Μεγάλη λοιπόν τῆς πίστεως ἡ δύναμις! Θαυμάσια τά αὐτῆς ἀποτελέσματα! Ἄπειρον τό ἐξ αὐτῆς κέρδος! Ζωήν χαρίζει ἀθάνατον! Βασιλείαν ἡμῖν δωρεῖται τήν αἰώνιον! «Ἵνα πιστεύοντες», λέγει, «ζωήν ἔχητε ἐν τῷ ὀνόματι Αὐτοῦ» (Ἰωάν. κ’ 31)· καί ἀλλαχοῦ· «Ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται» (Μάρκ. ις’ 16)· καί ἐν ἑτέρῳ τόπῳ πάλιν· «Πίστευσον ἐπί τόν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, καί σωθήσῃ σύ καί ὁ οἶκος σου» (Πραξ. ις’ 31). Ὥστε ἡ πίστις σώζει. Ἀρκεῖ λοιπόν τό νά πιστεύσῃ μόνον ὁ ἄνθρωπος, ἵνα σωθῇ. Ἀλλά πῶς ἡ αὐτή θεία Γραφή λέγει· «Μέλλει ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεσθαι ἐν τῇ δόξῃ τοῦ Πατρός Αὐτοῦ μετά τῶν Ἀγγέλων Αὐτοῦ, καί τότε ἀποδόσει ἑκάστῳ κατά τήν πρᾶξιν αὐτοῦ;» (Ματθ. ις’ 27). Καί ἐν ἄλλοις· «Ὃς ἀποδώσει ἑκάστῳ κατά τά ἔργα αὐτοῦ;» (Ρωμ. β’ 6). Καί «Ἐκπορεύσονται οἱ τά ἀγαθά ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δέ τά φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως;» (Ἰωάν. ε’ 29). Τί τοῦτο; Ἄλλοτε μέν λέγει ἡ θεία Γραφή, ὅτι ἡ πίστις σῴζει τόν ἄνθρωπον, ἄλλοτε δέ διδάσκει ὅτι τά καλά ἔργα προξενοῦσι τήν σωτηρίαν; Ἐναντία λοιπόν φαίνονται μεταξύ ἀλλήλων τῶν θεοσδότων Γραφῶν τά λόγια; Ἀδελφοί, μή πλανᾶσθε! Σύμφωνα εἶναι τοῦ Θεοῦ τά διδάγματα· οὐδέ ἡ πίστις μόνη, οὐδέ τά καλά ἔργα μόνα, ἀλλ’ ἡ πίστις ὁμοῦ καί τά καλά ἔργα σῴζουσι τόν ἄνθρωπον.
Διαιρεῖται ἡ Πίστις εἰς θεωρητικήν καί πρακτικήν. Πίστις θεωρητική λέγεται, ὅταν διά μόνου τοῦ νοός ἡμῶν πιστεύωμεν ὅσα διδάσκει ἡ Πίστις, οὐδέν δέ τῶν καλῶν ἔργων πράττωμεν· αὐτή δέ ἡ πίστις εἶναι νεκρά καί ἀνωφελής, καί μή δυναμένη νά σώσῃ τόν ἄνθρωπον. «Ἡ πίστις», λέγει ὁ θεῖος Ἰάκωβος, «ἐάν μή ἔργα ἔχῃ, νεκρά ἐστι καθ’ ἑαυτήν». Τί τό ὄφελος, ἀδελφοί μου, «ἐάν πίστιν λέγῃ τις ἔχειν, ἔργα δέ μή ἔχῃ; Μή δύναται ἡ πίστις σῶσαι αὐτόν;» (β’ 17, 14). Πίστις δέ πρακτική εἶναι, ὅταν καί πιστεύωμεν ὅσα ἡ Πίστις διδάσκει καί πράττωμεν ὅσα αὐτή νομοθετεῖ· αὐτή δέ εἶναι ἡ πίστις, περί τῆς ὁποίας ὁ οὐρανοβάμων Ἀπόστολος λέγει· «Πίστις δι’ ἀγάπης ἐνεργουμένη» (Γαλάτ. ε’ 6). Ὥστε ὅταν ἡ θεία Γραφή λέγῃ· «Ἵνα πιστεύοντες ζωήν ἔχητε» καί «Πᾶς ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται» (Μάρ. ις’ 16) καί ἄλλα ὅμοια, περί τῆς πίστεως ὁμιλεῖ τῆς πρακτικῆς τῆς δι’ ἀγάπης ἐνεργουμένης, τῆς συνηνωμένης μετά τῶν καλῶν ἔργων. Καί πάλιν ὅταν ἡ Γραφή διδάσκῃ τό «ἀποδώσει ἑκάστῳ κατά τά ἔργα αὐτοῦ» (Ρωμ. β’ 6), καί τά τούτοις ὅμοια, εἰς ἕκαστον πιστεύοντα ἐννοεῖ ὅτι θέλει ἀποδοθῆ κατά τά ἔργα αὐτοῦ. Ἔργα δέ λέγει τά ἐκ πίστεως γεγενημένα. Στοχασθῆτε δέ πῶς τήν ἔννοιαν ταύτην μετά μεγίστης ἀκριβείας καί διά παραδειγμάτων σαφηνίζει ὁ θεηγόρος Ἀπόστολος.
Ἐπαινεῖ τοῦ Ἄβελ τήν πίστιν, ἀλλ’ ἐγκωμιάζει καί τά ἀγαθά αὐτοῦ ἔργα, ἤτοι τήν δεκτήν θυσίαν τήν ὁποίαν προσέφερεν εἰς τόν Θεόν. Ἐπαινεῖ τοῦ Ἐνώχ τήν πίστιν, ἀλλ’ ὑμνολογεῖ καί τά εὐάρεστα αὐτοῦ ἔργα· ἐπαινεῖ τοῦ Νῶε τήν πίστιν, ἀλλά συνεπαινεῖ καί τόν ἀγῶνα αὐτοῦ διά τήν κατασκευήν τῆς κιβωτοῦ· ἐπαινεῖ τήν πίστιν τοῦ Ἀβραάμ, ἀλλά θαυμάζει καί τήν πρός τόν Θεόν αὐτοῦ ὑπακοήν. Καί ἐφεξῆς πολλῶν ἄλλων Ἁγίων ἐπαινεῖ τήν πίστιν, καί μεγαλύνει τά θαύματα, ἀλλά καί τά ἡρωϊκά αὐτῶν ἔργα διηγεῖται, καί εὐφημεῖ τά θαυμαστά αὐτῶν ἆθλα. «Ἄλλοι δέ, λέγει, ἐτυμπανίσθησαν, ἕτεροι δέ ἐμπαιγμῶν καί μαστίγων πεῖραν ἔλαβον, ἔτι δέ δεσμῶν καί φυλακῆς· ἐλιθάσθησαν, ἐπρίσθησαν, ἐπειράσθησαν, ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον· περιῆλθον ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καί ὄρεσι καί σπηλαίοις καί ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς» (Ἑβρ. ια’ 35 – 38). Ἐκ τούτων βλέπετε φανερά, ὅτι ἡ σωτηριώδης πίστις εἶναι ἡ συνηνωμένη μετά τῶν καλῶν ἔργων· ἡ πίστις μόνη χωρίς τῶν ἔργων νεκρά καί ἀνενέργητος εἶναι· «ὥσπερ γάρ τό σῶμα», λέγει ὁ Ἀδελφόθεος, «χωρίς πνεύματος νεκρόν ἐστιν, οὕτω καί ἡ πίστις χωρίς τῶν ἔργων νεκρά ἐστ» (Ἰακ. β’ 26).
Χριστιανέ, σύ καυχᾶσαι ὅτι πιστεύεις· ἀλλά τί τό ὄφελος, ὅταν πράττῃς ἔργα παράνομα; Καί τά δαιμόνια πιστεύουσι καί φρίττουσιν, ἀλλ’ οὐδέν ὠφελοῦνται. Σύ πιστεύεις, ὅτι ὁ Θεός ἔδωκε τάς δέκα ἐντολάς, καί ὅτι ὁ ἀθετήσας μίαν ἐξ αὐτῶν ἀναμφιβόλως κολάζεται· ἔπειτα πᾶσαν σχεδόν ἡμέραν ἀφόβως καί ἀνυποστόλως περιφρονεῖς πᾶσαν ἐντολήν· τί σέ ὠφελεῖ λοιπόν ἡ πίστις σου; Σύ πιστεύεις, ὅτι ὁ Θεός ἐνομοθέτησεν, ἵνα ἀγαπᾷς Αὐτόν ἐξ ὅλης καρδίας καί ψυχῆς καί διανοίας, καί τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν (Ματθ. κβ’ 37 – 39)· ἔπειτα τόν μέν Θεόν περιφρονεῖς διά τῆς παραβάσεως τοῦ Νόμου, τόν δέ πλησίον σου ἀδικεῖς καί βλάπτεις παντί τρόπῳ. Ποῖον τό ὄφελος λοιπόν ἐκ τῆς πίστεώς σου; Σύ πιστεύεις, ὅτι ἐάν μή συγχωρήσῃς τά παραπτώματα εἰς τούς ἀνθρώπους, ἀδύνατον εἶναι νά συγχωρήσῃ ὁ Θεός τάς ἁμαρτίας σου (αὐτόθι ς’ 14 – 15), ἔπειτα διά τό μικρότατον σφάλμα τοῦ ἀδελφοῦ σου ζητεῖς ἀμοιβήν καί ἐκδίκησιν; Πιστεύεις ὅτι ὁ Θεός σέ προστάττει, ἵνα ἀγαπᾷς τούς ἐχθρούς σου (αὐτ. ε’ 44), ἔπειτα μισεῖς αὐτούς καί καταδιώκεις μέχρι θανάτου· τί σέ ὠφελεῖ λοιπόν ἡ πίστις σου; Σύ πιστεύεις ὅτι ὁ Θεός προστάσσει λέγων· «Μάθετε ἀπ’ ἐμοῦ ὅτι πρᾷος εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ» (αὐτόθ. ια’ 29), σύ δέ γίνεσαι θυμώδης καί ὑπερήφανος· τί σέ ὠφελεῖ λοιπόν ἡ πίστις σου;
Ὁ πτωχός ἀντιπροσωπεύει τό πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ· πᾶν ὅ,τι ποιήσεις εἰς τόν πτωχόν, ποιεῖς εἰς αὐτόν τόν Θεόν· «Ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε» (αὐτόθι κε’ 40). Πιστεύεις τοῦτο; Ναί. Καί ὅμως βλέπεις τόν πτωχόν καί ἀποστρέφεις τό πρόσωπόν σου ἀπ’ αὐτοῦ. Βλέπεις τόν πτωχόν, καί ἀντί ἐλεημοσύνης φορτίζεις αὐτόν ὕβρεις· τί σέ ὠφελεῖ λοιπόν ἡ πίστις σου; Πιστεύεις ὅτι σέ περιμένει ἄλλη ζωή αἰώνιος (αὐτόθι κε’ 46), καί ὅμως ζῇς ὡς Ἐπικούρειος καί θνητόψυχος· ποῖον λοιπόν τό ὄφελος τῆς πίστεώς σου; Σύ πιστεύεις ὅτι ἔρχεται ἡμέρα, ἐν ᾗ ὁ Θεός καθίσει ἐπί θρόνου δόξης Αὐτοῦ κρῖναι τήν γῆν, κρῖναι τήν οἰκουμένην (αὐτόθ. κε’ 31), καί ὅτι οἱ ἐργάται τῶν καλῶν ἔργων ἀπελεύσονται εἰς ζωήν αἰώνιον, οἱ δέ τάς ἁμαρτίας πράξαντες εἰς κόλασιν αἰώνιον· καί ὅμως τήν μέν ἐργασίαν τῆς ἀρετῆς ὁλοταχῶς ἀμελεῖς, πᾶσαν δέ ἁμαρτίαν προθύμως ἐργάζεσαι· τί σέ ὠφελεῖ λοιπόν ἡ πίστις σου; Αὐτή ἡ πίστις δέν σῴζει τόν ἄνθρωπον· «Μή δύναται ἡ πίστις», λέγει ὁ Ἰάκωβος, «σῶσαι αὐτόν;» (Ἰακ. β’ 14). Ἡ τοιαύτη πίστις εἶναι νεκρά καί ἀτελής· διότι ἡ πίστις ἐκ τῶν καλῶν ἔργων λαμβάνει τήν δύναμιν καί τήν τελειότητα. «Βλέπεις», λέγει ὁ αὐτός Ἀπόστολος περί τοῦ Ἀβραάμ, «ὅτι ἡ πίστις συνήργει τοῖς ἔργοις αὐτοῦ, καί ἐκ τῶν ἔργων ἡ πίστις ἐτελειώθη»; (αὐτόθι β’ 22). Θεόπνευστον ὄντως καί σαφέστατον μάθημα! Ἡ πίστις συμβοηθεῖ ἡμᾶς εἰς τήν ἐργασίαν τῶν καλῶν ἔργων, καί τά καλά ἔργα δίδουσι τήν τελειότητα εἰς τήν πίστιν.
Ἀδελφοί, ἡμεῖς οὐδέ ὡς οἱ Ἀπόστολοι εἴδομεν τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, οὐδέ ὡς ὁ Θωμᾶς τήν πλευράν αὐτοῦ ἐψηλαφήσαμεν· ἠκούσαμεν μόνον τήν εὐαγγελικήν διδασκαλίαν καί ἐπιστεύσαμεν ὅτι Αὐτός εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ καί λυτρωτής τοῦ κόσμου. Ὁ Κύριος μακαρίζει τούς μή ἰδόντας καί πιστεύσαντας· «Μακάριοι, λέγει, οἱ μή ἰδόντες καί πιστεύσαντες» (Ἰωάν. κ’ 29)· ἀλλ’ εἴμεθα ἡμεῖς ἆρά γε ἄξιοι τοῦ μακαρισμοῦ; Εἴμεθα ἆρά γε ἡμεῖς μακάριοι, οἱ μή ἰδόντες καί πιστεύσαντες; Ναί, ἐάν ἡ πίστις ἡμῶν πίστις ὑπάρχῃ πρακτική, πίστις δι’ ἀγάπης ἐνεργουμένη, πίστις συμβοηθοῦσα τήν ἐργασίαν τῶν καλῶν ἔργων, καί πίστις διά τῶν καλῶν ἔργων τελειουμένη. Πίστιν ἔχετε χάριτι Θεοῦ καί ἐλέει Ὀρθόδοξον καί ἀληθινήν· συνεώσατε εἰς αὐτήν καί τάς θεοφιλεῖς ἀρετάς καί οὕτως ἔσεσθε μακάριοι. «Τό λοιπόν», «ἀγαπητοί μου» ἀδελφοί, «ὅσα ἐστίν ἀληθῆ», παραγγέλλει ὁ θεηγόρος Ἀπόστολος, «ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετή καί εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε· ἅ καί ἐμάθατε καί παρελάβετε καί ἠκούσατε καί εἴδετε ἐν ἐμοί, ταῦτα πράσσετε· καί ὁ Θεός τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ’ ὑμῶν». Ἀμήν. (Φιλιπ. δ’ 8 – 9).
(¹) Τοῦ Νικηφόρου τοῦ Θεοτόκη ἐλαφρῶς διεσκευασμένη.
Πηγή: Ὁ Μέγας συναξαριστής τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐκδίδεται ἀναλώμασι καί ἐπιμελείᾳ, του ἐν Μοναχοῖς ἐλαχίστου Βίκτωρος Ματθαίου Καθηγουμένου τῆς ἐν Κρονίζη, Κουβαρά Ἀττικῆς Ἱεράς καί σεβασμίας Δεσποτικῆς Μονῆς Μεταμορφώσεως του Σωτῆρος. Ἔκδοσις Γ’, Ἀθῆναι 1971 (Τόμος ΙΔ’, ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΑΡΙΟΝ σελ. 129).
Ἡ Εἰκόνα τοῦ κειμένου, ἔχει τεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
