἀγαθά σου εἰς τόν Χριστόν καί νά δίδῃς ἐξ αὐτῶν ἐλεημοσύνην, βίασε εἰς τάς ἀρχάς ὅσον δύνασαι τόν ἑαυτόν σου εἰς τό νά δίδῃς· καί ἀφ’ οὗ συνειθίσῃς, τότε θέλεις ἐλεεῖ μέ εὐκολίαν καί χαράν τῆς καρδίας σου· διότι καθώς κάθε ἀρετή μέ βίαν ἀποκτᾶται, ἔτσι καί ἡ ἐλεημοσύνη, καί ἄν δέν βιάσῃ τίς τόν ἑαυτόν του, δέν δύναται νά γίνῃ ἐλεήμων, καί ἀκολούθως οὔτε κληρονόμος τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν· ἐπειδή οἱ βιασταί ἁρπάζουσι τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν (Ματθ. ια’ 12). Ζήτησε συγχώρησιν ἀπό τόν Κύριον, διότι ἐξώδευσες τόσον πλοῦτον εἰς μάταια πράγματα, καί ὄχι ἀναγκαῖα εἰς τήν ζωήν σου, τά ὁποῖα ἄν ἤθελες δώσει εἰς τούς πτωχούς, βέβαια ἤθελες κερδήσει τόν Παράδεισον.
Ἐντράπου διά τήν φειδωλίαν καί ἀκρίβειαν ὅπου ἔδειξες ἕως τώρα εἰς τόν Ἰησοῦν, παραβλέποντας τούς ἀδελφούς του πτωχούς καί γυμνούς καί ἀσθενεῖς καί πεινασμένους καί διψασμένους καί παρακάλεσέ τον νά πλατύνῃ τήν καρδίαν σου μέ τήν χάριν του καί διά νά δίδῃς εἰς τό ἑξῆς ἐλεημοσύνην πλουσιοπάροχα, ἀφθόνως καί μέ ἐλευθεριότητα. Ἐπειδή ὅποιος ὀλίγον σπέρνει, ὀλίγον θέλει θερίήσει· ἀλλ’ ὅποιος σπέρνει πολύ, θέλει θερίσει καί πολύ· «ὁ σπείρων φειδομένως, φειδομένως καί θερίσει· καί ὁ σπείρων ἐπ’ εὐλογίαις ἐπ’ εὐλογίαις καί θερίσει» (Β’ Κορ. θ’ 6). (¹⁰).
(¹) Εἰς τό ἀρχικόν κείμενον τῆς παρούσης μελέτης τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου παρατίθεται μακροτάτη ὑποσημείωσις, ἥτις δι’ ἔλλειψιν χώρου παραλείπεται ἐκ τῆς παρούσης ἐπανεκδόσεως.
(²) Τοῦτο τό ἴδιον λέγει καί ὁ θεῖος Χρυσόστομος (Ὁμιλ. ς’ εἰς τό κατά Ματθαῖον). Περί τοῦ ἀστέρος τούτου ταῦτα λέγει ὁ Θεοφόρος Ἰγνάτιος ἐν τῇ πρός Ἐφεσίους Ἐπιστολῇ∙ «Ἀστήρ ἐν οὐρανῷ ἔλαμψεν ὑπέρ πάντας τούς πρό αὐτού∙ καί τό φῶς αὐτοῦ ἀνεκλάλητον ἧν καί ξενισμόν παρεῖχεν ἡ καινότης αὐτοῦ τοῖς ὁρῶσιν αυτόν∙ τά δέ λοιπά πάντα ἄστρα, ἅμα Ηλίῳ καί Σελήνη χορός ἐγένοντο τῷ ἀστερι∙ αὐτός δέ ἧν ὑπερβάλλων τῷ φανῷ∙ ταραχή τε ἧν πόθεν ἡ καινότης ἡ φαινομένη. Ἀλλά καί ὁ Χρυσόστομος λέγει ὅτι αὐτός υπερέλαμπε τοῦ Ἡλίου, δι’ ὅ καί ἐν ἡμέρᾳ ἐφαίνετο».
(³) Ὅθεν καί ὁ θεῖος Χρυσόστομος λέγει∙ «Τίς γάρ αὐτούς ἔπεισε λόγος; ποίων ἀγαθῶν ἐλπίς τόν ἐκ τοσούτου διαστήματος προσκυνῆσαν Βασιλέα»; (Ὁμιλ. ς’ εἰς τόν Ματθ.).
(⁴) Διά τρία γενικά αἴτια φαίνεταί μοι, ὅτι γίνονται νοερῶς μέσα εἰς τήν ψυχήν τά μυστικά ταῦτα καλέσματα καί οἱ φωτισμοί καί ἐμπνεύσεις τοῦ Θεοῦ εἰς τήν σωτηρίαν, τά ὁποῖα ἐνεργεῖ ἤ διά ἀναγνώσεως καί ἀκοῆς τῶν θείων Γραφῶν καί ἄλλων πνευματικῶν βιβλίων ἤ διά θεωρίας ἱερῶν τινων ἤ καί δι’ ἄλλων ἐξωτερικῶν τρόπων· α’ ἐπειδή οἱ μέν ἄπιστοι καί ἀσεβεῖς ἔχουν σκοτισμένον τόν νοῦν καί τό αὐτεξούσιον χωλόν καί ἀσθενές ἀπό τήν προπατορικήν ἁμαρτίαν (προσθήσω δέ καί τήν ἀσέβειαν καί ἀπιστίαν καί τά κατά τήν ἀσέβειαν πονηρά ἔργα) οἱ δέ πιστοί καί εὐσεβεῖς ἔλαβον μέν τήν Χάριν τοῦ Θεοῦ εἰς τήν καρδίαν διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος, κατέχωσαν δέ ὕστερον τήν τοιαύτην Χάριν μέ τά πάθη καί τάς ἁμαρτίας. Διά τοῦτο ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ δέν παύει τούς τοιούτους νά προσκαλῇ εἰς τήν σωτηρίαν, φωτίζουσα τόν νοῦν καί θέλγουσα καί δυναμοῦσα τό αὐτεξούσιον ἐκείνων μέν εἰς τό νά γνωρίσουν καί νά ἀγαπήσουν τήν ὄντως ὀρθήν πίστιν· τούτων δέ εἰς τό νά πράξουν τό ὄντως ἀγαθόν καί τήν ἀρετήν, ἵνα δι’ αὐτῶν επιτύχωσι τῆς σωτηρίας ἀμφότεροι. β’. Ἐπειδή καί ὁ διάβολος μέ τρεῖς βαθμούς νοερούς προσκαλεῖ μυστικώς τόν ἄνθρωπον, καί θέλοντα καί αὐτόν οὐ βιαζόμενον τόν ρίπτει εἰς τήν τάξιν τῆς ἁμαρτίας· πρῶτον μέ τήν εἰς τόν νοῦν προσβολήν τοῦ κακοῦ, δεύτερον μέ τόν εἰς τήν θέλησιν ἡδονικόν συνδυασμόν τοῦ αὐτοῦ κακοῦ καί τρίτον μέ τήν τελείαν καί ἀποφασιστικήν συγκατάθεσιν τῆς θελήσεως εἰς τό νά πράξῃ τό αὐτό κακόν.
Διά τοῦτο ἐκ τοῦ ἐναντίου ὁ Θεός βοηθῶντας τόν ταλαίπωρον ἄνθρωπον καί θέλοντας νά τόν λυτρώσῃ ἀπό τήν ἁμαρτίαν, τόν προσκαλεῖ διά τῆς Χάριτός του μέ τρεῖς βαθμούς νοητούς, διά νά τόν φέρῃ εἰς τήν πρᾶξιν τοῦ καλοῦ καί τῆς ἀρετῆς θέλοντα καί οὐ βιαζόμενον· καί πρῶτον μέν ἀντί τῆς προσβολῆς τοῦ κακοῦ, φωτίζει νοερῶς τόν νοῦν του εἰς τό καλόν, δεύτερον ἀντί τοῦ ἡδονικοῦ συνδυασμοῦ, θέλγει καί γλυκαίνει τήν θέλησίν του εἰς τό καλόν· καί τρίτον ἀντί τῆς κακῆς συγκαταθέσεως τόν κάμνει νά συγκατατεθῇ εἰς τό νά πράξῃ τό καλόν. Ὅθεν εἶπεν ἡ ἐν Καρθαγένῃ ἁγία Σύνοδος ἐν τῷ ρκγ’ ἤ ἐν τῷ ρις’ κανόνι αὐτῆς, ὅτι ἑκάτερον δῶρόν ἐστι τοῦ Θεοῦ καί τό εἰδέναι τί ποιεῖν δεῖ καί τό ἀγαπᾶν ὃ δεῖ ποιεῖν· γ’ δέ καί τελευταῖον αἴτιον τῶν θεϊκῶν τούτων καλεσμάτων εἶναι· διότι ὁ Θεός, ὡσάν νοητός νυμφίος τῶν ψυχῶν, θέλει νά ἑνωθῇ μυστικῶς μέ τήν νοητήν νύμφην του τήν ψυχήν. Ὅθεν καθώς διά νά τελειωθῇ ἕνας γάμος τρία πράγματα εἶναι ἀναγκαῖα· πρῶτον νά φανερωθῇ καί νά μηνυθῇ εἰς τήν νύμφην ὁ νυμφίος ὅπου ἔχει νά πάρῃ· δεύτερον νά δεχθῇ καί νά χαρῇ ἡ νύμφη εἰς αὐτό τό μήνυμα· καί τρίτον νά δώσῃ τόν ἀποφασιστικόν καί τέλειον λόγον της, ὅτι θέλει νά τόν πάρῃ διά νυμφίον της· ἔτσι καί νά τελειωθῇ ὁ μυστικός γάμος καί ἡ μετά Θεοῦ τῆς ψυχῆς ἕνωσις τρία πράγματα εἶναι ἀναγκαῖα. Πρῶτον, τό νά φωτισθῇ ὁ νοῦς καί ἡ ψυχή διά μέσου τῆς προσκαλούσης Χάριτός του· δεύτερον τό νά δεχθῇ ἡ ψυχή μετά χαρᾶς τόν φωτισμόν αὐτόν, καί τό προσκάλεσμα τοῦ Θεοῦ· καί τρίτον τό νά κάμῃ τελείαν συγκατάθεσιν καί ἀπόφασιν εἰς τό νά ἀκολουθήσῃ διά τῆς πράξεως καί τοῦ ἔργου τό θεϊκόν αὐτό προσκάλεσμα καί τόν φωτισμόν.
Ὅθεν τά τρία ταῦτα μέ ἕνα ρητόν μᾶς φανερώνει ὁ νοητός νυμφίος Χριστός εἰς τήν ἱεράν του ἀποκάλυψιν λέγων· «ἰδού ἒστηκα ἐπί τήν θύραν καί κρούω». Ἰδού ὁ παρά τοῦ Θεοῦ εἰς τήν ψυχήν γινόμενος φωτισμός καί προσκάλεσμα· «ἐάν τις ἀνοίξῃ μοι τήν θύραν ἰσελεύσομαι πρός αὐτόν». Ἰδού ἡ παρά τῆς ψυχῆς ὑποδοχή τοῦ θεϊκοῦ προσκαλέσματος· «καί δειπνήσω μετ’ αὐτοῦ καί αὐτός μετ’ ἐμοῦ» (γ’ 20). Ἰδού ἡ τελεία συγκατάθεσις τῆς ψυχῆς εἰς τό νά ἐργασθῇ τάς ἀρετάς διά τῆς Χάριτος καί ἡ μετά τοῦ Θεοῦ ἕνωσις· ἐάν ὅμως δέν θελήσῃ νά δεχθῇ ἡ ψυχή μετά χαρᾶς τό θεῖον προσκάλεσμα, ἤ καί ἀργοπορήσῃ νά τό δεχθῇ, ὁ Κύριος βαρύνεται καί ἀναχωρεῖ, καθώς καί ἕνας εὐγενής νυμφίος, ὅταν βλέπῃ τήν νύμφην πῶς δέν τόν θέλει τήν μισεῖ καί φεύγει· καθώς τοῦτο δηλοῦται διά τοῦ Ἄσματος, ὅπου λέγεται· «φωνή τοῦ ἀδελφιδοῦ μου κρούει ἐπί τήν θύραν, ἄνοιξόν μοι ἡ πλησίον μου, ἀδελφή μου· περιστερά μου τελεία μου» (ε 2) καί ἐπειδή ἀργοπόρησεν ἡ νύμφη νά τοῦ ἀνοίξῃ ὁ νυμφίος ἔφυγεν, ὅθεν ἡ νύμφη λέγει λυπηρά, καί τρέχει νά τόν ζητῇ· «ἤνοιξα ἐγώ τῷ ἀδελφιδῷ μου· ἀδελφιδός μου παρῆλθεν· ἡ ψυχή μου ἐξῆλθεν ἐν τῷ λόγῳ αὐτοῦ, ἐζήτησα αὐτόν καί οὐχ εὗρον αὐτόν· ἐκάλεσα αὐτόν καί οὐχ ὑπήκουσέ μου»· (αὐτόθι).
(⁵) «Οὐκ ἔρχεται ὁ πειρασμός εἰ μή πρῶτον δέξεται ἡ ψυχή ἐν τῷ κρυπτῷ μέγεθος ὑπέρ τό μέτρον αὐτῆς, καί τό Πνεῦμα τῆς χάριτος, ὅπερ ἐδέξατο πρῶτον καί μαρτυρεῖ περί τούτου ὁ πειρασμός τοῦ Κυρίου, ὁμοίως καί οἱ πειρασμοί τῶν Ἀποστόλων· οὐ γάρ παρεχωρήθησαν εἰσελθεῖν εἰς πειρασμούς, ἕως ἄν ἐδέξαντο τόν Παράκλητον». Καί πάλιν· «προηγεῖται μέν οὖν ἡ χάρις ἐν τῷ νοΐ, ἐν δέ τῇ αἰσθήσει βραδύνει» (Λόγ. μς’ 284). Ἀνάγνωθι καί τόν νζ’ λόγον τοῦ αὐτοῦ ἁγίου Ἰσαάκ διά νά μάθῃς τί πρέπει νά κάμνῃς, ὅταν σοῦ ἀκολουθήσῃ ἀλλοίωσις εἰς τήν ψυχήν σου καί φόβος καί ἀπόγνωσις καί ἀπιστίας λογισμός καί γεμίσῃ ὁ νοῦς σου ἀπό σκοτασμόν νοητόν.
(⁶) Τόσον γάρ ὀλίγοι εἶναι οἱ σῳζόμενοι, ὅπου ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐν τῇ κδ’ ὁμιλίᾳ εἰς τάς πράξεις, κεφ. ι’ λέγει ἕνα φοβερόν τῇ ἀληθείᾳ λόγον· ζητήσας γάρ ἐκεῖσε ὁ ἅγιος, πόσοι ἄρά γε ἄνθρωποι νομίζει τις νά σωθοῦν εἰς ὅλην τήν Κωνσταντινούπολιν; ἀποκρίνεται, ὅτι μόλις ἀπό τόσας χιλίαδας νά σωθοῦν ἑκατόν μόνον ἄνθρωποι καί τό χειρότερον εἶναι, ὅτι λέγει πῶς ἀμφιβάλλει ἄν σωθοῦν καί αὐτοί. Συμφώνως λέγει καί ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος ἐν τῷ κατά Κρεμονίου κεφ. ις’ καί ὁ ἅγιος Διάλογος ὁμιλ. ιθ’. Καί ἄν τῷ τότε καιρῷ ὅπου ἦτο ἡ ἀκμή τῆς ἀρετῆς, ἦσαν τόσον ὀλίγοι οἱ σῳζόμενοι, τί νά εἰποῦμεν διά τόν τωρινόν καιρόν, εἰς τόν ὁποῖον εἶναι ἡ παρακμή τῆς ἀρετῆς καί ἡ ἀκμή τῆς κακίας; Ἴλεως ὁ Θεός.
(⁷) Λόγος περί φιλοπτωχίας.
(⁸) Αὐτόθι ἐν τῷ περί φιλοπτωχίας.
(⁹) Πονηροί λογισμοί λέγονται οἱ ἐκ τοῦ θυμικοῦ μέρους τικτόμενοι· οἷον λογισμοί μάχης, ὕβρεων, πληγῶν καί φόβων.
(¹⁰) Ἀνάγνωθι εἰς τήν ἀνάγνωσιν περί τοῦ ἔρωτος τῶν ὑπαρχόντων ὅπου ἰδιαιτέρως ἀναφέρομεν καί περί ἐλεημοσύνης.
ΠΗΓΗ: «ΠΑΤΕΡΙΚΟΝ ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑ» Ἤτοι συλλογή ἐκ διαφόρων πατερικῶν λόγων καί θαυμασίων τινων τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου. Ἔκδοσις πρώτη, ὑπό Γέροντος ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΣΚΟΥΡΤΑΝΙΩΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ τοῦ αὐταδέλφου αὐτοῦ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ καί τῆς Συνοδείας αὐτοῦ. ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 1974. (Σελ. 21 – 34).
