Τῆ ΙΖ’ (17η) τοῦ αὐτοῦ μηνός(ΙΟΥΛΙΟΥ) μνήμη τῆς Ἁγίας καί καλλινίκου Μάρτυρος ΜΑΡΙΝΗΣ(1).
Χείρ δημίου τέμνει σε, Μαρῖνα, ξίφει,
Χείρ Κυρίου χάριτι θεία δέ στέφει.
Ἑβδομάτῃ δεκάτῃ Μαρῖνα δηροτομήθη.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. Α’. Τόν συνάναρχον λόγον
Μνηστευθεῖσα τῷ Λόγω, Μαρῖνα ἔνδοξε, τῶν ἐπιγείων τήν σχέσιν πᾶσαν κατέλιπες, καί ἐνήθλησας λαμπρῶς ὡς καλλιπάρθενος· τόν γάρ ἀόρατον ἐχθρόν, κατεπάτησας στερρῶς, ὀφθέντα σοι Ἀθληφόρε. Καί νῦν πηγάζεις τῷ κόσμω, τῶν ἰαμάτων τά δωρήματα.
Μαρῖνα ἡ μακαρία κόρη καί καλλιπάρθενος Μάρτυς ἦτο ἀπό τήν Ἀντιόχειαν τῆς Πισιδίας, τόν καιρόν τού Διοκλητιανού ἤ Κλαυδίου Καίσαρος ἐν ἔτει σο’ (270), ἀπό γονεῖς περιφανεῖς. Ὁ πατήρ αὐτῆς ἦτο ἱερεύς τῶν εἰδώλων ἐπίσημος, καί εἰς ὅλην τήν πόλιν αἰδέσιμος. Αἰδέσιος δέ καί τό ὄνομα. Ἦτο δέ ἡ κόρη μονογενής θυγάτηρ τοῦ πατρός αὐτῆς, ὀλίγας δέ ἡμέρας μετά τήν γέννησιν αὐτῆς ἀπέθανε ἡ μήτηρ της. Ἔδωκε τότε ὁ Αἰδέσιος τό βρέφος εἴς τινα γυναῖκα, ἳνα τό θηλάζη, ἥτις κατώκει ἔξω τῆς πόλεως δεκαπέντε στάδια.
Τοῦτο δέ ἴσως ἦτο οἰκονομία Θεοῦ, νά δοθῆ ἐκεῖ ἔξωθεν τό καράσιον, ὅτι ἐκεῖ ἦσαν Χριστιανοί· ὅταν δέ ἡλικιώθη ὀλίγον καί ὡμίλει, ἤκουσεν ἀπό τινας τόν λόγον τῆς τοῦ Χριστοῦ πίστεως· ἐπειδή δέ ἔτυχεν ἐκ φύσεως ἀγαθῆς ψυχῆς καί καλῆς προαιρέσεως, ἔτι δέ καί συνετή περισσῶς καί φρόνιμος, ἐδέχθη τόν σωτήριον λόγον εἰς τήν καρδίαν της εὐθύς ὡς ἤκουσεν ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἀγαθός Θεός, αἰώνιος καί πολυεύσπλαγχνος καί ἔγινε διά τήν σωτηρίαν τῶν ἀνθρώπων ἄνθρωπος· σταυρωθείς δέ ἑκουσίως ἀνέστη ἐνδόξως καί ἀνελθών εἰς τούς οὐρανούς ἐτίμησε μέ τήν πατρικήν συνεδρίαν τήν φύσιν τῆς ἀνθρωπότητος. Αὐτά καί ἕτερα ὅμοια ἀκοῦον τό χαριτωμένον κοράσιον ἐρρίζωσεν εἰς τήν ψυχήν της ὁ σπόρος τῆς πίστεως ὡς κόκκος σινάπεως, συνεργούσης τῆς θείας χάριτος, μέ τόν καιρόν δέ ἀπέδωκε τόν καρπόν, ὡς εὔκαρπος γῆ καί καλλίστη, ἑκατονταπλάσιον, αὐξάνουσα τήν ὀρθόδοξον πίστιν μέ τό μαρτύριον, καθώς θέλετε ἀκούσει κατωτέρω σαφέστερον.
Ὅσον ἐπρόκοπτεν ἡ κόρη εἰς τήν ἡλικίαν τοῦ σώματος, τοσοῦτον ηὔξανεν ἡ γνῶσις καί φρόνησις αὐτῆς, ἐφλόγιζε δέ ὁ πόθος τοῦ Χριστοῦ τήν καρδίαν της καί καθ’ ἡμέραν προσηύχετο πρός αὐτόν, νά τήν ἀξιώση νά γίνη κοινωνός τῶν Μαρτύρων καί μέτοχος. Ὄχι δέ μόνον εἰς τήν ψυχήν ἐμελέτα ταῦτα ἡ θεοφώτιστος, ἀλλά καί διά τοῦ λόγου τά ἔλεγεν εἰς ἕκαστον, τόν ὁποῖον ἔβλεπε· ὠμολόγει δέ εἰς ὅλους ὅτι ἦτο Χριστιανή, ὑβρίζουσα τά εἴδωλα. Διά ταῦτα καί ὁ ψευδώνυμος πατήρ αὐτῆς, ὁ ἀναιδής Αἰδέσιος, τήν ἐμίσησεν ὁλοψύχως, ἀκούσας τήν ὁμολογίαν αὐτῆς καί δέν ἤθελε κἄν νά τήν ἴδη εἰς τό πρόσωπον, ἀλλά τήν ἔκαμεν ἀπόκληρον. Ὅσον δέ τήν ἀπεστρέφετο ὁ σαρκικός της πατήρ καί ἐπίγειος, τοσοῦτον ὁ οὐράνιος καί αἰώνιος τήν ἐδέχετο, τόν ὁποῖον καί αὐτή ἠγάπα ἐξ ὅλης καρδίας της, ὅσους δέ ἔβλεπε νά τούς βασανίζουν καί νά τούς φονεύουν διά τό ὄνομά του ἤ τούς ἔδερον, αὐτή τούς ἐσέβετο καί ἐπόθει νά εἶναι μετ’ αὐτῶν, καί ἐμελέτα νά μαρτυρήση καί αὐτή διά τόν Χριστόν, ὅταν οἰκονομήση ἡ χάρις του καθώς καί ἐγένετο, διότι ἀφοῦ μέ τόν λόγον καί τόν λογισμόν ἐπίστευεν εἰς τόν Χριστόν ἔπρεπε νά τόν δοξάση καί μέ τά ἔργα, ἤτοι νά βασανισθῆ καί αὐτή, νά δοκιμασθῆ εἰς τήν πίστιν, διά νά συνδοξασθῆ εἰς τήν βασιλείαν αὐτοῦ μέ τούς ἄλλους Μάρτυρας. Ὁ δέ τρόπος τῆς ἀθλήσεως τῆς Ἁγίας οὕτως ἐγένετο κατά τό δέκατον πέμπτον ἔτος τῆς ἡλικίας της.
Τόν καιρόν ἐκεῖνον ἦτο εἰς τήν Ἀνατολήν εἷς Ἔπαρχος, τό ὄνομά του Ὀλύμβριος, ἄγριος καί θηριόγνωμος ἄνθρωπος. Οὗτος ἔτυχε καί ἤρχετο ἀπό τά μέρη τῆς Ἀσίας, μεταβαίνων εἰς τήν Ἀντιόχειαν, καί κατά τύχην εἶδεν εἰς τόν δρόμον τήν καλλιπάρθενον Μαρῖναν, ἥτις ἐπορεύετο εἰς τό πατρικόν της ποίμνιον. Βλέπων δέ τό τόσον κάλλος αὐτῆς καί τήν ὡραιότητα, ἐτρώθη εἰς τήν καρδίαν ἀπό σαρκικόν ἔρωτα, διότι ἦτο ἡ κόρη πολύ ὡραία, ἔβαλε δέ εἰς τόν νοῦν του νά τήν λάβη γυναῖκα ὁ τρισκατάρατος· ὅθεν προσέταξε νά τοῦ τήν φέρουν εἰς τό κριτήριον. Καθώς λοιπόν τήν ἐπῆραν, προσηύχετο εἰς τόν δρόμον νά τῆς δώση ὁ Κύριος σοφίαν καί δύναμιν νά φυλάξη ἕως τέλους τήν εὐσέβειαν, νά νικήση τά κολαστήρια καί νά στεφανωθῆ μέ τούς Ἁγίους Μάρτυρας. Φθάσαντες εἰς τό παλάτιον, τήν ἐρώτησεν ὁ ἄρχων νά εἴπη τό ὄνομα, τό γένος καί τόν Θεόν τόν ὁποῖον ἐπίστευεν. Ἡ δέ ἀπεκρίνετο ἄφοβα· «Μαρῖναν μέ λέγουσιν, εἶμαι ἐλευθέρων γονέων τέκνον, εὔχομαι δέ νά γίνω δούλη τοῦ Θεοῦ καί Σωτῆρος μου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅστις ἔκαμεν ὅλον τόν κόσμον». Βλέποντες οἱ παρόντες τοσοῦτον κάλλος καί ἀκούοντες τοιαύτην ἀπόκρισιν εὔτολμον ἐθαύμασαν. Πλήν ἐφυλάκισαν αὐτήν ἕως τήν ἄλλην ἡμέραν, κατά τήν ὁποίαν εἶχον ἑορτήν πάνδημον καί ἐπρόκειτο νά ἔλθουν εἰς τήν θυσίαν ἅπαντες.
Ὅταν λοιπόν συνήχθησαν διά τήν ἑορτήν ἔφεραν καί τήν Ἁγίαν, ἐλπίζοντες, ὅτι θέλει θυσιάσει καί αὕτη, ὅταν ἴδη αὐτούς θυσιάζοντας. Ἀλλά ματαίως οἱ μάταιοι καί ἀφρόνως ἐμελέτησαν. Διότι ἐκείνη ποσῶς δέν ἐνικήθη οὔτε μέ κολακείας, ὅσας τῆς εἶπεν ὁ ἄρχων, ὑποσχόμενος εἰς αὐτήν πλούσια χαρίσματα, οὔτε τάς ἀπειλάς του ποσῶς ἐφοβήθη, ὅτι τήν ἐφοβέριζε νά τῆς ἐπιβάλη μύρια κολαστήρια. Ἀλλά μέ πολλήν παρρησίαν τοῦ ἀπεκρίθη λέγουσα· «Μή ἔχης τινά ἐλπίδα ματαίως ἡγεμών, εἰς ἐμέ, νά δειλιάσω ποσῶς τά κολαστήρια, ὅτι δέν θέλει μέ χωρίσει ἀπό τόν Χριστόν καμμία θλῖψις, λιμός, πῦρ, ξίφος καί ἄλλη χαλεπωτέρα βάσανος, οὔτε βίαιος καί πολυώδυνος θάνατος· οὔτε πάλιν ἀπολαύσεις χρυσίου καί ἄλλου πλούτου καί τιμῆς θά μέ δελεάσωσιν, ἐπειδή ὅλα ταῦτα εἶναι φθαρτά καί πρόσκαιρα, ἡ δέ ψυχή εἶναι ἀθάνατος καί ποθεῖ τά αἰώνια. Διά τοῦτο ἡμεῖς οἱ Χριστιανοί καταφρονοῦμεν ὡς φρόνιμοι τάς παρούσας ἀπολαύσεις, ὡς προσωρινάς καί προσκαίρους, ὑπομένοντες τά λυπηρά καί ὀδυνηρά τῆς μιᾶς ἡμέρας, διά νά ἔχωμεν ζωήν ἀθάνατον μετά θάνατον καί ἀπόλαυσιν αἰώνιον. Ἂν δέ νομίζης ὅτι ψεύδομαι, ἐδῶ εἶμαι, καί δοκίμασόν με ἴνα γνωρίσης καί μέ τό ἔργον τήν ἀλήθειαν. Δεῖρέ με, σφάξον, κατάκαυσον, πνίξον καί παίδευσόν με μέ κολαστήρια μύρια· ὅσον θέλεις μέ βασανίσει χειρότερα, τόσον περισσότερον θέλει μέ δοξάσει ὁ Χριστός εἰς τήν μέλλουσαν ζωήν καί μακαριότητα. Πολλάκις δέ μᾶς δίδει καί ἀπ’ ἐδῶ μικράν παράκλησιν εἰς ἀρραβῶνα τῆς μελλούσης ἀγαλλιάσεως καί μᾶς ἐξάγει ἀπό τόν βυθόν τῆς θαλάσσης, μᾶς λυτρώνει ἀπό τό πῦρ καί ἀπό ἄλλας κολάσεις εἰς αἰσχύνην σας καί κατάκρισιν. Δέν λυποῦμαι λοιπόν ζωήν πρόσκαιρον, ἀλλά παραδίδω προθύμως τό σῶμα εἰς τόν θάνατον, διά τόν ἀθάνατον Θεόν καί Δεσπότην μου, καθώς καί αὐτός διά τήν ἀγάπην μου ἐσταυρώθη ὁ ἀναμάρτητος».
Αὐτά καί ἄλλα πλείονα ἀκούσας ὁ τύραννος, ἐξεμάνη ἀπό τόν θυμόν ἡ ὀργίλος καί θηριώδης καρδία του. Πλήν ἔχων ἀκόμη ὀλίγην ἐλπίδα νά τήν δελεάση ὡς γυναῖκα ἁπλῆν καί ἀπονήρευτον, δέν ἐφανέρωσε τόν θυμόν του, ἀλλά τήν ἐκολάκευε λέγων· «Παρακαλῶ, Μαρῖνα, προσκύνησον τούς θεούς, ἵνα λυτρωθῆς ἀπό δεινά κολαστήρια, καί σοῦ ὑπόσχομαι νά σέ πάρω γυναῖκα μου, νά δοξασθῆς ὑπέρ ὅλας τάς γυναῖκας τῆς πόλεως καί νά ἔχης πᾶσαν ἀπόλαυσιν».
Αὐτά καί ἕτερα παρόμοια ἐφλυάρει ὁ ἀφρονέστατος μάταια. Ἔπειτα βλέπων ὅτι τόν ἐνέπαιζεν ἡ Ἁγία καί κατεφρόνει τούς λόγους του, δέν ἠδυνήθη πλέον νά κρύψη τήν ἔνδοθεν θηριότητα, ἀλλά προστάσσει τούς στρατιώτας νά τήν γυμνώσουν καί νά τήν δείρουν μέ ραβδία σκληρά ἀσπλάγχνως· τόσον δέ σκληρῶς τήν ἔδειραν, ὥστε ἐκοκκίνησεν ἡ γῆ ὅλη ἀπό τά αἵματα, διότι ἦσαν τά ραβδία μέ ἀκάνθας καί κατεξέσχιζαν τάς σάρκας της. Ἡ δέ Μάρτυς ὑπέφερεν ἀνδρείως τούς πόνους καί οὔτε ἐστέναξεν, οὔτε ἐδάκρυσεν, οὔτε κἄν σχῆμα σκυθρωπότητος ἔδειξεν. Ἀλλ’ ὥσπερ νά ἐβασανίζετο ἄλλος καί αὐτή νά επαραστέκετο, οὕτως ἔστεκε στερεά καί ἀήττητος, πρός τόν οὐρανόν ἀτενίζουσα· νοερῶς δέ ἐπεκαλεῖτο τόν Θεόν εἰς βοήθειαν καί μέ τήν δύναμιν αὐτοῦ ὑπέφερε τάς πλήγάς μέ ἀνδρείαν θαυμάσιον.
Ὅταν τήν ἔδειραν ὥραν πολλήν, ἐπρόσταξεν ὁ τύραννος νά τήν φυλακίσουν, ὄχι διά συμπάθειαν ὁ ἀσυμπαθής καί ἀπάνθρωπος, ἀλλά διά νά μή ἀποθάνη ἀπό τάς μάστιγας καί οὕτω πως δυνηθῆ νά τήν βασανίση καί δεύτερον. Τήν ἔκλεισαν λοιπόν εἰς ἕνα τόπον σκοτεινόν καί ἀπαραμύθητον. Καί μεθ’ ἡμέρας τινάς τήν ἔφεραν πάλιν εἰς τό κριτήριον· κρεμάσαντες δέ αὐτήν, κατεξέσχισαν τάς πλευράς της μέ σιδηροῦς ὄνυχας· καί τόσον ἐξέσχισαν τάς σάρκας της, ὥστε ἀσχήμισε καί ἔγινεν ἄχρηστον καί ἄμορφον ὅλον τό κάλλος τοῦ σώματος· οὐχί δέ μόνον ὁ κοινός λαός ἐλυπήθη καί ἐσυμπόνεσε καί ἐδάκρυσε δι’ αὐτήν, ἀλλά καί αὐτός ὁ θηριώδης κολαστής ἀπέστρεψεν ἀπ’ αὐτῆς τό πρόσωπον μή ὑποφέρων νά βλέπη τήν ἀσχημίαν της· τοσοῦτον ἔγινεν ἄμορφος ἡ πρώην ὡραιοτάτη καί πάγκαλος. Εἶτα ἐφυλάκισαν καί πάλιν τήν Ἁγίαν εἰς τόν ἀπαράκλητον ἐκεῖνον καί ἄχαρον τόπον, ἀφήνοντες αὐτήν ἄνευ τροφῆς καί ἀνεπιμέλητον. Ἀλλ’ ὅσον ἦτο διεφθαρμένον τό σῶμα της, τόσον ἡ ψυχή της ἀνεκαινίσθη καί ἐγένετο λαμπροτέρα, προσηύχετο δέ εὐχαριστοῦσα, ὅτι τήν ἠξίωσεν ὁ Κύριος νά βασανισθῆ διά τήν ἀγάπην του.
Ὁ δέ μισόκαλος καί φθονερός διάβολος, βλέπων ὅτι δέν ἠδυνήθη νά νικήση μίαν τρυφεράν κόρην ὁ ὑπηρέτης του, ἤτοι ὁ ἄρχων τῆς πόλεως καί νά τήν κάμη νά προσκυνήση τούς δαίμονας, ἠβουλήθη νά δοκιμάση μήπως καί τήν νικήση αὐτός ὁ ἀδύνατος. Μεταμορφωθείς λοιπόν εἰς σχῆμα μεγάλου καί φοβεροῦ δράκοντος, ὅπως εἶναι εἰς τά ἔργα βλαπτικός καί θανάσιμος, ἐφάνη ὁ πάντολμος ἔμπροσθεν τῆς Ἁγίας ὡς φοβερόν καί ἐξαίσιον θέαμα. Ἀπό τό στόμα του καί τούς ὀφθαλμούς ἐξήρχετο πῦρ καί καπνός· οἱ ὀδόντες του ἦσαν λευκοί, ἡ δέ γλῶσσα του ἦτο κόκκινη ὡς αἷμα· ἐσφύριζε δέ δυνατά καί ἔκαμνεν ἀνήκαστον σύγχυσιν, καί τοιαῦτα σχήματα φοβερώτερα, ὥστε ἤθελε τρομάξει ἕκαστος βλέπων. Ἡ Ἁγία ὅμως οὐδόλως ἐφοβήθη νά παύση τήν προσευχήν, ἀπό τήν ὁποίαν προσεπάθει νά τήν ἐμποδίση ὁ κακομήχανος. Βλέπων δέ οὗτος ὅτι δέν ἐδειλίασεν, ἀλλά προσηύχετο ἀφόβως, ἕδραμεν ἐναντίον της καί πλατύνας τό στόμα καί τήν κοιλίαν του ἐφάνη ὅτι τήν ἐκατάπιεν.
Ὅταν ἡ Ἁγία εἶδε ὅτι τήν κατέπιεν ὁ δράκων ἕως τήν μέσην, καθώς τῆς ἐφάνη, ἔγινεν ἀπό τόν φόβον της ἔντρομος· εὐθύς δέ ἐπικαλουμένη τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ τό σωτήριον ὄνομα ἔκαμε σταυρόν μέ τήν δεξιάν της εἰς τά σπλάγχνα τοῦ δράκοντος, ὁ δέ σταυρός ἔσχισε τήν κοιλίαν αὐτοῦ ὡς ρομφαία δίστομος. Καί ὁ μέν δράκων, ἀφοῦ διερράγη, ἔγινεν ἄφαντος, ἡ δέ Μάρτυς ἔμεινεν ἀβλαβής καί ἔχαιρε ψάλλουσα πρός τόν Θεόν δοξολογίας καί νικητήρια, ἔλεγε δέ καί διάφορα ἀπό τήν Γραφήν ἁρμόδια, ἤτοι: «ὁ Θεός οὐκ ἔστι πέρας τῆς μεγαλωσύνης σου, θανατοῖς καί ζωογονεῖς, συνέτριψας τήν κεφαλήν τοῦ δράκοντος», καί ἕτερα ὅμοια. Τότε πάλιν ὁ δαίμων, ὡς φιλόνεικος ὅπου εἶναι, δέν ἔπαυσε τάς μηχανουργίας, ἀλλ’ ἠθέλησε νά δοκιμάση καί μέ ἄλλον τρόπον νά πολεμήση τήν Μάρτυρα. Μετασχηματισθείς εἰς ἄνθρωπον ὁ μισάνθρωπος, ἔγινε μαῦρος ὡσάν τόν αἰθίοπα· ὅθεν ὁ φοβερός ἐκεῖνος δράκων μεταβληθείς, ἐφαίνετο ὡς μαῦρος τις κύων.
Τότε ἡ Μάρτυς, ἁρπάσασα αὐτόν ἀπό τάς τρίχας καί εὑροῦσα ἐκεῖ ἕν σφυρίον ἐρριμένον, ἐκτύπησεν αὐτόν εἰς τήν κεφαλήν καί εἰς τήν ράχιν καί τελείως αὐτόν ἐταπείνωσε. Καθώς δέ εἶναι εἰς τά ἔργα σκοτεινός καί ἄσχημος, οὕτως ἐφάνη καί πάλιν τρέχων ἐναντίον τῆς Ἁγίας, ἐκεῖ ὅπου ἔστεκε προσευχομένη. Τήν ἥρπασεν ἀπό τάς χεῖρας, καί τήν ἐφοβέριζε μέ φωνάς μεγάλας, ὅτι θά τήν φονεύση, ἐάν δέν παύση τήν προσευχήν, ἵνα μή τοῦ δίδη δι’ αὐτῆς ἐνόχλησιν. Ἕως ἐδῶ ἔκαμε, καί ἄλλο περισσότερον δέν τόν ἐσυγχώρησε νά πράξη ὁ Κύριος· διότι ἐάν εἶχεν ἐξουσίαν περισσότεραν θά τήν ἐθανάτωνεν. Ἀλλά δέν ἔχει αὐτός ὁ ἀνίσχυρος δύναμιν ἀφ’ ἑαυτοῦ νά μᾶς κακοποιήση χωρίς τῆς θείας συγχωρήσεως. Πλήν καί τοῦτο τό ὀλίγον διά κακόν του τό ἔκαμεν ὁ ἀνόητος· ὅτι ἀπό τό πρῶτον του κακούργημα κατά τῆς Ἁγίας καί τό τοῦ Θεοῦ θαυματούργημα, ἐπῆρε θάρρος ἡ Ἁγία κατά τοῦ πειράζοντος καί ἁρπάσασα αὐτόν ἀπό τάς τρίχας τῆς κεφαλῆς τόν ἐμαστίγωσεν(2).
Ἀφοῦ λοιπόν ἐνίκησε τόν πολέμιον ἀνδρείως ἡ πάνσεμνος καί ἔγινεν ἄφαντος ὁ ἀνίσχυρος καί ἀδύνατος, τότε ἦλθον εἰς τήν Ἁγίαν οὐρανόθεν τά νικητήρια καί εὐαγγέλια σωτήρια καί χαρμόσυνα· ἤτοι, ἐφάνη φῶς μέγα ἐκ τοῦ ὁποίου ἔλαμψεν ὅλον τό δεσμωτήριον· τό φῶς δέ αὐτό ἐξήρχετο ἀπό ἕνα Σταυρόν, ὅστις ἔφθανεν ἀπό τήν γῆν ἕως τόν οὐρανόν· ἐπάνω δέ τοῦ Σταυροῦ ἐπέτα μία λευκή περιστερά καθαρά καί ἄμωμος. Ταῦτα μοί φαίνεται ὅτι ἐδήλουν τό τῆς Ἁγίας Τριάδος μυστήριον· τό μέν φῶς ἐσήμαινε τήν δόξαν τοῦ Πατρός· ὁ Σταυρός τόν ἐσταυρωμένον Χριστόν· καί ἡ περιστερά τό Πνεῦμα τό Ἅγιον. Καταβᾶσα δέ ἡ περιστερά ἦλθε πλησίον τῆς Ἁγίας καί τῆς λέγει· «Χαῖρε, Μαρῖνα, ἡ λογική περιστερά τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἐνίκησας τόν πονηρόν καί τον ἐχθρόν κατήσχυνας· χαῖρε δούλη πιστή καί ἀγαθή τοῦ Κυρίου σου, τόν ὁποῖον ἐπόθησας ἐξ ὅλης καρδίας σου καί ἐμίσησας πᾶσαν ἀπόλαυσιν πρόσκαιρον. Χαῖρε καί εὐφραίνου, ὅτι ἔφθασεν ἡ ἡμέρα νά λάβης τῆς νίκης τόν στέφανον καί νά εἰσέλθης ἀξιόχρεως ἐστολισμένη μέ τάς φρονίμους παρθένους εἰς τόν νυμφώνα τοῦ Νυμφίου καί Βασιλέως σου».
Μέ τούς λόγους τούτους, ὅπου ἐλαλήθησαν οὐρανόθεν εἰς τήν Ἁγίαν, ἀνεκαινίσθη τό σαρκίον αὐτῆς μέ τήν δρόσον τοῦ Παναγίου Πνεύματος· ὅλαι δέ αἱ πληγαί της τελείως ἐθεραπεύθησαν τόσον, ὥστε οὔτε σημεῖον τραύματος δέν ἔμεινε ποσῶς εἰς τό σῶμα της. Ὅθεν ἐνεπλήσθη πλείστης χαρᾶς καί ἀγαλλιάσεως καί ἐξωμολογεῖτο εὐφραινομένη, μεγαλοφώνως λέγουσα· «Εὐλογήσω σε, Κύριε, ὑμνήσω σε ὁ Θεός μου, καί δοξάσω τό ὄνομά σου, ὅτι ἔκαμες εἰς ἐμέ τήν ἀναξίαν δούλην σου θαυμάσια πράγματα. Ὑψώσω σε, Κύριε, καί αἰνέσω σε, ὅτι ἠλέησας καί ἰάτρευσας τήν ψυχήν καί τό σῶμα μου, καί δέν μέ παρέδωκας εἰς τάς χεῖρας τῶν ἐχθρῶν μου, ἀλλά καί τόν ὑπέρογκον τῆς φαντασίας τοῦ ὀλεθριωτάτου δράκοντος μοῦ ἔδειξες, καί τοῦτον μέ τούς ἄλλους θανατηφόρους ὄφεις καί δαίμονας εἰς τάς ἀβύσσους ἐβύθισας. Τώρα δέ πάλιν ἀγαλλιασθεῖσα τῷ πνεύματι ἐπί σοί τῷ Θεῷ καί Σωτῆρί μου, ζητῶ ἄλλην μίαν χάριν ἀπό τήν ἀγαθοτάτην του χρηστότητα, νά μέ ἀξιώσης νά ἀναγεννηθῶ μέ τό λουτρόν τοῦ ἁγίου σου Βαπτίσματος, διά νά τελειωθῶ μέ τό ὕδωρ τῆς παλιγγενεσίας, καθώς ἡγιάσθην μέ τό αἷμα τῆς ἀθλήσεως, νά γίνω ἀξία τῆς εἰσόδου τῶν Ἁγίων σου· ὅτι σύ εἶσαι μόνος Ἅγιος ἀληθῶς καί ἐν Ἁγίοις ἀναπαυόμενος καί ἐνδοξαζόμενος, σύν τῷ ἀνάρχω σου Πατρί, καί τῷ ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν».
Οὕτω προσηύχετο καθ’ ὅλην τήν νύκτα ἡ Ἁγία εἰς τήν φυλακήν ἀγαλλομένη καί δοξάζουσα τόν Θεόν. Τό δέ πρωΐ καθίσας εἰς τόν θρόνον ὁ ἔπαρχος ἔμπροσθεν ὅλου τοῦ λαοῦ τῆς πόλεως διέταξε καί ἔφεραν ἐκεῖ τήν Μάρτυρα. Βλέπων δέ ὁ ἔπαρχος ὅλην ὑγιᾶ καί φαιδράν εἰς τό πρόσωπον, ἐθαύμασεν εἰς αὐτήν καί τῆς λέγει· «Βλέπεις, Μαρῖνα, πῶς οἱ μεγάλοι θεοί ἔχουν τήν φροντίδα σου, καί σπλαγχνισθέντες εἰς τό κάλλος σου σέ ἰάτρευσαν; πρέπει καί σύ νά μή φανῆς εἰς τούς εὐεργέτας ἀχάριστος, ἀλλά νά τούς δώσης ἀξίαν ἀντάμειψιν, νά γίνης ἱέρειά των, νά θυσιάζης εἰς αὐτούς ὁμοῦ μέ τόν πατέρα σου». Λέγει εἰς αὐτόν ἡ Ἁγία· «Ἐμέ δέν ἰάτρευσαν οἱ ἀναίσθητοι καί ἀνίσχυροι θεοί σου, ἀλλά ὁ ἀληθής καί μόνος Θεός, ὅστις θεραπεύει ψυχάς καί σώματα, τόν ὁποῖον θέλω λατρεύει πάντοτε. Τοῦτον πρέπει νά γνωρίσης καί σύ καί αὐτόν μόνον νά προσκυνῆς ὡς ἀθάνατον, νά μισήσης δέ τῶν εἰδώλων τήν πλάνην καί ματαιότητα».
Τότε προστάσσει ὁ τύραννος νά γυμνώσουν τήν Ἁγίαν καί νά τήν κρεμάσουν εἰς τό ξύλον, καί νά κατακαίουν μέ λαμπάδας πυρός τάς πλευράς καί τό στῆθος της. Ὑπέμενε δέ ἡ Ἁγία τάς ἀλγηδόνας καί τούς πόνους ὥραν πολλήν καταφλεγομένη· προσηύχετο δέ μέ τήν καρδίαν ἥσυχα, εὐχαριστοῦσα τόν Κύριον. Μετά ταῦτα ἔφεραν εἰς τό μέσον ἕνα μεγάλον λέβητα, τόν ὁποῖον ἐγέμισαν νερόν· καταβιβάσαντες δέ ἀπό το ξύλον τήν Μάρτυρα, ἔδεσαν αὐτήν ἰσχυρῶς καί τήν ἐβούτηξαν εἰς τόν λέβητα κατακέφαλα, διά νά πνιγῆ εἰς τά ὕδατα. Ἀλλ’ εἰς μάτην ἐκοπίαζον οἱ ἀνόητοι· ὅτι ὅταν τήν εἰσῆγον ἐντός ἐβόησε λέγουσα· «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὅστις ἔλυσας τά δεσμά τοῦ θανάτου καί τούς νεκρούς ἐξανέστησας, Σύ, παντοδύναμε, ἐπιβλέψουν καί εἰς τήν δούλην σου, καί τά δεσμά μου διάρρηξον· ἄς γίνη δέ τοῦτο τό ὕδωρ εἰς ἐμέ εἰς ζωήν αἰώνιον καί εἰς ἀναπλήρωσιν τοῦ ἐπιθυμουμένου μου Βαπτίσματος, ἵνα ἐκδυθῶ τόν παλαιόν καί φθειρόμενον ἄνθρωπον καί ἐνδυθῶ τόν καινόν καί ἀθάνατον».
Οὕτω προσευχομένην ἔρριψαν τήν Ἁγίαν εἰς τό σκεῦος ἐκεῖνο τοῦ ὕδατος· παρευθύς δέ σεισμός μέγας ἐγένετο καί ἐφάνη πάλιν ἡ πρώτη περιστερά ἐπάνω τοῦ ὕδατος, βαστάζουσα εἰς τό στόμα στέφανον. Αὐτήν τήν ὥραν ἐφάνη καί ὁ πύρινος στῦλος, ἐπάνω δέ τούτου Σταυρός κατά τόν τύπον, ὅπως ἄνω ἐγράψαμεν. Τούτου γενομένου ἐξῆλθεν ἡ Ἁγία ἀπό τά ὕδατα ἐλευθέρα, διότι ὅλα τά δεσμά της ἐλύθησαν, ἵστατο δέ μέ ἀγαλλίασιν ἄφραστον δοξάζουσα τήν Παναγίαν Τριάδα καί ἐξ ὅλης ψυχῆς αὐτήν ἐμεγάλυνεν, ὅτι ἐβαπτίσθη ἀμέσως ὑπ’ αὐτῆς κατά τόν πόθον της καί ὑπερφυῶς ἐφωτίσθη. Ὄχι δέ μόνον τοῦτο τό θαυμάσιον ἔγινε τότε εἰς τήν Ἁγίαν, ἀλλά καί ἕτερον ἐξαίρετον· ἤτοι ἐκάθισεν ἡ περιστερά εἰς τήν κεφαλήν τῆς Μάρτυρος, βαστάζουσα ἐκεῖνον τόν ἀμάραντον στέφανον καί λέγει πρός αὐτήν μέ φωνήν γλυκυτάτην· «Εἰρήνη σοι, δούλη τοῦ Θεοῦ· ἔχε θάρρος, καί δέξου ἀπό τήν δεξιάν τοῦ Ὑψίστου τοῦτον τόν οὐράνιον στέφανον».
Ταῦτα λέγουσα ἡ θεία περιστερά, ὦ τοῦ θαύματος! ἀναπτερίζει τάς πτέρυγας, ὥσπερ νά ἐχαίρετο εἰς τά τελούμενα· τότε δέ πετάξασα ἐκάθισεν ἐπάνω εἰς τόν φωτοφανῆ ἐκείνον Σταυρόν καί λέγει πάλιν εἰς ἐπήκοον πάντων πρός τήν Ἁγίαν Μάρτυρα· «Ἐλθέ εἰς τάς ἄνω Μονάς τοῦ Παραδείσου, Μαρῖνα θεόνυμφε, νά ἀπολαύσης τῆς ἀφθαρσίας τόν στέφανον εἰς τά ἀγαπητά τοῦ Θεοῦ σκηνώματα, νά χαίρεσαι μέ τούς Ἁγίους χορεύουσα καί ἀναπαυομένη αἰώνια». Αὐτήν τήν θείαν φωνήν ἀκούσαντες ὅλοι τῆς πόλεως ἔφριξαν καί ἐπίστευσαν εὐθύς εἰς τόν Χριστόν, ἄνδρες ὁμοῦ καί γυναῖκες πλῆθος ἀμέτρητον καί ἐβόησαν μεγαλοφώνως, ὅτι ἦσαν ἕτοιμοι νά λάβουν διά τόν Χριστόν, τόν ἀληθῆ Θεόν, θάνατον.
Ἀκούσας ὁ ἔπαρχος ὅτι ὡμολογοῦσαν τόν Χριστόν Θεόν καί Βασιλέα, τούς δέ βασιλεῖς καί τούς θεούς ἐβλασφήμουν καί ὕβριζον, ἐπρόσταξε νά θανατώσουν ὅσους ἐπίστευσαν. Ἐκεῖνοι δέ οἱ μακάριοι ἔτρεχον εἰς τήν σφαγήν διά τόν Χριστόν ἑκουσίως ὡς πρόβατα ἄκακα. Ἐφόνευσαν δέ τότε οἱ ἀνήμεροι τύραννοι ἄνδρας χιλιάδας δεκαπέντε, χωρίς τάς γυναῖκας, ὅπου δέν τάς ἐμέτρησαν. Ὅλοι δέ οὗτοι βαπτισθέντες μέ τό ἅγιον αἷμα των, δέν ἐχρειάσθησαν ἄλλο βάπτισμα· γενόμενοι δέ θυσία καί ὁλοκαύτωμα εἰς τόν Θεόν, ἀπῆλθον εἰς τήν αἰώνιον βασιλείαν οἱ τρισμακάριοι. Ὁ δέ δυσεβής Ὀλύμβριος, φοβούμενος μήπως καί πιστεύσουν καί οἱ ἐπίλοιποι τῆς πόλεως, ἐάν ἀφήση τήν Ἁγίαν ἀκόμη ζωντανήν, ἔδωκε κατ’ αὐτῆς καί μή θέλων τήν διά ξίφους ἀπόφασιν. Καθώς δέ ἐπῆραν αὐτήν οἱ δήμιοι καί τήν ὡδήγησαν εἰς τόν τόπον τῆς καταδίκης, ὅπου καί τό εἰρημένον πλῆθος ἀπεκεφάλισαν, παρεκάλεσεν ἡ Ἁγία τόν δήμιον, ὅπου ἤθελε νά τήν φονεύση, καί τοῦ λέγει· «Περίμενε ὀλίγην ὥραν δι’ ἐμέ, ὦ τέκνον μου, νά ὁμιλήσω πρός τούς παρεστῶτας ὀλίγους λόγους, νά κάμω καί τήν προσευχήν μου καί τότε νά κάμης το προστασσόμενον».
Οὕτως εἶπεν, ἔπειτα στρέφει πρός τό πλῆθος τό πρόσωπον λέγουσα. «Παρακαλῶ σας, ἀδελφοί καί φίλοι μου, ὡς ἀναξία δούλη τοῦ Ὑψίστου, ἀκούσατε νουνεχῶς τήν μικράν μου ταύτην παραίνεσιν. Ἠξεύρετε, ὅτι ἕνας εἶναι μόνον ὁ ἀληθινός Θεός ἐν Πατρί καί Υἱῷ καί Ἁγίω Πνεύματι θεωρούμενος καί προσκυνούμενος· ὅστις δέ πιστεύει μόνον εἰς αὐτόν σώζεται. Λοιπόν ὑπερβαίνοντες πᾶσαν τήν κτίσιν τῶν ὁρωμένων καί νοουμένων, ὑψώσατε τόν νοῦν καί γνωρίσατε τόν Πατέρα τῶν φώτων καί τόν μονογενῆ Υἱόν καί Λόγον αὐτοῦ, τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν καί τό πανάγιον Πνεῦμα· ὅτι αὐτά τά τρία πρόσωπα εἶναι ἕνας Θεός αἰώνιος, παντοδύναμος καί ἀκατάληπτος καί οὐδείς σώζεται εἰς ἄλλο ὄνομα».
Ταῦτα ἡ Μάρτυς πρός τούς παρόντας ὁμιλήσασα, ὕψωσε πρός τόν οὐρανόν τά ὄμματα τῆς διανοίας τοιαῦτα λέγουσα· «Ἄναρχε, ἀθάνατε, ἄχρονε, ἄκτιστε, ἀκατάληπτε καί ἀνεξιχνίαστε Κύριε, Θεέ τῶν ὅλων καί δημιουργέ πάσης τῆς κτίσεως, προνοητά καί σωτήρ ὅλων, ὅπου εἰς Σέ ἐλπίζουσιν, εὐχαριστῶ σοι, ὅπου μέ ἔφερες εἰς τήν ὥραν ταύτην καί ἤγγισα εἰς τόν στέφανον τῆς δικαιοσύνης σου. Ὑμνῶ καί εὐλογῶ τήν ἀναρίθμητον εὐσπλαγχνίαν καί φιλανθρωπίαν σου, ὅπου ἠθέλησες νά μέ συντάξης μέ τούς ἐκλεκτούς δούλους σου. Ἐπιβλέψουν καί τώρα ἐπ’ ἐμέ τήν ταπεινήν, Δέσποτα Θεέ, Κύριε τοῦ ἐλέους παντοκράτωρ καί παντοδύναμε, ἐπάκουσον τῆς προσευχῆς μου, καί πλήρωσόν μου τά αἰτήματα εἰς ἔπαινον καί τιμήν καί δόξαν τοῦ ὑπεραγίου καί προσκυνητοῦ σου ὀνόματος, χάρισαι τήν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν ὅλων ἐκείνων, ὅπου θέλουν οἰκοδομήσει Ἐκκλησίαν εἰς τό ὄνομα τῆς δούλης σου, νά λειτουργῶσιν εἰς αὐτήν προσευχόμενοι, ἤ γράφουσι τό μαρτύριον τῆς ἀθλήσεώς μου καί τό ἀναγινώσκουσι μετά πίστεως, μνημονεύοντες τό ὄνομα τῆς δούλης σου καί καρποφοροῦσι τό κατά δύναμιν· ὅλων αὐτῶν, λέγω, ὅσοι θεραπεύσουν τό οἰκητήριον τοῦ σώματός μου, ὅπου ἐμαρτύρησε δι’ ἀγάπην σου, συγχώρησον τάς ἁμαρτίας κατά τό μέτρον τῆς πίστεως αὐτῶν· καί μή ἐγγίση χείρ κολαστήριος, οὔτε πεῖνα, οὐδέ θανατικόν, ἤ ἄλλη βλάβη ψυχῆς ἤ σώματος. Ὅσοι δέ θέλουν μέ ἑορτάσει δοξολογοῦντες μετά πίστεως καί σοῦ ζητήσουν σωτηρίαν καί ἔλεος διά μέσου μου, χάρισαί τους εἰς τοῦτον τόν κόσμον τά ἀγαθά σου, νά πορεύωνται πρός αὐτάρκειαν· ἀξίωσον δέ αὐτούς καί τῆς ἐπουρανίου βασιλείας σου. Ὅτι σύ εἶ μόνος ἀγαθός καί φιλάνθρωπος, καί τῶν ἀγαθῶν δοτήρ εἰς τούς αἰώνας. Ἀμήν».
Ταῦτα προσευχομένης τῆς Μάρτυρος ἐγένετο πάλιν σεισμός, καί ἔπεσον κατά γῆς πολλοί ἄνθρωποι, ὁμοίως καί ὁ δήμιος, ὅπου ἔμελλε νά τήν θανατώση, ἔπεσεν ἔντρομος. Ὁ δέ Κύριος αὐτός τῆς ἐπαραστάθη νοητῶς μέ πλῆθος πολύ Ἁγίων Ἀγγέλων, καί τῆς λέγει· «Ἔχε θάρρος Μαρῖνα, καί μή φοβῆσαι, ὅτι τάς προσευχάς σου επήκουσα καί πάντα ὅσα ἐζήτησας ἐπλήρωσα καί θά τά ἀποπληρώσω κατά καιρόν, καθώς καί ἤτησας· τώρα δέ ἦλθον νά ἀναλάβω τήν ψυχήν σου εἰς τά οὐράνια· μακαρία σύ, ὅτι διά τούς ἁμαρτωλούς παρεκάλεσας, ἐφάνης ἐνώπιον μου ἄμωμος, καί εὗρες χάριν εἰς ἐμέ. Δι’ αὐτό πολύς ἔσται ὁ μισθός σου εἰς τά οὐράνια». Τότε ἡ μακαρία ενεπλήσθη χαρᾶς πολλῆς καί ἀγαλλιάσεως καί λέγει εἰς τόν δήμιον· «Τελείωσον τώρα εἰς ἐμέ ἐκεῖνο, ὅπου σέ ἐπρόσταξαν». Αὐτός δέ ἔτρεμε καί δέν ἐτόλμα νά σηκώση τό ξίφος. Ἀλλ’ αὐτή τόν ἐνεθάρρυνε καί μετά βίας τόν κατέπεισε καί ἀπέτεμε τήν μακαρίαν της κεφαλήν τῇ δεκάτη ἑβδόμη τοῦ μηνός Ἰουλίου. Τότε τό μέν ἅγιον λείψανον παρέλαβον κρυφίως οἱ Χριστιανοί καί ἐνεταφίασαν αὐτό ἐντίμως ὡς ἔπρεπεν· ἡ δέ μακαρία αὐτῆς ψυχή ἀπῆλθεν εἰς τήν οὐράνιον εὔκλειαν. Ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν. Ἀμήν.
(1). Ὁ Ἑλληνικός Βίος τῆς Ἁγίας, οὗ ἡ ἀρχή· «Οὐδέν οὕτως ἡδύνει καί καθιλαρύνει ψυχήν», σώζεται ἐν τῇ Μεγίστη Λαύρα καί ἐν τῇ Ἱερᾶ Μονῇ τῶν Ἰβήρων. Οὗτος ἁπλοποιηθείς κατεχωρίσθη τό πρῶτον ὑπό Ἀγαπίου τοῦ Κρητός εἰς τήν «Καλοκαιρινήν», ἐξ ἧς διασκευασθείς λεκτικῶς μεταφέρεται ἐνταῦθα. Ἐν τῇ αὐτῇ Λαύρα σώζεται καί ἄλλο Μαρτύριον αὐτῆς, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἡ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ χάρις». Λόγον δέ ἑλληνικόν εἰς τήν Ἁγίαν Μαρῖναν ἔχει Γρηγόριος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ὁ Κύπριος, οὗ ἡ ἀρχή· «Καί τήν Ἐκκλησίαν ἄρα ἧς Χριστός κεφαλή» σωζόμενον ἐν τῇ Μεγίστη Λαύρα καί ἐν τῇ Ἱερᾶ Μονῇ τοῦ Παντοκράτορος.
(2). Ἐπειδή τινες ἐναντιώνονται λέγοντες, ὅτι τά πνεύματα καί οἱ δαίμονες δέν εἶναι δυνατόν νά πάθωσι σωματικόν τι πάθος, ὡς ἄϋλα καί ἀσώματα, τούτου ἕνεκα ὑποσημειοῦμεν ἐνταῦθα τά ἑλληνιστί γεγραμμένα εἰς τόν κατά πλάτος ἑλληνικόν Βίον τῆς Ἁγίας, ἅπερ ἔχουσιν οὕτω· «Καί θαυμαστόν οὐδέν, εἰ πνεῦμα ὤν (ὁ δαίμων δηλαδή) κρατεῖται καί τἄλλα πάσχει ὡς ἀνδράποδον. Τήν μέν γάρ (Ἁγίαν Μαρῖναν), τῷ τοῦ κρείττονος ἔρωτι καί τῇ ἀποσπάσει τῶν γηίνων εἰς ἄϋλον τάξιν μεταβεβηκυῖαν, εἰκός δῶρον εἰληφέναι παρά Θεοῦ τοσοῦτον δύνασθαι, ἐκεῖνον δέ (τόν δαίμονα) πεφυκέναι πάσχειν δεόντως καί τῶν ἀλγεινῶν ἔχειν αἴσθησιν, εἰς ὕλην ἄνωθεν ρεύσαντα, καί σωματικῆς παχύτητος ἐρασθέντα καί ἀναπλησθέντα. Ὄν γάρ σωμάτων αἰροῦσιν ἡδοναί καί πάθη σωμάτων αἰροῦσι καί ἀδύνατον τινα πεφυκέναι θἀτέρου τῶν ἐναντίων αἴσθησιν ἔχειν θἀτέρου δέ μή. Ἃπας γάρ τις πρός τά τοιαῦτα ἐπίσης ἔχων ὁρᾶται, καί οὐκ ἔστιν ὅπου διαπίπτων ὁ λόγος εὑρίσκεται. Ὅθεν κἀκεῖνος (ὁ δαίμων δηλαδή) ὑλαῖος γενόμενος, πάσχει πρίν ἤ τι δρᾶσαι κακόν· καί ἀπαγορεύει τοῦ λοιποῦ δι’ αὐτοῦ προσιέναι, ἔργῳ διδαχθείς, ὅσην μέν παρά Χριστοῦ περιβέβληνται δύναμιν οἱ γνησίως ἠκουλουθηκότες αὐτῷ, ὅσην δέ πάλιν ἐκεῖνος τήν ἀσθένειαν ἔχει, τραχηλιάσας κατά τοῦ πεποιηκότος καί ἀποστάτης γενόμενος».
Ἔφη δέ καί ὁ Σιναΐτης Γρηγόριος περί τῶν δαιμόνων. «Νόες ὄντες ποτέ καί αὐτοί, καί τῆς ἀϋλίας ἐκείνης καί λεπτότητος ἐκπεσόντες, ὑλικήν τινα παχύτητα ἕκαστος κέκτηται, κατά τήν ἕξιν ἤ ἐνέργειαν σωματούμενος, ἥν ἐνεργῶν πεποίηται» (Κεφ. ρκγ’ ἐν τῇ Φιλοκαλία).
Ταῖς τῶν σῶν Ἁγίων πρεσβείαις, Χριστέ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἁμήν.
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Ζ’ ΙΟΥΛΙΟΣ (ΣΕΛ. 310 – 320) ΑΘΗΝΑΙ 1970
