Τῇ ΙΘ’ (19η) τοῦ μηνός Ἰανουαρίου μνήμη τοῦ Ὁσίου πατρός ἡμῶν ΜΕΛΕΤΙΟΥ τοῦ Γαλλησιώτου τοῦ Ὁμολογητοῦ, ὅστις ἐχρημάτισεν ἐν ἔτει ασν’ (1250)(¹).
Κτείνει Δαβίδ μέν ἀλλόφυλον σφενδόνῃ,
Κτείνει δέ Μελέτιος Αὐσόνων πλάνην.
Α’ Καταγωγή, παιδική ἡλικία καί σκεῦος ἐκλογῆς
Μελέτιος ὁ Ὅσιος πατήρ ἡμῶν κατήγετο ἀπό τά μέρη τῆς Μαύρης Θαλάσσης ἀπό χωρίον Θεοδότου καλούμενον. Οἱ γονεῖς του ὠνομάζοντο Γεώργιος καί Μαρία, οἱ ὁποῖοι ἦσαν θεοσεβεῖς, ἐνάρετοι καί ἐλεήμονες πολλά καί φιλόξενοι, καί ὅσον ἐμοίραζον ἐκεῖνοι πλουσιοπαρόχως εἰς τούς πτωχούς τόν πλοῦτον αὐτῶν, τόσον ὁ Θεός τόν ηὔξανε περισσότερον καί κοντά εἰς τόν πλοῦτον προσέθεσεν εἰς αὐτούς καί δόξαν δημοσίαν· διότι ὁ πατήρ τοῦ Ἁγίου ἐχρημάτισεν ἀρχιστράτηγος ὄχι ὀλίγου τάγματος βασιλικοῦ· ἡ δέ μήτηρ αὐτοῦ ἦτο πολλά ἐνάρετος καί εὐλαβής εἰς τά θεῖα καί ὅλη σχεδόν ἡ ζωή της ἦτο εὐχή καί δοξολογία εἰς τόν Θεόν. Ὅθεν καί ἀπό τάς ἀρετάς των ἐτρύγησαν καρπόν καλλιτεκνίας καί ἐγέννησαν τόν θαυμαστόν τοῦτον Μελέτιον, τόν ὁποῖον βαπτίσαντες ὠνόμασαν Μιχαήλ. Μελέτιος δέ ὠνομάσθη ὕστερον, ὅταν ἔγινε Μοναχός, καί ὁμοῦ μέ τό ὄνομα ἤλλαξε καί τήν ζωήν τήν ὁποίαν εἶχεν εἰς μίαν μελέτην πνευματικήν, διά τοῦτο ἔλαβε δικαίως καί τό ὄνομα σύμφωνον μέ τήν ζωήν τήν ὁποίαν ἠκολούθει καί μέ τά ἔργα του.
Ἀφοῦ δέ ἐβαπτίσθη ὁ Ἅγιος, ἐδιδάχθη ὁ πατήρ του θεόθεν τί ἔμελλε νά γίνῃ, διότι εἶδε κατ’ ὄναρ, ὅτι ἦλθε πρός αὐτόν εἷς ἱεροπρεπής καί σεβάσμιος ἄνθρωπος, ἀπεσταλμένος ὑπό τοῦ βασιλέως, καί τοῦ ἐζητοῦσε χρυσοῦν ἐγκόλπιον· καί ἐξυπνήσας ἐνόησεν ὅτι τό ἐνύπνιον αὐτό ἦτο διά τόν υἱόν του, ὅστις ἔμελλε νά γίνῃ χρυσοῦν ἐγκόλπιον, ἤτοι σκεῦος ἐκλογῆς τοῦ οὐρανίου Βασιλέως καί διά τοῦτο τόν ἐζητοῦσεν ἀπό αὐτόν, καθ’ ὅσον ἦτο περισσότερον ἀγαπητός εἰς τόν Θεόν παρά εἰς τόν κατά σάρκα αὐτοῦ πατέρα· διά τοῦτο ἔκαμνε καί αὐτός ὅλα ἐκεῖνα, ἅτινα ἐχρειάζοντο διά τήν καλήν ἀνατροφήν τοῦ παιδίου.
Ἔβαλε λοιπόν ὁ πατήρ τόν υἱόν του εἰς διδάσκαλον ἐνάρετον διά νά μανθάνῃ τά ἱερά γράμματα καί νά διδάσκεται καί τήν ἀρετήν· δέν ἠμέλει ὅμως καί αὐτός νά τόν νουθετῇ εἰς τόν οἶκον του, καθώς ἔχουν χρέος οἱ γονεῖς νά νουθετῶσι τά τέκνα των, παραγγέλλων νά κάμνῃ ὅσα εἶναι ἀρεστά εἰς τόν Θεόν, προτρέπων αὐτόν νά πηγαίνῃ εἰς τήν Ἐκκλησίαν δίς τῆς ἡμέρας, εἰς τόν ὄρθρον καί εἰς τόν ἑσπερινόν, διά νά ἀκούῃ τάς διδασκαλίας τῶν θείων Γραφῶν καί νά προκόπτῃ εἰς τόν φόβον τοῦ Θεοῦ. Ὁ δέ νέος, φρόνιμος ὤν καί εὔτακτος, ἔκαμνε περισσότερα ἀπό ὅσα παρήγγελλεν εἰς αὐτόν ὁ πατήρ του καί διά τοῦτο ὑπερέβαινεν εἰς τήν ἀρετήν καί προκοπήν τῶν γραμμάτων ὅλους τούς συνομηλίκους του. Προκόπτων δέ ὁ Ἅγιος τοιουτοτρόπως εἰς τά καλά ἔργα καί ἀγωνιζόμενος, βλέπει μίαν ὀπτασίαν, ἡ ὁποία τόν προσέτασσε, καθώς πάλαι τόν Ἀβραάμ, νά φύγῃ ἀπό τήν πατρίδα καί τούς συγγενεῖς του καί νά ὑπάγῃ ὅπου τόν ὁδηγήσῃ ὁ Θεός.
Ὅθεν χωρίς νά χάσῃ καιρόν παραιτεῖ ὅλα, καί πατρίδα καί γονεῖς καί συγγενεῖς καί συνομηλίκους καί πλοῦτον καί ἀκολουθεῖ προθύμως τόν Θεόν, ὅστις τόν ἐκάλεσε, σηκώνων εἰς τούς ὤμους του τόν Σταυρόν τοῦ Χριστοῦ καί τόν θάνατον καί ἀποφασίζει νά ὑπάγῃ εἰς τήν Ἱερουσαλήμ διά νά προσκυνήσῃ τούς Ἁγίους Τόπους, εἰς τούς ὁποίους κατέβη ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καί ἔγινεν ἄνθρωπος, καί ὑπομείνας σταυρόν καί θάνατον καί ταφήν, ἀνέστη τριήμερος καί ἀνελήφθη εἰς τούς οὐρανούς· ὅταν δέ ἐκίνησε νά ὑπάγῃ ἦτο μήν Ἰανουάριος, ἡ καρδία τοῦ χειμῶνος, καί ὁ Ἅγιος περιεπάτει πεζός χωρίς συνοδοιπόρον, χωρίς σκέπασμα ἤ ἄλλο τι χρησιμεῦον εἰς τόν δρόμον. Ἐταλαιπωρεῖτο ὁ καρτερόψυχος καί ἀπό τάς βροχάς καί ἀπό τάς χιόνας καί ἀπό τάς λάσπας καί ἀπό τάς πλημμύρας τῶν ποταμῶν, οἵτινες ἦσαν εἰς τάς ὁδούς· ἀλλ’ ὅμως αὐτά ὅλα οὐδέν ἐλογίζετο ὁ Ὅσιος διά τόν πολύν πόθον ὅπου εἶχεν εἰς τόν Χριστόν.
Ὅταν δέ ἐπερνοῦσεν ἀπό τήν Λυδίαν, ἐκεῖ ὅπου τρέχει ὁ Πακτωλός ποταμός, ὁ ὁποῖος καί ἀφ’ ἑαυτοῦ του εἶναι μεγάλος καί δυσδιάβατος καί τότε ἕνεκα τοῦ χειμῶνος ἔγινε μεγαλύτερος καί ἐκυμάτιζεν ὡς θάλασσα, ἐπειδή οὔτε ἄνθρωπον ἔβλεπεν, οὔτε πέρασμα εἶχε διά νά περάσῃ τόν ποταμόν, τί κάμνει ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ; καταφεύγει εἰς τόν Θεόν, ὅστις πάντα δύναται, καί σηκώνων χεῖρας καί ὀφθαλμούς καί νοῦν εἰς τόν οὐρανόν καί στενάζων ἐκ βάθους καρδίας παρακαλεῖ μετά δακρύων αὐτόν νά τοῦ στείλῃ ἐξ ὕψους βοήθειαν· καί ὢ τοῦ θαύματος! παρευθύς ὑψώθη εἰς τόν ἀέρα, καί εὑρέθη εἰς τό ἀπέναντι μέρος τοῦ ποταμοῦ· ὅθεν δοξάζων τόν Θεόν, ὅστις μέ τοιοῦτον παράδοξον τρόπον τόν ἐβοήθησεν, ἔτρεχε μέ περισσοτέραν προθυμίαν τόν ὑπόλοιπον δρόμον.
Β’ Μοναχικόν σχῆμα – ἀσκητικοί ἀγῶνες
Ὅθεν ἀφοῦ ἔφθασεν εἰς τήν Ἱερουσαλήμ καί ἐπροσκύνησε μέ μεγάλην εὐλάβειαν ὅλους τούς Ἁγίους Τόπους, ἐπόθησε νά συνομιλήσῃ καί μέ τούς Ὁσίους Πατέρας, οἵτινες ἠγωνίζοντο εἰς τάς ἐρήμους ἐκείνας, διά νά λάβῃ ἀπό αὐτούς τύπους καί κανόνας τῆς ἀσκητικῆς πολιτείας. Πηγαίνων ὅθεν εἰς τό Σίναιον ὄρος, εἶδεν Ὁσίους Πατέρας θαυμαστούς, οἵτινες ἠγωνίζοντο εἰς τήν ἄσκησιν, ἄλλοι ὑπέρ τούς ὀγδοήκοντα χρόνους καί ἄλλοι εἰς ὅλην των τήν ζωήν, καί θαυμάζων τήν ὑπερφυσικήν πολιτείαν των, παρεκάλεσεν αὐτούς μετά δακρύων νά δεχθῶσιν αὐτόν εἰς τήν συνοδείαν των· καί γενόμενος δεκτός παρ’ αὐτῶν, ἀπέβαλεν εὐθύς τά κοσμικά ἐνδύματα, καί μαζί μέ αὐτά ἀπέβαλε καί τό κοσμικόν ὄνομα μετονομασθεῖς Μελέτιος καί ἔγινε Μοναχός, ἐνδυθείς τά τρίχινα τῶν Μοναχῶν ἱμάτια· μετ’ αὐτῶν ἐνεδύθη καί τήν τραχύτητα καί τήν σκληραγωγίαν τῆς ἀσκήσεως καί οὕτως ἠγωνίζετο εἰς κάθε εἶδος ἀρετῆς. Τήν μέν ἡμέραν ὑπηρέτει εἰς τάς χρείας τῆς ἀδελφότητος, τήν δέ νύκτα διῆγεν εἰς προσευχάς καί δοξολογίας καί εἰς ἀνάγνωσιν τῶν Θείων Γραφῶν καί ἄλλοτε μέν ἐλάμβανεν ὀλίγον ὕπνον, διά τήν ἀνάγκην τῆς φύσεως, ἀκουμβῶν εἰς ἕν σχοινίον, ἄλλοτε δέ ἔπιπτεν ἐπάνω εἰς τό ξηρόν ἔδαφος τῆς γῆς, διότι δέν εἶχεν οὔτε κλίνην, οὔτε στρῶμα, οὔτε φόρεμα δεύτερον, καί ἄλλοτε διήρχετο τήν νύκτα τελείως ἄγρυπνος, καί ὁλοκλήρους ἑβδομάδας, ἤτοι τήν Μεγάλην Ἑβδομάδα τῶν Ἁγίων τοῦ Κυρίου Παθῶν, καί εἰς τάς ἄλλας τῶν Δεσποτικῶν ἑορτῶν.
Ἀφοῦ παρῆλθεν ἱκανός καιρός, ὁ Ὅσιος ἐν τῷ μέσῳ τῶν θείων ἐκείνων Πατέρων ἀγωνιζόμενος μέ ἀνδρείαν εἰς τάς πρακτικάς ἀρετάς, ἀνεβιβάσθη εἰς τήν ὑψηλήν θεωρίαν καί ἠξιώθη νά λάβῃ καί πνευματικά χαρίσματα. Ἐκ τούτου δέ τί συνέβη; ἐθαυμάζετο ὁ Ἅγιος ἀπό ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι τόν ἐγνώριζον, ἐλαλοῦντο αἱ ἀρεταί του εἰς τούς μακράν ὄντας καί ἐφημίζετο ἀπό ὅλους τό ὄνομά του. Ὅθεν λυπούμενος δι’ αὐτά (διότι ἐφοβεῖτο, μήπως διά τούς ἐπαίνους τῶν ἀνθρώπων ὑστερηθῇ παρά τοῦ Θεοῦ τούς μισθούς τῶν ἀγώνων του καί ἀνωφελῶς κοπιάζῃ) ἀπεφάσισε ν’ ἀναχωρήσῃ καί φεύγει διά νυκτός ἀπό τό Μοναστήριον, καί πηγαίνει πάλιν εἰς τήν Ἱερουσαλήμ, διότι ἠγάπα νά μείνῃ πρός καιρόν εἰς τόν Τάφον τοῦ Κυρίου, διά νά ἀξιωθῇ νά ἴδῃ τό Θεῖον φῶς, τό ὁποῖον ἀναβρύει ἀπό τόν Τάφον τοῦ Κυρίου, καί νά πληροφορηθῇ τό θαῦμα τοῦτο διά τῶν ὀφθαλμῶν του.
Ὅθεν ἀφοῦ ἠξιώθη νά τό ἴδῃ, ὡς ἐπόθει, ἐπῆγεν εἰς τήν Αἴγυπτον καί εἰς τήν Ἀλεξάνδρειαν· καί ἀπό ἐκεῖ ἐπιστρέψας πάλιν εἰς τήν Συρίαν, ἐπῆγεν εἰς τήν Δαμασκόν, μέ σκοπόν νά συνάξῃ ὡς ἡ φιλόπονος μέλισσα ἀπό διαφόρους Πατέρας τό μέλι τῆς ἀρετῆς. Ἀναχωρῶν δέ ἀπό τήν Δαμασκόν (διότι δέν ὑπέφερε νά ζῇ μέ τό ἐκεῖσε πλῆθος τῶν ἀσεβῶν) ἐπῆγεν εἰς τό ὄρος τοῦ Λάτρου, εἰς τό ὁποῖον ἔμεινε καιρόν πολύν. Ἔπειτα ἐπῆγεν εἰς τό Γαλλήσιον ὄρος, τό ὁποῖον εὑρίσκεται εἰς τήν Μικράν Ἀσίαν, ὀλίγον μακράν ἀπό τήν παλαιάν Ἔφεσον, τό ὁποῖον ἔχει ἐπάνω Μοναστήριον μέγα, τό ὁποῖον συνέστησεν ὁ μέγας πατήρ ἡμῶν Λάζαρος ὁ Γαλλησιώτης· ὁ δέ Θεός τό ηὔξησε καί τό ἐδόξασε μεγάλως, στολίζων αὐτό μέ τόν ἀθάνατον στολισμόν τῆς ἀρετῆς, διότι ἀπό αὐτό τό Μοναστήριον ἐβλάστησαν Ὅσιοι ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι ἔλαμψαν ὡς φωστῆρες καί ἐφώτισαν τήν οἰκουμένην.
Πηγαίνων δέ εἰς τό ρηθέν Μοναστήριον ὁ Μελέτιος καί βλέπων τούς ἐν αὐτῷ εὑρισκομένους Πατέρας, ἐθαύμασε τήν ἀσκητικήν πολιτείαν των καί ποθῶν νά συγκατοικήσῃ μέ αὐτούς, τούς παρεκάλει νά δεχθῶσιν αὐτόν, καί οὕτως ἑνοῦται καί αὐτός μέ τό κοινόν σῶμα τῆς ἀδελφότητος, καί γίνεται μεγαλόσχημος, παραδίδων ἑαυτόν εἰς ὑπακοήν ἑνός γέροντος, Μάρκου ὀνομαζομένου, Ἀμισέλλη δέ ἀποκαλουμένου. Ἀλλά τίς νά διηγηθῆ τήν ὑπερβολικήν σου ταπείνωσιν, ὦ θαυμαστέ Μελέτιε; τίς νά παρταστήσῃ τήν πρός τάς ὑπηρεσίας προθυμίαν σου; Τίς νά φανερώσῃ τό ἄοκνον καί καταδεκτικόν τῆς γνώμης σου; Σύ ὀλίγα χρόνια εἶχες, πολλά δέ ἔργα ἔκαμες· εἰς ὅσα σέ επρόσταζεν ὁ πνευματικός σου Πατήρ ὑπήκουες προθύμως, ὑπηρέτεις ἐξαίρετα, διηκόνεις γλυκύτατα, καί τήν συνηθισμένην σου σκληραγωγίαν δέν ἠμέλεις, διότι καί αἱ νύκτες σέ εἶχον ἄγρυπνον εἰς τάς προσευχάς, καί αἱ ἡμέραι σέ εἶχον δακρύοντα καί σχεδόν οὐδέ στιγμή ὥρας παρήρχετο κατά τήν ὁποίαν δέν ἐμελέτας εἰς τήν καρδίαν σου καί εἰς τό στόμα σου τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ λέγων· «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν μέ».
Μένων ὁ Ὅσιος Μελέτιος μέ τόν Γέροντα αὐτοῦ πολύν καιρόν, καί κάμνων ἄκραν ὑπακοήν εἰς αὐτόν, ὄχι μόνον ἐπῃνεῖτο καί ἐθαυμάζετο παρ’ αὐτοῦ, ἀλλά καί παρά τῶν ἄλλων, οἵτινες συναναστρέφοντο μέ τόν αὐτοῦ Γέροντα· διότι διηγούμενος ὁ Γέρων τάς ἀρετάς τοῦ Ὁσίου Μελετίου, ἐδείκνυεν αὐτόν τύπον καί παράδειγμα τῆς κατά Θεόν πολιτείας εἰς ὅλους τούς ἐκεῖ εὑρισκομένους ἀδελφούς. Ἐσυνήθιζε δέ ὁ θεῖος Μελέτιος νά κλείεται ἐντός τοῦ κελλίου του καί νά διέρχεται τεσσαράκοντα ἡμέρας νῆστις, μιμούμενος τόν Μωϋσήν καί τόν Ἠλίαν, καί μάλιστα τόν Διδάσκαλον Χριστόν· οἱ δέ διακονηταί ἔκλειον ἐντός τοῦ κελλίου του ἕν ἀγγεῖον μεθ’ ὕδατος καί μετρημένα ξηρά σῦκα καί ἀφοῦ παρήρχοντο αἱ ἡμέραι εὕρισκον πάλιν αὐτά σῶα καί ἀνελλιπῆ, ἐπειδή δέν ἔτρωγεν αὐτά ὁ Ὅσιος. Ὅθεν ὅλον τό Γαλλήσιον ὄρος ἐθαύμαζε, καί ὅλα τά περίχωρα τῆς Ἀσίας ἐκ τῆς φήμης ἔτρεχον νά ἴδουν τοιοῦτον ἀγωνιστήν.
Ἀλλ’ ἐπειδή ἠμπόδιζον αὐτόν εἰς τήν ἡσυχίαν καί τήν ἄσκησιν, διά ταύτην τήν αἰτίαν ἐλυπεῖτο πολύ ὁ Ὅσιος καί εσυλλογίζετο τίνα τρόπον νά μεταχειρισθῇ, ὅπως φύγῃ τήν δόξαν τῶν ἀνθρώπων καί τούς ἐπαίνους, παρακαλῶν διά τοῦτο ἡμέραν καί νύκτα τόν Θεόν, ἵνα δείξῃ εἰς αὐτόν τό ποθούμενον. Τό μεσονύκτιον λοιπόν, ἐν ᾧ ἐδέετο περί τούτου εἰς τόν Θεόν, ἐγέμισε τό κελλίον του θείου καί οὐρανίου φωτός καί φαίνεται εἰς αὐτόν ὁ Χριστός ἐνδεδυμένος ἔνδυμα θαυμάσιον καί ὑπέρλαμπρον καί γύρωθεν αὐτοῦ ἵσταντο νέοι ὡραιότατοι, βαστάζοντες εἰς τάς χεῖρας σκῆπτρα καί φοροῦντες στολάς λευκάς. Καθώς δέ εἶδε τήν θείαν ταύτην ὀπτασίαν ἔμεινεν ἐκστατικός καί ἔπεσε κατά γῆς· τότε εἷς ἐκ τῶν νέων ἔλαβεν αὐτόν ἐκ τῆς χειρός καί τόν εσήκωσε λέγων· «Ὁ Δεσπότης Χριστός, Μελέτιε, τί φοβεῖσε;» Λέγει τότε ὁ Κύριος· «Ἐκάλεσάς μέ καί διά τοῦτο ἰδού ἦλθον». Ὁ δέ Ὅσιος, ὤν ἀκόμη τρομαγμένος, ὄχι μόνον δέν ὡμίλει, ἀλλ’ οὐδέ νά κοιτάξῃ εἰς τήν θεωρίαν τοῦ Κυρίου ἐτόλμα· ὅθεν τοῦ λέγει πάλιν ὁ Κύριος· «Ὕπαγε εἰς Κωνσταντινούπολιν νά κηρύξῃς τήν ἀλήθειαν, διότι πολεμεῖται».
Ταῦτα εἰπών ὁ Χριστός ἀνέβη εἰς τούς οὐρανούς ὁμοῦ μέ τούς νέους ἐκείνους. Ὁ δέ θεῖος Μελέτιος, πληρωθείς ἀνεκδιηγήτου χαρᾶς, ἐσκέπτετο νά κάμῃ τήν προσταγήν τοῦ Θεοῦ, πλήν δέν ἔκρινε καλόν νά μή τό φανερώσῃ εἰς τόν Γέροντά του. Ὅθεν τοῦ ἀναφέρει τήν βουλήν του ταύτην, ἐκτός τῆς ὀπτασίας, τήν ὁποίαν εἶδεν, καί τόν παρακαλεῖ νά τοῦ δώσῃ ἄδειαν νά ἀναχωρήσῃ· ἀλλ’ ὁ Γέρων, γνωρίζων μέ ποῖον χρήσιμον ἄνδρα συγκατοικεῖ, δέν ἤθελε νά τοῦ δώσῃ ἄδειαν, μάλιστα μέ παντοίους τρόπους καί λόγους ἠμπόδιζεν αὐτόν, ὑπενθυμίζων εἰς αὐτόν τάς πόλεις καί τά ἄλλα, τά ὁποῖα ὅλα εἶναι ἐναντία εἰς τήν μοναδικήν πολιτείαν. Λυπεῖται ὁ Μελέτιος καί παρακαλεῖ πάλιν ὑπέρ τούτου τόν Θεόν, καί εἰσακούεται· διότι τούτου προσευχομένου ἔρχεται φωνή θεϊκή εἰς τόν Γέροντα αὐτοῦ λέγουσα· «Μή ἐμποδίζῃς, ἀλλ’ ἄφες τόν δοῦλόν μου νά ὑπάγῃ εἰς Κωνσταντινούπολιν, διότι ἔχει νά ὠφελήσῃ πολλάς ψυχάς». Ἀφοῦ ὁ Γέρων αὐτοῦ ἤκουσε ταύτην τήν θείαν φωνήν συντροφεύων τόν Ὅσιον Μελέτιον μέ τάς εὐχάς του, ἀπέστειλεν αὐτόν.
Γ’ Ὁ ἀγῶνας τοῦ Ὁσίου Μελετίου κατά τῶν κακόδοξων & αἱρετικῶν Λατίνων
Φθάσας ὁ Ὅσιος εἰς τήν βασιλεύουσαν ἐφρόντισεν, ὥστε οὐδείς νά μάθῃ τήν ἄφιξίν του· ἀλλά καί μή θέλοντος τούτου ἐγένετο γνωστόν εἰς τούς πρώτους τῆς πόλεως, ἤτοι εἰς τόν βασιλέα, τούς ἄρχοντας καί εἰς ὅλους τούς ἄλλους· ὅθεν δέν ἠδυνήθη νά κατορθώσῃ τοῦτο. Ἔκτοτε ἅπασα ἡ Κωνσταντινούπολις ἔτρεχε καθημερινῶς πρός τόν Ὅσιον καί ἐλάμβανον ἀπό αὐτόν μεγάλην ὠφέλειαν οἱ προσερχόμενοι, διότι καί τό ἦθος του ἦτο ταπεινόν, οἱ λόγοι του καρποφόροι, ὁ νοῦς του προσεκτικός καί ἁπλῶς ὅλα του τά σχήματα καί κινήματα ἐπροξένουν εἰς τούς ὁρῶντας μεγάλην ὠφέλειαν· ἔτρεχον ὅθεν πρός αὐτόν καί ἤκουον τῆς διδασκαλίας του καί τούς λόγους του ἔγραφον εἰς τάς πλάκας τῆς καρδίας των, μερικοί δέ ἐξ αὐτῶν ἔγραφον καί εἰς χάρτην τούς λόγους του δι’ ἐνθύμησιν. Ὅθεν ὁ Μελέτιος ἐλυπεῖτο περισσότερον παρά πρότερον, διότι ἠγάπα νά ἡσυχάζῃ καί νά μή δοξάζηται ὑπό τῶν ἀνθρώπων, γνωρίζων ὅτι ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου καθαριζόμενος διά μέσου τῆς ἡσυχίας ἀπολαμβάνει τόν Θεόν, διότι κατ’ ἄλλον τρόπον εἶναι δύσκολον νά ἐπιτύχῃ ταύτης τῆς θείας χάριτος. Διά τοῦτο ἀνεχώρησεν ἀπό τήν Κωνσταντινούπολιν καί ἐπῆγεν εἰς τό βουνόν τό καλούμενον τοῦ μεγάλου Αὐξεντίου, καί εὑρών ἕν ἐξαίρετον σπήλαιον μικρότατον καί ἔρημον, ἐμβαίνει εἰς αὐτό καί ἐκεῖ διαμένει πολύν καιρόν ἄοικος, γυμνός, καί χωρίς πῦρ, ἵνα θερμαίνεται· ἔπειτα κατασκεύασε μικράν καλύβην ἐμπρός εἰς τήν θύραν τοῦ σπηλαίου.
Τόσον δέ πολλά ἠγωνίζετο καί τόσην προθυμίαν ἐδείκνυεν εἰς τήν ἄσκησιν, ὡς νά εἶχε κάμει τότε τήν ἀρχήν. Ἐνήστευεν ἡμέρας πολλάς, ἠγρύπνει ὑπερβολικά, ἔκαμνε γονυκλισίας πολλάς καί ἐταλαιπώρει τό σῶμα του μέ πᾶσαν σκληραγωγίαν, τόσον ὥστε λέγουν, ὅτι εἷς Μοναχός, βλέπων τόν Ἅγιον ὅτι ἠγωνίζετο τοιουτοτρόπως, εἶπε πρός αὐτόν, ὅτι δέν πρέπει φανερά νά θανατώνῃ τόν ἑαυτόν του· ὁ δέ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Δέν ἤκουσας,τέκνον μου, ὅτι ὁ Ἀβραάμ ἐκεῖνος ἔχει νά μετανοήσῃ, ὅτι δέν ἠγωνίσθη περισσότερον, ὅταν θά ἴδῃ ἐν ἡμέρα κρίσεως τά ὑπερβολικά χαρίσματα τοῦ Θεοῦ;»(²). Ταῦτα ἀκούσας ὁ Μοναχός ἐθαύμασε καί εὐλαβηθείς ἀπόκρισιν τοῦ Ἁγίου ἐσιώπησεν· ἐπῆγεν ὅμως καί ἐκήρυττε τήν θαυμασίαν ζωήν τοῦ Ὁσίου εἰς ὅλους τούς Μοναχούς καί κοσμικούς. Ἀφοῦ καί ἐδῶ τό πλῆθος τῶν ἀνθρώπων ἔτρεχεν εἰς τόν Ὅσιον καί ἠνώχλει τήν ποθουμένην ἡσυχίαν του, ὁ Ὅσιος λυπούμενος παρεκάλει πάλιν τόν Θεόν περί τούτου καί μετά τήν παράκλησιν ἀνοίγει τό βιβλίον τῶν Προφητῶν, διά νά μάθῃ εἰς ποίαν ὁδόν θέλει τόν ὁδηγήσει ὁ Θεός· καί εὐθύς ευρίσκει τό ρητόν τοῦτο: «Εἰς φῶς ἐθνῶν τέθηκά σε»· ὅθεν ἐνόησε τί ἐδήλου ὁ λόγος αὐτός καί διά τοῦτο ἔμεινε εἰς τόν ἴδιον τόπον, δεχόμενος ἐκείνους, οἵτινες ἤρχοντο καί ἐθεράπευε τάς ἀσθενείας καί ἀνάγκας αὐτῶν· ἔλυε τάς ἀπορίας τῶν ἀγνοούντων· ἐδίδασκε ψυχωφελεῖς διδασκαλίας καί ἐβοήθει παντί τρόπῳ τούς πρός αὐτόν ἐρχομένους.
Δι’ ὅλα ταῦτα ἔλαβε μεγάλην φήμην ὁ Ὅσιος καί οὐδείς Χριστιανός ἦτο, ὅστις νά μή ἐπεκαλεῖτο τάς ἁγίας του εὐχάς· διότι καί οἱ ναῦται καί οἱ ὁδοιπόροι καί οἱ ἀσθενεῖς καί οἱ ὑγιεῖς ὅλοι ἐξ ἴσου τόν ἐπεκαλοῦντο· οἱ μέν ἀσθενεῖς διά νά ἰατρεύση τάς ἀσθενείας των, οἱ δέ ὑγιεῖς διά νά φυλάττῃ τήν ὑγείαν των· οὐδέ τούς στρατιώτας παρέβλεπεν ἀβοηθήτους, οὐδέ τούς γεωργούς, οὐδέ τούς βοσκούς, οὐδέ καί αὐτούς τούς κυνηγούς, καί οἱ ἁλιεῖς μαρτυροῦσι περί τοῦ Ἁγίου, διότι εὐθύς ἅμα ἔφερον εἰς τό στόμα των τό ὄνομα τοῦ Ὁσίου συνελάμβανον ἰχθῦς ἀναριθμήτους. Τί λέγω; καί αὐτά ἀκόμη τά ζῳα καί τά θηρία χάριτας ὠμολόγουν εἰς τόν Ὅσιον· ἐπειδή ἕως καί εἰς αὐτά εἶχε μεγάλην συμπάθειαν. Ἀλλ’ ἆραγε, ἄν ὁ Ὅσιος ἔκαμνε μόνον θαύματα, τήν φιλοξενίαν παρέβλεπε κἄν πρός ὀλίγον; ὄχι, ἀλλά διά τῶν ὀλίγων ἄρτων, τούς ὁποίους εἶχεν, ἐχόρταινεν ὅλους τούς πρός αὐτόν ἐρχομένους· καί ὅ,τι καλόν τοῦ ἔφερον, τό ἐμοίραζε πλουσιοπάροχα εἰς τούς χρείαν ἔχοντας· πρός τούτοις ἔτρεφε καί τάς ψυχάς των μέ τήν θεόσοφον διδασκαλίαν του.
Τά δέ ἐπίλοιπα τῆς διηγήσεως πῶς νά διηγηθῶ χωρίς δάκρυα; διότι ὡς ἕν νέφος γεμᾶτον χαλάζης, φοβερίζον νά κάμῃ πολλά κακά, ὁμοίως ἦλθε τότε καί ὁ ἐκλατινισμός ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ· ἐπειδή ὁ ἀρχηγός τῆς κακίας διάβολος, ὕστερον ἀπό πολλούς πολέμους, τούς ὁποίους ἐσήκωσεν ἐναντίον τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ, ἐκίνησε καί τοῦτον τόν τελευταῖον πόλεμον, τήν μεταβολήν τοῦ συμβόλου τῆς πίστεως, καί ᾐχμαλώτισε τήν πρώτην Ἐκκλησίαν τῆς οἰκουμένης, τήν Παλαιάν Ρώμην, διά τοῦτο ὅλαι αἱ Ἐκκλησίαι τοῦ κόσμου ὀδύρονται ὡς ὑστερηθεῖσαι τήν Ρώμην, τήν πρώτην των ἀδελφήν· θρηνοῦσι πρός τούτοις καί οἱ Ἄγγελοι οἱ φύλακες τῶν Ἐκκλησιῶν αὐτῶν· ὁ δέ κοινός ἐχθρός, ὁ διάβολος, χαίρεται διά τήν διαίρεσιν καί τόν χωρισμόν τῶν Χριστιανῶν. Διδάσκει δέ τοῦτο τό δόγμα τῶν Λατίνων καί ἄλλα πολλά κακόδοξα φρονήματα, καί ἐξόχως τό χείριστον, ὅτι τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ, διό εἰς τήν λειτουργίαν των ἐκφωνοῦσι· «Δόξαν ἀναπέμψομεν τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τό ἐξ ἀμφοῖν ἐκπορευομένῳ Ἁγίῳ Πνεύματι»· καί εἰς τό «Πιστεύω» προσθέτοντες λέγουσι· «Τό ἐκ τοῦ Πατρός Υἱοῦ τε ἐκπορευόμενον». Τοῦτο δέ τό νέον δόγμα ἤρχισε μέν παλαιά καί ἐκυρίευσε τήν Παλαιάν Ρώμην καί τά μέρη τῆς Δύσεως, ἔφθασε δέ καί ἕως εἰς ἡμᾶς τούς Ἀνατολικούς κατά τούς χρόνους τοῦ βασιλέως Μιχαήλ τοῦ ἀζυμίτου καλουμένου(³) καί κατετυράννησε τήν Ἀνατολικήν Ἐκκλησίαν χρόνον πολύν.
Δέν ἔλειψαν ὅμως καί στρατιῶται Χριστοῦ ὑπέρ τῆς ἀληθείας ἀγωνιζόμενοι, διότι τοῦτο τό κακόδοξον δόγμα ἐπολέμησαν διά λόγων πολλοί Πατέρες καί θεολόγοι ἔχοντες ποιμένα καί διδάσκαλον τόν Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος ἐστάθη στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας. Μετά τούτου τότε ἐστερέωσε τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, ἕως θανάτου παραδώσας ἑαυτόν, ὅπως φανῇ φύλαξ ἀκριβῆς τῶν θείων δογμάτων, καί οὗτος ὁ Μέγας Μελέτιος. Ὁ ὁποῖος ἀπόφασιν εἶχε νά μή ζητῇ μόνον τό ἰδικόν του συμφέρον, ἀλλά καί τό τοῦ πλησίον. Ἄφησε τήν ἡσυχίαν καί περιεφέρετο εἰς ὅλην τήν Βιθυνίαν, στερεώνων τούς Χριστιανούς εἰς τήν Ὀρθοδοξίαν, καί παραγγέλλων νά φυλάττωσι τήν εὐσέβειαν καί νά ἀπέχωσιν ἐπιμελῶς ἀπό τό νέον ἐκεῖνο καί στρεβλόν δόγμα, διότι οὕτως ὠνόμαζε τόν Λατινισμόν.
Μίαν φοράν, ἐνῷ περιεπάτει ὁ Ὅσιος καί ἡ ἡμέρα ἔκλινε πρός τήν ἑσπέραν, εἶπε πρός αὐτόν ὁ συνοδοιπόρος του· «Πάτερ, βλέπεις ὅτι ὁ καιρός ἔφθασεν εἰς τήν ἑσπέραν, καί ἄς μείνωμεν ἐδῶ, διότι τό χωρίον εἶναι ἀκόμη μακράν καί δέν προφθάνομεν νά ὑπάγωμεν ἐκεῖ». Ὁ δέ Ὅσιος, σηκώσας τούς ὀφθαλμούς του εἰς τόν οὐρανόν, λέγει· «Ὁ Θεός ὁ Σωτήρ μου, σύ ὅστις εἶσαι τό φῶς τοῦ κόσμου, καί ὅστις πάλαι ἔστησας τόν ἥλιον χάριν τοῦ λαοῦ Ἰσραήλ, ἄς σταθῇ καί τώρα χάριν ἡμῶν, ἵνα φθάσωμεν ἡμέραν εἰς τό χωρίον, ὅπου ζητοῦμεν». Καί ὢ τῶν ἀπείρων θαυμάτων σου, Χριστέ Βασιλεῦ! δέν ἔδυσεν ὁ ἥλιος ἕως οὗ ἐπῆγαν ἐκεῖ ὅπου ἤθελεν ὁ Ἅγιος.
Κάτωθεν τοῦ βουνοῦ τοῦ μεγάλου Αὐξεντίου, ὀλίγον μακράν τῆς στερεᾶς, εἶναι νησίδιον καλούμενον τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου, μικρόν μέν τό μέγεθος, χαριέστατον δέ τήν θεωρίαν· εἰς αὐτό τό νησίδιον ἔκτισεν ὁ Ὅσιος ἀσκητήρια καί ἄλλους εὐκτηρίους οἴκους· ἔπειτα ἐδόθη εἰς ἀγῶνας καί κόπους ὑπερβολικούς τῆς ἀσκήσεως· εἰς στάσεις, λέγω, ὁλονυκτίους, ἀγρυπνίας, νηστείας, προσευχάς, δάκρυα· ἀλλά δέν ἄφησε καί τό νησίδιον ἐκεῖνο ἐστερημένον ἀπό θαύματα, καί μάρτυρες τούτου εἶναι τά πλήθη τῶν ἀνθρώπων, τά ὁποῖα συνέτρεχον εἰς αὐτό διά νά ἀπολαμβάνωσι τήν τῶν θαυμάτων ἐνέργειαν· ἀλλά διότι ἐταράττετο καί ἐκεῖ ἡ ἡσυχία τοῦ Ὁσίου ὑπό τῆς συρροῆς τῶν Χριστιανῶν, ἀπεφάσισε πάλιν νά ὑπάγῃ εἰς τό βουνόν τοῦ Αὐξεντίου· ὅταν ἡτοιμάζετο ὁ Ὅσιος διά νά ἀναχωρήσῃ, φαίνεται εἰς αὐτόν ὀφθαλμοφανῶς ὁ μέγας Αὐξέντιος ἐν τῷ μέσῳ τῆς ἡμέρας, καί χαιρετίζων αὐτόν τόν ηὐχαρίστησε πολύ διά τόν Ναόν τόν ὁποῖον ἔκτισεν ἐκεῖ· συγχρόνως δέ ἐπληροφόρησεν αὐτόν ὅτι ἔχει νά τοῦ ἀποδώσῃ μεγάλην ἀνταμοιβήν, παρομοίαν μέ ἐκείνην τήν ὁποίαν ἔλαβεν ὁ Ὁσιομάρτυς Στέφανος ὁ Νέος, ὁ ὁποῖος ἠσκήτευσεν εἰς ἐκεῖνο τό βουνόν, ὅπερ καί ἐγένετο, διότι ἀπέλαβε τόν στέφανον τῆς ὁμολογίας καί ὁ θεῖος Μελέτιος ὡς θέλει τό φανερώσει ὁ λόγος.
Ὅταν ὁ βασιλεύς Μιχαήλ ἀζυμίτης παρουσίασε τά δόγματα τῶν Λατίνων εἰς τήν Μεγάλην Ἐκκλησίαν, καί ἐζήτει νά ἑνώσῃ τήν Ἀνατολικήν Ἐκκλησίαν μέ τήν Δυτικήν, τόν μέν Ὀρθόδοξον Πατριάρχην ἐδίωξε τοῦ θρόνου, διώρισε δέ τόν ὑπερασπιστήν τοῦ ψεύδους Ἰωάννην τόν Βέκκον. Τότε ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι ἐφυλακίζοντο, ἐκακοποιοῦντο καί διά ποικίλων βασάνων ἐβασανίζοντο· τότε καί ὁ Ὅσιος Μελέτιος, συσκεφθείς περί τούτου μέ τόν θεῖον Γαλακτίωνα τόν Ἱερομόναχον, συνασκητήν ὄντα τοῦ Ὁσίου εἰς τό Γαλλήσιον ὄρος, ἄνδρα προκομμένον εἰς τόν λόγον, ἄκρον εἰς τήν ἀρετήν καί ἄξιον εὐλαβείας, ἔρχονται ἀμφότεροι εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν· ἐκεῖ παρουσιάζονται εἰς τόν βασιλέα Μιχαήλ καί ὀμολογοῦσι παρρησία, ὅτι αὐτοί εἶναι ὑπερασπισταί τῆς Ὀρθοδοξίας καί ὅτι δέν συγκοινωνοῦσι μέ τήν αἵρεσιν τοῦ Λατινισμοῦ, ἡ ὁποῖα καί πρίν νά γίνῃ ἠλέγχθη ἀπό τούς θείους Πατέρας· διότι αἱ Οἰκουμενικαί Σύνοδοι ὀμολογοῦσιν εἰς τό Σύμβολον τῆς Πίστεως, ὅτι τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός καί ἀφορίζουσιν ἐκείνους, οἵτινες θά τολμήσουν νά κάμουν καμμίαν προσθήκην ἤ ἀφαίρεσιν, ἔστω καί παραμικράν εἰς αὐτό. Ἀφοῦ δέ τοῦ εἶπον πολλά, πρόσθεσαν καί ταῦτα· «Διατί λοιπόν σύ, βασιλεῦ, παρέβλεψας τά ἴδια λόγια τοῦ Χριστοῦ, τά ὁποῖα λέγει εἰς τό Ἱερόν Εὐαγγέλιον, καί τά τῶν Ἀποστόλων του καί τάς μαρτυρίας τῶν θείων Πατέρων, καί τούς Ἱερούς Κανόνας τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας, καί παρέδωκας τόν ἑαυτόν σου εἰς αὐτήν τήν πλάνην, καί ζητεῖς νά ἀθετήσωμεν τάς Ἀποστολικάς Παραδόσεις; ἀδύνατον εἶναι νά γίνῃ τοῦτο καί μή ἐπιχειρῇς νά κινῇς τά ἀκίνητα· διότι κάλλιον προτιμῶμεν νά ἀπολέσωμεν τήν ζωήν μας παρά νά ἀπολέσωμεν τήν Ὀρθοδοξίαν μας».
Ταύτην τήν παρρησίαν τῶν Ὁσίων νομίσας ὁ βασιλεύς ἰδικήν του ὕβριν, παραδίδει εἰς τήν φυλακήν ἀμφοτέρους. Μέ τήν κακοπάθειαν τῆς φυλακῆς ὑπέμειναν μετά χαρᾶς καί ἄλλας πολλάς κακοπαθείας οἱ γενναῖοι ἐκεῖνοι στρατιῶται τοῦ Χριστοῦ· μετ’ ὀλίγας δέ ἡμέρας προστάσσει νά τούς ἐκβάλωσι τῆς φυλακῆς καί νά τούς παρουσιάσωσιν ἔμπροσθέν του, ἐλπίζων, ὅτι, μετά τήν κακοπάθειαν τῆς φυλακῆς, ἔχει νά εὕρῃ μεταμελημένους τούς Ἁγίους· ἀλλ’ οἱ Ἅγιοι ὄχι μόνον δέν ἐμαλακώθησαν ἀπό τό πῦρ τῶν πειρασμῶν ὡς ὁ κηρός, ἀλλά περισσότερον ἐστομώθησαν ὡς ὁ σίδηρος, μέ τήν θερμότητα τῆς πίστεως, καί ἔγιναν πλέον κοπτερώτεροι ἐναντίον τῆς κακοδοξίας· ὅθεν μέ τό νά ἔδειξαν μεγαλυτέραν παρρησίαν ἀπό τήν πρώτην, ἤναψαν τόν θυμόν τοῦ βασιλέως καί προστάσσει νά ἐξορισθῶσιν εἰς τήν Σκῦρον, ἡ ὁποία ἦτο νῆσος ὑποκειμένη εἰς τήν μητρόπολιν τῶν Ἀθηνῶν· καί ἀπό τήν Σκῦρον στέλλεται εἶτα εἰς τήν Ρώμην ὁ θεῖος Μελέτιος διά νά διαλεχθῇ περί πίστεως μέ τούς σοφούς τοῦ Πάπα· ὁ Πάπας ἔβαλεν εἰς τήν φυλακήν αὐτόν δέσμιον ἑπτά (7) ἔτη· ὕστερον δέ στέλλεται πάλιν εἰς τήν Σκῦρον κατά προσταγήν τοῦ βασιλέως καί κλείεται εἰς μίαν φυλακήν ὁμοῦ μέ τόν καλόν Γαλακτίωνα.
Τό δεσμωτήριον, τό ὁποῖον εἶχε τούς Ἁγίους, ἦτο πολύ σκοτεινόν, ὅμοιον μέ τήν σκιάν τοῦ θανάτου· ἡ δέ πεῖνα τήν ὁποίαν ἐδοκίμαζον εἰς αὐτό οἱ Ὅσιοι ἦτο πολυήμερος, διότι μέ τοῦτον τόν τρόπον ἀπεφάσισεν ὁ ἐξουσιαστής τῆς Σκύρου νά τούς θανατώσῃ. Ἀλλά οἱ Ὅσιοι, καί μάλιστα ὁ θεῖος Μελέτιος, ἐνεθυμήθη τήν παλαιάν καί συνηθισμένην πολυήμερον νηστείαν του καί τήν βιαίαν βάσανον καί τήν κάμνει θεληματικόν ἔργον καί κλίμακα πρός τόν Θεόν, καί μένει νῆστις τεσσαράκοντα ἡμέρας. Τοῦτο βλέπων ὁ δεσμοφύλαξ τόσον πολλά ἐθαύμασεν, ὥστε εἶπεν εἰς τήν γυναῖκά του· «Ἀπωλόλαμεν, ὦ γύναι, Θεόν πολεμοῦντες· ἐπειδή οὗτοι οἱ φυλακισμένοι τόσην ἀρετήν ἔχουν, ὥστε φαίνονται ὅτι δέν εἶναι ἄνθρωποι ἀλλά Ἄγγελοι». Ἀκολούθως διηγήθη εἰς αὐτήν τήν πολυήμερον νηστείαν, τάς συχνάς προσευχάς των, τάς ὁλονυκτίους ἀγρυπνίας των καί ἐκ τούτου ἔφερεν εἰς ἔκπληξιν καί θαυμασμόν τήν γυναῖκά του καί τό πρωΐ ἐπῆγεν εἰς τούς Ἁγίους ἡ γυνή μέ μίαν θυγατέρα της μονογενῆ, καί προσέπεσον εἰς τούς πόδας των καί ἔλαβον τήν εὐλογίαν των.
Καί οἱ μέν Ἅγιοι εὑρισκόμενοι εἰς τάς τοιαύτας κακουχίας ἔχαιρον καί καθ΄ἑκάστην ἐδόξαζον τόν Θεόν· ὁ δέ βασιλεύς εἶχε πολλήν μανίαν εἰς τό νά πλατύνῃ τόν Λατινισμόν· ὅθεν καί ὅλους ἔσυρεν εἰς ἑαυτόν, ἄλλους μέ ἀπειλάς καί παιδείας καί ἄλλους μέ ταξίματα καί ἀξίας, καί μέ ὅσα ἄλλα κλέπτεται τό δίκαιον καί ἡ ἀλήθεια, διότι ἦσαν πολλοί οἱ ὁποῖοι ἔγιναν φίλοι του τόν καιρόν ἐκεῖνον καί ἐδέχθησαν τόν Λατινισμόν· ὅσους δέ Ὀρθοδόξους δέν ἠδύνατο νά φέρῃ εἰς τήν γνώμην του, τούς ἥρπαζε τά ὑπάρχοντά των, τούς ἐξώριζε καί τούς ἐθανάτωνεν· ὅθεν μέ τοιούτους τυραννικούς τρόπους ἐκβάλλων ἐκ τοῦ μέσου ὅσους δέν εὕρισκε συμφώνους εἰς τόν Λατινισμόν, ἐνόμιζεν ὅτι ἐνίκησεν ὅλους· καί συνομιλῶν μίαν φοράν μέ τούς αὐτοῦ ἄρχοντας εἶπε χαροποιός· «Ὡς μοί φαίνεται, μεγάλην εἰρήνην ἔχει τώρα ἡ Ἐκκλησία καί ὀφείλει χάριτας ὁ Πατριάρχης, διότι δέν εὑρίσκεται οὐδείς νά ταράττῃ τόν κόσμον». Εἰς τούτους τούς λόγους τοῦ βασιλέως, ἄλλοι μέν ἀπό τούς παρόντας εἶπον ἄλλους λόγους κατά τήν ἀρέσκειαν τοῦ βασιλέως, εἷς δέ ἐξ αὐτῶν εἶπεν· «Ἀλλ’ οἱ ἐξόριστοι, οἵτινες εὑρίσκονται εἰς τήν Σκῦρον, φιλονεικοῦν ὅτι εἶναι γνωστικώτεροι ἀπό ὅλους, καί διά τοῦτο ἀνθίστανται εἰς τό κράτος τῆς βασιλείας σου». Ὁ δέ βασιλεύς, ἐρωτῶν «ποῖοι εἶναι», ὁ ἄρχων τῷ ἀπεκρίθῃ· «Ὁ Μελέτιος εἶναι καί ὁ Γαλακτίων οἱ Γαλλησιῶται»· οὗτος ὁ λόγος ἐπλήγωσε τήν καρδίαν τοῦ βασιλέως· διότι οἱ ἄνδρες ἐκεῖνοι ἦσαν ἀπό τούς ὀνομαστούς εἰς τήν ἀρετήν.
Εὐθύς ἑτοιμάζεται βασιλικόν πλοῖον, καί στέλλονται διαταγαί, καί οἱ Ἅγιοι ἔρχονται εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν καί ἐγκλείονται ἐντός τῆς φυλακῆς τῆς καλουμένης τῶν Νουμέρων· ἐν τῷ μεταξύ παρῆλθον ἡμέραι πολλαί, καί ὁ βασιλεύς προφασιζόμενος ἐπί τούτῳ ὅτι καταγίνεται εἰς ἄλλας ὑποθέσεις ἀναγκαιοτέρας δέν ἤκουε οὐδένα Ἐκκλησιαστικόν, καί ἀκολούθως ἀνέβαλε καί τήν περί τῶν Ἁγίων ὑπόθεσιν. Ἀλλ’ οἱ κακοί Ἀρχιερεῖς καί μάλιστα ὁ Πατριάρχης, ὦ δίκη καί μακροθυμία Θεοῦ! διαβάλλουν ἐπιμόνως τούς Ἁγίους εἰς τόν βασιλέα, καί μεταχειρίζονται πάντα τρόπον ἤ νά καταπείσωσι καί αὐτούς εἰς τόν Λατινισμόν, ἤ νά μή τούς βλέπῃ ζωντανούς· λοιπόν κατά διαταγήν τοῦ βασιλέως ἐξῆλθον οἱ καρτερόψυχοι τῆς φυλακῆς καί παρουσιάσθησαν πάλιν ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως, καί μέ τό νά ἐμεταχειρίσθησαν μεγαλυτέραν καί γενναιοτέραν παρρησίαν τῆς πρώτης ἔλαβον καί μεγαλυτέρας παιδείας, διότι παρευθύς ἐρραβδίσθησαν πολλάς ὥρας, ἕως ὅτου τά σώματά των ἔμειναν κατά γῆς ὡς ἄψυχα καί μόλις ἀνέπνεον· εἶτα ἐλθόντες εἰς ἑαυτούς, ὁ μέν ἱερός Γαλακτίων ἐβλήθη εἰς φυλακήν, ὁ δέ θεῖος Μελέτιος ἐκρεμάσθη μέ σχοινίον εἰς ἕν ξύλον, καί ὦ τοῦ θαύματος! παρευθύς ἐβλάστησε τό ξηρόν ἐκεῖνο ξύλον καί ἐσκεπάσθη ὑπό φύλλων.
Τοῦτο τό θαῦμα ἀκούσας ὁ βασιλεύς ἤλλαξε γνώμην, καί εἰς τό ἑξῆς διά μεσιτείας ἄλλων συνδιελέγετο μέ τόν Ὅσιον, καί τόν παρεκάλει νά συγκοινωνήσῃ εἰς τόν Λατινισμόν. Ὁ δέ Ἅγιος, περιφρονῶν τήν παράκλησιν τοῦ βασιλέως, ἐπέτα ὡς ἀετός εἰς τά νέφη, κατά τήν παροιμίαν, ἀσύλληπτος καί ἀνίκητος ἐκ πάσης τέχνης καί μηχανῆς τῶν ἀνθρώπων. Ἀπορῶν δέ ὁ βασιλεύς καί μή γινώσκων τί νά κάμῃ, ἐπειδή δέν ἠδύνατο νά νικήσῃ τήν γνώμην τῶν Ἁγίων, ἐτάχυνε νά νικήσῃ τά σώματά των μέ βάσανα· καί τόν μέν Γαλακτίωνα ἐτύφλωσε τούς ὀφθαλμούς, τοῦ δέ Ἁγίου Μελετίου ἔκοψε τήν γλώσσαν, διά νά μή ἠμπορῇ οὔτε ὁ Γαλακτίων νά ἱερουργήσῃ οὔτε ὁ Μελέτιος νά θεολογῇ τήν Ἁγίαν Τριάδα. Ἀλλ’ ὅμως καί τά δύο ταῦτα εἰς τό ἐναντίον ἀπέβησαν καί ὄχι ὡς ἤθελεν ὁ βασιλεύς· διότι ὁ μέν θεῖος Μελέτιος, καί μετά τήν ἐκκοπήν τῆς γλώσσης του, ἐλάλει καθαρά, ὁ δέ Γαλακτίων, ὅταν ἀποκατεστάθη ἡ εἰρήνη τῆς Ἐκκλησίας ἐλειτούργει καί πάλιν τήν ἀναίμακτον θυσίαν· ὅταν δηλαδή ὁ θεοσεβέστατος Ανδρόνικος(⁴) ἔγινε βασιλεύς τῶν Ρωμαίων καί ἐπανέφερε πάλιν τήν εὐσέβειαν.
Ὅταν λοιπόν ὁ ἀσεβέστατος Μιχαήλ ἀπέθανε καί ἔγινε βασιλεύς ὁ εὐσεβέστατος Ἀνδρόνικος, ἀνεκάλεσε πάλιν εἰς τόν Πατριαρχικόν θρόνον τόν ἀληθινόν ποιμένα Ἰωσήφ, τόν ἀκλόνητον πύργον τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἐδίωξε τόν παράνομον ἐπιβάτην Βέκκον, ὕστερον δέ ἀνεκάλεσε μέ τιμήν μεγάλην τούς ἀφωρισμένους καί φυλακισμένους Ἁγίους. Τότε πολλοί ἐξ ἐκείνων ὅσοι δέν ἐδέχθησαν τόν Λατινισμόν ἀνεβιβάσθησαν εἰς θρόνους καί ἀξιώματα, τόν δέ Ὅσιον Μελέτιον οὔτε ὁ βασιλεύς οὔτε οἱ ἄρχοντες ἠδυνήθησαν νά τόν καταπείσωσιν εἰς τό νά λάβῃ Ἱερωσύνην, διότι ἐφυλάττετο ἀπό τήν δόξαν τῶν ἀνθρώπων ὡς βλαβεράν οὖσαν.
Ἐρχόμενος δέ ὁ Ὅσιος εἰς γῆρας βαθύ, ἠσθένησε χρόνους τρεῖς, κατά τούς ὁποίους οὔτε ἄρτον ἔφαγεν, οὔτε ἄλλο φαγητόν, ἀλλά μόνον ὀπωρικά καί αὐτά μέ ἐγκράτειαν· καί ὅταν ἔμελε νά ἀπέλθῃ πρός Κύριον, ἐκάλεσεν ὅλην τήν ἀδελφότητα καί συνεβούλευσεν αὐτήν τά πρέποντα, παρηγόρει αὐτήν μέ χαράν, καί ἀπέδιδεν εἰς ἕκαστον ἀδελφόν τόν τελευταῖον ἀσπασμόν, καί ὁμοῦ μέ ὅλους ἐδοξολόγησε τόν Θεόν· ἔπειτα ὑψώσας εἰς τόν οὐρανόν χεῖρας καί ὀφθαλμούς εἶπε· «Κύριε, εἰς χεῖρας σου παρατίθημι τό πνεῦμα μου» καί παρευθύς ἀπῆλθε πρός Κύριον. Εἷς δέ Μοναχός, Γεράσιμος ὀνόματι, κοιμώμενος εἰς τό κελλίον του, εἶδεν ἐν ὁράματι τόν θεῖον Μελέτιον, ὅτι εἶχεν ὑψωμένας τάς χεῖρας του καί ἀνέβαινε μετά χαρᾶς εἰς τούς οὐρανούς· ὅθεν ἔτρεξε παρευθύς καί εὗρεν ἀποθαμμένον τόν Ἅγιον καί ἔλαμπε τό πρόσωπόν του ὑπέρ τόν ἥλιον.
Καί ἄλλος Ἱερομόναχος, Θεόκλητος καλούμενος, διά τήν πολλήν ἀγάπην, τήν ὁποίαν εἶχεν εἰς τόν Ἅγιον, ἀπό τάς ἡμέρας ὅπου ἐτελεύτησεν, ἐλειτούργησεν ἕως τεσσαράκοντα ἡμέρας· ὅταν δέ ἐτελείωσε ταύτην ἦτο Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, εἶτα παρεκάλει τόν Θεόν νά τοῦ φανερώσῃ ποῖον τόπον ἠξιώθη νά κληρονομήσῃ ἡ ψυχή τοῦ θείου Μελετίου· καί ἀποκοιμηθείς, βλέπει ἐν ὁράματι, ὅτι εὑρέθη εἰς ἕνα Ναόν μεγάλον πολύ καί ὡραιότατον, ὁ ὁποῖος ἦτο κτισμένος κατ’ ἀνατολάς, καί ἔφθανεν ἕως εἰς τόν οὐρανόν καί ἔλαμπεν ὅλος ἀπό ἕνα φῶς ἀνεκλάλητον· ἐντός δέ τοῦ Ναοῦ ἦσαν Πατέρες Ἅγιοι καί ἔψαλλον εἰς τόν Θεόν ἕνα ὕμνον ἀγγελικόν καί θαυμάσιον. Ἦτο δέ καί εἷς Ἱεροκήρυξ καί ἐκήρυττεν, ὅτι ὁ Ὅσιος Μελέτιος, ὅταν ἔζη, ἔκτισε τόν Ναόν τοῦτον εἰς τιμήν τῆς Ἁγίας Τριάδος, καί ὅτι ἐχάρη πολύ ὁ Θεόκλητος διά ταῦτα τά ὁποῖα εἶδε καί ἤκουσεν. Ἔπειτα βλέπει ὅτι ἐπῆγε καί εἰς τόν τάφον τοῦ Ἁγίου, ὁ ὁποῖος ἦτο ἀνοικτός καί ἐντός αὐτοῦ ἦσαν δύο λαμπροφόροι καί ἐκράτουν θυμιατήρια θαυμαστά καί ὡραιότατα καί ἐθυμίαζον· ὕστερον βλέπει, ὅτι τόν ὠνείδιζε χαριέντως ὁ θεῖος Μελέτιος, λέγων· «Σύ μέν, φίλε Θεόκλητε, ἄφησες τόν τάφον μου ἀνεπιμέλητον, ὁ δέ Θεός ἀπέστειλε τούτους τούς ὁποίους βλέπεις, διά νά μέ ἐπισκεφθῶσιν». Ἐνῷ δέ ἐσυλλογίζετο ὁ Θεόκλητος, ὅτι τοῦ ὁμιλεῖ ὁ Ἅγιος, καί ὅτι εἶναι νεκρός, ἀκούει ἐκ τοῦ οὐρανοῦ φωνήν λέγουσαν· «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἄν ἀποθάνῃ ζήσεται». Καί περί μέν τούτου ταῦτα.
Δ’ Θαύματα τοῦ Ἁγίου
Ἐν μία τῶν ἡμερῶν περιπατῶν ὁ μέγας Μελέτιος εἰς τό παραθαλάσσιον τοῦ στενοῦ τῆς πόλεως, εὗρε μερικούς ἁλιεῖς, οἱ ὁποῖοι ἥπλωναν τά δίκτυα των εἰς τήν ἄμμον καί ἐρωτῶν αὐτούς ἐάν ἔχουν ψάρια τοῦ ἀπεκρίθησαν, ὅτι ὅλην τήν νύκτα ἐψάρευαν, ὅμως δέν ἔπιασαν οὐδέ ἕν. Ὁ δέ Ἅγιος λυπηθείς αὐτούς εἶπε μέ θάρρος· «Ρίψατε, τέκνα, πάλιν τά δίκτυα σας ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Θεοῦ»· ὑπακούσαντες δέ ἐκεῖνοι εἰς τούς λόγους τοῦ Ὁσίου ἔρριψαν τά δίκτυα· καί ὦ τῆς ἀφάτου σου, Χριστέ μου, χάριτος! τόσον πλῆθος ἰχθύων ἔτρεξαν ἐντός τῶν δικτύων, ὥστε μόλις καί μετά βίας ἠδυνήθησαν νά τά σύρωσιν εἰς τήν γῆν καί οὕτως ἐδόξαζον τόν Θεόν καί ηὐχαρίστουν τόν Ὅσιον, θαυμάσαντες τήν πρός Θεόν παρρησίαν του.
Ὅταν δέ ἔκτιζον εἰς τό νησίδιον τόν θεῖον Ναόν τοῦ Πρωτοκλήτου Ἀνδρέου, ὡς προείπομεν, μίαν ἡμέραν εἶπεν εἰς τόν Ὅσιον ὁ κελλάρης, ὅτι δέν ἔχει προσφάγιον νά δώσῃ εἰς τούς κτίστας, ὁ δέ Ἅγιος λαβῶν τήν ράβδον του εἶπεν εἰς αὐτόν· «Ἀκολούθει μοι»· καί καταβαίνων εἰς τήν θάλασσαν, τήν ἐκτύπησεν ἥσυχα λέγων· «Ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ δός εἰς ἡμᾶς σήμερον τά χρειαζόμενα»· καί ὦ τοῦ θαύματος! Εὐθύς ἐπήδησεν ἔξω εἰς τήν γῆν ἕν ὀψάριον μέγα καί καλόν· καί πηγαίνων ὁ κελλάρης νά τό πάρῃ ἐπήδησεν ἔξω τῆς θαλάσσης καί ἄλλο ὀψάριον ὄχι κατώτερον τοῦ πρώτου· καί παίρνων ὁ κελλάρης τά δύο ὀψάρια τά ἐμαγείρευσε καί μέ αὐτά ἐφίλευσε τούς κτίστας τοῦ Ναοῦ.
Κατά τόν καιρόν τόν ὁποῖον ἐβασίλευεν ὁ ὀρθοδοξότατος Ἀνδρόνικος, προσεκάλεσε μίαν ἡμέραν εἰς τά βασίλεια τόν μέγαν Μελέτιον διά νά τόν συμβουλευθῇ δι’ ὑπόθεσίν του ἐκκλησιαστικήν καί πηγαίνων ὁ Ἅγιος, ὁ βασιλεύς τόν ἐδέχθη μετά μεγίστης τιμῆς. Εἷς δέ ἐκ τῶν ἀρχόντων, Συρμουρῖνος ὀνόματι, πρωτοεστιατορίτης τό ἀξίωμα, ἐμέμφθη μέ τόν λογισμόν του τόν Ἅγιον, ὅτι δῆθεν ἀγαπᾷ τήν προσωρινήν ταύτην δόξαν, καί εἶπεν εἰς ἕνα, ὅστις ἐκάθητο πλησίον του· «Οὗτος ὁ Μοναχός ἄφησεν, ὡς φαίνεται, τήν δόξαν, τήν ὁποίαν ἔπρεπε νά ζητῇ καί ζῇ τώρα τήν δόξαν τῶν ἀνθρώπων, καί χαίρεται δι’ αὐτήν». Πηγαίνων δέ τό ἑσπέρας οὗτος εἰς τόν οἶκον του καί πίπτων εἰς τό κρεββάτι του νά κοιμηθῇ, βλέπει εἰς τό ὅραμά του ὅτι εὑρέθη εἰς ἕν ἀνάκτορον βασιλικόν, εἰς τό ὁποῖον ἦτο εἷς βασιλεύς ἐνδεδυμένος στολήν βασιλικήν ὁμοῦ καί ἀρχιερατικήν, καί γύρωθεν ἔστεκον ἀναρίθμητα στρατεύματα· ὁ δέ βασιλεύς ἦτο πολύ παρωργισμένος ἐναντίον τοῦ Συρμουρίνου, διότι ὕβρισε τόν ἰδικόν του δοῦλον καί ἐπρόσταξε τούς δορυφόρους του νά κάμουν εἰς αὐτόν τήν ἐκδίκησιν· καί ὀλίγον ἔλειψε νά τόν δέσουν χεῖρας καί πόδας, καί νά τόν ρίψουν εἰς τόν τόπον τῆς καταδίκης τῶν βλασφήμων, ἄν δέν ἤθελε προφθάσει ἐκεῖ ὁ μέγας Μελέτιος νά μεσιτεύσῃ πρός τόν βασιλέα, διά νά τόν λυτρώσῃ· ὅθεν τρομάζων ὁ Συρμουρῖνος δι’ αὐτό τό φοβερόν ὅραμα ἐξύπνησε, καί εὐθύς λίαν πρωῒ ἐπῆγεν εἰς τόν Ἅγιον, καί πίπτων εἰς τούς πόδας του ἐξωμολογήθη εἰς αὐτόν τήν κατηγορίαν, τήν ὁποῖαν τοῦ ἔκαμε, φανερώνων καί τό ὅραμα, ὅπερ εἶδε, καί τοῦ ἐζητοῦσε μετά θερμῶν δακρύων τήν συγχώρησιν, τήν ὁποίαν καί ἔλαβεν εὐθύς ἀπό τόν Ὅσιον· εἶτα χαίρων ἀνεχώρησε διηγούμενος μέ ἐπαίνους πολλούς εἰς τό ἑξῆς τά κατορθώματα τοῦ Ἁγίου. Τοιαύτη ἐστάθη, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἡ πολιτεία τοῦ Ὁσίου Μελετίου· τοσοῦτος ὑπερβολικός ἦτο ὁ ζῆλος του ὑπέρ τῆς Ὀρθοδοξίας, καί τοσαῦτα ἐχρημάτισαν τά θαύματά του. Ζήσας δέ χρόνους ἑβδομήκοντα ἑπτά ἄφησε τά φαινόμενα ταῦτα καί ἀπῆλθε πρός τόν Θεόν, καί δι’ ὅλους ἡμᾶς παρακαλεῖ τήν Παναγίαν Τριάδα, ᾖ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
(¹) Τόν Βίον τοῦ Ὁσίου τούτου μετέφρασεν ἐκ τοῦ Ἑλληνικοῦ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καί κατεχώρησεν εἰς τό «Νέον Ἐκλόγιον», ἐξ οὗ καί παρελήφθη. Εἰς τοῦτον συνέθεσε καί Ἀκολουθίαν ὁ αὐτός Ὅσιος Νικόδημος.
(²) Τοῦτον τόν λόγον εἶπεν εἷς Ἀββᾶς, καθώς φαίνεται εἰς τό Γεροντικόν, ὅμοιος δέ μέ τοῦτον εἶναι καί ὁ λόγος τόν ὁποῖον λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος· «Τότε καί ὁ Ἀβραάμ ἀγωνιάσει, οὐχ ἵνα κατακριθῇ, ἀλλ’ ἐν ποίᾳ τάξει ταχθῇ».
(³) Οὗτος εἶναι Μιχαήλ Η’ ὁ Παλαιολόγος, ἱδρυτής τῆς δυναστείας τῶν Παλαιολόγων, βασιλεύσας κατά τά ἔτη 1260 – 1281.
(⁴) Οὗτος εἶναι Ἀνδρόνικος ὁ Β’, υἱός τοῦ Μιχαήλ Η’, βασιλεύσας κατά τά ἔτη 1282 – 1328.
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Α’ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΑΘΗΝΑΙ 1970.
