Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου
ΛΟΓΟΣ Α’
Διαλαμβάνων ὅτι οἱ Χριστιανοί πρέπει νά ἀποστρέφωνται τάς κακάς συνηθείας, τάς δέ καλάς συνηθείας νά ἐναγκαλίζωνται.
Προοίμιον
Δύο πράγματα ἔχουσιν ἀναμεταξύ των ἔχθραν καί ἐναντιότητα, εὐλογημένοι Χριστιανοί, ἡ ἀρετή καί τό καλόν, καί ἡ ἁμαρτία καί τό κακόν· ἡ ἀρετή καί τό καλόν ἔγειναν ἀπό τόν Θεόν, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀρχή καί αἰτία καί ρίζα κάθε ἀρετῆς καί κάθε καλοῦ· ἡ ἁμαρτία καί τό κακόν δέν ἔγεινεν ἀπό τόν Θεόν, ἀλλά ἀπό τόν διάβολον, τόν πρῶτον ἀρχηγόν καί αἴτιον κάθε ἁμαρτίας καί κάθε κακοῦ. Ἡ ἀρετή καί τό καλόν, εἶναι πρᾶγμα καί ὄν, ἡ δέ ἁμαρτία καί τό κακόν δέν εἶναι πρᾶγμα καί ὄν, ἀλλ’ εἶναι στέρησις τοῦ πράγματος καί τοῦ ὄντος, καθώς καί τό σκότος εἶναι στέρησις τοῦ φωτός· ὡς λέγει ὁ θεῖος Νύσσης Γρηγόριος «ὥσπερ ἀντιδιαιρεῖται τῷ ὄντι τό μή ὄν· καί οὐκ ἔστι καθ’ ὑπόστασιν εἰπεῖν τό μή ὄν ἀντιδιαστέλλεσθαι πρός τό ὄν, ἀλλά τήν ἀνυπαρξίαν ἀντιδιαιρεῖσθαι λέγομεν πρός τήν ὕπαρξιν· κατά τόν αὐτόν τρόπον καί ἡ κακία τῷ τῆς ἀρετῆς ἀντικαθέστηκε λόγῳ, οὐ καθ’ ἑαυτήν τις οὖσα, ἀλλά τῇ ἀπουσίᾳ νοουμένη τοῦ κρείττονος». (Κεφ. ς’ τοῦ Κατηχ.). Ἡ ἀρετή καί τό καλόν, εἶναι πρᾶγμα φυσικόν καί γεγραμμένον εἰς ὅλους τούς ἀγράφους νόμους τῆς φύσεως, διότι τοῦτο συσταίνει καί συγκρατεῖ ὅλην τήν φύσιν καί τά φυσικά πράγματα, οὐράνια καί ἐπίγεια· ἡ ἁμαρτία καί τό κακόν δέν εἶναι φυσικόν, ἀλλ’ εἶναι παρά φύσιν, καί ὅλοι οἱ νόμοι τῆς φύσεως τό πολεμοῦν καί τό ἀποδιώκουν· διότι αὐτό δέν συσταίνει, ἀλλά φθείρει καί ἀφανίζει τήν φύσιν καί ὅλα τά φυσικά πράγματα. Ἡ ἀρετή καί τό καλόν εἶναι γεγραμμένον εἰς ὅλους τούς γραπτούς νόμους τοῦ Θεοῦ, τόσον τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅσον καί τῆς Νέας τοῦ Εὐαγγελίου, καί βεβαιώνεται καί στερεόνεται ἀπό αὐτούς. Ἡ ἁμαρτία καί τό κακόν δέν εἶναι γεγραμμένον εἰς κἀνένα νόμον τοῦ Θεοῦ, παλαιόν ἤ νέον, οὐδέ στερεώνεται ἀπό αὐτόν· ἀλλά μάλιστα ἀνατρέπεται, κρημνίζεται καί χαλᾶται ἀπό ὅλους τούς νόμους τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀρετή καί τό καλόν, εἶναι γεγραμμένον εἰς ὅλους τούς νόμους τῶν ἀνθρώπων· ἤγουν τῶν θείων Προφητῶν, τῶν πνευματοφόρων Ἀποστόλων, τῶν οἰκουμενικῶν καί τοπικῶν Συνόδων· καί κατά μέρος ἁγίων Πατέρων, τῶν εὐσεβῶν καί ὀρθοδόξων βασιλέων, τῶν φρονίμων κριτῶν καί νομοθετῶν, τῶν σοφῶν Διδασκάλων, τῶν ἀξιολόγων βουλευτῶν καί ἄλλων παρομοίων ἀνδρῶν, οἵτινες ὅλοι μέ μίαν φωνήν, προστάζουν νά φυλάττουσιν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι μικροί καί μεγάλοι τήν ἀρετήν καί τό καλόν. Ἡ ἁμαρτία καί τό κακόν, δέν εἶναι γεγραμμένον εἰς κανένα νόμον τῶν ὀρθοδόξων, οὐδέ τῶν φρονίμων καί σοφῶν, οὐδέ τῶν ἐχόντων λόγον ὀρθόν· διότι αὐτό εἶναι παράνομον, εἶναι ἀσυλλόγιστον καί ἔξω ἀπό κάθε ὀρθόν λογισμόν· καί διά νά εἰπῶ μέ συντομίαν, ἡ ἀρετή καί τό καλόν ἐπαινεῖται καί ἐγκωμιάζεται ἀπό ὅλους τούς νόμους τῆς φύσεως, ἀπό ὅλους τούς νόμους τοῦ Θεοῦ καί ἀπό ὅλους τούς νόμους τῶν ἀνθρώπων· καί ὅποιος κάμνει τό καλόν καί τήν ἀρετήν, τιμᾶται καί στεφανώνεται εἰς τήν παροῦσαν ζωήν ἀπό τούς τρεῖς αὐτούς νόμους, καί εἰς τήν ἄλλην λαμβάνει διά μισθόν καί πληρωμήν του, μίαν βασιλείαν οὐράνιον καί ἀτελεύτητον· ἐκ τοῦ ἐναντίου δέ, ἡ ἁμαρτία καί τό κακόν κατηγορεῖται ἀπό ὅλους τούς νόμους τῆς φύσεως καί ἀπό ὅλους τούς νόμους τοῦ Θεοῦ καί ἀπό ὅλους τούς νόμους τῶν ἀνθρώπων· καί ὅποιος κάμνει τήν ἁμαρτίαν καί τό κακόν, εἰς μέν τήν παροῦσαν ζωήν παιδεύεται σκληρότατα ἀπό ὅλους τούς ἀνωτέρους νόμους, είς δέ τήν ἄλλην ζωήν, καταδικάζεται εἰς μίαν αἰώνιον κόλασιν.
Πῶς ἐπεκράτησαν τά κακά
Καί λοιπόν, ἐπειδή ἡ ἁμαρτία καί τό κακόν δέν στερεώνεται ἀπό κανένα νόμον, οὔτε φυσικόν οὔτε θεϊκόν οὔτε ἀνθρώπινον, ἀλλά μάλιστα ἀνατρέπεται ἀπό ὅλους τούς νόμους, πόθεν αὐτό ἐπεκράτησεν εἰς τόν κόσμον καί κυριεύει τώρα τούς ἀθλίους ἀνθρώπους; Ἐγώ νά σᾶς εἰπῶ ἀπό ἄλλην, ἀδελφοί μου, ἀφορμήν δέν ἐστερεώθη ἡ ἁμαρτία καί αὔξησεν εἰς τόν κόσμον, πάρεξ ἀπό τάς κακάς συνηθείας τῶν μωρῶν καί διεφθαρμένων ἀνθρώπων· ἀπό τάς ἀλόγους προλήψεις μερικῶν ἀνοήτων, καί ἀπό τάς παρανόμους καί ἀσυλλογίστους παραδόσεις, τάς ὁποίας ἐφεύρηκαν μέν οἱ παλαιοί ἄνθρωποι, τάς ἠκολούθησαν δέ ὡς τυφλοί καί τάς ἐφύλαξαν οἱ μεταγενέστεροι· ἔτσι λόγου χάριν ὁ προπάππος ἑνός, ἐφεύρηκεν ἕνα κακόν καί τό ἔκαμεν· ἐμιμήθη τό αὐτό κακόν καί ὁ πάππος ἐκείνου· μετά ταῦτα τό ἠκολούθησε καί ὁ πατήρ· ὕστερον τό ἐμιμήθη καί ὁ υἱός καί τοιουτοτρόπως ἕνας ἀπό τόν ἄλλον κατά διαδοχήν, παραλαμβάνοντες τό κακόν καί ἀκολουθοῦντες αὐτό, τό ἐστερέωσαν καί τό ἐβεβαίωσαν μέ τήν συνεχῆ καί πολυχρόνιον συνήθειαν· ἡ δέ συνήθεια, πάλιν ἔγινεν ἕξις· καί ἡ ἕξις ἔγινεν ὡσάν νόμος καί φύσις, καθώς λέγει ἀπό τό ἕνα μέρος ὁ Σολομών «ἐν χρόνῳ, κρατυνθέν τό ἀσεβές ἔθος, ὡς νόμος ἐφυλάχθη» (Σοφ. ιδ’ 16)· καί ἀπό το ἄλλο μέρος ὁ μέγας Βασίλειος· «ἔθος διά μακροῦ χρόνου βεβαιωθέν, φύσεως ἰσχύν λαμβάνει». Καί ὁ σοφός Νεῖλος· «ἕξις μέν γάρ ἀπό συνηθείας, ἀπό δέ ἕξεως φύσις ἐγγίνεται· φύσιν δέ μετακινῆσαι καί μεταβαλεῖν, χαλεπόν» (Λόγ. ἀσκητικ.). Ἐκ τούτου δέ τί ἠκολούθησε; τό νά νομίζωσιν οἱ ταλαίπωροι ἄνθρωποι τό ἄνομον, νόμιμον· τό ἀνεύλογον, εὔλογον· τό ἄπρεπον, πρέπον· τό βλαβερόν, ὠφέλιμον· καί συντόμως εἰπεῖν, τό κακόν, νά νομίζωσι διά καλόν καί τήν ἁμαρτίαν, διά ἀρετήν· ὢ τῆς ἐλεεινῆς πλάνης τῶν ἀνθρώπων! ὢ τῆς ἀξιοδακρύτου συμφοράς! ὢ τῆς ψυχοβλαβοῦς δυστυχίας! καί ἠμπορεῖ νά εὑρεθῇ ἀπό αὐτήν μεγαλυτέρα τυφλότης; Μά ὑπομονή· ἄν αὐτή ἀκολουθῇ εἰς τούς Ἕλληνας, εἰς τούς Ἑβραίους, εἰς τούς Ὀθωμανούς καί εἰς τά λοιπά ἄπιστα ἔθνη, διότι, αὐτοί, μέ τό νά εἶναι τυφλοί καί ἐσκοτισμένοι κατά τήν πίστιν καί τήν θρησκείαν, ἀκολούθως εἶναι τυφλοί καί ἐσκοτισμένοι καί κατά τήν ζωήν καί τάς κακάς συνηθείας, μά νά κυριεύῃ μία τοιαύτη τυφλότης καί σκότισις τῶν κακῶν συνηθειῶν τούς ὀρθοδόξους Χριστιανούς, τούς Χριστιανούς ὅπου εἶναι τέκνα τοῦ φωτός, ὅπου βλέπουσι τήν ἀλήθειαν, καί ὅπου ἔχουσι μίαν πίστιν λαμπροτέραν ἀπό τόν Ἥλιον; τοῦτο εἶναι τῇ ἀληθείᾳ ἀνυπόφορον, καί ἀνυπομόνητον. Διά τοῦτο καί ἐγώ, ἀδελφοί μου Χριστιανοί, ἀπεφάσισα σήμερον νά λαλήσω καθολικῶς διά τάς καλάς καί διά τάς κακάς συνηθείας, καί νά σᾶς παρακινήσω νά φυλάττητε μέν τάς καλάς καί ψυχωφελεῖς συνηθείας, τάς δέ κακάς καί ψυχοβλαβεῖς νά ἀποστραφῆτε καί νά μισήσητε· καί ἰδού ἄρχομαι.
Διήγησις
Κοντά εἰς τάς ἄλλας κακάς συνηθείας, καί παραδόσεις, ὅπου εἶχον οἱ Γραμματεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι καί οἱ γέροντες τῶν Ἑβραίων, εἶχον καί ταύτας τάς δύο· μίαν, τό νά νίπτουν τά χέρια των πρό τοῦ νά φάγουν· καί ἄλλην, τό νά διδάσκουν τά παιδία νά μή τιμοῦν οὔτε νά τρέφουν καί νά βοηθοῦν τούς γονεῖς των, ὅταν εἶχον χρείαν καί δυστυχίαν εἰς τό γῆρας των, καθώς προστάζει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ, ἀλλά νά τούς ἀφίνουν ἀβοηθήτους καί ἀγηροκομήτους· καί διά νά ἔχουν εἰς τοῦτο πρόφασιν καί εὔλογον ἀφορμήν, ἐδίδασκον τά παιδία νά ἀφιερώνουν ὅ,τι εἶχον εἰς τόν Κορβανᾶν, ἤγουν εἰς τόν ἱερόν θησαυρόν τοῦ Ναοῦ· καί ἄν καμμίαν φοράν οἱ γονεῖς ἐζήτουν ἀπό τά τέκνα των διά νά τούς βοηθήσουν, αὐτά ἀπεκρίνοντο εἰς αὐτούς· ὅτι ἡμεῖς ἀφιερώσαμεν τά ὑπάρχοντά μας εἰς τό ἱερόν καί πλέον δέν ἔχομεν ἐξουσίαν νά τά ἐξοδεύσωμεν διά νά σᾶς βοηθήσωμεν, ἀφ’ οὐ δέ ἀφιέρωναν τόν πλοῦτον τους εἰς τόν Κορβανᾶν οἱ Γραμματεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι, ἐμοίραζαν ὁμοῦ μέ τά παιδία, τά ἀφιερωμένα αὐτά ἄσπρα· καί ἔτσι ἔμειναν οἱ δυστυχεῖς γονεῖς, ἀβοήθητοι καί ἀγηροκόμητοι, καθώς ἑρμηνεύει ὁ ἱερός Θεοφύλακτος. Ὅταν λοιπόν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἐπεριπάτει εἰς τήν Ἰουδαίαν καί ἐδίδασκε, τότε ἦλθον εἰς αὐτόν μερικοί Γραμματεῖς καί Φαρισαῖοι καί θέλοντες τάχα νά τόν κατηγορήσουν μέ εὔλογον ἀφορμήν, τόν ἐρωτοῦν μέ αὐθάδειαν καί τοῦ λέγουν· διατί οἱ μαθηταί σου δέν φυλάττουν τήν συνήθειαν, ὅπου ἐπαράδοσαν οἱ γέροντες τῶν Ἑβραίων; ἤγουν δέν νίπτουν τά χέρια των, ὅταν ἔχουν νά φάγουν ψωμί, καθώς καί ἡμεῖς κάμνομεν, ἀλλά τρώγουν μέ χέρια ἄνιπτα; «διατί οἱ μαθηταί σου παραβαίνουσι τήν παράδοσιν τῶν πρεσβυτέρων; οὐ γάρ νίπτονται τάς χεῖρας αὐτῶν, ὅταν ἄρτον ἐσθίωσιν». (Ματθ. ιε’ 2). Ὁ δέ Κύριος ἀπεκρίθη εἰς αὐτούς καί τούς λέγει· διατί καί ἐσεῖς παραβαίνετε τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ, τήν δέ παράδοσιν καί συνήθειαν τῶν ἀνθρώπων φυλάττετε; Ὁ Θεός ἐπρόσταξε καί εἶπε, νά τιμοῦν τά παιδία τόν πατέρα καί τήν μητέρα των· καί ὅποιος κακολογήσῃ τόν πατέρα καί τήν μητέρα του, νά θανατώνεται· ἐσεῖς δέ παραγγέλλετε εἰς τά παιδία νά λέγουν εἰς τούς δυστυχεῖς γονεῖς των, ὅταν ζητοῦν νά τούς βοηθήσουν, ὅτι τά ὑπάρχοντά μας ἔγιναν ἱερά καί δέν ἔχομεν νά σᾶς βοηθήσωμεν· καί μέ τήν συνήθειαν ταύτην δείχνετε, ὅτι τό νά ἀτιμάσῃ τινάς τόν πατέρα του καί τήν μητέρα του, δέν εἶναι κανένα ἁμάρτημα· καί ἔτσι διά τήν παράδοσιν καί κακήν σας συνήθειαν, ἐκαταφρονήσατε τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ· «ὁ δέ ἀποκριθείς εἶπεν αὐτοῖς· διατί καί ὑμεῖς παραβαίνετε τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ, διά τήν παράδοσιν ὑμῶν; ὁ γάρ Θεός ἐνετείλατο λέγων· τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα, καί ὁ κακολογῶν πατέρα ἤ μητέρα, θανάτῳ τελευτάτω· ὑμεῖς δέ λέγετε· ὅς ἄν εἴπῃ τῷ πατρί ἤ τῇ μητρί δῶρον, ὃ ἐάν ἐξ ἐμοῦ ὠφεληθῇς καί οὐ μή τιμήσῃ τόν πατέρα αὐτοῦ ἤ τήν μητέρα αὐτοῦ καί ἠκυρώσατε τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ, διά τήν παράδοσιν ὑμῶν» (Ματθ. αὐτόθι).
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ 1ο μέρος ἀπό 3
Πηγή: ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ, «ΧΡΗΣΤΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ» (Σελ. 15 – 17) ΕΚΔΟΣΕΙΣ Β. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ.
