Συμμετοχή τοῦ λαοῦ ἐν ταῖς Ἱ. Συνόδοις

† Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα

θεολόγου

Εἴπομεν ἀνωτέρω, ὅτι ἡ ἱερά παρακαταθήκη τῆς κατά θείαν ἀποκάλυψιν σωζούσης ἀληθείας ἐπιστεύθη οὐχί ἀποκλειστικῶς καί μόνον εἰς τήν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ θείῳ δικαίῳ ἐγκαθιδρυμένην ἱεραρχίαν, ἀλλ’ εἰς τήν ὅλην Ἐκκλησίαν, διότι περί τῆς ὅλης Ἐκκλησίας διεκηρύχθη, ὅτι ἀποτελεῖ στῦλον καί ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας. Ἡ ἀπ’ αὐτῶν τῶν ἀποστολικῶν χρόνων ἐπί μακρούς αἰῶνας συνεχισθεῖσα ἀρχαία Ἐκκλησιαστική πρᾶξις ἐπιβεβαιοῖ περιτράνως ὅτι αὐτό ὑπῆρξε τό καθ’ ἅπασαν τήν Ἐκκλησίαν σαφῶς ἐκδηλωθέν φρόνημα αὐτῆς.

Οὕτως ἐν αὐτῇ τῇ Ἀποστολικῇ Συνόδῳ, καθώς ἱστορεῖται ἐν τῷ ΙΕ’ κεφαλαίῳ τῶν Πράξεων, «συνήχθησαν οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ Πρεσβύτεροι», ἀλλά καί «ἅπαν τ ό π λ ῆ θ ο ς τ ῶ ν π ι σ τ ῶ ν». Διότι, ὡς ρητῶς ἀναγράφεται ἐν τῷ 12 στίχῳ, «ἐσίγησεν ἅ π α ν τ ό π λ ῆ θ ο ς καί ἤκουον Βαρνάβα καί Παύλου». Αἱ ἀποφάσεις δέ τῆς Συνόδου ταύτης, τῆς ὁποίας προΐσταντο αὐτοί οἱ Ἀπόστολοι, ἐλήφθησαν ὡς «ἔδοξε τοῖς Ἀποστόλοις καί τοῖς πρεσβυτέροις σ ύ ν ὅ λ ῃ τῇ Ἐ κ κ λ η σ ί ᾳ».

Τό ἀποστολικόν τοῦτο καθεστώς συνεχίζεται, ὡς εἴπομεν, καί μετέπειτα ἐν τῇ καθόλου Ἐκκλησίᾳ ἐπί αἰῶνας μακρούς. Οὕτως ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τῆς Καρχηδόνος συγκροτοῦνται ἐπανειλημμένως ἐπί Κυπριανοῦ Σύνοδοι π α ρ ι σ τ α μ έ ν ο υ τ ο ῦ π λ ή θ ο υ ς τ ῶ ν π ι σ τ ῶ ν «… praesenteetiamstantiumplebe»(¹) καί ἐ κ φ έ ρ ο ν τ ο ς τ ή ν γ ν ώ μ η ν α ὐ τ ο ῦ («… consultisomnibusepiscopis, presbyteris, diaconibus, confessoribusetipsisstantibuslaicis»(²), μολονότι ἐν τέλει μόνον οἱ Ἐπίσκοποι ἐψήφιζον(³). Ἀλλά καί ὑπό τοῦ Ἀβροσίου συνιστᾶται, ἵνα ἐν ταῖς Συνόδοις ἀκροῶνται καί οἱ πρεσβύτεροι καί ὁ λαός («… audiant (presbyteri) cum populo» Epist. 32). Εἰς δέ τήν ἐν Ἐλβίρᾳ Σύνοδον, τήν ἐν ἔτει 305 συνελθοῦσαν, παρακάθηνται 19 Ἐπίσκοποι, παρισταμένων καί 26 πρεσβυτέρων, ἱσταμένων δέ τῶν διακόνων καί π α ν τ ό ς τ ο ῦ π λ ή θ ο υ ς(⁴). Περιεργοτέραν περίπτωσιν παρουσιάζει ἡ ἐν Arausica τῆς Γαλλίας ἐν ἔτει 529 συνελθοῦσα Σύνοδος, τῆς ὁποίας αἱ δογματικαί ἀποφάνσεις περιελήφθησαν εἰς τά συμβολικά βιβλία τῆς Παπικῆς Ἐκκλησίας(⁵). Οὐ μόνον συμμετέσχον τῶν συνεδρίων τῆς Συνόδου ταύτης καί λαϊκοί, ἀλλά καί σ υ ν υ π έ γ ρ α ψ α ν οὗτοι τά 25 capitula αὐτῆς ὡς ἰσόψηφοι τῶν Ἐπισκόπων! Ὑπογράφουν δηλαδή ταῦτα 14 Ἐπίσκοποι, καί μετ’ αὐτούς ὁ Πέτρος Μαρκελλῖνος Φῆλιξ ἔπαρχος τῶν Γαλλιῶν καί ἑπτά ἄλλοι, ἕκαστος τῶν ὁποίων τιτλοφορεῖται vir illustris(⁶). Τό αὐτό ἐγένετο καί ἐν τῇ Calchutha τῷ 789 συνελθούσῃ συνόδῳ(⁷).Αἱ περιπτώσεις αὗται, σημειωθεῖσαι κατά χρόνους πρό τοῦ σχίσματος, εἶναι τοσούτῳ μᾶλλον ἀξιολογώτεραι, ὅσῳ προέρχονται ἐξ Ἐκκλησιῶν τῆς Δύσεως, εἰς τάς ὁποίας τό Ἐκκλησιαστικόν πολίτευμα πρωϊμώτατα μορφήν μοναρχικήν προσλαβόν παραμέρισε τούς λαϊκούς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ εἰς στοιχεῖον καθαρῶς παθητικόν.

Ἀλλά πρός τά περιστατικά ταῦτα δέν ὑπῆρξε ξένη καί ἡ Ἀνατολή. Οὕτω κατά μαρτυρίαν τοῦ Ἐπισκόπου Ἱεραπόλεως Ἀπολλιναρίου(⁸)οἱ Μοντανισταί «τῶν κατά τήν Ἀσίαν π ι σ τ ῶ ν π ο λ λ ά κ ι ς κ α ί π ο λ λ α χ ῇ τῆς Ἀσίας εἰς τοῦτο συνελθόντων καί προσφάτους λόγους ἐξετασάντων καί βεβήλους ἀποφηνάντων καί ἀποδοκιμασάντων τήν αἵρεσιν, οὕτω δέ τῆς τε Ἐκκλησίας ἐξεώσθησαν καί τῆς κοινωνίας εἴρχθησαν». Οἱ δέ περί Παῦλον τόν Σαμοσατέα κατακρίνονται ὑπό Συνόδου, ἐν τῇ ὁποίᾳ παρακάθηνται καί πρεσβύτεροι καί διάκονοι καί τῆς ὁποίας τήν ἐγκύκλιον ἐπιστολήν ἀποστέλλουν «οἱ σύν ἡμῖν παροικοῦντες τάς ἐγγύς πόλεις καί ἔθνη Ἐπίσκοποι καί πρεσβύτεροι καί διάκονοι καί αἱ Ἐ κ κ λ η σ ί α ι τ ο ῦ Θ ε ο ῦ»(⁹). Ἀλλά καί ἐν αὐτῇ τῇ Α’ ἐν Νικαίᾳ Οἰκουμενικῇ Συνόδῳ μετά τῶν Ἐπισκόπων «συμπαρῆσαν ἄνδρες διαλέξεων ἔμπειροι ἐκείνοις βοηθεῖν λόγοις σπουδάζοντες»(¹⁰), «λαϊκοί πολλοί διαλεκτικῆς ἔμπειροι ἐν ἑκατέρῳ μέρει συνηγορεῖν προθυμούμενοι»(¹¹). Ὑπό τοῦ Γελασίου δέ περιεσώθησαν καί διαλέξεις φιλοσόφων εὐμενῶς πρός τόν Ἄρειον ἐχόντων, εἰς τόν πρῶτον ἐκ τῶν ὁποίων ἀδείᾳ τῆς Συνόδου ἀπαντᾷ λαϊκός τις, εἰς δέ τόν δεύτερον ἐξ ὀνόματος τῆς Συνόδου ἀπαντοῦν διάφοροι κατανομαζόμενοι Ἐπίσκοποι(¹²). Κατά τάς δημοσίας συνεδρίας τῆς Συνόδου συμπαρίσταται καί πολύ πλῆθος πιστῶν(¹³). Ὅταν δέ εἰς κατ’ ἰδίαν διασκέψεις τῶν Ἐπισκόπων διετυπώθη τό δόγμα, τήν ὑπό τῆς Συνόδου διακηρυχθεῖσαν πίστιν «πάντες οἱ ἐν τῇ Νικαέων (πόλει) συναθροισθέντες ἅγιοι Ἐπίσκοποι ἐβεβαίωσαν, τό τε τῶν ἱερατικῶν καί ὁμολογητῶν ἁγίων ἀνδρῶν πλῆθος καί ἅ π α ν τ ό ἐ κ ε ῖ σ ε τ ῶ ν π ι σ τ ῶ ν σ υ ν ε λ η λ υ θ ό ς π λ ῆ θ ο ς χαίροντες ἀπεδέξαντο τήν ὁμολογίαν τῆς πίστεως»(¹⁴).

Βεβαίως μετέπειτα, ὅταν ἐπληθύνθησαν οἱ αἱρετικοί καί ὁ ἐκ τοῦ διχασμοῦ τῶν αἱρέσεων φανατισμός ὀξυνθείς ἦγεν εἰς τραχύτητας, διά τῆς ὁμαδικῆς δ’ ἐξ ἄλλου τοῦ ἐθνικοῦ κόσμου ἐπιστροφῆς εἰς τήν χριστιανικήν πίστιν ἐπί Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου καί τῶν διαδεξαμένων τοῦτον εὐσεβῶν αὐτοκρατόρων ἡ ποιότης τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος ἐνοθεύθη, ἔπαυσαν δέ νά πλεονάζουν τά ζῶντα τῆς Ἐκκλησίας μέλη, ἡ ἰσχύς τοῦ ἀρχαιοπρεποῦς καθεστῶτος τῆς ἐν ταῖς Συνόδοις συμπαραστάσεως τοῦ λαοῦ ἀνεστάλη κατ’ ἀνάγκην, ἀφοῦ ἄλλως τε ἤδη πληθυνθέντων τῶν Ἐπισκόπων καί πολλῶν εἰς τό ἐπισκοπικόν ἀξίωμα εἰσπηδησάντων παρίστατο πολλάκις ἀνάγκη πρός τήρησιν τῆς ἐν ταῖς Συνόδοις τάξεως νά ἐπεμβαίνουν καί οἱ ἀπεσταλμένοι τῶν εὐσεβῶν αὐτοκρατόρων, ἀναλαβόντων εἰς ἑαυτούς τά δικαιώματα καί τήν ἐκπροσώπησιν τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ(¹⁵). Ἡ ἐπελθοῦσα ὅμως ἀναστολή αὕτη δέν παραγράφει τό δικαίωμα τοῦτο τοῦ λαοῦ, τό ὁποῖον κατά παράδοσιν ἀ π ο σ τ ο λ ι κ ή ν ἀναγνωρισθέν καί ἐπί τρεῖς καί ἐπέκεινα αἰῶνας εἰς ἁπάσας τάς κατ’ οἰκουμένην Ἐκκλησίας διατηρηθέν, ἀνακτᾷ αὐτοδικαίως λόγῳ τῆς προελεύσεως αὐτοῦ τήν ἰσχύν του, ὅταν τό Ἐκκλησιαστικόν πλήρωμα εἰς περιωπήν καί αὖθις ἀναγόμενον παρουσιάσῃ πλεονάζουσαν ἐν αὐτῷ τήν θρησκευτικήν ζωήν καί τήν ἐν ἐπιγνώσει πίστιν. Εἶναι ἄλλως τε αὐτόδηλον, ὅτι τότε τό Ἐκκλησιαστικόν κῦρος παρουσιάζεται ἐξόχως ἐπιβλητικόν, ὅταν ὄπισθεν τῶν Ἱερῶν Συνόδων ὑπάρχουν ἐνδιαφερόμεναι καί σύμψηφοι αἱ συμπαγεῖς μᾶζαι τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ. Οὐδέ δύναταί τις ν’ ἀρνηθῇ, ὅτι κατά τάς ἀπό τοῦ 1923 καί ἐντεῦθεν συνελεύσεις τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἑλλάδος ἡ δύναμις τῆς Ἐκκλησίας θά παρουσιάζετο ἐκτάκτως αἰσθητή καί εἰς τήν Κυβέρνησιν καί εἰς τούς βουλευομένους ἀντιπροσώπους τοῦ Ἔθνους καί ἀνεξαιρέτως εἰς πάντας, ἐάν μετά τῶν Μητροπολιτῶν παρουσιάζετο συνεπινεύουσα καί ἡ πληθύς τῶν πιστῶν. Τέσσαρες καθῃρημένοι Ἐπίσκοποι συνετάραξαν προσφάτως τήν Ἱεραρχίαν μας, διότι εἶχον ὄπισθέν των τόν παλαιοημερολογιτικόν κόσμον. Καί ποία θά παρουσιάζετο ἡ δύναμις τῆς ἀληθινῆς Ἐκκλησίας, ἐάν ἡ Ἱεραρχία μας, ἀντί νά ἀπειλῇ τήν ἐπάνοδον εἰς τό παλαιόν ἡμερολόγιον, ἦτο εἰς θέσιν μέ ἕν της νεῦμα νά συναγείρῃ τάς μάζας τοῦ θρησκεύοντος καί εὐσεβοῦς κόσμου ὑπέρ τῶν ἄλλως ὀρθῶν ἀπόψεων αὐτῆς!!

(¹) Κυπριανοῦ, Epist. 13. Πρβλ. καί Epist. 31, 5 PL 4, 267 καί 320.

(²) Κυπριανοῦ, Epist. 26 PL 4, 303.

(³) PL 3, 1089.

(⁴) Mansi τόμ. 2, 5.

(⁵) H. Denzinger, Enchiridion Symbolorum et definitionum, ἔ δ. Ρώμης 1919 σελ. 41.

(⁶) Mansi τόμ. 8 σελ. 711 – 729.

(⁷) Mansi 12, 938 – 950.

(⁸) Εὐσεβίου, Ἐκκλησ. Ἱστ. Ε’ 16, ΒΕΠ τ. 19 σελ. 333.

(⁹) Εὐσεβίου, αὐτόθι Ζ’ 30, ΒΕΠ τόμ. 20 σελ. 35.

(¹⁰) Σωζομένου, Ἐκκλ. Ἱστ. Α’ 17, PG 67, 912.

(¹¹) Σωκράτους, Ἐκκλ. Ἱστ. Α’ 8, PG 67, 64.

(¹²) Γελασίου, Σύνταγμα τῶν κατά τήν ἐν Νικαίᾳ Σύνοδον πραχθέντων II, 13 -–24, PG 85, 1253 – 1305.