Διά νά μή ὑποτεθῇ, ὅτι ὅσα προηγουμένως ἐλέχθησαν εἶναι ἰδέαι τοῦ γράφοντος, ἰδέαι δηλαδή ἁπλῶς ανθρώπου∙ ἀλλά καί διά νά πεισθῇ ὁ ἀναγνώστης πληρέστερον πόσον ἀπαραίτητος εἶναι ἡ ἀνάγκη τῆς μετανοίας, τήν ὁποίαν μέ δυσφορίαν ἤ μέ μειδιάματα εἰρωνείας ἀκούουν οἱ μακράν τοῦ Θεοῦ πλανώμενοι, συγχρόνως δέ πόση εἶναι ἡ ἀξία καί σπουδαιότης αὐτῆς, ἄς προσέξῃ εἰς τάς βεβαιώσεις τῆς Ἁγίας Γραφῆς, πού θά σημειώσωμεν εἰς τήν σειράν. Διότι ὅσα ἡ Ἁγία Γραφή λέγει, δέν εἶναι ἰδέαι ἀνθρώπου, ἀλλά ἡ ἀπόλυτος ἀλήθεια, τήν ὁποίαν λέγει ὁ Θεός. Ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι τό θεῖον βιβλίον τό ὁποῖον ἔστειλεν ὡς ἐπιστολήν ὁ ἐν οὐρανοῖς Πατέρας μας, ὁ Θεός ὁ ὕψιστος, διά μέσου θεοπνεύστων ἀνδρῶν, διά νά φωτίσῃ καί διδάξῃ πᾶσαν τήν ἀλήθειαν εἰς ἡμᾶς τά ἐπί γῆς παιδιά Του. Εἰς τό θεῖον λοιπόν αὐτό βιβλίον ὁ Θεός ὡς βάσιν τῶν πρός ἡμᾶς σχέσεών Του θέτει τήν μετάνοιαν.
Καί πρῶτον εἰς τήν ἐποχήν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, δηλαδή τήν πρό τοῦ Χριστοῦ περίοδον, ἄριστον μέν καί θαυμάσιον ὑπόδειγμα μετανοίας καί ἐξομολογήσεως ἔχομεν τήν μετάνοιαν τοῦ μεγάλου προφήτου καί βασιλέως Δαβίδ, ὁ ὁποῖος θά παρακινῇ καί θά διδάσκῃ, τόσον μέ τό παράδειγμά του, ὅσον καί μέ τόν περίφημον 50ον ψαλμόν του, τήν μετάνοιαν καί τήν ἐπιστροφήν εἰς ὅλους τούς αἰῶνας. Πολλάκις δέ ὁ Θεός ἔδιδε διά μέσου τῶν ἀπεσταλμένων Του προφητῶν προσκλήσεις εἰς μετάνοιαν, ὅπως αὐταί: «Λούσασθε, καθαροί γίνεσθε, ἀφέλετε τάς πονηρίας ἀπό τῶν ψυχῶν ὑμῶν, ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν μου, παύσασθε ἀπό τῶν πονηριῶν ὑμῶν». Καί: «Ἐπιστράφητε καί ἀποστρέψατε ἀπό πασών τῶν ἀσεβειῶν ὑμῶν» (Ἡσαΐου α’ 16 καί Ἰεζεκιήλ ιδ’ 6). Δηλαδή, λούσατε καί καθαρίσατε τάς ψυχάς σας ἀπό τήν ἁμαρτίαν καί παύσατε τάς πονηράς πράξεις πού κάμνετε ἐμπρός εἰς τά μάτια μου. Μετανοήσατε καί ἐπιστρέψατε ἀπό πάσας τάς ἀσεβείας σας.
Ὅταν δέ ἐπρόκειτο νά ἔλθῃ εἰς τόν κόσμον ὁ σωτήρ Χριστός, ἐξαπέστειλε τόν μέγαν ἐκεῖνον πρόδρομόν του, Ἰωάννην τόν Βαπτιστήν, ὡς κήρυκα μέγιστον τῆς μετανοίας, καί δι’ αὐτοῦ, «Μετανοεῖτε», ἐκήρυξε πρός τόν Ἰουδαϊκόν λαόν, καί «ποιήσατε καρπούς ἀξίους τῆς μετανοίας».
Καί ὅταν αὐτός ὁ Χριστός ἦλθεν εἰς τόν κόσμον καί ἤνοιξε τήν περίοδον τῆς Καινῆς Διαθήκης, τῆς νέας, τῆς χριστιανικῆς ζωῆς, τό πρῶτον κήρυγμά Του ἧτο διάγγελμα μετανοίας: «Ἤρξατο κηρύσσειν καί λέγειν, Μετανοεῖτε καί πιστεύετε τῷ Εὐαγγελίῳ» (Ματθ. δ’ 17 καί Μάρκου α’ 15). Βεβαιώνει δέ ὁ ἴδιος ὅτι πρός τόν σκοπόν τοῦτον ἦλθεν εἰς τόν κόσμον, διά νά καλέσῃ τούς ἁμαρτωλούς εἰς μετάνοιαν (Ματθ. θ’ 13). Ἡ ἔξοχος δέ καί θαυμασιωτάτη παραβολή τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, ὁ ἀνεκτίμητος αὐτός τοῦ Εὐαγγελίου θησαυρός, εἶναι τό συγκινητικώτατον κήρυγμα τῆς μετανοίας, εἰς τό ὁποῖον ὁ Κύριος παριστάνει ὅτι ὁ Θεός Πατήρ, ὄχι μόνον παραγγέλλει τήν μετάνοιαν, ἀλλά τήν θεωρεῖ τόσον μεγάλης ἀξίας γεγονός, ὥστε «χαρά γίνεται ἐνώπιον τῶν ἀγγέλων ἐπί ἑνί ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι» (Λουκᾶ ιε’ 10)∙ μέ πολλήν δέ εὐσπλαγχνίαν καί στοργήν καί ἀγάπην ἐδέχετο ὁ ἴδιος τούς μετανοοῦντας. Καί ἡ ὅλη διδασκαλία, τήν ὁποίαν ὁ Χριστός ἐδίδαξεν ἐπί τῆς γῆς, ἀπό τῆς μετανοίας ἄρχεται.
Ἀλλ’ ἐπίσης καί οἱ Ἀπόστολοί Του κυρίως τήν μετάνοιαν ἐστάλησαν νά κηρύξουν εἰς τόν κόσμον. Διά τοῦτο κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, ὅτε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον κατῆλθε καί «ἐκάθησεν ἐφ’ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν (τῶν ἀποστόλων) καί ἐπλήσθησαν Πνεύματος Ἁγίου», μέ τό κήρυγμα τῆς μετανοίας ἐγκαινιάζει ὁ Πέτρος τό ἀποστολικόν ἔργον: «Μετανοήσατε, καί βαπτισθήτω ἕκαστος ὑμῶν ἐπί τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν», διεκήρυξεν. Ὁ Παῦλος, ὅταν ὡμίλησεν εἰς τούς ἰδικούς μας προγόνους τούς Ἕλληνας εἰς τόν Ἄρειον Πάγον τῶν Ἀθηνῶν, τήν μετάνοιαν πάλιν διεκήρυξε: «τούς χρόνους τῆς ἀγνοίας, λέγει, ὑπεριδών ὁ Θεός, τανῦν παραγγέλλει τ ο ῖ ς ἀ ν θ ρ ώ π ο ι ς π ᾶ σ ι π α ν τ α χ ο ῦ μ ε τ α ν ο ε ῖ ν∙ διότι ἔστησεν ἡμέραν ἐν ᾗ μέλλει κρίνειν τήν οἰκουμένην ἐν δικαιοσύνῃ» (Πράξ. ιζ’ 30, 31). Καί βεβαιώνει ὁ ἴδιος, ὅτι «διεμαρτύρετο Ἰουδαίοις τε καί Ἕλλησι τήν εἰς Θεόν μ ε τ ά ν ο ι α ν καί πίστιν εἰς τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν»∙ διότι, λέγει, «ὁ Θεός τήν μ ε τ ά ν ο ι α ν ἔδωκεν εἰς τό ἐξαλειφθῆναι ἡμῶν τάς ἁμαρτίας καί εἰς ζωήν» (αὐτόθι γ’ 19 καί ια’ 18 καί κ’ 21). Προσθέτει δέ ὁ Πέτρος, ὅτι ἐάν ὁ Κύριος δέν ἦλθεν ἀκόμη διά νά κρίνῃ καί καταδικάσῃ τούς ἁμαρτωλούς, τοῦτο τό κάμνει, διότι «μακροθυμεῖ εἰς ἡμᾶς, μή βουλόμενός τινας ἀπολέσθαι, ἀλλά πάντας εἰς μ ε τ ά ν ο ι α ν χωρῆσαι». Καί διά τοῦτο ταλανίζει ὁ Κύριος καί θεωρεῖ ἀπείρως δυστυχεῖς ἐκείνους πού δέν μετενόησαν ὁλοτελῶς (Ματθ. ια’ 20, Λουκᾶ ιγ’ 3).
Ἡ δέ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μέχρι σήμερον τήν μετάνοιαν κηρύττει ὡς μέσον πρώτιστον καί ἀπολύτως ἀπαραίτητον διά τήν σωτηρίαν∙ διά τῆς μετανοίας ἐκαθάρισε μυριάδας ψυχῶν, καί τάς ἡγίασε, καί τάς ἐξησφάλισεν εἰς τήν ἐπουράνιον τοῦ Θεοῦ βασιλείαν∙ καί διά τῆς μετανοίας μέχρι τῆς συντελείας τῶν αἰώνων θά ἐξακολουθῇ τό σωτήριον ἔργο της. Διότι ἡ μετάνοια εἶναι ἡ θύρα τῆς εἰσόδου καί τῆς ἐπανόδου εἰς τό θεῖον αὐτό ἀνάκτορον, τό ὁποῖον λέγεται Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, θρησκεία χριστιανική. Δηλαδή ὁ μέν εἰδωλολάτρης, ὁ ἄπιστος, ὁ Μωαμεθανός, πᾶς μή Χριστιανός πρέπει νά μετανοήσῃ καί νά βαπτισθῇ διά νά γίνῃ Χριστιανός, καί ἑπομένως νά ε ἰ σ έ λ θ ῃ εἰς τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ. Ὁ δέ Χριστιανός, ὁ ὁποῖος ἡμάρτησεν ὁπωσδήποτε μετά τό βάπτισμα καί ἔχασε τήν καθαρότητα ἐκείνην πού ἔλαβε διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος καί ἐμόλυνε τήν ψυχήν του εἰς ὁποιανδήποτε ἁμαρτίαν καί ἀπεμακρύνθη οὕτως ἀπό τόν οὐράνιον Πατέρα, ὅπως ὁ ἄσωτος τῆς παραβολῆς, αὐτός πρέπει να ἐπιστρέψῃ εἰς τό μυστήριον τῆς Μετανοίας καί Ἐξομολογήσεως, διά νά ἀπαλλαγῇ ἀπό τήν ἁμαρτίαν, διά νά καθαρίσῃ τήν ψυχήν του ἀπό πᾶσαν ρυπαρότητα τῆς ἁμαρτίας καί ἐ π α ν έ λ θ ῃ καί πάλιν εἰς τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, ὡς μέλος αὐτῆς γνήσιον.
Εἰς τήν μετάνοιαν δέ καλεῖ ἡ Ἐκκλησία, ὄχι μόνον τούτους, τούς ἀποξενωθέντας ἀπό τόν Χριστιανισμόν ἤ τούς ἔχοντας μόνον τό ὄνομα τοῦ Χριστιανοῦ, ζωήν δέ εἰδωλολάτρου, ἀλλά καί τούς Χριστιανούς ἐκείνους, πού ἔλαβαν μέν χριστιανικήν μόρφωσιν καί ἐπροφυλάχθησαν ἀπό τήν ἠθικήν κατάπτωσιν καί παραλυσίαν, ὑπέπεσαν ὅμως καί ὑποπίπτουν καί αὐτοί εἰς παραβάσεις τοῦ νόμου τοῦ Εὐαγγελίου. Ὑπενθυμίζουσα καί εἰς τούτους τό θεόπνευστον λόγιον τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου: «ἐάν εἴπωμεν ὅτι ἁμαρτίαν οὐκ ἔχομεν, ἑαυτούς πλανῶμεν καί ἡ ἀλήθεια οὐκ ἔστιν ἐν ἡμῖν» (Ἰω. α’ 8), προσκαλεῖ νά ἀναπτύξουν γνησιωτέραν μετάνοιαν, νά λάβουν σταθεράν ἀπόφασιν νά γίνουν ἀληθινοί Χριστιανοί, ἐξετάζοντες μέν καθ’ ἑκάστην τόν ἑαυτόν των μέ ἀκρίβειαν, καί ἐκριζώνοντες ἐπιμελῶς καί αὐτά τά νομιζόμενα μικρά καί ἀκούσια ἁμαρτήματα καί ἐλαττώματα – τά ὁποῖα εἶναι ἡ ρίζα τῶν μεγάλων καί σοβαρῶν – φροντίζοντες δέ ὅσον εἶναι δυνατόν εἰς τόν ἄνθρωπον νά ζοῦν ἀξίως τῆς κλήσεως τοῦ Χριστιανοῦ, ἀφιερωμένοι ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ εἰς τόν Θεόν.
Διά τούς λόγους λοιπόν τούτους ὅλοι ἔχομεν ἀνάγκην μετανοίας, δι’ ὅλους ἡ μετάνοια εἶναι ἀνεκτίμητον μέσον σωτηρίας, καί ὅλοι πρέπει νά γνωρίζωμεν τί εἶναι μετάνοια.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΠΗΓΗ: «Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ» ὑπό † Ἀρχιμανδρίτη Σεραφείμ Παπακώστα (Ἱεροκήρυκος Ναοῦ Μητροπόλεως Ἀθηνῶν). Ἔκδοσις ὀγδόη 1947. ΑΘΗΝΑΙ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ Η ’’ΖΩΗ’’ Σελ. 10 – 15.
