ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΛΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (¹)
Ὁσιου Νικόδημου Ἁγιορείτου
Α’ Ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη ἀπό τόν Θεόν.
Β’ Ὅτι ἐπλάσθη διά τόν Θεόν.
Γ’ Ὅτι ἐπλάσθη διά νά ἀπολαμβάνῃ αἰωνίως τόν Θεόν.
α’
Συλλογίσου, ἄνθρωπε, ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἡ πρώτη σου ἀρχή, «ἐξ αὐτοῦ γάρ τά πάντα», λέγει ὁ Παῦλος (Ρωμ. ια’ 35). Ποῦ ἤσουν ἐσύ εἰς ὅλον τόν περασμένον αἰώνα; Ἤσουν ἐνταφιασμένος εἰς τήν ἄβυσσον τοῦ οὐδενός χωρίς ψυχήν, χωρίς σῶμα, χωρίς καμμίαν ἐνέργειαν, χωρίς καμμίαν ἀξιότητα, ὑστερήματος ἀπό κάθε πραγματικόν εἶναι. Τώρα, ἄν ἴσως καί σύ καθ’ ὑπόθεσιν ἤσουν πρό τῶν αἰώνων ἕνα σπειρί ἄμμου, πόσον ἤσουν χρεώστης εἰς τόν Κύριον, ὅπου σέ μετέβαλεν ἀπό ἐκεῖνο τό σπειρί τῆς ἄμμου εἰς ἕνα κτίσμα λογικόν, δεκτικόν τόσων ἀγαθῶν;
Ὅθεν πόσῳ μᾶλλον τώρα εἶσαι χρεώστης εἰς τόν Θεόν ὅπου σέ μετέβαλεν, ὄχι ἀπό τό σπειρί τῆς ἄμμου, ἀλλά ἀπό τό μηδαμῆ μηδαμῶς
(1) Ἡ μελέτη αὕτη τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου ἐλήφθη ἐκ τοῦ βιβλίου αὐτοῦ «Πνευματικά Γυμνάσματα», ἐν ᾧ τάττεται δευτέρα.
μηδέν εἰς ἕνα τέλειον ὄν καί ὅπου ἐμεταχειρίσθη εἰς ὠφέλειάν σου μίαν ἄπειρον του δύναμιν, ἡ ὁποία ἐχρειάζετο ἀναγκαίως διά νά νικήσῃ τό ἄπειρον διάστημα ὅπου εὑρίσκετο ἀνάμεσα εἰς τό ὄν, καί εἰς τό μή ὄν καί οὕτω νά σέ δημιουργήσῃ; Καί τό περισσότερον ὅπου ἐμεταχειρίσθη ὁ Θεός διά σέ ἀκόμη, καί μίαν ἀγάπην ἄπειρον· ἐπειδή ἐξέλεξεν ἐσένα καλλίτερα ἀπό ἄλλα ἀναρίθμητα κτίσματα, ὅπου ἠμποροῦσε νά κάμῃ ἀντί διά ἐσένα τά ὁποῖα ἤθελαν νά τόν δουλεύσουν, καί νά τόν ἀγαπήσουν ἐξ ὅλης των τῆς καρδίας.
Μέ ὅλον τοῦτο ὁ Θεός ἔστησε τούς ὀφθαλμούς του εἰς ἐσέ, προκρίνοντας σχεδόν τήν ὠφέλειάν σου ἀπό τήν ἰδίαν του τιμήν, μόνον διά νά σέ εὐεργετήσῃ· ὥστε ὅπου ἐσένα ἐθεώρησε μέ ἱλαρόν ὄμμα καί ἐσένα ἐπροτίμησεν εἰς ὅλους τούς αἰῶνας, καί διά τοῦτο ηὐδόκησε, καί εἰς τόν διωρισμένον καιρόν νά πλάσῃ ἐσένα μόνον ἀπό ὅλα τά ζῷα κατ’ εἰκόνα του καί ὁμοίωσιν μέ τόσην προσοχήν καί μέ τόσην ἐπιμέλειαν καί ἀγάπην, ὡσάν νά μήν ἤθελε νά δημιουργήσῃ ἄλλον τινά, πάρεξ ἐσένα μόνον εἰς τόν κόσμον, κατά τόν Ψαλμῳδόν ὅπου λέγει «ὁ πλάσας κατά μόνας τάς καρδίας αὐτῶν» (Ψαλμ. λβ’ 15) (¹).
Καί λοιπόν, ποῖος ἠμπορεῖ νά τό καταλάβῃ τό ἄπειρον χρέος ὅπου σύ ἔχεις εἰς τόν Θεόν, διά ταύτην τήν ἀσύγκριτον εὐεργεσίαν ὅπου σοῦ ἔκαμε, καί ἀπό τό οὐδετίποτε ὅπου ἤσουν, σέ ἔπλασεν ἄνθρωπον; Ὅμως δέν εἶσαι μόνον χρεώστης ἕως ἐδῶ, ἀλλά αὐτό τό ἴδιον χρέος ἔχεις εἰς τόν Θεόν ἀκόμη καί κάθε ὥραν καί κάθε στιγμήν· ἐπειδή ὁ Θεός, καθώς μέ τήν
(1) Ὅθεν εἶπεν ὁ Τερτυλλιανός περί τῆς πλάσεως τοῦ ἀνθρώπου τά γλαφυρά ταῦτα «ἐννόει μοι ὅλον ἐκείνῳ (τῷ ἀνθρώπῳ δηλ.) τόν Θεόν σχολάζοντα καί προσέχοντα χειρί, αἰσθήσει, ἔργῳ, βουλῇ, σοφίᾳ, προνοίᾳ· καί πρό πάντων αὐτῇ τῇ ἀγάπῃ· ἥτις τάς γραμμάς (ἐν τῷ τοῦ Ἀδάμ προσώπῳ) διεχάραττεν· οἶος γάρ ὁ πηλός διεμορφοῦτο, τοιοῦτος ὁ Χριστός διεννοεῖτο, ἄνθρωπος ἑσόμενος» (βιβλ. περί Ἀναστάσ. σαρκός κεφ ς’). Ὁ δέ θεῖος Ἀμβρόσιος ἑρμηνεύων τό «αἱ χεῖρες σου, ἐποίησάν με καί ἒπλασάν με»· λέγει «τά ζῷα οὐκ ἐποίησαν αἱ χεῖρές σου, ἀλλ’ εἴρηκας ἐξαγαγέτω ἡ γῆ τετράποδα κ.τ.λ.». Ὅθεν καί ὁ Θεοδώρητος ἐρωτήσει ιθ’ λέγει ὅτι, τό νά πλάσῃ μόνον τόν ἄνθρωπον ὁ Θεός, καί δι’ ἐμφυσήματός του νά τόν ζωοποιήσῃ, ταῦτα ἐφανέρωνον τήν ἐξαίρετον ἀγάπην καί κηδεμονίαν ὅπου ἔχει ὁ Θεός εἰς τόν ἄνθρωπον.
δημιουργίαν σοῦ ἔδωκε τό εἶναι, ἔτσι καί μέ τήν πρόνοιάν του εἰς κάθε στιγμήν σοῦ διαφυλάττει τό αὐτό εἶναι, καί πρός τούτοις δι’ ἐσένα διαφυλάττει καί ὅλα τά κτίσματα ὅπου σέ δουλεύουν, ὅπου εἶναι τό ἴδιον ὡσάν νά ἀναπλάττῃ πάλιν καί σέ καί ὅλα τά ἄλλα κτίσματα εἰς κάθε στιγμήν(¹).
Ἕως τόσον σύ, ἀδελφέ, ποίαν ἀνταπόδοσιν ἔκαμες, εἰς αὐτό τό ἄπειρον χρέος ὅπου ἔχεις πρός τόν Κύριον, διά νά τόν δουλεύῃς; Τί ἔκαμες ἕως τώρα δι’ Αὐτόν τόν παντοδύναμον καί ἀγαπητικώτατον δημιουργόν σου καί διαφυλακτήν σου; Ἄχ! ἐσύ ἀντί νά τόν δουλεύῃς, ἠθέλησες τόσας φοράς νά σέ δουλεύῃ Αὐτός εἰς τά κακά σου θελήματα, μέ τό νά ἔζησες ἕως τώρα, ὄχι κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά κατά τό θέλημα τό ἰδικόν σου, ὡσάν νά ἤσουν σύ κτίστης καί δημιουργός τοῦ ἑαυτοῦ σου, καί ὄχι ὁ Θεός. «Θεόν τόν γεννήσαντά σε ἐγκατέλιπες, καί ἐπελάθου Θεοῦ τοῦ τρέφοντός σέ» (Δευτ. λβ’ 18).
Ἐντράπου λοιπόν διά τήν ἄβυσσον τῆς ἀχαριστίας σου· καί θαύμασε τήν ὑπομονήν τοῦ Θεοῦ ὅπου σέ ὑποφέρει τόσον καιρόν. Ζήτησε συγχώρησιν διά ταύτην τήν ἄκραν σου ἀδικίαν, καί κάμε ἀπόφασιν νά ἐπιστρέψῃς ὅλος εἰς τόν Θεόν, καί νά εἶσαι εἰς τό ἐρχόμενον ὅλος ὑπήκοος εἰς τό θεῖον του θέλημα. Διά νά ἠμπορέσῃς δέ μέ τελειότητα νά βάλῃς εἰς πρᾶξιν αὐτό τό καλόν, παρακάλεσέ τον νά σοῦ δώσῃ τήν χάριν του, ἐπειδή χωρίς αυτήν δέν δύνασαι τίποτε νά κατορθώσῃς σύ ἀπό λόγου σου· «χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰωάνν. ιε’ 5).
(1) Τρεῖς μεταβατικάς πρός τά ἔξω ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ ἀπαριθμοῦσιν οἱ Θεολόγοι· δημιουργίαν, συνοχήν, καί συνδρομήν τά ὁποῖα ταῦτα δύο εἶναι εἴδη τῆς πρόνοιας, τῆς εἰδικώτερον θεωρουμένης· ἐπειδή ἡ πρόνοια, γενικῶς θεωρουμένη, περιλαμβάνει καί τήν δημιουργίαν ὡς ἄναρχος. Καί δημιουργία μέν εἶναι ἡ παραγωγή ὅλου τοῦ ὄντος ἐκ μηδενός προϋφεστῶτος ὑποκειμένου. Συνοχή δέ εἶναι ἡ συντήρησις τῶν οὐσιῶν τῶν ὄντων, καί ὁρίζεται ὅτι εἶναι μία συνεχής καί ἀδιάλειπτος παραγωγή τῶν δημιουργηθέντων, καθ’ ἥν σώζουσι τό εἶναι. Συνδρομή δέ εἶναι ἡ συντήρησις τῶν ἐνεργειῶν τῶν ὄντων, καί ὁρίζεται ὅτι εἶναι κτίσματος ἐνέργεια, ἀνυομένη παρά Θεοῦ, ὡς παρά πρώτου κινοῦντος, εἴτε προκινοῦντος, εἴτε συναντιλαμβανομένου.
Περί τῆς δημιουργίας μαρτυρεῖ ἡ Γραφή ἐν κεφ. ζ’ στιχ. 28 τοῦ β’ βιβλίου τῶν Μακκαβαίων, ὅπου ἡ Ἁγία Σωλομονή λέγει πρός ἕνα υἱόν της· «ἀξιῶ σε τέκνον ἀναβλέψαντα εἰς τόν οὐρανόν καί τήν γῆν καί τά ἐν αὐτοῖς πάντα ἰδόντα, γνῶναι ὅτι ἐξ οὐκ ὄντων ἐποίησεν ὁ Θεός αὐτά, καί τό ἀνθρώπων γένος οὕτω γεγένηται». Περί δέ τῆς συνοχῆς εἴρηται Πνεῦμα Κυρίου πεπλήρωκε τήν οἰκουμένην· καί τό συνέχον τά πάντα γνῶσιν ἔχει «φωνῆς» (Σοφία Σολ. α’ 7). Περί δέ τῆς συνδρομῆς «ἐν αὐτῷ ζῶμεν, καί κινούμεθα καί εσμέν» (Πράξ. ιζ’ 28). Ὅθεν καί ἔχοντες οἱ Ἑβραῖοι ἀνοικτούς τούς ὀφθαλμούς δέν εἶδον τόν Ἰησοῦν, ὅτε ἐπορεύετο διά μέσου αὐτῶν μέ τό νά ἐστέρησεν αὐτά ὁ Θεός τήν συνδρομήν του.
β’
Συλλογίσου, πῶς ὁ Θεός εἶναι ὄχι μόνον ἡ πρώτη σου ἀρχή, ἀλλά καί τό ὑστερινόν σου τέλος, διότι σέ ἔπλασε καί σέ διαφυλάττει δι’ αὐτό μόνον τό τέλος διά νά τόν ἀγαπᾷς, διά νά τόν δοξάζῃς καί ἁπλῶς διά νά τόν δουλεύῃς εἰς τήν παροῦσαν ζωήν· «ἐγώ εἰμι τό Α καί τό Ω ἡ ἀρχή καί τό τέλος» (Ἀποκ. α’ 8). Σύ ἐάν καθ’ ὑπόθεσιν ἤθελες δημιουργηθῆ, ὄχι ἀπό τόν Θεόν, ἀλλά ἀπό ἄλλον τινά, καί νά δημιουργηθῇς μόνον διά νά δουλεύῃς τόν Θεόν, ἔπρεπε νά εἶσαι ὅλος τοῦ Θεοῦ, ἐπειδή φυσικῷ τῷ τρόπῳ κάθε πρᾶγμα γίνεται καί εἶναι διά τό τέλος του, καί ἀπό τό τέλος του ὅλον εἰδοποιεῖται καί κυβερνᾶται. Ἔτσι λόγου χάριν, τό μαχαίρι γίνεται διά νά κόπτῃ· τό κλειδί διά νά ανοίγῃ··τό ὡρολόγιον διά νά δείχνῃ ὀρθάς τάς ὥρας· καί ἁπλῶς κάθε φυσικόν καί κάθε τεχνητόν διά κάποιον τέλος γίνεται. Ὅθεν καί εἶναι ἀξιώματα κοινά κοντά εἰς ὅλους τούς φιλοσόφους ταῦτα· οὐδέν μάτην, οὔτε Θεός οὔτε φύσις οὔτε τέχνη ἐποίησε. Καί «πᾶν τό κινούμενον ἕνεκκά του κινεῖται».
Τώρα στοχάσου, ἀδελφέ, πόσον σύ χρεωστεῖς νά εἶσαι ὅλος δι’ ὅλου τοῦ Θεού· επειδή καί εἶσαι ὅλος δημιουργημένος ἀπό τόν Θεόν καί ὅλος ἀκόμη δημιουργημένος διά τόν Θεόν(¹). Τά ζῷα δέν ἔγιναν ἀπό τόν ἄνθρωπον, ἀλλ’ ἐπειδή καί ἔγιναν διά τόν ἄνθρωπον, ὑπηρετοῦν τόν ἄνθρωπον καί κοπιάζουν τά δυστυχισμένα δι’ αὐτόν καί θανατώνονται κατά τό θέλημά του. Καί σύ ἀγαπητέ, πῶς θέλεις νά ζῇς κατά τό θελημά σου εἰς καιρόν ὅπου σέ βιάζουν νά ζῇς μόνον κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ τά δύο ταῦτα ἄπειρα χρέη σου; ἤτοι διότι ἔλαβες ἀπό τόν Θεόν ὅλα τά ἀγαθά· καί διότι τά ἔλαβες δι’ αὐτό μόνον τό τέλος διά νά τόν δοξάζῃς καί νά τόν δουλεύῃς μέ ὅλην σου τήν καρδίαν. Ὅθεν εἶπεν ὁ ἱερός Αὐγουστίνος. «Ἵνα ὅλος σοι δουλεύω, πάντα ὅσα ἐποίησας, εἰς τήν ἐμήν δουλείαν παρέδωκας» (Εὐχ. θ’ ἤ κ’). Καί πάλιν· «πάντα ὑπό τούς πόδας τῶν ἀνθρώπων ὑπέταξας ἵν’ ὑποταγῇ σοι μόνος ὁ ἄνθρωπος, καί ὅλος ᾖ σός» (Εὐχ. ι’).
Καί λοιπόν ἀδελφέ, ὢ τί μεγάλην ἀταξίαν περιέχει ἡ ζωή ὅπου ἐπέρασες ἕως τώρα, ἐπειδή αὐτή δέν εἶναι διωρισμένη διά νά προσβάλῃ ἕνα
(1) Ὅθεν εἰς τάς Παροιμίας, ὅπου οἱ Ἑβδομήκοντα ἔχουν «πάντα τά ἔργα Κυρίου μετά δικαιοσύνης» (Κεφ. ις’ 4) τό ἑβραϊκόν ἔχει «πάντα τά ἔργα Κυρίου δι’ αὐτόν». Ὅθεν ἂν ὅλα τά κτίσματα ἔγιναν διά τόν Θεόν, ἤτοι διά τήν δόξαν καί τήν δούλευσιν τοῦ Θεοῦ, πόσῳ μᾶλλον ὁ λογικός ἄνθρωπος, ὁ κατ’ εἰκόνα Θεοῦ κτισθείς καί ὁμοίωσιν. Δι’ ὃ καί ὁ Θεολόγος Γρηγόριος εἶπεν, «ὅτι ὁ Θεός ἐποίησε τόν ἄνθρωπον, τόν αὐτόν πνεῦμα καί σάρκα· πνεῦμα διά τήν Χάριν, σάρκα διά τήν ἔπαρσιν· τό μέν ἵνα μένῃ καί δοξάζῃ τόν Εὐεργέτην· τό δέ, ἵνα πάσχῃ», (λόγ. εἰς τά Γενέθλια).
ἄπειρον ἀγαθόν, τό ὁποῖον εἶναι ἡ τιμή, ἡ δόξα, καί ἡ δούλευσις τοῦ Θεοῦ καί σύ τήν εξώδευσες κακῶς εἰς τό νά δουλεύῃς τόν κόσμον, εἰς τό νά ὑπηρετῇς τά ἄτιμα πάθη σου, καί εἰς τό νά ζητῇς μέ τόσην ἐπιθυμίαν πράγματα οὐτιδανώτερα ἀπό τόν ἑαυτόν σου. Καί λοιπόν, ματαίως ἦλθες καί ἐσύ εἰς τό εἶναι, καθώς καί ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ λαοί, περί τῶν ὁποίων λέγει ἡ Γραφή, ὅτι ἠχρειώθησαν, καί ἔγιναν ἀνωφελεῖς ἐπάνω εἰς τήν γῆν, μέ τό νά μή δουλεύουν τόν Θεόν, μήτε διά τό τέλος ἐκεῖνο ὅπου ἐπλάσθησαν. «Μάτην κοπιάσουσι πρός λαόν, ὅς οὐκ ὠφελήσει αὐτούς εἰς βοήθειαν» (Ἡσ. λ’ 5). Ἔτσι λέγω καί σύ, γρήγορα θέλεις ἴδει ὅλα σου τά ἔργα μάταια καί χαμένα, ὡσάν ἕνα βέλος ὅπου δέν κτυπᾷ εἰς τό σημάδι, ἄν δέν τά κάμνῃς ὅλα διά δόξαν Θεοῦ· ἐπειδή κατά τό φιλοσοφικόν ἐκεῖνο ἀξίωμα, πᾶν τό ἀπογυμνούμενον τοῦ ἰδίου τέλους, ματαιοῦται.
Κατ’ αὐτόν τόν τρόπον ἕνα μαχαίρι ὅταν δέν κόπτῃ, γίνεται μάταιον· ἕνα κλειδί ὅταν δέν ἀνοίγῃ, εἶναι ἀνωφελές· καί ἕνα ὡρολόγιον ὅταν δέν δείχνῃ ὀρθῶς τάς ὥρας, γίνεται ἄχρηστον. Τί λέγω, ὅτι τά ἔργα σου γίνονται μάταια, καί ἀνωφελῆ, ὅταν δέν γίνωνται διά τό ἴδιον τέλος των, ὅπερ εἶναι ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ; Τά τοιαῦτα ἔργα σου θέλεις τά δοκιμάσει ἀκόμη ὡσάν ὕλην μεγάλης φλογός, ἥτις μέλλει νά σέ κατακαύσῃ εἰς τήν τελευταίαν ἡμέραν τῆς Κρίσεως. Ὅθεν πρόσεχε καλῶς· διότι ἄν δέν δώσῃς τώρα εἰς τήν παροῦσαν ζωήν μίαν θεληματικήν δόξαν εἰς τόν Θεόν μέ τά ἔργα σου, καί μέ τήν ὑπακοήν τοῦ θείου του θελήματος, θέλεις τοῦ δώσει μίαν βίαιον δόξαν τότε εἰς τήν μέλλουσαν, μέ τήν δικαίαν τιμωρίαν ὅπου ἔχεις νά λάβῃς σύ, καί ὅλοι ἐκεῖνοι, ὅπου μέ τήν παντοτεινήν ἀμετανοησίαν τους παρώξυναν τήν θείαν δικαιοσύνην· «Πᾶσα γάρ φησι γλῶσσα ἐξομολογήσεται, ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός» (Φιλιπ. β’ 11).
Ἀποφάσισε λοιπόν νά ἀρχίσῃς μίαν ζωήν ἀξίαν διά τό τέλος σου, καί ὅλα τά ἔργα σου κάμνε τα διά τόν Θεόν καί διά μόνην τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά εἶναι τά ἔργα σου μικρά; Δέν ἠμπορεῖς νά κατορθώσῃς ἀρετάς ὑψηλάς; Μή λυπῆσαι· αὐτά τά μικρά γίνονται μεγάλα· καί αὐταί αἱ ταπειναί ἀρεταί ὅπου ἠμπορεῖς, γίνονται ὑψηλαί, ὅταν τάς κάμνῃς διά τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ, καθώς ἐκ τοῦ ἐναντίου καί τά μεγάλα ἔργα γίνονται μικρά, καί αἱ ὑψηλαί ἀρεταί ἀποβαίνουν ταπειναί, ἤ μᾶλλον εἰπεῖν γίνονται κακίαι, ὅταν δέν γίνωνται διά τέλος ὑπερφυσικόν, ὅπερ ἐστίν ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά διά δόξαν ἀνθρώπων, καί δι’ ἄλλα τέλη φυσικά καί ἀνθρώπινα.
Τί πρᾶγμα εἶναι ταπεινότερον καί μικρότερον, ἀπό τό νά τρώγῃ τίς καί νά πίνῃ; Ὅμως ὁ Ἀπόστολος μᾶς διδάσκει νά κάμνωμεν ταῦτα εἰς δόξαν Θεοῦ, διά νά γίνωνται μέ τό τέλος αὐτό ἔργα εὐγενῆ, ἔργα ὑψηλά, ἔργα μεγάλα, καί τρόπον τινά ἔργα θεῖα, «εἴτε ἐσθίετε, εἴτε πίνετε, εἴτε τι ποιεῖτε, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ ποιεῖτε». (α’ Κορ. ι’ 31). Καί ἐξ ἐναντίας, τί πρᾶγμα εἶναι ὑψηλότερον καί θειότερον, ὡσάν τό νά κηρύττῃ τίς τό ἅγιον Εὐαγγέλιον; Καί ὅμως ὁ αὐτός καταδικάζει μερικούς, διότι ἔκαμναν τοῦτο διά φθόνον, ἤ διά ἔπαρσιν, ἤ δι’ ἄλλο κακόν τέλος. «Τινές μέν καί διά φθόνον καί ἔριν τόν Χριστόν κηρύσσουσι» (Φιλιπ. α’ 15). Γνώρισε τήν ἀνωτάτην ἐξουσίαν ὅπου ἔχει ὁ Θεός ἐπάνω εἰς σέ, διά τήν ὁποίαν σύ δέν ὁρίζεις τόν ἑαυτόν σου, οὔτε ἠμπορεῖς μέ δίκαιον τρόπον νά γυρίσῃς τούς ὀφθαλμούς σου, ἤ νά σαλέυσῃς τούς πόδας σου, ὄχι πολύ, ἀλλά μίαν τρίχα ἐναντίον τοῦ ἁγίου Του θελήματος.
Ὀμολόγησε πῶς δέν εἶσαι ἄξιος νά σέ δουλεύουν τά κτίσματα, ἐπειδή καί σύ δέν ἐδούλευσες τόν ἰδικόν τους, καί ἰδικόν σου Δεσπότην. Εὐχαρίστησέ τόν πῶς σέ ὑπέφερε τόσον καιρόν ὅπου ἐναντιώθης εἰς τήν θείαν Του δόξαν. Κάμε ὑπόσχεσιν νά ζῇς εἰς τό ἐρχόμενον ὅλος εἰς δόξαν Θεοῦ, καθώς ἐπροωρίσθης καί ἐκτίσθης ἀπό τόν Θεόν διά τοῦτο τό τέλος, ὡς λέγει ὁ Παῦλος «ἐν ᾧ καί ἐκληρώθημεν προορισθέντες κατά πρόθεσιν τοῦ τά πάντα ἐνεργοῦντος κατά τήν βουλήν τοῦ θελήματος αὐτοῦ, εἰς τό εἶναι ἡμᾶς εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ» (Ἐφεσ. α’ 11). Καί συλλογιζόμενος τήν περασμένην ἀδυναμίαν σου, παρακάλεσέ τον ἐξ ὅλης σου ψυχῆς νά σοῦ δώδῃ δύναμιν, διά νά κάμνῃς ὅλα σου τά ἔργα διά μόνην τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ· τήν ὁποίαν δόξαν ζητεῖ ὁ Θεός ἀπό λόγου σου, ὡς φόρον καί χρέος ἀπαραίτητον, λέγοντάς σου. «Υἱός δοξάζει πατέρα, καί δοῦλος τόν Κύριον ἑαυτοῦ, καί εἰ πατήρ εἰμι ἐγώ, ποῦ ἐστιν ἡ δόξα μου;».
γ’
Συλλογίσου, ὅτι ὁ Θεός, ὄχι μόνον εἶναι ἡ πρώτη σου ἀρχή, καί τό ὕστερόν σου τέλος ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ, ἀλλά εἶναι ἀκόμη καί ἡ ἰδική σου ἐπιστροφή, καί ἀνωτάτη μακαριότης ἐν τῇ μελλούσῃ ζωῇ· «εἰς αὐτόν γάρ τά πάντα» λέγει ὁ Παῦλος. (Ρωμ. ια’ 35)(¹). Ἠδύνατο ὁ Θεός,νά σέ διορίσῃ, ἄνθρωπε, νά διαλύεσαι ὅλως εἰς δόξαν Θεοῦ, καθώς διαλύεται καί τό λιβάνι ὅλον μέσα εἰς τό θυμιατόν διά δόξαν Θεοῦ· τόσον ὥστε ἀφ’ οὗ ἤθελες δουλεύσει χρόνους πολλούς τόν Κύριον ἡμῶν, νά καταντᾷς τέλος πάντων εἰς τό οὐδέν· καί αὐτό τό νά διαλυθῇς ὅλος εἰς ὑποταγήν καί δόξαν ἐκείνου τοῦ ἀνωτάτου Πλάστου ὅπου σέ ἔπλασε, βέβαια ἤθελεν ᾖναι διά σέ μία μεγάλη τιμή, καί ἕνας μεγάλος ἔπαινος, διά τήν δούλευσιν ὅπου τοῦ ἔκαμες.
Ἠδύνατο τέλος πάντων νά σοῦ δώσῃ μόνον μίαν ἀνταμοιβήν διά τήν δούλευσίν σου, χωριστήν ἀπό τόν ἑαυτόν του, καθώς λέγει διά τοῦ Ἠσαΐου· «ἰδού δουλεύοντές μοι φάγονται… Ἰδού οἱ δουλεύοντές μοι, πίονται… Ἰδού οἱ δουλεύοντές μοι εὐφρανθήσονται» (ξε’ 13). Καί αὐτή ἡ ἀνταμοιβή ἤθελεν εἶναι μία μεγάλη σου εὐδαιμονία· μέ ὅλον τοῦτο ὁ Θεός εἶναι τόσον φιλάνθρωπος, ὅπου ὄχι μόνον δέν σέ ἀφίνει νά ὑπάγῃς εἰς τό μή ὄν, ἀλλά ἔχει καί νά σέ ἀναστήσῃ ἀσυγκρίτως λαμπρότερον, ἀπό ὅ,τι εἶσαι τώρα· καί ὄχι μόνον θέλει νά ἀνταμείψῃ κάθε σου παραμικράν δούλευσιν, μέ ἕνα τόσον μεγαλοπρεπῆ μισθόν μιᾶς ἀτελευτήτου Βασιλείας, ἀλλά θέλει ἀκόμη νά ᾖναι μισθός σου αὐτός ὁ ἴδιος Θεός, τόσον ὥστε ἀπολαμβάνων σύ τόν μισθόν ἐν ταὐτῷ νά ἀπολαμβάνῃς καί τόν δοτῆρα τοῦ μισθοῦ, τόν ὁποῖον εἶναι ἡ ἀνωτάτη μακαριότης.
Διά τοῦτο ἔλεγεν Αὐτός εἰς τόν Ἀβραάμ «ἐγώ ὑπερασπίζω σου, ὁ μισθός σου πολύς σφόδρα» (Γένεσ. ιε’). Καί ὁ Δαβίδ ἐφώναζε· «Κύριος μερίς τῆς κληρονομίας μου» (Ψαλμ. ιε’ 5) καί ὁ Ἀπόστολος «κληρονόμοι μέν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δέ Χριστοῦ» (Ρωμ. η’ 17). Ἀλλά καί ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος λέγει πρός τόν Θεόν «οὐ γάρ ἄλλος μέν σύ, ἄλλος δέ ὁ μισθός σου, ἀλλά σύ αὐτός μισθός μέγας σφόδρα· Αὐτός ὁ στεφανῶν, Αὐτός καί ὁ στέφανος» (Εὐχ. κη’ ἤ λζ’). Ἀνίσως λοιπόν, ἀδελφέ, σύ ἔπρεπε νά δουλεύῃς τόν Θεόν ἐξ ὅλης καρδίας, ὅταν ἡ ἀπόλαυσίς σου ἦτο χωριστή ἀπό τήν δούλευσιν ὅπου τοῦ κάμνεις· πόσῳ μᾶλλον πρέπει τώρα νά τόν δουλεύῃς· ὅταν αὐτός
(1) Ὅρα εἰς τήν ιη’ μελέτην τῶν «Πνευματικῶν Γυμνασμάτων» περί τῆς δόξης τοῦ Παραδείσου.
ἀντάμωσεν ὁμοῦ μέ τήν πρός αὐτόν δούλευσίν σου, καί τήν ἄκραν εὐδαιμονίαν σου; Ὅθεν ἐπειδή καί εἶσαι διωρισμένος νά βασιλεύῃς αἰωνίως ὁμοῦ μέ τόν Θεόν σου, καί ἐπειδή αὐτός σέ διαφυλάττει διά μίαν μακαριότητα τοιουτοτρόπως ἄπειρον, διά τί νά μήν καταφρονῇς, ὡσάν μίαν οὐτιδανήν λάσπην, ὅλον ἐκεῖνο ὅπου σοῦ προσφέρει διά μακαριότητα ὁ κόσμος ἤ ὁ διάβολος; Καί ἄν διά νά ἀποκτήσῃ, ἤ διά νά φυλάξῃ τίς μίαν πρόσκαιρον βασιλείαν, μεταχειρίζεται τόσους τρόπους, εὑρίσκει τόσας συμβουλάς, λαμβάνει τόσους κόπους, εξοδεύει τόσους θησαυρούς, ἀφανίζει τόσας ζωάς ἀνθρώπων· πόσον ἀσυγκρίτως πρέπει νά ὑποφέρῃς σύ διά ν’ ἀποκτήσῃς εἰς τόν οὐρανόν μίαν Βασιλείαν, ὅπου δέν ἔχει τέλος ποτέ ποτέ;
Μάλιστα ὅπου εὑρίσκεσαι ἀναμεταξύ εἰς δύο αἰωνιότητας, αἱ ὁποῖαι δέν ἔχουν μέσον, ἀλλά ἤ εἰς τόν Παράδεισον ἔχεις νά εἶσαι διά πάντα μέ κάθε λογῆς τρυφήν, ἤ εἰς κόλασιν διά πάντα μέ κάθε λογῆς τιμωρίαν. Καί ἆρά γε αὐτή ἡ ἀνάγκη, καί ὁ κίνδυνος, εἰς τόν ὁποῖον εὑρίσκεσαι, σοῦ φαίνεται ὀλίγος; Μέ ὅλον τοῦτο ἐκεῖνο ὅπου σύ ἀμέλησες ἕως τώρα περισσότερον ἀπό ὅλα τά ἄλλα σου πράγματα, εἶναι αὐτό τό μόνον καί ἄκρον ἀγαθόν καί ἡ μακαριότης ὅπου ἔχεις νά ἀπολαύσῃς. Καί τίς ἠξεύρει πόσας φοράς σύ ἐκινδύνευσες μέ τάς ἁμαρτίας, νά χάσῃς διά πάντα αὐτό τό αἰώνιον ἀγαθόν ὅπου σέ προσμένει; Νά κρημνισθῇς διά πάντα εἰς τό αἰώνιον κακόν ὅπου σέ φοβερίζει;
Λοιπόν τώρα ὅπου ὁ Θεός σοῦ ἔδωσεν ἀκόμη τοῦτον τόν ὀλίγον καιρόν τῆς ζωῆς σου, δέν εἶναι μία μεγάλη μωρία νά μή δοθῇς ὅλος εἰς τό νά βάλῃς εἰς ἀσφάλειαν τήν σωτηρίαν σου; Καί εἰς τό νά ἀπολαύσῃς βεβαίως αὐτό τό μεγάλον τέλος τῆς αἰωνίου μακαριότητος! Πῶς δέ θέλεις ἀπολαύσεις αὐτό; Ἀνίσως ἐργάζεσαι μέν κάθε ἀρετήν, ἀπέχῃς δέ ἀπό κάθε ἁμαρτίαν· ὅτι διά τοῦτο ὀνομάζεται ἁμαρτία ἡ ἁμαρτία, ἤτοι ἀποτυχία, ἐπειδή κάμνει ἐκεῖνον ὅπου τήν ἐργάζεται νά ἀποτύχῃ τοῦ τέλους ἐκείνου, διά τό ὁποῖον επλάσθη παρά Θεοῦ.
Ἐάν λοιπόν αὐτό τό τέλος ἀποτύχῃς καί τό χάσῃς, τί θέλει σέ ὠφελήσει, ἀδελφέ, κάθε ἄλλο κέρδος; Τί θέλει σέ ὠφελήσει ἀδελφέ, ἡ τιμή καί τά ἀξιώματα ὅπου ἔλαβες εἰς μίαν γωνίαν τῆς γῆς, καθώς εἶναι ἡ πατρίδα σου; Τί θέλει σέ ὠφελήσει κάθε ἡδονή, ὅπου ἀπόλαυσες ἀπό τά κτίσματα; Τί θέλει σέ ὠφελήσει ὅλη ἡ ποσότης τοῦ πλούτου ὅπου ἐσύναξες; «Τί ὠφελήσει ἄνθρωπον, ἐάν κερδήσῃ τόν κόσμον ὅλον, καί ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ; ἤ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (Μάρκ. η’ 37). Ἐν συντομίᾳ, ἄν σύ χάσῃς τό τέλος σου, ἔχασες ὁμοῦ οὐράνια καί ἐπίγεια καί ὅλα τά πάντα· ἔχασες αἰωνίως κάθε καλόν καί ἐκέρδισες αἰωνίως κάθε κακόν. Καί ματαίως ἔλαβες τό σῶμα· ματαίως ἔλαβες τήν ψυχήν· ματαίως ἐγεννήθης εἰς τόν κόσμον, ἤ μᾶλλον εἰπεῖν, καλλίτερόν σου ἦτο νά μή ἤθελες γεννηθῇ ὁλότελα, καθώς εἶπε περί τοῦ Ἰούδα ὁ Κύριος «Καλόν ἧν αὐτῷ, εἰ οὐκ ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος» (Μάρκ. ιδ’ 2).
Λοιπόν ἀποστράφου μέ ὅλην σου τήν καρδίαν ὅλας τάς περασμένας ἀταξίας τῆς ζωῆς σου, καί συλλογίσου τόν πολύτιμον καιρόν ὅπου εξώδευσες τόσον ματαίως. Εὐχαρίστησε τόν Κύριον ὅπου σοῦ δίδει καιρόν καί τρόπον νά ἀναπληρώσῃς τάς ζημίας σου μέ νέα καί μεγαλύτερα κέρδη τῆς γνησίας μετανοίας καί ἐπιστροφῆς σου. Ἀποφάσισε εἰς τό ἑξῆς νά κινηθῇς μέ ὅλην σου τήν θέλησιν, εἰς τό νά ἐπιτύχῃς τό τέλος σου· ἤτοι τήν ἐν οὐρανοῖς μακαριότητα, τήν ὁποίαν ὅποιος χάσῃ πίπτει εἰς τήν ἐσχάτην δυστυχίαν, κατά τόν ἱερόν Αὐγουστῖνον. Καί καθώς κάμνει μία μεγάλη πέτρα, ἡ ὁποία ὅταν πέσῃ ἀπό κανένα ὑψηλόν μέρος συντρίβει ὅλα ἐκεῖνα ὅπου ἐμποδίζουν τόν δρόμον της καί δέν τήν ἀφίνουν νά ὑπάγῃ εἰς τό κέντρον της, ἔτσι κάμε καί σύ, καί σύντριψε ὅλα ἐκεῖνα ὅπου σέ ἐμποδίζουν καί δέν σέ ἀφίνουν νά ἐπιτύχῃς τό τέλος σου, τό ὁποῖον εἶναι ἡ αἰώνιος ἀπόλαυσις καί θεωρία τοῦ Θεοῦ εἰς ἐκείνην τήν ἐν οὐρανοῖς μακαριότητα, ὡς εἴπομεν.
Γνώριζε δέ καλῶς ὅτι, κἄν ἀπολαύσῃς ὅλας τάς δόξας, ὅλας τάς ἡδονάς, ὅλους τούς θησαυρούς καί ὅλας τάς βασιλείας τοῦ κόσμου, δέν θέλεις δυνηθῇ μέ ὅλα αὐτά νά ἀναπαύσῃς καί νά χορτάσῃς τήν ἐπιθυμίαν τῆς καρδίας σου πληρέστερα, διότι οὔτε τά ἀγαθά αὐτά εἶναι τέλος τοῦ ἀνθρώπου, οὔτε ὁ ἄνθρωπος ἐκτίσθη δι’ αὐτά. Ὅθεν καί ἀφ’ οὗ ὁ ἄνθρωπος ἀπολαύσῃ ὅλα ταῦτα, δέν ἀναπαύεται, ἀλλά ἐπιθυμεῖ ἄλλο τι πρᾶγμα ὑψηλότερον τούτων καί τελειότερον, ὅπερ ἄλλο δέν εἶναι εἰ μή ὁ Θεός, ὅστις μέ τό νά εἶναι ἡ ἀνωτάτη μακαριότης καί τό ἔσχατον τέλος, διά τόν ὁποῖον ἐκτίσθη ὁ ἄνθρωπος, δύναται μόνος νά ἀναπαύσῃ τήν ἄμετρον τῆς καρδίας ἐπιθυμίαν, καί νά τήν χορτάσῃ πληρέστατα ὡς ἄκρον καί ἄπειρον ἀγαθόν.
Διά τοῦτο καί ὁ θεσπέσιος Αὐγουστῖνος εἶπε ταῦτα τά ἀξιοσημείωτα λόγια «Ἐποίησας ἡμᾶς, Κύριε, διά σέ». Καί οὐδέποτε ἡ καρδία ἡμῶν ἀναπαύεται, μέχρις ὅτου εὕρῃ ἐν σοί τήν ἑαυτῆς ἀνάπαυσιν. Πότε δέ θέλει εὕρῃ ταύτην της τήν ἀνάπαυσιν; ἐν τῇ μελλούσῃ ζωῇ· διότι ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ, κἄν καί ἀξιωθῇ τίς πολλῶν καί μεγάλων χαρισμάτων, κἄν καί ἀναπαυθῇ, τῷ Θεῷ ἑνωθείς, διά τῆς ἀπαθείας, ὅμως ἡ ἀνάπαυσίς του αὕτη εἶναι ἐπ’ ὀλίγον καί μερική, ἀλλ’ οὐχί παντοτινή καί πλήρης, ὡς ἔσται ἐν τῇ μακαριότητι.
Εἰς ὅλον τό ὕστερον παρακάλεσαι τόν Κύριον νά σέ δυναμώσῃ μέ τήν χάριν του τοιουτοτρόπως, ὥστε ἐν τῇ κοιλάδι ταύτῃ τοῦ κλαυθμῶνος εὑρισκόμενος, εἰς ὅλα σου τά ἔργα ἄλλο νά μήν ἀναπνέῃς πάρεξ τήν ἐν οὐρανοῖς ἐκείνην μακαριότητα καί ἀπόλαυσιν· ἄλλο νά μήν ἐπιθυμῆς, πάρεξ τό ἔσχατον ἐκεῖνο καί ὁλοϋστερινόν τέλος καί τόν σκοπόν, διά τόν ὁποῖον καί επλάσθης διά τῆς δημιουργίας καί ἀνεπλάσθης διά τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας, λέγων, μέ τόν Παῦλον, «κατά σκοπόν διώκω ἐπί τό βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῶ Ἰησοῦ» (Φιλιπ. γ’ 14).
ΠΗΓΗ: «ΠΑΤΕΡΙΚΟΝ ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑ» Ἤτοι συλλογή ἐκ διαφόρων πατερικῶν λόγων καί θαυμασίων τινων τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου. Ἔκδοσις πρώτη, ὑπό Γέροντος ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΣΚΟΥΡΤΑΝΙΩΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ τοῦ αὐταδέλφου αὐτοῦ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ καί τῆς Συνοδείας αὐτοῦ. ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 1974. (Σελ. 13 – 20)
