Λόγοι τοῦ Ὁσίου Πατρός ἡμῶν Κασσιανοῦ τοῦ Ρωμαίου, πρός τόν Ἐπίσκοπον Κάστορα περί τῶν ὀκτώ τῆς κακίας λογισμῶν.
Τούς λόγους τούτους ἀφιεροῖ ὁ Ὅσιος Κασσιανός τῷ Ἐπισκόπῳ Κάστορι, τούτων δέ μνείαν ποιεῖται ὁ σοφώτατος Φώτιος, ὁ Πατριάρχης, λέγων… Καί ὁ δεύτερος δέ τῷ αὐτῷ προσπεφωνημένος ἐστί (τῷ Κάστορι δηλαδή), περί τῶν ὀκτώ δέ λογισμῶν τήν ἐπιγραφήν φέρει, εἰς γαστριμαργίαν, πορνείαν, φιλαργυρίαν, ὀργήν, λύπην καί ἀκηδίαν, κενοδοξίαν τε καί ὑπερηφανείαν ἐξάπτει· χρήσιμα δέ ὑπέρ τι ἄλλο τά λόγια ταῦτα τοῖς αἱρουμένοις τόν ἀσκητικόν ἀναδέχεσθαι ἀγῶνα… κ.τ.λ. (Φιλοκαλίας σελ. 59 κ. ἑ.). Τούτους τούς λόγους, οὕς κατά τό Συναξάριον, ὁ Ὅσιος συνέγραψεν μεταγλωττίσαντες, παραθέτομεν κατωτέρω ψυχικῆς ὠφελείας ἕνεκα.
Περί ὑπερηφανείας.
Ὄγδοος ἀγών ὅστις ἐπιβάλλεται εἰς ἡμᾶς εἶναι ὁ κατά τοῦ πνεύματος τῆς ὑπερηφανείας.
Δυσκολώτατος καί ἀγριώτερος ἀγών οὗτος, ὅλων τῶν προτέρων ἀγώνων. Διότι πολεμᾶ τούς τελειοτέρους καί ἐπιχειρεῖ νά καταστρέψη τούς ἀνελθόντας πλέον, εἰς τό ὕψος τῆς ἀρετῆς. Καί ὅπως ἡ καταστρεπτική νόσος, ὄχι μόνον ἐν μέλος τοῦ σώματος ἀλλ’ ὁλόκληρον καταστρέφει, οὕτω καί ἡ ὑπερηφάνεια, ὄχι μόνον μέρος τῆς ψυχῆς καταστρέφει, ἀλλ’ ὁλόκληρον αὐτήν ἀποσυνθέτει.
Διότι, ἐκ μέν τῶν ἄλλων παθῶν ἕκαστον, ἄν καί ταράσση τήν ψυχήν, ὅμως πρός μίαν, τήν ἀντίθετον πρός αὐτήν ἀρετήν, προσβάλλει ταύτην καί κατά μέρος μόνον τήν συσκοτίζει. Τό τῆς ὑπερηφανείας ὅμως πάθος, ὁλόκληρον αὐτήν σκοτίζει καί ὁδηγεῖ εἰς τήν ἐσχάτην κατάπτωσιν. Ἴνα δέ σαφέστερον κατανοήσωμεν τοῦτο ἄς ἐξετάσωμεν κατ’ αυτόν τόν τρόπον.
Ἡ γαστριμαργία, τήν ἐγκράτειαν προσπαθεῖ νά καταστρέψη· ἡ πορνεία τήν σωφροσύνην· τά δέ λοιπά εἴδη τῆς κακίας τάς ἐναντίον αὐτῶν ἀρετάς. Ἀλλ’ ἡ κακία τῆς ὑπερηφανείας, ὅταν κυριεύση τήν ἀθλίαν ψυχήν, ὁλόκληρον αὐτήν καταστρέφει καί ἐκ θεμελίων ἀνασκάπτει, καθώς βάρβαρος τύραννος, ὅστις κατέκτησεν πόλιν μεγάλην καί μεγαλοπρεπῆ. Μάρτυς δέ τούτου, ὁ ἄγγελος ἐκεῖνος ὁ πεσών ἐξ Οὐρανοῦ ἐξ αἰτίας τῆς ὑπερηφανείας του. Ὁ ὁποῖος, ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐγκατασταθεῖς καί κοσμηθεῖς μέ πᾶσαν ἀρετήν καί σοφίαν, δέν ἠθέλησε νά ἀναγνωρίση ὅτι ταῦτα τῷ προσεφέρθησαν ἐκ τῆς χάριτος τοῦ Δεσπότου, ἀλλά ἐπίστευσεν ὑπερηφανευθεῖς, ὅτι ἐκ τῆς ἰδίας αὐτοῦ φύσεως, ταῦτα προῆλθον. Ὥστε ἐνόμιζεν ὅτι εἶναι ἴσος πρός τόν Θεόν.
Ταύτην δέ τήν σκέψιν αὐτοῦ ἐλέγχων ὁ Προφήτης ἔλεγεν· «εἶπας ἐν τή καρδίᾳ σου, καθιῶ ἐν ὄρει ὑψηλῶ· θήσω τόν θρόνον μου ἐπί τῶν νεφελῶν, καί ἔσομαι ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ»: Ἀλλά σύ, εἶσαι ἄνθρωπος καί ὄχι Θεός. ἄλλος δέ πάλιν προφήτης λέγει· «τί ἐγκαυχα ἐν κακία ὁ δυνατός»;
Ταῦτα λοιπόν γνωρίζοντες, ἄς φοβηθῶμεν καί μέ πάντα τρόπον ἄς φρουρήσωμεν τήν καρδίαν μας, ἀπό τοῦ θανατηφόρου πνεύματος τῆς ὑπερηφανείας ἐνθυμούμενοι πάντοτε τό τοῦ Ἀποστόλου, «ὅταν ἀρετήν τινα κατορθώσωμεν τό οὐκ ἐγώ δέ, ἀλλ’ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σύν ἐμοί». Ἀλλά καί τό ὑπό τοῦ Κυρίου λεχθέν ὅτι, «χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν». Ώς καί τό ὑπό τοῦ Προφήτου, «ἐάν μή Κύριος οἰκοδομήση οἶκον εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες». Ἀκόμη δέ καί τοῦτο τό ρητόν· «οὐ τοῦ θέλοντος, οὐδέ τοῦ τρέχοντος, ἀλλά τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ».
Καί ταῦτα διότι, ἔστω καί ἄν τίς θερμαίνεται ὑπό εἰλικρινοῦς προθυμίας ἤ καί πραγματικῆς προαιρέσεως, ἴνα φθάση εἰς τήν τελειότητα, εἶναι δέ μέ σάρκα καί αἷμα συνδεδεμένος, δέν θά δυνηθῆ νά φθάση πρός ταύτην, εἰ μή μόνον διά τῆς εὐσπλαγχνίας καί τῆς χάριτος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. διότι λέγει ὁ Ἰάκωβος, «πᾶσα δόσις ἀγαθή, ἄνωθεν ἐστίν». Ὁ δέ Ἀπόστολος Παῦλος, «τί γάρ ἔχεις ὅ οὐκ ἔλαβες; εἰ δέ καί ἔλαβες τί καυχᾶσαι ὡς μή λαβών, ἀλλ’ ὡς ἐπί ἰδίοις ἐπαιρόμενος»;
Ὅτι δέ διά τῆς χάριτος καί τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ, ἡ σωτηρία ἡμῶν ἐπιτυγχάνεται, μάρτυς ἀληθής, ὁ ληστής ἐκεῖνος ὅστις οὐχί ἕνεκα τῆς ἀρετῆς του τό ἔπαθλον τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν ἔλαβεν, ἀλλά έ τῆς χάριτος καί τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ. ταῦτα πάντες οἱ Πατέρες ἡμῶν γνωρίζοντες παρέδωκαν, συμφωνοῦντες, εἰς τό ὅτι οὐχί κατ’ ἄλλον τρόπον δυνάμεθα νά φθάσωμεν εἰς τήν τελειότητα τῆς ἀρετῆς, εἰ μή μόνον διά τῆς ταπεινώσεως, ἥτις κατά φυσικόν τρόπον προσφέρεται εἰς ἡμᾶς διά τῆς πίστεως, τοῦ φόβου τοῦ Θεοῦ, τῆς πραότητος καί τῆς τελείας ἀκτημοσύνης, ἀρεταί ἐκ τῶν ὁποίων καί ἡ τελεία ἀγάπη ἐπιτυγχάνεται, χάριτι καί φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν.
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Β’ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ (ΣΕΛ. 451) ΑΘΗΝΑΙ 1955.
Οἱ Εἰκόνες καί οἱ φωτογραφίες τοῦ κειμένου, ἔχουν προστεθεῖ ἀπό τόν συντάκτη τῆς ἀνάρτησης.
