Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ Β’. Η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΙΣ
Μετά τό πρῶτον καί σπουδαιότατον ἀποτέλεσμα τῆς Ἐξομολογήσεως, τήν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν καί τήν ἐπάνοδον εἰς τήν κατάστασιν τῆς χάριτος, σημειώνομεν καί μερικά ἄλλα ἀξιόλογα ἀποτελέσματα, παρατηρούμενα εἰς τήν ζωήν τοῦ ἀληθῶς μετανοοῦντος καί ἐξομολογουμένου.
1. Ἡ ἐξομολόγησις συντελεῖ, ὥστε μερικοί Χριστιανοί, οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν σαφῆ γνῶσιν τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ καί ἑπομένως δέν ἔλαβον καί τῶν παθῶν καί ἁμαρτημάτων των ἀκριβῆ ὁπωσδήποτε γνῶσιν, συντελεῖ, λέγομεν, νά γνωρίσουν καλύτερα τόν ἑαυτόν των. Συμβαίνει δηλαδή πολλάκις ἡ ἐξομολόγησις νά ξεσκεπάζῃ πληγάς καί ρυπαρότητας, τάς ὁποίας ὁ ἐξομολογούμενος δέν ὑπωπτεύετο καθόλου, ἤ δέν τάς ἐθεώρει σοβαράς. Καί οὕτω, ὄχι μόνον θεραπεύει καί ἀπό τάς πληγάς ταύτας, ἀλλά καί γίνεται μέσον αὐτογνωσίας καί προόδου εἰς τήν ἀρετήν.
2. Ἡ ἐξομολόγησις διεγείρει συντονωτέραν τήν προσοχήν καί ἐπαγρύπνησιν τοῦ Χριστιανοῦ ἐπί τοῦ ὅλου βίου του. «Δι’ ἐμέ, λέγει ὁ καθηγητής τῆς φιλοσοφίας A. Messer, ἡ ἐξομολόγησις ἀπεδείχθη λίαν ἀποτελεσματικόν μέσον νά ἐλέγχω καί κρίνω ἐμαυτόν. Ἕνα δέ ἀπό τά σπουδαιότερα μέσα, διά τῶν ὁποίων ἠθικοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος, εἶναι βεβαίως καί τό νά μή ζῇ τυφλῶς, πράττων κατά τάς ἐπιθυμίας καί διαθέσεις τῆς στιγμῆς, χωρίς ποτε νά σκεφθῇ σοβαρώτερον περί αὐτῶν. Ἡ τακτική λοιπόν ἐξομολόγησις συνηθίζει, λέγει, ὥστε νά ἐρευνῶμεν ἀκριβῶς τόν ἑαυτόν μας, τοὐλάχιστον ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν· ἀκόμη δέ συντελεῖ καί νά σκεπτώμεθα καί ἐξετάζωμεν ὅλας τάς πράξεις μας». Διότι ἐφ’ ὅσον ὁ Χριστιανός θά εὑρίσκεται εἰς τήν ἀνάγκην νά ἐξομολογῆται πάσας τάς πράξεις του καί αὐτούς τούς κρυφίους διαλογισμούς του, θά προσέχῃ καί περισσότερον εἰς τόν βίον του, καί θά ἐρευνᾷ ἀκριβέστερον πᾶσαν τήν διαγωγήν του.
3. Ἡ ἐξομολόγησις διεγείρει εἰς τόν ἀληθῶς μετανοήσαντα ἐντροπήν μέν καί αἰσχύνην διά τάς πράξεις καί τά πρόσωπα τῆς ἁμαρτίας, διά τά ὁποῖα ηὐχαριστεῖτο καί ἐκαυχᾶτο πρότερον. Ἀντιθέτως δέ χαράν καί ἱκανοποίησιν διά τάς ἀληθείας καί τάς πράξεις τάς ἱεράς καί ἁγίας, τάς ὁποίας πρότερον ἀπεστρέφετο καί ἀπέφευγε. Διά τοῦτο ὁ ἀληθῶς μετανοήσας δέν ἔχει πλέον τήν προτέραν ψυχρότητα καί ἀδιαφορίαν πρός τόν Θεόν καί τήν θρησκείαν, ἀλλά τοὐναντίον ἀναπτύσσει εὐσέβειαν ἁγνήν καί ζῆλον ἱερόν. Ἡ εὐσέβεια δέ καί ὁ ζῆλος του οὗτος εὑρίσκει φυσικήν ἐκδήλωσιν εἰς τήν προσευχήν καί τήν λατρείαν ἐν γένει, ἡ ὁποία ἄλλοτε τοῦ ἐφαίνετο τόσον φορτικόν καί ἄχαρο καθῆκον, ἤ ἐγίνετο ὅλως τυπικῶς καί κατά συνήθειαν, ἐνῷ τώρα εἶναι θερμή καί ἑλκυστική καί ἰδιαιτέρως τερπνή.
4. Εἰδικώτερον ὅσον ἀφορᾷ τάς κρίσεις του περί ἑαυτοῦ καί τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, τάς διαθέσεις του, τάς ἐκτιμήσεις του, τήν ὅλην του πορείαν παρατηρεῖται ἡ ἀκόλουθος μεταβολή μετά τήν ἐξομολόγησιν. Ἐνῷ κατά τήν προτέραν ἁμαρτωλήν ζωήν του ἦτο ἀσυμπαθής καί αὐστηρός κριτής τῶν σφαλμάτων τῶν ἄλλων, πολύ δέ ἐπιεικής διά τά ἰδικά του ἁμαρτήματα καί ἐλαττώματα, τώρα τοὐναντίον γίνεται συμπαθῆς πρός τούς ἄλλους, αὐστηρός δέ πρός ἑαυτόν. Τότε καί τά μεγάλα ἁμαρτήματα τά ἐθεώρει μικρά καί ἀσήμαντα, τώρα δέν παραβλέπει οὐδέ τά ἀναπόφευκτα τῆς ἀνθρωπίνης ἀδυναμίας ὀλισθήματα, ἀλλά φροντίζει ἐπιμελῶς νά ἀπαλλαγῇ καί ἀπό αὐτά, ἀποκόπτων τόσον τά δι’ ἔργου καί λόγου τελούμενα, ὅσον καί τά διά σκέψεων καί ἐνθυμήσεων, τά ὁποῖα ἀποτελοῦν τά σπέρματα τῆς ἁμαρτίας.
Ἐνῶ κατά τήν προτέραν του ζωήν ἐθαύμαζεν ἐκείνους πού κατόρθωσαν νομίμως ἤ ἀνόμως νά ἀποκτήσουν χρήματα καί νά καταλάβουν θέσεις καί ἀξιώματα, ἤ νά δημιουργήσουν φήμην καί θόρυβον περί τό ὄνομά των δι’ ἐπιτυχίας εἰς ἀνοήτους καί παιδαριώδεις ἀσχολίας, τάς ὁποίας ἡ μανία τῆς ἐποχῆς ἐξυψώνει εἰς κατορθώματα, ἐζήλευε δέ καί ἐφθόνει τά λεγόμενα ἀγαθά τοῦ κόσμου τούτου, τώρα ἀποκτᾷ νέον μέτρον ἐκτιμήσεως. Θαυμάζει καί ζηλεύει τούς ἀληθῶς ἀγαθούς καί ἐναρέτους καί κατά Θεόν μεγάλους καί ἐνδόξους, κινεῖται δέ εἰς μίμησιν αὐτῶν καί ἐργάζεται καί κοπιάζει εὐαρέστως διά νά κατορθώσῃ καί αὐτός τά σύμφωνα πρός τάς δυνάμεις του καλά, καί ὑπέρ τῶν καλῶν σκοπῶν ἔργα.
Ἐνῷ πρότερον ἀπεστρέφετο τούς συμβουλεύοντας τά ὀρθά καί ἐξωργίζετο καί διά τάς δικαιοτέρας συμβουλάς καί ὑποδείξεις καί παρατηρήσεις, τώρα πράως καί εὐγνωμόνως ἀποδέχεται ταύτας, καί γνησίους φίλους θεωρεῖ ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι μετ’ ἐνδιαφέροντος τόν νουθετοῦν καί τοῦ ὑποδεικνύουν τά πρέποντα, ἐφαρμόζων τό θεῖον λόγιον: «εἰσακούει συμβουλίας σοφός» (Παροιμ. ιβ’ 15). Ἀντί δέ τῶν γογγυσμῶν καί τῶν ἀγανακτήσεων, ἤ τῶν ὕβρεων καί ἀντεκδικήσεων, πού ἐξεδήλωνε πρότερον διά τάς ἀδικίας τῶν ἀνθρώπων ἤ διά τάς καταδρομάς τῶν περιστάσεων, τώρα ὑπομένει καρτερικῶς καί ἀποδέχεται ἀγογγύστως τάς ἀδικίας τῶν ἄλλων, εὐχαρίστως δέ ἀναγνωρίζει καί μετά πεποιθήσεως ὀμολογεῖ, ὅτι ὅσαι θλίψεις καί συμφοραί ἔρχονται ἄνωθεν, ἀπό τήν δικαιοσύνην τοῦ Θεοῦ ἤ ἀπό τήν πατρικήν καί παιδαγωγικήν ἀγαθότητά Του, ἀποβλέπουν εἰς τήν ὠφέλειάν του καί τήν ἀληθινήν εὐτυχίαν του.
Ἐνῷ εἰς τόν πρότερον βίον τῆς ἁμαρτίας δέν κατόρθωνε ν’ ἀπαλλαγῇ ἀπό τήν ταραχήν καί ἀνησυχίαν οὐδέ ἐν μέσῳ τῶν μεγαλυτέρων κοσμικῶν ἀπολαύσεων καί διασκεδάσεων, τώρα ἔχει πολλήν γαλήνην εἰς τήν ψυχήν του, εἰρήνην πρός ὅλους, τήν εἰρήνην τοῦ Θεοῦ «τήν πάντα νοῦν ὑπερέχουσαν»!
5. Τέλος δέ ἕνα γενικώτερον ἀποτέλεσμα τῆς ἐξομολογήσεως πού ἀποβλέπει εἰς τήν ὠφέλειαν ὄχι μόνον τοῦ ἐξομολογουμένου, ἀλλά καί τῆς ὅλης Κοινωνίας εἶναι καί τοῦτο: Ἡ ἐξομολόγησις εἶναι ἕνα εἶδος θείου δικαστηρίου, ἕνα ψ υ χ ο δ ι κ ε ῖ ο ν, τό ὁποῖον ἐπιβάλλει εἰς τόν ἀδικήσαντα νά ἐπιστρέψῃ τό ξένον πού κατέχει διά τῆς κλοπῆς ἤ τῆς ἀδικίας· εἰς τόν ὑβριστήν νά ἐπανορθώσῃ τήν ὕβριν καί ἐξαλείψῃ τό σκάνδαλον καί καταπαύσῃ κάθε ἔχθραν· εἰς τόν φιλάργυρον νά ἀνοίξῃ τό χέρι του καί μεταδίδῃ τά ὑλικά ἀγαθά του εἰς τούς ἔχοντας ἀνάγκην· καί γενικῶς ἀναγκάζει τόν ἄνθρωπον νά ἐξοφλήσῃ πολλά κρυπτά χρέη τῆς συνειδήσεως, τά ὁποῖα κανένα ἐγκόσμιον δικαστήριον δέν εἰμποροῦσε νά ἐπανορθώσῃ. Τόσον εἰς τό ἀποτέλεσμα τοῦτο εἶναι σπουδαία ἡ ἐξομολόγησις, ὥστε καί ἕνας πολέμιος τῆς χριστιανικῆς θρησκείας, ὁ Βολταῖρος, ἀναγκάζεται νά εἴπῃ: «δυνάμεθα νά θεωρήσωμεν τήν ἐξομολόγησιν ὡς τό μέγιστον χαλινόν τῶν ἀποκρύφων ἐγκλημάτων· παρακινεῖ τήν τραυματισμένην καρδίαν νά συγχωρήσῃ καί ἀναγκάζει τόν κλέπτην νά ἀποδώσῃ ὅσα ἔκλεψε». Καί ἀπό τοιαύτης λοιπόν ἀπόψεως ἡ ἐξομολόγησις εἶναι θαυμασιώτατον μέσον διά τόν ἐκπολιτισμόν τῆς κοινωνίας. Διότι ἐπιτυγχάνει ὅ,τι εἶναι ἀδύνατον νά ἐπιτύχουν καί οἱ ἀκριβέστεροι νόμοι, ἀκόμη καί ὅταν ἐφαρμόζωνται μετά πάσης αὐστηρότητος· εἶναι ἱκανή νά δώσῃ εἰς τήν κοινωνίαν τούς πλέον τιμίους καί εὐσυνειδήτους, τούς πλέον ἀγαθούς καί πολιτισμένους πολίτας, νά ἐγκαθιδρύσῃ δέ εἰρήνην καί ἐμπιστοσύνην ζηλευτήν καί νά μεταδώσῃ τήν θείαν εὐλογίαν.
Ὁ εὐλαβής καί συνετός ἐξομολόγος εἶναι ἀναντιρρήτως εἰς τάς χεῖρας τοῦ Θεοῦ ἰσχυρόν ὄργανον πρός ἀναγέννησιν. Αἱ μετά συμπαθείας συμβουλαί ἑνός ἱερέως τοῦ Ὑψίστου βοηθοῦν τόν ἄνθρωπον νά χαλιναγωγῇ τά πάθη του, τόν καθιστοῦν προσεκτικόν εἰς τάς παγίδας τοῦ πονηροῦ, τόν ἐνδυναμώνουν διά ν’ ἀποφεύγῃ τάς περιστάσεις τῆς ἁμαρτίας, τόν ὑποχρεώνουν νά ἐπιστρέψῃ τά κακῶς ἀποκτηθέντα, τοῦ ἐμπνέουν ἐλπίδα, ὅταν πιέζεται ἀπό ἀθυμίας καί ἀμφιβολίας, τοῦ φέρουν εἰρήνην, ὅταν καταπίπτῃ ἀπό τήν θλῖψιν, καί γενικῶς τόν ἀπαλλάσσουν ἤ τόν ἐλαφρύνουν ἀπό κάθε κακόν. Καί ἄν δέν ὑπάρχῃ ἐπί τῆς γῆς εὐτυχία ἰσαξία πρός τήν ἀπόκτησιν φίλου πιστοῦ, πόσον ἆρά γε πρέπει νά ἐκτιμᾷ τις ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος κατά τάς στιγμάς τῶν θλιβερωτέρων ἀναγκῶν εἶναι ὁ ἀληθινός καί πραγματικός του φίλος;»
Ἄς δοξάσωμεν, λοιπόν, ἀναγνῶστά μου, τόν πανάγαθον Θεόν, διότι μᾶς ἐχάρισε τοιοῦτο Μυστήριον μεγίστης ἀξίας, ἄνευ τοῦ ὁποίου εἶναι ζήτημα ἄν θά ὑπῆρχον ἅγιοι εἰς τόν οὐρανόν. Μυστήριον, ἄνευ τοῦ ὁποίου ἡ δικαίωσις καί ἡ ἀναγέννησις πού λαμβάνομεν διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος θά ἐματαιώνετο, θά ἀπεδεικνύετο δῶρον ἄδωρον, ἐφ’ ὅσον καί μετά τό Βάπτισμα τόσον εὔκολα ὁ Χριστιανός δύναται νά προσβληθῇ καί πάλιν ἀπό τήν θανατηφόρον ἀσθένειαν τῆς ἁμαρτίας. Ἄς χρησιμοποιῶμεν δέ καί ἡμεῖς τό σοφόν τοῦτο Μυστήριον ὡς ἐξαγιαστικόν μέσον τῆς ζωῆς μας, ὡς μέσον ἀνακτήσεως τῆς εἰρήνης καί τῆς θείας εὐλογίας καί ἀγάπης, ἡ δέ πεῖρα οὐδέποτε θά μᾶς διαψεύσῃ, ἀλλά θά μᾶς καθοδηγήσῃ εἰς τήν ἀληθινήν εὐτυχίαν.
ΠΗΓΗ: «Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ» ὑπό † Ἀρχιμανδρίτη Σεραφείμ Παπακώστα (Ἱεροκήρυκος Ναοῦ Μητροπόλεως Ἀθηνῶν). Ἔκδοσις ὀγδόη 1947. ΑΘΗΝΑΙ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ Η ’’ΖΩΗ’’ Σελ. 102.
