Τῆ ΙΕ’ (15η) τοῦ μηνός Σεπτεμβρίου μνήμη τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος ΝΙΚΗΤΑ(1).
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Νίκην ἔστησας, κατά τῆς πλάνης, νίκης εἴληφας, ἄφθαρτον γέρας, ἐπαξίως Νικήτα φερώνυμε· σύ γάρ νικήσας ἐχθρῶν τήν παράταξιν, διά πυρός τόν ἀγώνα ἐτέλεσας. Μάρτυς ἔνδοξε, Χριστόν τόν Θεόν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος.
Φλέγῃ, Νικήτα, καὶ γίνῃ Νικηφόρος
Ἤ μᾶλλον εἰπεῖν, πυρφόρος Νικηφόρος.
Πέμπτῃ καὶ δεκάτῃ καμίνῳ βλήθη Νικήτας.
Νικήτας, ὁ τῆς νίκης φερώνυμος καί τοῦ Χριστοῦ στρατιώτης γενναιότατος, ὁ περικαλλής καί θαυμάσιος, ἐγεννήθη ἀπό γονεῖς περιφανεῖς καί πλουσίους, τό γένος Γότθους. Τό γένος τοῦτο εἶναι βάρβαρον καί σκληρόν, καί κατοικεῖ εἰς τόν ποταμόν Ἴστρον(2), ὅστις κατά τήν ἐγχώριον γλῶσσαν λέγεται Δούναβις. Ἀνετράφη δέ ὁ Ἅγιος Νικήτας μέ βάρβαρα καί ἀπάνθρωπα ἤθη, καθώς ἦτο ἑπόμενον κατά τό τοπικόν ἔθος νά τόν ἀναθρέψουν οἱ γονεῖς αὐτοῦ. Ἐπειδή ἄν καί ἦσαν πλούσιοι καί ἔνδοξοι, ὅμως δέν ἦτο ἀκόλουθον νά μή εἶναι ὅμοιοι μέ τούς λοιπούς Γότθους· τοῦτο δέ εἶναι τό πλέον θαυμασμοῦ ἄξιον, ὥστε καί νά ἀπορήσῃ κανείς. Ὅτι μολονότι ἀπό τοιούτους γονεῖς ἐγεννήθη καί ἀνετράφη, δέν ἐνόθευσεν ὅμως τήν ἔμφυτον τῆς ψυχῆς του εὐγένειαν.
Ἐξ οἰκείας ὅθεν ἀγαθῆς προαιρέσεως ἐφάνη ὁ θεῖος Νικήτας εἷς λαμπρός ἥλιος ἀνάμεσα εἰς ἐκεῖνα τά σκοτεινά τῆς βαρβαρότητος νέφη, διότι δέν ἐγένετο ὅμοιος μέ τούς λοιπούς τῆς πατρίδος του, οὔτε κατά τούς τρόπους, οὔτε κατά τόν βίον, ἀλλ’ οὔτε καί κατά τήν πίστιν· διότι ἡ μέν ἀγαθή του γνώμη ἐνίκα τήν σκληρότητα τοῦ γένους, ἡ δέ πρός Χριστόν διακαής ἀγάπη ἐνίκα τήν βαρβαρικήν ἐκείνην καί θηριώδη δόξαν·καθώς καί ὁ ἔρως, τόν ὁποῖον εἶχεν εἰς τήν ἀρετήν, διά νά λέγω μέ συντομίαν, ἐνίκα πᾶσαν τήν ἀκρασίαν καί ἀγριότητα τῶν βαρβάρων Γότθων.
Καί τοῦτο ἐπειδή ἐποτίσθη ἐξ ἁπαλῆς ἔτι καί νεανικῆς ἡλικίας ἀπό τά καθαρώτατα νάματα τῆς διδασκαλίας τοῦ θαυμαστοῦ καί ἁγίου ἀνδρός Θεοφίλου, τοῦ Ἀρχιερέως τῶν Γότθων, ὁ ὁποῖος, ὡς μανθάνομεν ἐκ τῶν ἱστορησάντων τά Γοτθικά, ἀνεδείχθη μέγας καί περιβόητος, κατά τήν ἐποχήν τῆς Ἁγίας πρώτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς ἐν Νικαίᾳ, ζηλωτής περί τοῦ Ὁμοουσίου, κρατύνων καί διά χειρός καί διά γλώσσης ἐλευθέρας τά κατά τήν Σύνοδον, ὡς καί ἀπό τόν περιβόητον Οὔρφιλον τόν διάδοχον τοῦ Θεοφίλου εἰς τήν Ἐκκλησίαν τῶν Γότθων, ὅστις ἔφθασε καί μέχρι τῆς ἐποχῆς τῆς Ἁγίας Δευτέρας Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει, ὅστις περισσότερον ἀπό πάντα ἄλλον ὠφέλησε τό βάρβαρον αὐτοῦ γένος.
Οὗτος ὤν πεπαιδευμένος εἰς τήν Ἑλληνικήν διάλεκτον, μέ τήν μάθησιν τῶν τοιούτων γραμμάτων καί τήν πολλήν του γνῶσιν καί ἄκραν σύνεσιν, ἐπενόησεν αὐτός πρῶτος τούς τύπους τῶν Γοτθικῶν γραμμάτων, καί μετέφρασεν ὅλην τήν θείαν Γραφήν ἀπό τῆς Ἑλληνικῆς διαλέκτου εἰς τήν Γοτθικήν, καί μέ μεγάλην φροντίδα, ὅσην πρέπει νά ἔχωσιν οἱ τῶν λογικῶν ποιμνίων προϊστάμενοι, παρεσκεύασεν ὅλους τούς ὁμοφύλους του, νά μανθάνουν μέ ὅλην των τήν σπουδήν τάς ἱεράς Γραφάς, ἐκ τούτου ηὔξησεν ἡ εὐσέβεια εἰς τούς βαρβάρους καί ἔφθασαν εἰς μεγάλην προκοπήν πίστεως καί πληθυσμόν, οἱ πρῴην ἄγριοι καί βάρβαροι.
Ἂς ἔλθωμεν ὅμως εἰς τόν σκοπόν τοῦ λόγου μας, διά νά εἴπωμεν ἤδη καί τήν αἰτίαν τοῦ μαρτυρίου τοῦ θαυμασίου Νικήτα. Δέν παρῆλθε πολύς χρόνος καί διεχωρίσθη τό γένος αὐτό τῶν Γότθων εἰς δύο ἀντιπάλους καί ἐχθρικάς παρατάξεις· καί τοῦ μέν ἑνός μέρους ἦτο ἀρχηγός ὁ Φριτιγέρνης, τοῦ δέ ἄλλου ὁ Ἀθανάριχος, ἄνθρωπος σκληρός καί ὅλως δι’ ὅλου ἀπάνθρωπος καί ἀσεβέστατος. Μή δυνάμενος δέ νά νικήση τοῦτον ὁ Φριτιγέρνης, καί ἐπειδή εἶχον μεταξύ των διαρκεῖς πολέμους, ἀπεφάσισε νά μεταβῆ πρός συνάντησιν τοῦ βασιλέως τῶν Ρωμαίων (ἦτο δέ τότε βασιλεύς εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν ὁ Οὐάλης ὁ Ἀρειανός καί μισόχριστος), τόν ὁποῖον συναντήσας παρεκάλεσε νά τοῦ δώσῃ στρατιώτας, διά νά καταβάλῃ τόν ἐχθρόν του Ἀθανάριχον. Εὐθύς ὅθεν ὁ βασιλεύς Οὐάλης ἐπρόσταξε τό θρακικόν στράτευμα νά ὑπάγῃ μέ τόν Φριτιγέρνην κατά τοῦ Ἀθαναρίχου. Διελθών δέ ὁ Φριτιγέρνης τόν Ἴστρον ποταμόν, προτεταγμένον ἔχων τόν Τίμιον Σταυρόν, νικᾷ κατά κράτος τόν Ἀθανάριχον, ὅστις μέ ὀλίγους στρατιώτας φεύγων μόλις ἠδυνήθῃ νά διασώσῃ τήν ζωήν του.
Μετά καιρόν ὅμως ἤρξατο πάλιν ὁ δυσσεβής καί ἀπάνθρωπος Ἀθανάριχος νά γίνηται ὡς καί πρῶτον ἰσχυρός, διατηρῶν δέ τήν συνήθη εἰς αὐτόν κακίαν, ἐγένετο προσέτι καί ἐχθρός ἄσπονδος τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν, ἐπειδή οἱ βασιλεῖς τῶν Ρωμαίων ἐβοήθησαν τόν ἐχθρόν του Φριτιγέρνην καί τόν κατετρόπωσε. Περισσότερον δέ ἤρχετο εἰς θυμόν, ἐπειδή ἤκουσε πῶς ὁ πάνσοφος Νικήτας ἀφόβως καί μετά παρρησίας πολλῆς ἐκήρυττε τήν εὐσέβειαν, καί πολλοί διά τῆς διδαχῆς του ἐπίστευον εἰς τόν Χριστόν, ὅπερ ἐσύγχιζε κατά πολύ καί τόν Ἀθανάριχον καί τούς λοιπούς πάντας ὀμοπίστους καί ὑποχειρίους αὐτοῦ. Ὅθεν ἠγανάκτουν κατά τοῦ Μάρτυρος καί τρίζοντες τούς ὀδόντας ἐφοβέριζον νά τόν θανατώσουν ἀνηλεῶς, ἄν δέν παύσῃ ἀπό τοῦ νά διδάσκῃ καί νά ἑλκύῃ τούς πάντας εἰς τήν πίστιν τοῦ Χριστοῦ. Τάς ἀπειλάς ὅμως ταύτας τῶν ἀπίστων οὐδόλως πτοούμενος ὁ Ἅγιος περισσότερον καί παρρησιαστικώτερον ἐκήρυττεν ἀφόβως, καί κατ’ ἰδίαν καί κοινῶς, τήν εὐσέβειαν.
Μή ὑποφέροντες τέλος τήν παρρησίαν τοῦ Ἁγίου οἱ ἀσεβεῖς ἐκεῖνοι, θηρία μᾶλλον ἤ ἄνθρωποι, ἐφανέρωσαν τήν ὀργή των καί τόν θυμόν, τόν ὁποῖον ἔτρεφον πρό πολλοῦ κατά τοῦ Ἁγίου· ἐλθόντες ὅθεν αἰφνιδίως εἰς ἐκεῖνον τόν τόπον, ὅπου ἐκήρυττεν ὁ Μάρτυς τόν λόγον τῆς ἀληθείας, καί μέ βίαν ἁρπάσαντες αὐτόν, τόν ἔφεραν εἰς τόν τοπάρχην αὐτῶν Ἀθανάριχον, βιάζοντες αὐτόν νά ἀφήσῃ τήν πρός Χριστόν πίστιν ἤ νά ὑπομείνῃ θάνατον. Ὁ δέ μᾶλλον μετά παρρησίας λαμπροτέρας ἐκήρυττε λέγων· «Χριστιανός εἶμαι, καί προκρίνω πολλούς θανάτους ἤ νά ἀρνηθῶ τό γλυκύτατον ὄνομα τοῦ Σωτῆρος μου Χριστοῦ, τόν ὁποῖον ὀμολογῶ ἐνώπιον πάντων ὑμῶν Θεόν ἀληθινόν, καί προσφέρω πρός αὐτόν ὅλον μου τό σέβας, εἶμαι δέ ἕτοιμος νά χύσω διά τήν ἀγάπην του ὅλον μου τό αἷμα· τό δέ ἰδικόν σας σέβας καί τούς θεούς σας χλεύην καί μύθους γινώσκων αὐτά, καλῶς τά ἀποστρέφομαι, καί οὐδέ εἰς τόν νοῦν μου τά βάλλω ὡς ἀληθῆ, καθώς καί σᾶς, οἵτινες ὡς ἄγριοι θῆρες σήμερον μέ ἐφέρατε εἰς τό ἄνομον τοῦτο κριτήριόν σας».
Μή ὑποφέροντες τήν παρρησίαν τοῦ Μάρτυρος οἱ τῆς ἀληθείας διῶκται καί τοῦ ψεύδους ὑπερασπισταί, ὥρμησαν ὁμοθυμαδόν, καί ἄλλος μέ πέτρας, ἄλλος μέ ξύλα συνέτριβον ὅλα τά μέλη τοῦ Μάρτυρος. Εἶτα ἀνάψαντες πυράν μεγάλην ἔρριψαν αὐτόν ἐντός αὐτῆς διά νά καῇ· ἀλλά καί ἀπό τῆς καιομένης ταύτης καμίνου δέν ἔπαυεν ὁ Ἅγιος ἀπό τοῦ νά ὑμνῇ τόν Θεόν, καί νά φυλάττῃ μέχρι τέλους τήν ὁμολογίαν τῆς πίστεως καθαράν καί ἀνόθευτον. Ὅθεν μέ ἄλλους πολλούς ὁμογενεῖς τοῦ μαρτυρικοῦ ἠξιώθη στεφάνου, εἰς χεῖρας Θεοῦ παραθέμενοι τάς μακαρίας ψυχάς των, παντελῶς μή λυμανθέντων τῶν σωμάτων αὐτῶν ὑπό τοῦ πυρός, τά ὁποῖα ἔρριψαν οἱ ἀσεβεῖς, ἀφοῦ ἐσβέσθη τό πῦρ, εἰς τόπον ἄγριον, διά νά τά φάγουν τά θηρία. Ἀλλ’ ἀκούσατε τί ᾠκονόμησεν ὁ Κύριος, διά νά μή ὑστερηθοῦν οἱ φιλόχριστοι τοῦ θείου τούτου θησαυροῦ, τοῦ μαρτυρικοῦ, λέγω, σώματος.
Κατ’ ἐκεῖνον τόν καιρόν ἦτο ἐκεῖ, εἰς τήν χώραν τοῦ Μάρτυρος, εἷς Χριστιανός εὐσεβέστατος, τό γένος Κίλιξ, τήν κλῆσιν Μαριανός, ἐκ τῆς πόλεως Μοψουεστίας ὁρμώμενος, ὁ ὁποῖος μέ τό νά ἦτο βίου ἐναρέτου, ἐγνωρίσθη μέ τόν Μάρτυρα Νικήταν, καί ἐκατοικοῦσαν ὁμοῦ εἰς ἕνα οἶκον πολύν καιρόν· ἀφοῦ δέ ἐμαρτύρησε ὁ θαυμαστός Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Νικήτας, δέν ἠδύνατο πλέον νά εἰρηνεύσῃ ὁ Μαριανός, ἀλλ’ ἐσκέπτετο μέ τί τρόπον καί μέ ποίαν τέχνην θά δυνηθῇ νά πάρῃ τό τίμιον λείψανον τοῦ Μάρτυρος, πρῶτον μέν πρός ἁγιασμόν ἰδικόν του, καί δεύτερον τῶν λοιπῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν· ἐξ ἄλλου δέ ἤθελε νά εἶναι ἀχώριστος τοῦ Μάρτυρος καί μετά θάνατον, κατά τούς ἀψευδεῖς ὄρους τῆς ἀδόλου καί μή κατά πρόσωπον γινομένης ἀγάπης.
Ἐγερθείς ὅθεν τήν νύκτα μετά πολλοῦ φόβου, ἕνεκα τοῦ σκληροῦ καί ἀπανθρώπου Ἀθαναρίχου, ἐπῆγεν εἰς τόν τόπον ὅπου ἦσαν ἐρριμένα τῶν Μαρτύρων τά λείψανα. Ὅταν δέ ἐπήγαινεν ὁ καλός ἐκεῖνος Μαριανός εἰς τόν ρηθέντα τόπον, εἶχε καί ἄλλην ἔννοιαν, πῶς νά γνωρίσῃ τό σῶμα τοῦ πεφιλημένου του Νικήτα; Εὐθύς δέ ὅπου ἔβαλεν αὐτά εἰς τόν νοῦν, ἰδού ἄνωθέν του δύναμις οὐρανία καί ἀσώματος εἰς σχῆμα ἀστέρος προηγεῖτο αὐτοῦ, ἕως οὗ ἔστη ἐπάνω τοῦ μαρτυρικοῦ σώματος, καθώς συνέβη εἰς τούς Μάγους εἰς τόν καιρόν τῆς γεννήσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καί μέ τόν τρόπον τοῦτον, μέ τήν ὁδηγίαν τοῦ ἀστέρος δηλαδή, γνωρίσας ὁ Μαριανός τό σῶμα τοῦ Μάρτυρος, τό ὁποῖον ἦτο σῷον καί ἀνελλιπές, χωρίς νά λάβῃ καμίαν φθοράν ἀπό τό πῦρ, ἐκτός μόνον μικρῶν τινων σημείων, τά ὁποία ἐφανέρωναν πῶς ἐρρίφθη εἰς πῦρ· καί τοῦτο ᾠκονομήθη ὑπό τῆς θείας δυνάμεως πρός περισσοτέραν βεβαίωσιν τοῦ θαύματος.
Εὐθύς δέ ὡς εὗρεν ὁ Μαριανός τόν ποθούμενον θησαυρόν τοῦ μαρτυρικοῦ σώματος, πεσών μετά χαρᾶς καί εὐλαβείας κατεφίλησεν αὐτό· καί ἐγείρων αὐτό τό ἔβαλεν εἰς τήν θήκην, τήν ὁποίαν εἶχε προητοιμασμένην, καί εὐθύς ἐκίνησε διά τήν πατρίδα του· μέ τήν βοήθειαν δέ τοῦ Ἁγίου ἀφόβως καί ἀκινδύνως φθάσας εἰς αὐτήν, τό ἀπέθεσεν εἰς τόν οἶκον του μέ τήν πρέπουσαν τιμήν, πολλάς καί ἀναριθμήτους ἰατρείας πηγάζον. Καί δέν εἶναι ἁμάρτημα ἄνισοως καί ὀνομάσῃ τις τόν οἶκον τοῦ Μαριανοῦ προβατικήν κολυμβήθραν· ἐπειδή ὄχι μόνον οἱ Μοψουεστεῖς ἀπελάμβανον τάς ἰατρείας, ἀλλά καί ἀπό ὅλα τά περίχωρα, ὅσοι ἤρχοντο, δέν ἔφευγον παραπονούμενοι, ἀλλ’ ὅλοι ἐλάμβανον τήν ὑγείαν των διά τῆς χάριτος τοῦ ἁγίου λειψάνου.
Μετά παρέλευσιν δέ ὀλίγου χρόνου κτίσαντες οἱ Μοψουεστεῖς Ναόν τοῦ Μάρτυρος, μετακόμισαν ἐκεῖ ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ Μαριανοῦ τό τίμιον λείψανον, ἐκράτησε δέ ὁ Μαριανός εἰς τόν οἶκον του μόνον τόν μεγάλον δάκτυλον τῆς δεξιᾶς χειρός τοῦ Μάρτυρος διά ψυχικόν του ἁγιασμόν καί σωματικήν θεραπείαν, μή ἐναντιωθέντος εἰς τοῦτο τοῦ Ἁγίου, καθώς εἰς ἄλλους θελήσαντας νά πάρουν μέρος τῶν λειψάνων του ἔκαμε· δι’ αὐτοῦ δέ ἐφανέρωσεν ὁ Ἅγιος τήν τε ἀγάπην ὅπου εἶχε πρός τόν Μαριανόν, καί τρόπον τινά ὡσάν νά ἀντήμειψε μέ αὐτό τούς μεγάλους κόπους, τούς ὁποίους ἔκαμεν ὁ Μαριανός, καί τήν φιλοξενίαν ὅπου ἔδειξεν. Κτίσας δέ οὗτος Ἐκκλησίαν εἰς τόν Μάρτυρα, ἑώρταζε κατ’ ἔτος μέ μεγάλην εὐλάβειαν καί φιλοφροσύνην τήν ἡμέραν τῆς τελειώσεώς του, γενομένην κατά τήν δεκάτην πέμπτην τοῦ Σεπτεμβρίου μηνός, εἰς δόξαν Πατρός, Υἱοῦ καί Ἁγίου Πνεύματος, τῆς μιᾶς Θεότητός τε καί Βασιλείας, ᾗ πρέπει πάσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις εἰς τούς ἀπεράντους αἰῶνας τῶν ἀτελευτήτων αἰώνων. Ἀμήν.
(1). Τό μαρτύριον αὐτοῦ συνέγραψεν ἑλληνιστί Συμεών ὁ Μεταφραστής, οὗ ἡ ἀρχή· «Νικητικούς ἀγώνας τοῦ Μάρτυρος» (σῴζεται ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τῶν Ἰβήρων καί ἐν ἄλλαις)· ἐν δέ τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ σώζεται τοῦ αὐτοῦ καί ἕτερον Μαρτύριον, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκεῖναις ἐγένετο ἀνήρ συγκλητικός ὀνόματι Νικήτας». Τό τοῦ Μεταφραστοῦ καταχωρεῖται ἐνταῦθα μεταγλωττισμένον ἐκ τοῦ χειρογράφου τῆς Ι. Μονῆς Ἰβήρων Ἁγίου Ὄρους. Συμπλήρωσιν τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Νικήτα ἐποιήσατο ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας Πατήρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.
(2). Ἴστρος κατά τήν ἀρχαιότητα ἐκαλεῖτο ὁ Δούναβις ποταμός, ἰδία ὁ κάτω ροῦς αὐτοῦ ἀπό τοῦ παρά τό Βελιγράδιον σημείου ὅπου εἰσβάλλει εἰς αὐτόν ὁ Σαῦος ποταμός, ἕως τῶν ἐκβολῶν αὐτοῦ, εἰς τήν Μαύρην Θάλασσαν.
Ταῖς τῶν σῶν Ἁγίων πρεσβείαις, Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἁμήν.
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Θ’ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ (ΣΕΛ. 351 – 356) ΑΘΗΝΑΙ 1970
