Ἁγίου Ἀναστασίου τοῦ Σιναΐτου Ἐπισκόπου Θεουπόλεως & Ἀντιοχείας
Τύχη μέν παρά τοῖς Ἕλλησιν ἐῤρέθη, ἥτις ἐστίν αὐπρονόητος τοῦ Κόσμου διοίκησις. Ὁ δέ Χριστιανός Θεόν ὀμολογεῖ διοικοῦντα, καί προνοούμενον ἁπάντων. Εἰ δέ καί αὐτός ὁμολογήσῃ τύχην, ἐξέπεσε τοῦ τῶν Χριστιανῶν Δόγματος καί φρονήματος, ὡς οἱ ματαιόφρονες Ἕλληνες. Ἐκεῖνοι γάρ πάντα τά συμβαίνοντα τοῖς ἀνθρώποις, ὥσπερ τύχῃ, καί ἄστροις ἀνοήτως ἐπιγράφουσι τοῖς ἀνθρώποις, ὅ,τι λογῆς καί οἱ Φαρισαῖοι γένεσιν, καί Εἱμαρμένην ἀφρόνως δοξάζουσι. Καί περί μέν τῶν θεραπευόντων τήν λεγομένην Τύχην, ἡ Θεία Γραφή ἐλέγχουσα τήν ἄνοιαν καί ἀσέβειαν αὐτῶν, φησίν. Οἱ ἑτοιμάζοντες τῷ δαίμονι τράπεζαν, καί κεραννῦντες τῇ τύχῃ κέρασμα. Περί δέ τῶν ἀστρολόγων, στησάτωσαν φησί, καί σωσάτωσάν σε οἱ ἀστρολόγοι τοῦ Ουρανού(¹) καί ἑξῆς. Ἰδού πάντες ὡς φρύγανα ἐν πυρί κατακαυθήσονται, καί οὐ μή ἐξέλωνται τήν ψυχήν αὐτῶν ἐκ φλογός. Ὡσαύτως δέ καί ὁ Κύριος θριαμβεύων τήν ἀφροσύνην αὐτῶν φησί. Ποῦ εἰσίν οἱ ἀστρολόγοι σου; ἀναγγειλάτωσαν τά ἐπερχόμενά σοι.
Τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης ἐκ τοῦ περί Εἱμαρμένης.
Εἰ πρός ἀκρίβειαν φησίν ἡ ὥρα ληφθείη τῆς τοῦ ἀποκυηθέντος γεννήσεως, πᾶσαν δι’ ἀκολούθου τήν ζωήν τοῦ τεχθέντος προαγορεύουσιν οἱ ἀστέρες, τόν χρόνον, τόν τρόπον, τά τῶν ἠθῶν ἰδιώματα, τάς κινδυνώδεις περιστάσεις, γάμους καί παιδιποιΐας καί ἀξιωμάτων ἐπιτυχίας, ἤ τό ἔμπαλιν ἀπαιδίας καί νόσους καί ἀτιμίας καί βραχύτητα βίου καί τά ἐκ πενίας κακά. Ἐγώ δέ τοῖς ῥηθεῖσιν ἐπιγελάσας, ἐλελήθεις ἡμᾶς, πρός αὐτόν εἶπον, τά τοῦ Γαληνοῦ καί Ἱπποκράτους καί τῶν τοιούτων, ἐγγόνους εἶναι τάς εἱμαρμένας δοξάζων. Ἐπεί κᾀκεῖνοι χαίρειν ἀφέντες τήν τῶν ἄστρων κίνησιν, ἐκ τοῦ ὑποκειμένου στοχαστικῶς τό μέλλον προαγορεύουσιν. Ὅταν ὀφθαλμοί κοῖλοι καί κρόταφοι συμπεπτωκότες καί τά μέτωπα ἐσκληκότα τῷ δέρματι, τόν θάνατον προμηνύουσι. Πολλοῖς δέ εἶπον, νοσωδέστερον διακειμένοις τά σώματα καί ὅσον οὐδέπω προσδοκωμένοις τεθνήξεσθαι, πρός τό ἔμπαλιν ἐξ ἰατρικῆς ἀνεκλώσθη τῆς τοιαύτης εἱμαρμένης τά νήματα· οἶόν τι καί τόν παιδοτρίβην Ἡρωδικόν ὁ Πλάτωνος ἱστόρησε λόγος· ὅτι διά γυμναστικῆς ἐμπειρίας, εἰς παντελῆ μέν ὑγιείαν ἐπιθανατίου τοῦ νοσήματος ὄντος, ἐπαναγαγεῖν τό σῶμα οὐχ οἷός τε ἦν· ᾀεί δέ τόν παρά τόν θάνατον δι’ ἐπινοίας ὑπερτιθέμενος, οὐχί ζωῆς ἀσφάλειαν, ἀλλά θανάτου παράτασιν ἑαυτῷ παρεσκεύαζεν· ὅθεν καί εἰς γῆρας διήρκεσε, μακρῷ θανάτῳ τό μή ἀποθανεῖν σοφισάμενος. Οὐκοῦν, οὐδέ κατά τοῦτον τόν λόγον ἀρραγής ἡμῖν εἱμαρμένη καταλαμβάνεται, εἴ περ εὑρίσκεταί τίς τέχνη τήν ἀνάγκην αὐτῆς ἐκλύουσα. Τί δέ καί αἱ κατά πόλεμον συμφοραί καί οἱ σεισμοί καί αἱ τῶν πόλεων καταπτώσεις καί τά αὔτανδρα τῶν μυριοφόρων ὁλκάδων ναυάγια, ἐπικλύσεις καί ἐμπυρώσεις καί χάσματα καί ὅσα τοιαῦτα πανολέθρια εἴδη; πῶς ταῦτα διασώσει τόν τῆς προρρήσεως λόγον; πόσα μέν ἐν τοῖς προτέροις, πόσα δέ ἐν τοῖς καθ’ ἡμᾶς ὁ βίος ἔδειξε πάθη; Τόν ἐπί Νῶε κατακλυσμόν καί τῶν Σοδόμων ἐκπύρωσιν, ἤ τόν Αἰγύπτιον στρατόν ὑποβρύχιον ἐν τῇ ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ γενόμενον, ἤ τάς μετά ταῦτα τῶν ἀλλοφύλων σφαγάς, τάς μυρίας ἐκείνας ἀνδροκτασίας ἤ τόν αὐτόματον ἐν ὀλίγῳ τῷ χρόνῳ θάνατον του Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ, ἐν πολλαῖς μυριάσι θραυσθέντος, ἤ τάς ἑκατόν ὀγδοήκοντα πέντε χιλιάδας τῶν Ἀσσυρίων μιᾷ χρόνου ῥοπῇ νεκρωθείσας(²), τῶν τε ἐφεξῆς κακῶν τῆς ἱστορίας, ἐν Μηδικαῖς τε καί Ἑλληνικαῖς συμφοραῖς συνεμπεσούσας, ἐν ναυμαχίαις τε καί πεζομαχίαις μεγάλαις καί πάντα ὅσα τοιαῦτα (μεγάλα) ὧν ἡ μνήμη τοῖς ἐφεξῆς διδάσκαλος γίνεται. Κἄν ταῦτα παρέλθωμεν πάντα ἱκανά λέγοιτο πρός τήν τῶν λεγομένων μαρτυρίαν καί ὅσα ὁ καθ’ ἡμᾶς ἱστόρησε βίος. Τίς γάρ οὐκ οἶδε τήν μεγάλην Βιθυνίαν; Τίς ἀγνοεῖ τήν πλατεῖαν καί εὐρύχωρον Θρᾴκην; πῶς τήν μέν πόλεμος, τήν δέ σεισμός κατά τοῦ πυρός ἐν ἀκαρεῖ τοῦ χρόνου ἄρδην ἐξέτριψε; Πόσοι παῖδες ἐκεῖ; πόσα νήπια; οἱ μέσως ἔχοντες, οἱ παρήλικες, ἐλεύθεροι τε καί δοῦλοι, κρατοῦντες καί ὑποχείριοι, πλούσιοι, πένητες, ἐρρωμένοι, νοσηλευόμενοι, πάντες ἐν μιᾷ καιροῦ ῥοπῇ κατεφθάρησαν, πάντας ἐπίσης τό πῦρ ἐπενεμήθη, πᾶσιν οἱ οἶκοι τάφοι ἐγένοντο. Ποῦ αἱ τῶν ἄστρων ἐκείνων διαπλοκαί, αἱ τάς διαφοράς τῶν βίων ἐν ἀνθρώποις μερίζουσαι; Ἆρα πᾶσιν ἐκείνοις μία τῶν ἄστρων σύνοδος τάς ὠδίνας τῶν γενέσεων ἔλυσε; καί πᾶσιν ὁ Καρκῖνος ὡροσκοπῶν τήν μοῖραν ἐπέβαλε; καί μήν αἱ μυρίαι τῶν ἡλικιῶν τε καί ἀξιωμάτων διαφοραί, τό μή πάντας ἀλλήλους κατά ταυτόν τῇ γενέσει συνενεχθῆναι διαμαρτύρονται. Εἰ οὖν ὁ μέν τῆς γενέσεως χρόνος ἑκάστῳ διάφορος, ἡ δέ τῶν συμφορῶν ταυτότης οὐδεμίαν παραλλαγήν ἐκ τῆς κατά τήν γένεσιν αἰτίας ἐδέξατο, ἆρα καί διά τούτων τό περί τήν πρόρρησιν ἀπαγές καί ἀσύστατον διελέγχεται;
Τοῦ Θεολόγου. Ἐκ τοῦ περί Φιλοπτωχείας.
Οἱ μέν ἐντεῦθεν τύχην καί τό Αὐτόματον ἐδογμάτισαν, ὄντως αὐτόματα, καί ὡς ἔτυχεν ἀναπλασθέντα ἐπινοήματα. Οἱ δέ ἀστέρων τινῶν δυναστείαν, ἄλογόν τε καί ἄλυτον, πλεκόντων ὡσάν βούλονται τά ὑμέτερα, μᾶλλον δέ καί αὐτό τό πλέκειν συνηναγκασμένων καί πλανητῶν δέ τινων καί ἀπλανῶν συνόδους καί ὑποχωρήσεις καί κυρίαν τοῦ παντός κίνησιν. Οἱ δέ ὅ,τι ἄν ἕκαστος ἐφαντάσθησαν, τῷ ταλαιπώρῳ γένει τῶν ἀνθρώπων ἐπεισήγαγον, ὅσον αὐτῆς τῆς Προνοίας ἀνέφικτόν τε καί ἀθεώρητον, εἰς διαφόρους δόξας καί προσηγορίσας αὐτά μερίσαντες. Ἀλλ’ ἐματαιώθη γάρ φησίν ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία καί φάσκοντες εἶναι σοφοί ἐμωράνθησαν καί ἤλλαξαν τήν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου Θεοῦ μύθοις τισί καί σκιαῖς, τήν διαπαντός Πρόνοιαν καθυβρίσαντες(³). Ἡμεῖς δέ ταῦτα μή τερατευώμεθα, μηδέ τούς οἰομένους ὑποδεχώμεθα, κἄν εὐδρομῶσι τήν γλώσσαν ἐν τοῖς ἀτόποις λόγοις καί δόγμασι καί τῷ καινῷ τέρπωσι.
(¹) Ἡσαΐας 65. 47.
(²) Γεν. 7. 19. Ἔξ. 15. Βασιλ. δ’. 19.
(³) Πρός Ῥωμ. 1.
ΠΗΓΗ: Βίβλος καλουμένη Ὁδηγός τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Ἀναστασίου τοῦ Σιναΐτου Ἐπισκόπου Θεουπόλεως Ἀντιοχείας. Ἒκδοσις 3η ὑπό Γέροντος Χρύσανθου Σκουρτανιώτου Μοναχοῦ, τοῦ αὐταδέλφου αὐτοῦ Γερασίμου Ἱερομονάχου καί τῆς Συνοδείας αὐτοῦ. ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 1970 (Σελ. 70). Πρόλογος τοῦ ἐν Μοναχοῖς ἐλαχίστου Βίκτωρος Ματθαίου Καθηγουμένου τῆς ἐν Κρονίζῃ, Κουβαρᾶ Ἀττικῆς Ἱερᾶς καί σεβασμίας Δεσποτικῆς Μονῆς Μεταμορφώσεως του Σωτῆρος (10η Αὐγούστου 1970).
Σ.Σ. Ἕλλησιν, Ἕλληνες: νοεῖ ὁ συγγραφεύς, τούς λατρεύοντας ἐκείνη τήν ἐποχή τό δωδεκάθεον (δωδεκαθεϊστάς), καί ὄχι τό σύνολο τῶν Ἑλλήνων ὡς ἔθνος. (π.χ. Ἰουλιανός ὁ παραβάτης κλπ.).
